(10) مرگ و ميراث و...

مرگ فرزند

1. مستحب است انسان در مرگ خويشان به ويژه فرزند صبر كند ⁽⁵⁸⁴⁾.

2. مستحب است انسان در مصيبتها به ويژه مرگ فرزند پيامبران و امامان (عليه السلام) و صالحان را الگوى خود قرار داده و صبر كند و از خداوند اجر و مزد بخواهد ⁽⁵⁸⁵⁾.

3. مردى كه در مرگ فرزندش گريبان چاك زند بايد كفاره‏اى معادل كفاره قسم بپردازد ⁽⁵⁸⁶⁾.

4. در وجوب كفاره فرقى ميان فرزند پسر و دختر نيست‏ ⁽⁵⁸⁷⁾.

5. چنانچه مردى كه در مرگ نوه خود گريبان چاك زند اگر نوه پسرى او باشد بنابر احتياط واجب بايد كفاره بدهد، ولى اگر نوه دخترى وى باشد، واجب نيست هر چند احتياط مستحب است كفاره بدهد ⁽⁵⁸⁸⁾.

6. بر مادرى كه در مرگ فرزند خود گريبان چاك زند كفاره‏اى نيست‏ ⁽⁵⁸⁹⁾.

7. بر پدرى كه در مرگ فرزندش صورت خود را چنگ بزند و زخم كند، يا موى خود را بكشد و يا بر غير فرزند و همسرش جامه چاك زند كفاره‏اى نيست‏ ⁽⁵⁹⁰⁾.

8. چنانچه زنى در مرگ نوه خود صورتش را چنگ بزند و زخم كند، اگر نوه پسرى او باشد، بنابر احتياط واجب بايد كفاره بدهد، ولى اگر نوه دخترى او باشد، كفاره واجب نيست هر چند احتياط مستحب است كه كفاره بدهد ⁽⁵⁹¹⁾.

تشريفات‏

كودك مسلمانى كه در حال جان دادن (مرگ) است. بايد او را به طرف قبله بخوابانند به طورى كه اگر بنشيند رو به قبله باشد ⁽⁵⁹²⁾.

غسل‏

1. اگر كودك مسلمانى از دنيا برود، غسل دادن جسدش واجب است‏ ⁽⁵⁹³⁾.

2.زمانى كه جهاد بر مسلمانان واجب باشد، كودكى كه در معركه جنگ شهيد مى‏شود، بى‏غسل و كفن و با لباس خويش دفن مى‏گردد، هرچند شير خواره باشد ⁽⁵⁹⁴⁾.

3. اگر كودك مرده، كمتر از چهار ماه داشته باشد، واجب نيست او را غسل دهند، بلكه بايد او را در پارچه‏اى پيچيده و دفن كنند ⁽⁵⁹⁵⁾.

4. مرد مى‏تواند جنازه دختر بچه‏اى را كه بيش از سه سال سن ندارد غسل دهد ⁽⁵⁹⁶⁾.

5. زن مى‏تواند جنازه پسر بچه‏اى را كه بيش از سه سال سن ندارد غسل دهد ⁽⁵⁹⁷⁾.

كفن و دفن‏

1. جسد كودك مسلمان را نيز مانند افراد بالغ بايد حنوط و كفن و دفن كرد ⁽⁵⁹⁸⁾.

2. مكروه است كه پدر هنگام دفن فرزندش در قبر او وارد شود، چون ممكن است بى‏تابى كرده و اجرش ضايع شود ⁽⁵⁹⁹⁾.

نماز

1. نماز خواندن بر پيكر كودك ميت مسلمان و يا محكوم به اسلام كه شش سال تمام دارد، واجب است‏ ⁽⁶⁰⁰⁾.

2. خواندن نماز ميت بر جنازه كودك كمتر از شش سال واجب نيست‏ ⁽⁶⁰¹⁾.

3. خواندن نماز ميت بر جنازه كودكى كه شش سالش تمام نشده، رجاءاً مانعى ندارد ⁽⁶⁰²⁾.

4. نماز گزارى كه بر پيكر كودك نماز مى‏خواند پس از تكبير چهارم بگويد:

الهم اجعله لا بويه و لنا سلفا و فرطا و اجرا.

بار خدايا او را براى پدر و مادرش و براى ما، پيشرو و به بهشت و بهره و پاداش قرار بده‏ ⁽⁶⁰³⁾).

تسلى دادن فرزند مرده‏

1. تسلى دادن مصيبت زدگان، يكى از مستحباتى است كه بر آن تاكيد شده است مخصوصا تسلى دادن به كسى كه فرزندش مرده‏ ⁽⁶⁰⁴⁾.

2. چگونگى تسليت بستگى مى‏دهند. فرزند براى پدر و مادر خود شفيعى است كه شفاعتش در پيشگاه خداوند پذيرفته است؛ حتى فرزندى كه سقط شده، همچون افراد خشمگين بر در بهشت مى‏ايستد و مى‏گويد: به بهشت وارد نمى‏شوم، مگر پدر و مادرم نيز وارد شوند؛ پس خداوند والدين او را به بهشت مى‏برد ⁽⁶⁰⁵⁾.

نبش قبر كودك‏

شكافتن قبر كودك نيز حرام است‏ ⁽⁶⁰⁶⁾.

ميراث‏

ارث براى كودك‏

1. پس از مرگ انسان لباسها و انگشتر، و قرآن او به طور رايگان به پسر ارشدش - هر چند كودك باشد - ميرسد ⁽⁶⁰⁷⁾.

2. اگر ميت داراى لباسهاى متعددى باشد، تمام آن به پسر بزرگ وى مى‏رسد ⁽⁶⁰⁸⁾.

3. منظور از پسر، پسر تنى است، بنابراين اشيائى كه گفته شد، به پسرِ پسر نمى‏رسد ⁽⁶⁰⁹⁾.

4. اگر ميت يك پسر و يك دختر داشته باشد اشيائى كه گفته شد به پسر مى‏رسد، هر چند سن دختر بيشتر از سن پسر باشد ⁽⁶¹⁰⁾.

5. در صورتى كه بزرگترين پسر ميت دو نفر هم سن باشند اين اشياء بين آنها بطور يكسان تقسيم مى‏شود، همچنين است اگر بيش از دو نفر باشند ⁽⁶¹¹⁾.

6. فرزندان ميت هر چند غير بالغ باشند، جزو طبقه اول ارث برى هستند ⁽⁶¹²⁾.

7. سهم كودك با بزرگترها در ارث چنانچه هم جنس و هم رتبه باشند تفاوتى ندارد، بنابراين اگر ميت دو دختر، يكى بالغ و يكى غير بالغ داشته باشد، سهم آنها از ارث مساوى است‏ ⁽⁶¹³⁾.

تصرف در سهم يتيم‏

1. اگر كسى بميرد و داراى فرزند بالغ باشد جايز نيست از سهم كودك يتيمش براى عزادارى ميت هزينه كنند ⁽⁶¹⁴⁾.

2. توقف براى عزادارى و نماز و... در منزل آنها را صورتى جايز است ولى كه ولى شرعى يتيمان با در نظر گرفتن مصلحت به افراد اذن دهد ⁽⁶¹⁵⁾.

3. در صورتى كه مصلحت باشد وارثان بالغ يا ديگران مى‏توانند با اجازه ولى شرعى يتيمان، سهم آنها بر براى عزادارى اجاره كنند ⁽⁶¹⁶⁾.

4. اگر ميت وارث نابالغ دارد، از بين بردن لباسهاى او و بخشيدن آنها به ديگران جايز نيست مگر در صورتى كه نگهدارى آنها خطر داشته باشد ⁽⁶¹⁷⁾.

ارث برى از كودك‏

1. يكى از روابط خويشى كه سبب ارث بردن است رابطه پدرى مادرى و فرزندى است، پدر و مادر و فرزند و نوه‏ها هر چند پايين روند، از حيث خويشى در رتبه اول ارث قرار دارند، و پدر بزرگها و مادر بزرگها هر چند بالا روند و نيز برادران و خواهران و اولاد اينها هر چند پائين روند از جهت خويشى نسبى در رتبه دوم ارث قرار دارند. بنابراين اگر كودكى از دنيا برود و از خودش مالى داشته باشد، اموال او به پدر و مادرش مى‏رسد، و در صورتى كه پدر و مادر نداشته باشد، پدر بزرگ و مادر بزرگ و برادران و خواهران وى از او ارث مى‏برند ⁽⁶¹⁸⁾.

2. اگر پدرى مخارج زندگى فرزند خود را نپرداخته باشد، باز هم از او ارث مى‏برد، يعنى پرداختن هزينه زندگى فرزند، شرط ارث برى نيست و نپرداختن هزينه زندگى مانع ارث برى نمى‏باشد ⁽⁶¹⁹⁾.

وصيت‏

1. اگر شخصى براى فرزندش وصيتى كند، بايد وصيتش نسبت به همه فرزندان به طور يكسان اجرا شود، مگر قرينه‏اى در ميان باشد كه برترى بعضى بر بعضى ديگر برساند ⁽⁶²⁰⁾.

2. انسان مى‏تواند در بخشش مال، برخى از فرزندان را بر بعضى ديگر برترى دهد ولى اين كار كراهت دارد ⁽⁶²¹⁾.

3. اگر برترى دادن در بخشش به بعضى از فرزندان باعث تحريك حسادت و كينه ساير فرزندان شده و فتنه بر انگيزد و حرام است‏ ⁽⁶²²⁾.

4. شخصى كه وصيت كرده مقدارى از اموالش را به نوه‏هاى نابالغ پسريش بدهند، اگر قيد نكرده باشد كه دختر دو برابر پسر ببرد، بايد اموال را بين آنها به طور يكسان تقسيم كنند ⁽⁶²³⁾.

5. اگر يكى از فرزندان خصوصيتى داشته باشد كه سزاوار برترى باشد، چنانچه باعث فساد نشود، برترى دادن او در بخشش خوب است‏ ⁽⁶²⁴⁾.

وصيت كودك‏

1. وصيت كودك صحيح نيست‏ ⁽⁶²⁵⁾.

2. وصيت پسر ده ساله در امور خيريه مانند ساختن پل، مدرسه، مسجد جايز و صحيح است‏ ⁽⁶²⁶⁾.

كودك وصى‏

1. كودك را به تنهايى نمى‏توان وصى خود قرار داد ولى او را به همراه فرد بالغى مى‏توان وصى قرار داد ⁽⁶²⁷⁾.

2. تا زمانى كه كودك بالغ نشده، وصى بالغ مى‏تواند به طور مستقل به وصيتهاى ميت عمل كند، و كودك پس از بلوغش حق ندارد نسبت به كارهايى كه شخص بالغ انجام داده اعتراض كند، مگر در جايى كه خلاف وصيت ميت عمل كرده باشد ⁽⁶²⁸⁾.

نذر و عهد و سوگند

1. نذر و عهد كودك منعقد نمى‏شود، هر چند پسرى ده ساله باشد ⁽⁶²⁹⁾.

2. حجى كه با نذر و عهد و سوگند بر انسان واجب مى‏شود؛ بر كودك واجب نمى‏شود، چون نذر و عهد و سوگند او منعقد نمى‏شود ⁽⁶³⁰⁾.

چند مساله:

1. جهيزيه‏اى كه به دختر داده مى‏شود ظاهرش اين است كه به عنوان بخشش به او داده مى‏شود در نتيجه متعلق به دختر است و پس از مرگش به وارثان او مى‏رسد ⁽⁶³¹⁾.

2. كودكى كه در مملكت اسلامى پيدا مى‏شود در حكم شخص آزاد بوده و بنده نيست و اگر وارثى نداشته باشد امام (عليه السلام) وارث اوست‏ ⁽⁶³²⁾.

3. اگر كودك كه در مملكت كفر پيدا شود، چنانچه در آن مملكت مسلمان يا كافر زمى پيدا شود كه احتمال داده شود بچه متعلق به آنان باشد، آن كودك در حكم شخص آزاد بوده و بنده نيست و اگر وارثى نداشته باشد وارثش امام (عليه السلام) است‏ ⁽⁶³³⁾.

اسلام و كفر

1. اگر كافرى مسلمان شود فرزند يا نوه نابالغش نيز به تبعيت از او حكم مسلمان را داشته و پاك است‏ ⁽⁶³⁴⁾.

2. اگر يكى از پدر، مادر، پدر بزرگ يا مادر بزرگ كودكى مسلمان باشد، بچه نيز حكم مسلمان را داشته و پاك است‏ ⁽⁶³⁵⁾.

3. اگر هيچ يك از پدر، مادر، پدر بزرگ و يا مادر بزرگ كودكى مسلمان نباشند، كودك نيز تابع آنان است و حكم مسلمان را ندارد ⁽⁶³⁶⁾.

4. زنازاده‏اى كه يكى از پدر و مادرش مسلمان باشد، تابع پدر يا مادرى است كه مسلمان است‏ ⁽⁶³⁷⁾.

5. كافرى كه مسلمان مى‏شود، فرزندش با چند شرط در مسلمانى و طهارت تابع اوست:

كودك تحت تكفل او باشد ⁽⁶³⁸⁾.

مميز نباشد ⁽⁶³⁹⁾.

اگر مميز است اظهار كفر نكند ⁽⁶⁴⁰⁾ .

در غير اين موارد تابع پدرش نيست‏ ⁽⁶⁴¹⁾.

در تبعيت فرزند از كافرى كه مسلمان شده، فرقى نيست كه كافر پدر آن كودك باشد يا جد و يا مادر او ⁽⁶⁴²⁾.