والدين و فرزندان

امام: تحرير الوسيله، القول فى احكام الولاده، مسأله 1.

بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء

250- مسأله: ختنه كردن فرزند پسر واجب است و مستحب است در روز هفتم بعد از ولادت باشد، ولى اگر به تأخير بيفتد اشكالى ندارد و چنانچه تا بعد از بلوغ اين كار صورت نگيرد بعد از آن بر خود فرزند واجب خواهد بود براى انجام آن اقدام كنند.

امام: تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 4 .

251- مسأله: اگر فرزند مختون (ختنه شده) به دنيا بيايد، واجب نيست او را ختنه كنند.

امام: تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 8.

252- مسأله: واجب نيست كسى كه فرزند را ختنه مى‏كند مسلمان باشد، حتى اگر كافر هم باشد، اشكالى ندارد.

امام: تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 7.

مستحبات ولادت فرزند

253- مسأله: انجام امور ذيل بعد از تولد فرزند مستحب است:

- شستن فرزند بعد از تولد اگر برايش ضرر نداشته باشد.

- اذان گفتن در گوش راست و اقامه گفتن در گوش چپ فرزند.

- ماليدن آب فرات و تربت سيد الشهداء عليه السلام به سقف دهان او.

- نام گذارى او به اسماء زيبا .

- بهتر است از اسمائى باشد كه متضمن عبوديت خداوند باشد مانند: عبدالرحيم، عبدالرحمن، و امثال آن و يا نام پيامبران باشد و بهترين آن محمد است .

- تراشيدن موى سر نوزاد، يك هفته بعد از تولد و هم وزن موها، طلا يا نقره صدقه دادن .

- دادن وليمه در زمان تولد فرزند و يا چند روز بعد از آن .

- ختنه كردن در روز هفتم .

- دادن وليمه هنگام ختنه كردن فرزند (البته مى‏توان وليمه تولد را با وليمه ختنه در روز هفتم يا چند روز نزديك به آن، با هم انجام داد).

- تغذيه بچه با شير مادر.

امام: تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسائل 2، 3، و 14 .

254- مسأله: از مستحبات مؤكده براى فرزندان، عقيقه كردن است، چه فرزند پسر باشد چه دختر.

عقيقه كردن يعنى قربانى كردن گاو يا گوسفند يا شتر با توجه به احكام ذيل:

- مستحب است براى پسر حيوان نر، و براى دختر حيوان ماده باشد.

- نمى‏توان بجاى قربانى كردن، پول آن را صدقه داد.

- مستحب است عقيقه در روز هفتم تولد فرزند باشد، اما اگر از روى عذر و يا جهل به مسأله و يا هر دليل ديگر عقيقه انجام نشد، هر موقع بعد از تولد فرزند مى‏تواند قربانى كند.

- اگر پدر و مادر تا قبل از سن بلوغ براى فرزند عقيقه نكردند فرزند مى‏تواند خودش اقدام به عقيقه كند .

- اگر براى شخصى تا آخر عمر عقيقه نشود، مستحب است بازماندگان او برايش عقيقه كنند.

- مستحب است يك ران يا يك پاى حيوان را به قابله فرزند بدهند، اگر چه مستحب است يك چهارم كل حيوان را به قابله بدهند، اگر قابله نبود، مستحب است همان مقدار را به مادر فرزند بدهند تا او آن را صدقه بدهد.

- فرقى نيست كه گوشت را تكه تكه كنند و صدقه بدهند يا او را طبخ كنند، و جمعى از مؤمنين را دعوت كنند از آن غذا بخورند. بهتر است دعوت شدگان كمتر از 10 نفر نباشند ولى هر چه بيشتر باشند بهتر است.

- مستحب است دعوت شوندگان از عقيقه بخورند و سپس براى فرزند دعا كنند.

امام: تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسائل 9 و 10.

تغذيه فرزند

255- مسأله: بر مادر واجب نيست كه فرزند خود را شير بدهد، چه مجانى و چه با اجرت. البته به شرط آنكه تغذيه بچه منحصر در شير مادر نباشد. بنابراين اگر بتوان بچه را با شير خشك يا با دايه گرفتن و يا با شير گاو و گوسفند و مانند آن تغذيه كرد و براى فرزند هم ضررى از اين ناحيه نبود، بر مادر واجب نيست فرزند را شير بدهد.

امام: تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 11.

256- مسأله: اگر تغذيه بچه منحصر به شير مادر باشد (مثلاً شير ديگران براى او ضرر داشته باشد و يا بدآنها دسترسى نباشد) مادر مى‏تواند براى شير دادن بچه طلب اجرت نمايد و پدر بايد از مال خود بچه ( اگر صاحب مال باشد) آن را بدهد ؛ و اگر بچه اموالى نداشت بايد خودش بپردازد و اگر او هم نداشت و يا بچه اصلاً پدر نداشت، از پدر بزرگ يا جد پدرى او اجرت گرفته مى‏شود؛ و اگر هيچ كدام نبودند و يا برايشان مقدور نبود اجرت را بپردازند، تغذيه بچه به عهده مادر خواهد بود يا مجاناً بچه را شير بدهد و يا دايه‏اى را براى او اجيركند ؛ در هر حال نفقه اين بچه به عهده مادر خواهد بود.

امام: همان مدرك مسأله قبل .

257- مسأله: در صورت داشتن توانايى و نبودن اضطرار، مادر بايد حداقل بيست و يك ماه فرزند را شير دهد، اگر چه، تغذيه كامل فرزند با شير مادر، دو سال يعنى 24 ماه است .

امام: تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 15 .

تبريزى - مكارم (43)

در نتيجه: جايز نيست مادر و يا هر كسى كه متكفل شير دادن به فرزند است، كمتر از بيست و يك ماه او را شير بدهد، ولى اگر توانايى نداشته باشد و يا اضطرار باشد، به اندازه رفع ضرورت، تا آنجا كه براى او امكان دارد، بايد فرزند را شير بدهد.

258- مسأله: در صورتى كه تغذيه بچه منحصر به شير مادر نباشد، مستحب است بچه به شير مادر تغذيه شود زيرا شير او از غير آن با بركت‏تر است، مگر اينكه به خاطر بعضى جهات، مانند شرافت و پاكى شخص ديگر، اولويت ديگرى اقتضاء شود.

امام: تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 14.

تبريزى - مكارم: (44)

نگهدارى و حضانت

259- مسأله: تا دو سال اول زندگى، نگهدارى وتربيت فرزند به عهده مادر است و بعد از آن، تا سن هفت سالگى تربيت و نگهدارى پسر به عهده پدر و دختر به عهده مادر مى‏باشد، و بعد از هفت سالگى تا سن بلوغ چه پسر و چه دختر به عهده پدر و بعد از سن بلوغ به عهده خود فرزند است.

امام: تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله 16.

بهجت - تبريزى - فاضل: (45)

260- مسأله: در ايام سر پرستى هر كدام از پدر و مادر، اگر ديگرى خواست بچه‏اش را ببيند يا اينكه به او چيزى برساند، يا مشكل يا ضررى را از او برطرف كند، و يا اينكه مدتى در كنار هم باشند، ديگرى نبايد مانع شود.

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1986.

261- مسأله: هر يك از پدر و مادر، اگر قبل از رسيدن نوبت سرپرستى از دنيا برود، حق سرپرستى مخصوص ديگرى مى‏شود، نه وصى يا نزديكان متوفى. و در صورت وفات پدر، اگر مادر ازدواج كند، در حق سرپرستى او تامل است، و احوط رضايت كسى است كه شرعاً بعد از پدر و مادر صاحب حق است .

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1987.

مخارج فرزند

262- مسأله: مخارج فرزندان به عهده پدر است و اگر پدر فقير بود و يا اصلاً پدر نبود، به عهده پدر پدر و اگر او نيز فقير بود و يا اصلاً نبود به عهده جد مى‏باشد و اگر هيچكدام نبودند مخارج به عهده مادر بچه است و اگر مادر هم نبود و يا فقير بود به گونه‏اى كه نتواند مخارج بچه را بپردازد، به عهده پدر مادر و بعد مادر مادر و بعد پدر بزرگ مادر و به همين ترتيب، مى‏باشد.

امام: تحرير الوسيله، نكاح، القول فى نفقه الاقراب، مسأله 12.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2836.

263 - مسأله: وجوب نفقه فرزندان، براى پدر تكليف است و مخالفت آن معصيت مى‏باشد، لكن دين نمى‏شود.

امام با استفاده از استفتائات، ج 2،غصب، سؤال 64.

در نتيجه: اگر پدرى مخارج چند روز فرزندان را ندهد ويا كمتر از مقدار لازم را بدهد مرتكب گناه شده است ولى آن مقدار را كه نداده بعنوان دين به عهده پدر نمى‏ماند. لذا فرزند نمى‏تواند آن را از پدر طلب كند.

264

- مسأله: اگر پدر و مادرى نتوانستند مخارج خود را تأمين كنند، نفقه آنان به عهده فرزند است. چه پسر باشد و چه دختر. البته در صورتى كه آنها نيز فقير نباشند والا به عهده پسر فرزند خواهد بود و اگر امكان نداشت، به عهده دختر فرزند مى‏باشد و به همين ترتيب... و اگر در هر درجه چند فرزند بود نفقه بين آنان تقسيم مى‏شوند.

امام: تحرير الوسيله، نكاح، القول فى نفقه الاقارب، مسأله 12.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2835.

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1989.

در نتيجه: اگر پدر و مادرى كه نمى‏توانند مخارج خود را تأمين كنند مثلاً سه فرزند داشته باشند، بايد هر سه به نحو مساوى نفقه پدر و مادر را بپردازند. البته در صورتى كه توانايى پرداخت آن را داشته باشند ؛ و اگر يك نفر از آنها توانايى نداشت، تكليف از او ساقط مى‏گردد و ديگر فرزندان بايد نفقه را بپردازند و همين طور است در مراتب بعدى .

265- سؤال: آيا پول تو جيبى كه پدر به فرزند مى‏دهد، رضايت او در طرز خرج كردن فرزند نيز شرط است يا خير، با توجه به اينكه طرز خرج كردن غير اسلامى نيست ؟

جواب: اگر پول را به فرزند بخشيده باشد، در خرج كردن آن در راه حلال آزاد است، ولى سعى نمايد رضايت پدر را كسب كند.

امام: كتاب استفتائات، ج 2، ص 328، سؤال 7 .

266- مسأله: پدر و مادر مى‏توانند از مواد خوراكى فرزندان بدون اجازه آنان بخورند و همينطور فرزندان مى‏توانند از مواد خوراكى پدر و مادر بخورند به شرط آنكه ندانند كه آنها راضى نيستند، اما لازم نيست بدانند حتماً آنها راضى هستند.

امام: كتاب تحريرالوسيله، اطعمه والاشربه، مسأله 29.

267- مسأله: در مسأله قبل احتياطاً جايز نيست از مواد خوراكى خاصى كه معمولاً براى بعضى ميهمانهاى غريبه و مهم نگه مى‏دارند، استفاده كرد. مگر آنكه علم به رضايت صاحب خوراكى داشته باشند.

امام: همان مدرك مسأله قبل .

هديه به فرزندان

268- سؤال: آيا پدر و مادر مى‏توانند پولى كه براى نوزاد هديه آورده‏اند را خرج كنند (در صورتى كه آورنده پول مشخص نكرده باشد اين هديه براى مادر است يا نوزاد)

تبريزى: در صورتى كه مشخص نباشد براى فرزند است يا مادر، مى‏توانند خرج كنند. استفتاء

فاضل: ظاهر اين است كه مانعى نداشته باشد ولى احتياطاً پول مذبور را براى بچه خرج كنند. استفتاء

269- مسأله: اگر پدر چيزى را به فرزندانش ببخشد و آن را به آنها تحويل دهد نمى‏تواند آن را پس بگيرد.

امام: با استفاده از كتاب استفتائات، ج 2، هبه، سؤال 13.

بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله 17.

270- مسأله: تفاوت قائل شدن بين فرزندان در هديه دادن مكروه است. بلكه اگر موجب فتنه يا دشمنى و كينه و عقده گردد حرام است.

امام: تحرير الوسيله، الهبه، مسأله 22.

271- مسأله: مستحب است انسان به بعضى از فرزندان كه داراى خصوصيتى هستند كه باعث اولويت آنها مى‏شوند، بيشتر از ديگران هديه بدهند. در صورتى كه موجب فتنه يا دشمنى و كينه و عقده نگردد.

امام: مدرك مسأله قبل.

در نتيجه: با توجه به دو مسأله قبل اگر بچه‏ها با يكديگر در يك سطح و مرتبه هستند، تفاوت قائل شدن بين آنها مكروه است و اگر بعضى بر ديگران اولويت دارند و يا خصوصيتى خاص دارند، مستحب است به او بيشتر از ديگران هديه داد. البته اگر موجب فتنه، دشمنى، كينه و يا عقده نگردد. كه در آن صورت به طور كلى تفاوت قائل شدن بين آنها حرام است .

نذر - عهد - قسم

272- مسأله: فرزند واجب نيست در نذر و عهد از پدرش اجازه بگيرد و پدر نيز حق ممانعت از انجام نذر و عهد فرزند را ندارد .

امام: تحرير الوسيله، القول فى النذر، مسأله 3 و استفتائات، ج 2، نذر، سؤال 12.

تبريزى - فاضل - مكارم (46)

273- مسأله: اگر فرزند بدون اجازه پدر قسم بخورد بعيد نيست كه قسم او صحيح نباشد، لكن نبايد احتياط را ترك نمايد.

امام: توضيح المسائل، مسأله 2673.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2682.

بهجت - مكارم (47)

274- مسأله: اگر پدرى قرزند را از قسم خوردن نهى نمايد قسم او صحيح نيست

امام: توضيح المسائل، مسأله 2672.

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 2123.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2681.

مكارم: توضيح المسائل، مسأله 2301.

روابط فرهنگى

275 - سؤال: اينجانب پدرى دارم كه خوش اخلاق نيست و مغرور و خود پرور مى‏باشد و در حق خانواده خود ظلم روا مى‏دارد و من از وقتى كه به تكليف رسيده‏ام در حال مبارزه با پدرم هستم. اگر جوابش را همان موقع در حضور ديگران بدهم كه كار نادرست و ناشايست انجام داده‏ام و اگر تنها با پدرم صحبت نمايم حرفم را قبول نمى‏كند و مى‏گويد در مقابل پدرت درشتى نكن. خلاصه نمى‏دانم چه كنم آيا شما صلاح مى‏دانيد كه من اين صحبتها را بنمايم يا نه ؟

جواب: حفظ احترام والدين و مراعات ادب و صحبت با آنان لازم است. و در موارد لزوم امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و اگر مأيوس از تأثير باشيد، تكليف از شما ساقط است .

امام: كتاب استفتائات، ج 1، ص 488، سؤال 20.

بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

276- سؤال: فرزند پدرى هستم كه هيچ گونه اعتقاد به خدا و پيغمبر و معاد ندارد، مسلماً نماز هم نمى‏خواند، بلكه در مواردى توهين به آستان قدس خدا و پيامبر مى‏كند و با انقلاب فوق العاده بد است. اخلاق خانوادگى او به خاطر اينكه مادرم و خواهر و برادرانم معتقد به مبانى مذهبى هستند، فوق العاده تند و بدور از عواطف پدرى است. من تا آنجا كه توانستم با محبت و رفتار ملايم با پدرم صحبت كرده او را از روشى كه در مقابل خانواده پيش گرفته است نهى كرده‏ام، اما محبت و طبع ملايم هم در او كارگر نيست.اكنون وضع خانواده آشفته است و هر روز دعوا و ناسزاگويى از طرف پدرم در خانواده شديدتر شده و من هم با پدرم دعوا كرده و از او قهر نمودم. حال از امام عزيز مى‏خواهم تكليف اينجانب را نسبت به پدرم كه كافر به همه چيز است روشن كنيد.

جواب: از قطع رحم اجتناب كنيد و حتى المقدور در هدايت او كوشش نماييد .

امام كتاب استفتائات، ج 1، ص 489، سؤال 21.

277- مسأله: بنابر احتياط واجب جايز نيست فرزندان در حالى كه پدر و مادر تنها در مكانى هستند بدون اجازه وارد آن مكان بشوند.

امام: عروة الوثقى، نكاح، مسأله 43.

فاضل - مكارم (48)

278- سؤال: آيا پدر و مادر حق دارند بدون اجازه وارد اطاق فرزندان خود بشوند، چه فرزندان به سن بلوغ رسيده باشند چه نرسيده باشند؟

جواب:

مكارم: چنانچه براى مسائل تربيتى، سركشى از فرزندن لازم باشد، اين كار اشكال ندارد استفتاء

تبريزى: اگر در اطاق، فرزندان با همسرانشان نباشند، ورود پدر و مادر به اطاق آنها مانعى ندارد. استفتاء.

فاضل: در اوقاتى كه عادتاً لباس خود را در مى‏آورند، استيذان لازم است و در غير اين اوقات لازم نيست. استفتاء.

279- مسأله: اگر فرزندى به همراه همسرش در مكانى تنها باشند، بنا بر احتياط واجب جايز نيست كه پدر يا مادر بدون اذن وارد آن مكان بشوند.

امام - فاضل - مكارم: عروة الوثقى، نكاح، مسأله 43.

280- سؤال: آيا جايز است پدر و مادر فرزندشان را بدون دليل و از روى عصبانيت و بى حوصلگى كتك بزند يا حق الناس به گردنشان است؟

جواب: جايز نيست ولى براى تأديب در حد متعارف كه موجب سرخى و سياهى و كبودى نشود، جايز است.

امام: استفتاء در كتاب احكام ازدواج، ص 180.

تبريزى با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2819.

281- مسأله: اگر بچه يكى از گناهان كبيره را مرتكب شود، ولىّ و يا مثلاً معلم با اجازه ولىّ، مى‏تواند به قدرى كه ادب شود و ديه واجب نشود او را بزند.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2819.

282- مسأله: اگر كسى بچه‏اى را طورى بزند كه ديه واجب شود، ديه مال طفل است و اگر مرده بايد به ورثه او بدهند.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2820.

283- سؤال: حال اگر خاله كودك، دايى يا عمو يا خواهر يا برادر او، بچه را بزنند آنوقت چه صورتى دارد؟

جواب: جايز نيست مگر با اذن ولى، با همان شرايط، جهت تأديب.

امام: با استفاده از مدرك سؤال قبل و استفتاء.

تبريزى، با استفاده از مدرك سؤال قبل .