فرمود: ((بنده اى از بندگانم از همه آنها كه بر روى زمين اند، بيمار مى شود و او را عيادت نمى كنند. اگر كسى او را عيادت مى كرد، عيادتش براى من مى بود؛ و بنده ام در زمين تشنه مى شود و او را آبى نمى دهند. اگر كسى او را آبى مى رساند، آب دادن به او (همانند) آب به من بود)).⁽⁴²⁰⁾
ب - بنى هاشم
306 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
عيادت بنى هاشم ، واجب است و زيارت آنان ، مستحب .⁽⁴²¹⁾
ج - خاندان
307 - امام على (عليه السلام ):
- در توصيه هاى ايشان به فرزندش امام حسن (عليه السلام ) -: خاندانت را گرامى بدار، كه آنان ، بال و پرتواند كه با آنها پرواز مى كنى ... و به عيادت بيمارانشان برو.⁽⁴²²⁾
د - بينوايان
308 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
- خطاب به ابوذر -: با بينوايان ، همنشين شو و چون بيمار شوند، عيادتشان كن .⁽⁴²³⁾
309 - سنن النسائى :
- به نقل از ابوامامه بن حنيف -: پيامبر خدا، بينوايان را عيادت مى كرد و از حال آنان مى پرسيد. ⁽⁴²⁴⁾
6/5 - بيمارانى كه نبايد عيادت شوند
310 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
سه طايفه عيادت نشوند: گرفتار دندان درد، گرفتار چشم درد، آن كه در بدن ، دملى دارد. ⁽⁴²⁵⁾
311 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
شرابخوار، چون بيمار شود او را عيادت نكنند.⁽⁴²⁶⁾
6/6 - آنچه روياروى بيمار نبايد انجام داد
312 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
اگر كسى از شما، برادر خويش را گرفتار بلايى ببيند، خداوند (عزوجل ) را (بر سلامت خويش ) بستايد، و البته اين حمد گفتن را به گوش بيمار نرساند. ⁽⁴²⁷⁾
313 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
گرفتار شدگان به بلا را كمتر تماشا كنيد و بر آنان ، وارد نشويد و چون با آنان برخورد كرديد، راه رفتن خويش را تندتر كنيد تا آنچه بدانان رسيده است ، به شما نيز نرسد.⁽⁴²⁸⁾
314 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به جذاميان ، نگاه پيوسته ميفكنيد.⁽⁴²⁹⁾
315 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به گرفتار شدگان بلا و جذاميان ، نگاه پيوسته ميفكنيد؛ چه ، اين كار، آنان را اندوهگين مى كند. ⁽⁴³⁰⁾
بخش سوم : مباحث مربوط به اندام ها و دستگاه هاى بدن
فصل يكم : قلب و عروق
1/1 - اشاره به حكمت نهفته در اين دستگاه
316 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
در انسان ، پاره گوشتى است كه اگر سالم باشد، همه بدن به سلامت آن ، سالم است و اگر گرفتار بيمارى باشد، همه بدن به بيمارى آن ، بيمار است : قلب انسان . ⁽⁴³¹⁾
317 - امام رضا (عليه السلام ):
خداوند، بدن را به هيچ دردى گرفتار نساخته ، مگر اينكه براى آن ، دارويى هم قرار داده است كه بدان ، درمان شود. هر نوع درد نيز نوعى درمان و چاره دارد؛ چرا كه اين بدن ها بر سياق يك مملكت ، ساخته شده اند. پادشاه اين سرزمين ، قلب است . رگ هايى كه در بدن و مغز وجود دارد، كارگران اند. خانه آن پادشاه ، قلب انسان است . سرزمين آن پادشاه ، بدن انسان است ، و دستان ، پاها، چشمان ، لب ها، زبان و گوش ها نيز ياران اويند. ⁽⁴³²⁾
318 - امام صادق (عليه السلام ):
- خطاب به طبيب هندى -: قلب ،به شكل دانه صنوبر است ؛ زيرا وارونه است و يك سر قلب ، باريك قرار داده شده است تا به لابه لاى ريه برود و با سردى آن ، خودش را خنك كند، مبادا مغز از گرماى آن بسوزد. ⁽⁴³³⁾
319 - امام صادق (عليه السلام ):
- خطاب به مفضل بن عمر -: اى مفضل ! اكنون ، قلب را برايت وصف مى كنم : بدان كه در آن ، سوراخهايى است ، سوداده شده به سمت سوراخ ‌هايى كه در ريه است ، و همين هاست كه قلب را خنك مى كند، به گونه اى كه اگر اين سوراخ ‌ها با همديگر تفاوت مى يافتند و روبروى هم نبودند، خنكا به قلب نمى رسيد و انسان مى مرد. اكنون آن صاحب انديشه و تاءمل ، روا مى داند كه بگويد چنين پديده اى ، به اهمال پديد آمده است ، و در درون خويش ، گواهى نيابد كه او را از اين پندار، باز بدارد؟!⁽⁴³⁴⁾
320 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
در آدمى زاده ، سيصد و شصت رگ است و از اين شمار، صد و هشتاد تا متحرك ، و صد و هشتاد تا ساكن اند. اگر آن رگ هاى متحرك ، ساكن مى بود، انسان باقى نبود و اگر هم آن رگ هاى ساكن ساكن ، تحرك مى يافت ، انسان از ميان مى رفت .⁽⁴³⁵⁾
321 - امام صادق (عليه السلام ):
پيامبر خدا، در هر روز، سيصد و شصت بار، به شمار رگهاى بدن ، خداوند را سپاس مى گفت و مى فرمود: (( پروردگار جهانيان را به فراوانى و در هر حال ، سپاس !)).⁽⁴³⁶⁾
322 - امام صادق (عليه السلام ):
پيامبر خدا فرموده است : (( در بدن آدميزاد، سيصد و شصت رگ است : صد و هشتاد تاى آن متحرك ، و صد و هشتاد تاى ديگر، ساكن اند. اگر آن رگ هاى متحرك ، ساكن بودند، انسان نمى خفت ؛ و اگر آن رگ هاى ساكن ، متحرك بودند نيز انسان نمى خفت )). پيامبر خدا، هر روز صبح ، سيصد و شصت بار مى گفت : ((خداوند جهانيان را به فراوانى و در هر حال ، سپاس !)) و شامگاهان نيز چنين مى گفت .⁽⁴³⁷⁾
1/2 - آنچه براى سلامت قلب و تقويت آن ، مفيد است
الف - سيب
323 - امام صادق (عليه السلام ):
اگر مردم مى دانستند در سيب چيست ، بيمارانشان را جز به آن درمان نمى كردند. بدانيد كه سيب ، بويژه ، سودمندترين چيز براى قلب و مايه شست و شوى آن است .⁽⁴³⁸⁾
ب - سركه
324 - امام على (عليه السلام ):
سركه ، نيكو خورشتى است ؛ زرداب را مى شكند، صفرا را فرو مى نشاند و قلب را زنده مى كند.⁽⁴³⁹⁾
325 - امام صادق (عليه السلام ):
سركه ، قلب را روشن مى كند.⁽⁴⁴⁰⁾
ج - انار
326 - امام صادق (عليه السلام ):
هر كس ناشتا انار بخورد، (آن انار)، قلبش را چهل روز روشن مى كند.⁽⁴⁴¹⁾
ر. ك : خواص انار / ص 519 ح 1706 - 1708 و ص 521 ح 1715 و ح 1716.
د - عدس
327 - امام على (عليه السلام ):
عدس ، دل را نازك مى كند و اشك را مى افزايد.⁽⁴⁴²⁾
328 - الكافى :
- به نقل از فرات بن احنف -: يكى از (پيامبران ) بنى اسرائيل ، از سنگ دلى و كمى اشك به درگاه خداوند (عزوجل ) ناليد. خداوند (عزوجل ) به او وحى فرستاد كه : ((عدس بخور)). او نيز عدس خورد و از آن پس ، دلش نازك شد و اشكش جارى گشت .⁽⁴⁴³⁾
همچنين ، ر. ك : ص 565 (عدس ).
ه - به
329 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به بخوريد، كه دل را جلا مى دهد.⁽⁴⁴⁴⁾
330 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد خوردن به ؛ چرا كه دل را جلا مى دهد و سنگينى و تاريكى سينه را از ميان مى برد.⁽⁴⁴⁵⁾
331 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به بخوريد، كه دل را استوارى و نشاط مى بخشد،قلب را شجاعت مى دهد و فرزند را نكو مى سازد.⁽⁴⁴⁶⁾
332 - امام كاظم (عليه السلام ):
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )، به جعفر بن ابى طالب فرمود: ((اى جعفر! به بخور، كه قلب را قوت مى دهد و ترسو را شجاعت مى بخشد)).⁽⁴⁴⁷⁾
333 - امام على (عليه السلام ):
به ، قوت قلب و حيات دل است و ترسو را شجاعت مى بخشد.⁽⁴⁴⁸⁾
334 - امام على (عليه السلام ):
خوردن به ، نيروى قلب ضعيف است ، معده را پاك مى سازد، دل را نشاط مى دهد و ترسو را شجاعت مى بخشد.⁽⁴⁴⁹⁾
ر. ك : ص 537 (خواص به ).
و - گلابى
335 - امام صادق (عليه السلام ):
گلابى بخوريد، كه به اذن خداوند متعال ، دل را جلا مى دهد و دردهاى درون را تسكين مى بخشد.⁽⁴⁵⁰⁾
ر. ك : ص 599 (گلابى ).
ز - عسل
336 - امام على (عليه السلام ):
عسل ، شفاى هر بيمارى اى است و بيمارى اى هم در آن نيست ؛ بلغم را كم مى كند و دل را جلا مى دهد.⁽⁴⁵¹⁾
337 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
عسل ، چه خوب نوشيدنى اى است ! قلب را مراقبت مى كند و سردى سينه را از ميان مى برد⁽⁴⁵²⁾.⁽⁴⁵³⁾
ح - تلبينه ⁽⁴⁵⁴⁾
338 - امام صادق (عليه السلام ):
تلبينه ، دل اندوهگين را جلا مى بخشد، چنان كه انگشتان ، عرق را از پيشانى مى زدايند.⁽⁴⁵⁵⁾
ط - بوى خوش
339 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بوى خوش ، قلب را استوارى مى بخشد و بر توان همبسترى مى افزايد.⁽⁴⁵⁶⁾
1/3 - آنچه براى سلامتى رگ ها سودمند است
الف - بادنجان
340 - امام صادق (عليه السلام ):
در هنگام خرما چينى ، فراوان بادنجان (/ بادمجان ) بخوريد؛ چرا كه شفاى هر درد است ، بر روشنى چهره مى افزايد، رگ ها را نرم مى كند و آب كمر (نيروى جنسى ) را افزون مى سازد.⁽⁴⁵⁷⁾
ب - حوك
341 - امام صادق (عليه السلام ):
حوك ⁽⁴⁵⁸⁾ (/باذروج ) سبزى پيامبران است . بدان مه در آن ، هشت ويژگى است ؛ هضم كننده است ؛ گرفتگى هاى عروق و مجارى را مى گشايد؛ آروغ را خوش بو مى سازد؛ دهان را بوى خوش مى بخشد؛ غذا را دوست داشتنى مى سازد؛ درد و بيمارى را از درون بدن ، بيرون مى كشد ⁽⁴⁵⁹⁾؛ و امان انسان را جذام است ؛ (و) چون در درون انسان جاى گيرد، همه بيمارى ها را فرو مى نشاند.⁽⁴⁶⁰⁾
ج - انجير
342 - امام على (عليه السلام ):
خوردن انجير، رسوبات مجارى و رگ ها را نرم مى كند.⁽⁴⁶¹⁾
د - نيشكر
343 - امام كاظم (عليه السلام ):
نيشكر، گرفتگى هاى مجارى و رگ ها را باز مى كند و هيچ بيمارى و بدى اى در آن نيست .⁽⁴⁶²⁾
ه - روزه
344 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد روزه ؛ چرا كه طغيان رگ ها را فرو مى نشاند و سرمستى را مى برد⁽⁴⁶³⁾.⁽⁴⁶⁴⁾
و - شام خوردن
345 - امام صادق (عليه السلام ):
شام را وا مگذار، هر چند به سه لقمه نان و نمك باشد. هر كس يك شب شام را واگذارد، ⁽⁴⁶⁵⁾ يك رگ در بدن وى مى ميرد و اين رگ ، هرگز زنده نمى شود.⁽⁴⁶⁶⁾
346 - امام رضا (عليه السلام ):
در بدن ، رگى است كه آن را ((عشا (شام ))) گويند. ((اگر شخص ‍ شام خوردن را واگذارد، آن رگ تا صبح او را نفرين مى كند و مى گويد: ((خدا، تو را گرسنه بدارد، چنان كه مرا گرسنه بداشتى ، و تشنه بدارد، چنان كه تشنه ام نگاه داشتى )).⁽⁴⁶⁷⁾ پس مبادا كسى از شما شام را واگذارد، هر چند به يك لقمه نان يا جرعه اى آب باشد.⁽⁴⁶⁸⁾
ر. ك : ص 533 ح 1756.
فصل دوم : مغز و اعصاب
2/1 - اشاره به حكمت مغز و دستگاه عصبى
347 - امام صادق (عليه السلام ):
- در پاسخ طبيبى فرومانده از پاسخ به اين پرسش امام كه : ((چرا كاسه سر، از چند استخوان و لايه تشكيل مى شود؟)) -: چون هر چيز درون تهى اگر يك پارچه باشد، شكستن ، زودتر به سراغش مى آيد و چون چند تكه قرار داده شود، شكستگى از آن دورتر است .⁽⁴⁶⁹⁾
348 - امام صادق (عليه السلام ):
- خطاب به مفضل بن عمر -: اگر جمجمه باز مى شد و مى توانستى مغز را ببينى ، مى ديدى كه به حجاب هايى (لايه هايى ) كه روى همديگر قرار گرفته اند، در ميان گرفته شده است تا هم آن را از عارضه ها مصون بدارد، و هم آن را استوار نگه دارد، تا بدان ، لرزش راه نيابد؛ و مى ديدى كه جمجمه ، به سان كله خودى بر آن قرار گرفته است تا آن را از اثر ضربت هاى سختى كه ممكن است به سر برسد، حفظ كند. سپس ، تاجى از مو بر روى جمجمه پوشانده شده و اين پوشش ، همانند پوستينى براى سر است كه آن را از شدت سرما و گرما، نگه مى دارد. پس چه كسى مغز را در چنين دژى جاى داده است ، مگر همو كه آن را آفريد و سرچشمه احساس ساخت و به واسطه منزلت والايى كه در بدن دارد، و نيز به واسطه مرتبه بلند و جايگاه برجسته اش آن را سزامند اين همه حفظ و مراقبت دانست ؟
اى مفضل ! چه كسى قلب را درون سينه انسان قرار داد و زرهى كه پوشش ‍ استوار آن است ، بر آن قرار داد و آن را به دنده ها و گوشت و پى اى كه بر آن است ، مصونيت داد تا جراحت و آزارى بدان نرسد؟
اى مفضل ! نيك بينديش كه چرا مغز كه جسمى رقيق است ، در لابه لاى استخوان ها حصار يافته است . آيا جز براى اين است كه از آن ، حفاظت كند و آن را مصون بدارد؟⁽⁴⁷⁰⁾
2/2 - آنچه عقل را استحكام مى بخشد
الف - باقلا
349 - امام صادق (عليه السلام ):
خوردن باقلا، استخوان هاى ساق را تراكم درونى مى دهد، توان مغز را افزون مى سازد و خون تازه توليد مى كند.⁽⁴⁷¹⁾
ب - روغن ماليدن
350 - امام على (عليه السلام ):
روغن ، پوست را نرم مى كند، و بر توان مغز مى افزايد، مجارى آب را در بدن مى گشايد، كثافت پوست را از ميان مى برد و رنگ را روشن مى كند.⁽⁴⁷²⁾
351 - امام صادق (عليه السلام ):
روغن بنفشه ، مغز را نيرو مى بخشد.⁽⁴⁷³⁾
ج - حجامت
352 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
حجامت عقل را افزون مى كند و بر قدرت حافظه مى افزايد.⁽⁴⁷⁴⁾
353 - امام على (عليه السلام ):
حجامت ، بدن را صحت مى دهد و عقل را استحكام مى بخشد.⁽⁴⁷⁵⁾
د - سركه
354 - امام صادق (عليه السلام ):
ما با سركه آغاز مى كنيم ، چنان كه شما با نمك آغاز مى كنيد؛ چرا كه سركه ، عقل را استحكام مى بخشد.⁽⁴⁷⁶⁾
ه - سركه شراب
355 - امام صادق (عليه السلام ):
سركه شراب ، لثه را تقويت مى كند، جنبندگان شكم را مى كشد و عقل را استحكام مى بخشد.⁽⁴⁷⁷⁾
و - سداب
356 - امام كاظم (عليه السلام ):
سداب ⁽⁴⁷⁸⁾، عقل را افزون مى كند.⁽⁴⁷⁹⁾
357 - الكافى :
- به نقل از محمد بن عمرو بن ابراهيم ، از امام باقر (عليه السلام ) يا امام كاظم (عليه السلام ) -: (نزد او) از سداب نام برده شد. فرمود: ((بدانيد كه در آن ، منافعى است : افزون بر عقل و فراوان ساختن هوش ، هر چند كه آب كمر را بد بو مى كند)).⁽⁴⁸⁰⁾
ز - چغندر
358 - امام رضا (عليه السلام ):
- درباره فوايد چغندر -: عقل را استحكام مى بخشد و خون را تصفيه مى كند.⁽⁴⁸¹⁾
ح - مسواك زدن
359 - امام باقر (عليه السلام ):
مسواك زدن ، بلغم را مى برد و عقل را افزون مى كند.⁽⁴⁸²⁾
ط - خرفه
360 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد خرفه ، كه زيركى دهد و اگر تنها يك چيز باشد كه عقل را افزون مى كند، همان است .⁽⁴⁸³⁾
ى - كدو
361 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد كدو؛ چرا كه عقل را افزون سازد و مغز را بزرگ مى كند.⁽⁴⁸⁴⁾
362 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد كدو؛ چرا كه عقل را مى پالايد و مغز را مى افزايد.⁽⁴⁸⁵⁾
363 - امام على (عليه السلام ):
كدو بخوريد؛ چرا كه مغز را افزون مى كند.⁽⁴⁸⁶⁾
ر. ك : ص 585 (كدو).
ك - كرفس
364 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد كرفس ؛ چرا كه اگر بنا بود تنها يك چيز عقل را افزون كند، آن همين بود.⁽⁴⁸⁷⁾
ل - كندر
365 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به زنان آبستن خود، كندر بدهيد؛ چرا كه عقل كودك را افزون مى كند.⁽⁴⁸⁸⁾
366 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد كندر؛ چرا كه ... عقل را افزون مى كند، ذهن را ذكاوت مى دهد، چشم را جلا مى بخشد و فراموشى را از ميان مى برد.⁽⁴⁸⁹⁾
367 - امام رضا (عليه السلام ):
فراوان كندر بخوريد، آن را در دهان نگه داريد و بجويد. براى من ، جويدن آن ، دوست داشتنى تر است ؛ بلغم معده را مى زدايد و آن را تميز مى كند، عقل را استحكام مى بخشد و غذا را مى گوارد.⁽⁴⁹⁰⁾
ر. ك : ص 340 (غذاهايى كه براى جنين ، سودمند است ).
م - گوشت
368 - امام صادق (عليه السلام ):
گوشت ، گوشت مى روياند و بر عقل مى افزايد؛ و هر كس آن را چند روز واگذارد، عقلش تباه شود.⁽⁴⁹¹⁾
2/3 - آنچه بر توان ذهن مى افزايد
369 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس ناشتا به خوردن مويز مداومت كند، فهم و حافظه و ذهن ، روزى او مى شود و از بلغم وى ، كاسته مى شود.⁽⁴⁹²⁾
370 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
به بخوريد؛ چرا كه ذهن را افزون مى كند.⁽⁴⁹³⁾
371 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد كندر؛ چرا كه ... عقل را افزون مى كند و ذهن را ذكاوت مى دهد.⁽⁴⁹⁴⁾
372 - امام صادق (عليه السلام ):
انار را با پيه ⁽⁴⁹⁵⁾ آن بخوريد؛ چرا كه معده را مى پالايد و ذهن را افزون مى كند.⁽⁴⁹⁶⁾
373 - الكافى :
- به نقل از محمد بن على همدانى -: مردى در خراسان ، نزد امام رضا (عليه السلام ) بود. در اين هنگام ، نزد ايشان سفره اى گستردند كه در آن ، سركه و نمك بود. امام (عليه السلام ) با سركه آغاز كرد. آن مرد گفت : فدايت شوم ! به ما فرموده اى كه با نمك ، آغاز كنيم .
فرمود: ((اين ، همانند آن (يعنى نمك ) است . سركه ، ذهن را استحكام مى بخشد و عقل را افزون مى كند)).⁽⁴⁹⁷⁾
ر. ك : ح 376.
2/4 - آنچه حافظه را تقويت مى كند
الف - مويز
374 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس ناشتا بر خوردن مويز مداومت كند، فهم و حافظه و ذهن ، روزى او مى شود و از بلغم وى ، كاسته مى شود⁽⁴⁹⁸⁾
ر. ك : ص 526 (خواص خوردن مويز در حالت ناشتا).
ب - عسل
375 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
هر كس حافظه مى خواهد، عسل بخورد.⁽⁴⁹⁹⁾
376 - الفقه المنسوب للامام الرضا (عليه السلام ):
عالم امام كاظم (عليه السلام ) فرمود: ((در عسل ، درمان هر دردى است . هر كس ناشتا يك قاشق عسل بخورد، اين عسل ، بلغم را پايان مى دهد، صفرا را فرو مى نشاند، مانع از تلخه سياه (سودا) مى شود و ذهن را صفا مى بخشد، و اگر كه همراه با كندر خورده شود، حافظه را نكو مى سازد)).⁽⁵⁰⁰⁾
ج - كرفس
377 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
كرفس ، انسدادها را مى گشايد، دل را طراوت مى دهد، حافظه مى آورد و ديوانگى ، جذام ، پيسى و ترس را دور مى كند.⁽⁵⁰¹⁾
378 - الدروس :
- در بيان فوايد كرفس -: روايت شده كه كرفس ، حافظه مى آورد، دل را طراوت مى دهد و ديوانگى ، جذام و پيسى را دور مى كند.⁽⁵⁰²⁾
د - حجامت
379 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
حجامت ، عقل را افزون مى كند و بر قدرت حافظه مى افزايد.⁽⁵⁰³⁾
ه - ساير عوامل تقويت حافظه
380 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
سه چيز، حافظه را افزون مى كند و بلغم را از ميان مى برد: قرائت قرآن ، عسل و كندر.⁽⁵⁰⁴⁾
381 - امام على (عليه السلام ):
سه چيز، بلغم را از ميان مى برد و حافظه را افزون مى كند: مسواك زدن ، روزه گرفتن و قرائت قرآن .⁽⁵⁰⁵⁾
ر. ك : ص 148 ح 388.
2/5 - آنچه فراموشى مى آورد
382 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
- در سفارش هاى ايشان به على (عليه السلام ) -: اى على ! هفت چيز است كه فراموشى مى آورد: خوردن سيب ترش ، خوردن گشنيز و پنير و پس مانده موش ، خواندن نوشته هاى روى قبر، راه رفتن ميان دو زن ، افكندن شپش ، حجامت در گودى پس سر، و ادرار كردن در آب راكد.⁽⁵⁰⁶⁾
383 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
ده چيز، فراموشى مى آورد: خوردن پنير، خوردن پس مانده موش ، خوردن سيب ترش و گشنيز،⁽⁵⁰⁷⁾ حجامت در گودى پس سر، راه رفتن ميان دو زن ، نگريستن به دار آويخته ، بيدار خوابى ، و خواندن سنگ قبرها.⁽⁵⁰⁸⁾
384 - امام باقر (عليه السلام ):
كوتاه كردن ناخن ، از آن رو لازم است كه پناهگاه شيطان است و فراموشى از آن پديد مى آيد.⁽⁵⁰⁹⁾
385 - امام رضا (عليه السلام ):
فراوان خوردن گوشت حيوان وحشى و گاو، خشكى عقل ، سرگشتگى فهم ، كندى ذهن و فراوانى فراموشى مى آورد.⁽⁵¹⁰⁾
386 - مكارم الاخلاق :
در حديث است كه سيب ، فراموشى مى آورد؛ چرا كه در معده نوعى چسبندگى ايجاد مى كند.⁽⁵¹¹⁾
387 - امام كاظم (عليه السلام ):
خوردن سيب و گشنيز، فراموشى مى آورد.⁽⁵¹²⁾
2/6 - آنچه براى پيشگيرى از فراموشى ، سودمند است
388 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
پنج چيز، فراموشى را از ميان مى برد و بر حافظه مى افزايد و بلغم را نيز مى برد: مسواك زدن ، روزه گرفتن ، قرائت قرآن ، (و خوردن ) عسل و كندر.⁽⁵¹³⁾
389 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد كندر؛ چرا كه ... عقل را افزون مى كند، ذهن را ذكاوت مى دهد، چشم را جلا مى بخشد و فراموشى را از ميان مى برد.⁽⁵¹⁴⁾
390 - كنز العمال :
- به نقل از عبد الله بن جعفر -: مردى نزد على بن ابن ابى طالب (عليه السلام ) آمد و از فراموشى ، اظهار ناراحتى كرد. فرمود: ((بر تو باد كندر، كه دل را شجاعت مى بخشد و فراموشى را از ميان مى برد)).⁽⁵¹⁵⁾
391 - امام صادق (عليه السلام ):
سه چيز، فراموشى را از ميان مى برد و حافظه به بار مى آورد⁽⁵¹⁶⁾
392 - امام رضا (عليه السلام ):
هر كس بخواهد فراموشى اش كم شود و داراى حافظه اى قوى شود، هر روز، سه قطعه زنجبيل به عسل در آميخته بخورد و در هر روز، با غذاى خويش ، چيزى كه با خردل ⁽⁵¹⁷⁾ تهيه شده نيز ميل كند. هر كس هم بخواهد عقل وى افزون شود، هيچ روزى از خانه بيرون نرود، پس از آنكه ناشتا سه هليله سياه با شكر طبرزد بجود⁽⁵¹⁸⁾.⁽⁵¹⁹⁾
2/7 - آنچه اعصاب را استحكام مى بخشد
الف - خوردن مويز
393 - الاختصاص :
- به نقل از ابو هند دارى -: طبق روى پوشيده اى به پيامبر خدا اهدا كردند. پوشش را از آن برداشت و سپس فرمود: ((به نام خدا بخوريد. مويز، چه نيكو خوراكى است ، كه اعصاب را استحكام مى بخشد!... ⁽⁵²⁰⁾
394 - پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
بر شما باد مويز، چرا كه تلخه را مى زدايد، بلغم را مى برد، پى را استحكام مى دهد، رنجيدگى و خستگى را از ميان بر مى دارد، خوى را خوش ‍ مى سازد، دل را پاك و پيراسته مى دارد واندوه را مى برد.⁽⁵²¹⁾