انديشه سياسى شيخ طوسی

سيد محمدرضا موسويان

- ۷ -


فهارس

آيات

«لا حكم إلا لله» 37
«النبى اولى بالمؤمنين من انفسهم» 47 ـ 124
«لاينال عهدى الظالمين» 61 ـ 105
«لن يجعل الله للكافرين على المؤمنين سبيلاً» 67

روايات

«كلمة حقّ يرادبها الباطل...» 37
«چه بسا حكومت‏هاى غير دينى و غير اسلامى استمرار يابد اما با ظلم و ستم... استمرارى نخواهد داشت» 65
پيامبر: «خداوند صفاى پاكى را در امتى كه بين آنان كسى نباشد كه حق ضعيف را بستاند برقرار نمي‏كند» 71
«اذا كان بين احدكم و بين غيره خصومة فلينظر إلى من روى احاديثنا و علم احكامنا فليتحاكما اليه» 73
على عليه‏ السلام: «و آن كس را بر ديگران بگزين كه سخن تلخ حق را به تو بيشتر بگويد» 96

اصطلاحات

الف

اقتدار = استقرار قدرت سياسى = استقرار حكومت 17 ـ 97 ـ 99 ـ 101 ـ 111 ـ 123 ـ 126
اهل بيت 17
اهل سنت = اهل تسنن 15 ـ 17 ـ 19 ـ 20 ـ 23 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 33 ـ 35 ـ 105
امير الحاج 19
امنيت = امنيت جانى و مالى = امنيت خاطر 20 ـ 28 ـ 29 ـ 39 ـ 46 ـ 58 ـ 65 ـ 66 ـ 84 ـ 89 ـ 91 ـ 103 ـ 103 ـ 113 ـ 114 ـ 115 ـ 125
اجتهاد 21 ـ 23 ـ 120
ادلّه عقلى 21
اصول عقيدتى 21
استنباط 21
اصول و فروع = اصول و فروع دين 22 ـ 25
اِعمال ولايت = استقرار تصميمات ـ اعمال سياست 27 ـ 39 ـ 57 ـ117 ـ 126
آزادى = آزادى دينى، فرهنگى 27 ـ 29
انتقال قدرت 28
انقراض 30
اسلام 32 ـ 48 ـ 67
انفال 33 ـ 84 ـ85
اطاعت = انقياد = پذيرش ولايت = تمكين مردم 33 ـ 37 ـ 48 ـ 92 ـ 96 ـ 97 ـ 101 ـ 117 ـ 119 ـ 121
اصول سياست 35
امامت 35 ـ 40 ـ 41 ـ 43 ـ 46 ـ 47 ـ 48 ـ 50 ـ 51 ـ 52 ـ 59 ـ 68 ـ 73 ـ 74 ـ 75 ـ 105 ـ 123 ـ 124
امام = امامان = امام معصوم = امامان شيعه 35 ـ 40 ـ 41 ـ 42 ـ 43 ـ 44 ـ 46 ـ 47 ـ 48 ـ 49 ـ 50 ـ 51 ـ 52 ـ 53 ـ 54 ـ 55 ـ 56 ـ 57 ـ 58 ـ 59 ـ 60 ـ 64 ـ 65 ـ 67 ـ 68 ـ 69 ـ 70 ـ 71 ـ 73 ـ 74 ـ 75 ـ 76 ـ 78 ـ 80 ـ 81 ـ 82 ـ 83 ـ 84 ـ 85 ـ 86 ـ 87 ـ 90 ـ 91 ـ 92 ـ 93 ـ 97 ـ 98 ـ 99 ـ 100 ـ 101 ـ 102 ـ 105 ـ 108 ـ 109 ـ 113 ـ 114 ـ 124 ـ 125 ـ 126
اجراى قانون ـ اجراى حدود ـ اجراى احكام ـ اقامه ـ اجزاى منويات دينى 36 ـ 40 ـ 58 ـ 59 ـ 73 ـ 80 ـ 81 ـ 89 ـ 91 ـ 92 ـ 93 ـ 95 ـ 103 ـ 117 ـ 119 ـ 120 ـ 121 ـ 122 ـ 125 ـ 126 ـ 127
اعتبارات عقلى 37
اصلاح ـ اصلاح‏طلبى 39 ـ 45 ـ 58 ـ91
آبادى = آبادانى = عمران = عمارت 39 ـ 46 ـ 86 ـ 100
اميران ـ اُمرا 40 ـ 42 ـ 75 ـ 77 ـ 78 ـ 79 ـ 86 ـ 90 ـ 105
امور اجتماعى، سياسى ـ امور جامعه ـ امور حكومت ـ امور عمومى ـ امور دين و دنياى مردم 41 ـ 42 ـ 47 ـ 48 ـ 53 ـ 69 ـ 77 ـ 95 ـ 96 ـ 98 ـ 99 ـ 101 ـ 103 ـ 124 ـ 125
اُمّت 42 ـ 96
اجتماع = اجتماعات 45 ـ 89 ـ 126
اُولى = اولويت = برترى = برترى مطلق 47 ـ 51 ـ 100 ـ 124
امارت 48 ـ 77 ـ 78 ـ 79
اذن = اجازه = اذن امام = اذن سلطان 48 ـ 103
اخلال در انجام واجبات ـ اخلال 50 ـ 87
اجماع ـ اتفاق علما ـ اجماع نظم 53 ـ 72 ـ 81 ـ 87 ـ 90
انتصابات ـ انتصاب 55 ـ 78
افتاء تبيين احكام الهى 59 ـ 68 ـ 69 ـ 91 ـ 92 ـ 93 ـ 125
اختيارات حكومتى ـ اختيارات امام ـ اختيارات انحصارى ـ امام 59 ـ 80 ـ 81 ـ 82 ـ 89 ـ 90 ـ 92
استقلال 67 ـ 113 ـ 114 ـ 125
اوصياء 68
امر به معروف و نهى از منكر 71 ـ 92 ـ 102 ـ 103 ـ 116 ـ 117 ـ 126 ـ 127
امام جماعت 74
إقطاع 76
آئين‏نامه انتخاباتى ـ انتخاب 78 ـ 80
انتظام جامعه 80
اِلحاق 81
استيفاء 83 ـ 84 ـ 99
امانت‏دارى ـ امانت ـ امين 85 ـ 104 ـ 106
استحقاق = حق 85
احكام شرعى ـ آموزه‏هاى اسلامى = آموزه‏هاى دينى = آموزه‏هاى الهى 85 ـ 95 ـ 98 ـ 105 ـ 106 ـ 124 ـ 126 ـ 127
اراضى ـ زمين‏ها ـ زمين 84 ـ 85 ـ 86 ـ 100
اراضى موات 85
اقتصاد 85 ـ 87 ـ 88
احياءكننده زمين ـ احياى اراضى موات 86 ـ 100
اولياء دم 86
احتكار (محتكر) 87 ـ 88
اهل حق 89
اختيارات فقهاى شيعه = اختيارات فقيه 89 ـ 92
ارشاد ـ ارشادى 95 ـ 103
اخلاق 96
انتقاد 96
اعانت همكارى با سلطان جائر 97
آمر به معروف 102
آشوب 103
اريكه‏نشينان = صاحبان قدرت سياسى 105
اجبار 108
احتياط 109
اموال 109
ارثيه = وارث 86 ـ 109
استراتژى 120
احكام تكليفى = احكام 121
اركان حكومت ـ بنيادهاى حكومتى ـ پايه‏هاى قدرت 107 ـ 96 ـ 121 ـ 124
انحصار 125
اباحه 127

ب

باستان‏شناسى 36
برهان 37
بحران (اقتصادى سياسي) 17 ـ 35 ـ 42 ـ 55 ـ 57 ـ 66 ـ 87 ـ 88 ـ 99 ـ 126
باورهاى دينى 43 ـ 48 ـ 115
بلوغ سياسى 78
باطل 83
بيت‏المال 85 ـ 86 ـ 87 ـ 126
بازرگان 87
بازار اسلامى 87 ـ 126
برخورد چاپلوسانه و رياكارانه 96
بازدارى 103

پ

پايتخت 27
پيامبر ـ نبى 40 ـ 41 ـ 43 ـ 47 ـ 48 ـ 50 ـ 71 ـ 73 ـ 100 ـ 103 ـ 106 ـ 124
پادشاه ـ پادشاهان ـ پادشاهان جائر ـ پيشوايان جائر 41 ـ 74 ـ 103 ـ 112 ـ 113
پناهنده 81
پيشنهاد خيرخواهانه 96
پذيرش ولايت

ت

تهذيب 25
توسعه سياسى ـ توسعه ـ 27 ـ 46
تعصّب 16 ـ 27 ـ 81
تنازع = تنازعات 27 ـ 35 ـ 90
تطبيق احكام عقل و شرع = احكام عقلى 28
تجزيه‏طلبى 28
تسامح 29 ـ 31
تشيّع 30 ـ 32 ـ 92 ـ 120
تسنّن 16 ـ 30
تنش = بحران 30 ـ 87
تقرب 31
تأويل 33
تفسير 33
تضارب آراء 34 ـ 95 ـ 101
تدبير = تدابير ـ تدبير امور سياسى 36 ـ 40 ـ 41 ـ 46 ـ 47 ـ 48 ـ 49 ـ 53 ـ 55 ـ 73 ـ 74 ـ 80 ـ 82 ـ 91 ـ 93 ـ 97 ـ 98 ـ 99 ـ 124
تخطئه 37
تباهى (فساد) 38 ـ 45 ـ 106
تبعيت 40 ـ 54 ـ 101 ـ 105 ـ 107
تصرفات 44
تشكيلات 45 ـ 84
تضاد 45
تكاليف 50 ـ 55 ـ 58 ـ 95 ـ 100
تخصص 51
تجاوز ـ تهاجم 55 ـ 82 ـ 83 ـ 114 ـ 115 ـ 125
تفويض 57
تغلّب 60
تعدد رهبرى 64
تمدن 65
تقليد 72 ـ 101
تصميم‏گيرى سياسى 75 ـ 77 ـ 95
تعزيرات 80
تظاهر 84
توزيع ـ توزيع بيت‏المال 85 ـ 86 ـ 92 ـ 108
تورم 87
تأمين منافع 87
تحميل 87
تقيّه (پنهان‏كارى سياسي) 89 ـ 112 ـ 119
تنظيم و تكريم = قدردانى 98 ـ 126
تأليف قلوب 100
تأديب 103
تعامل 105
تصدى حكومت 105
تحليف 121
قلمرو 125
تفّوق 18
تقوا 19
تبعيد 17
تعبّد 54

ث

ثقه = عين 24 ـ 25
ثبات 56

ج

جناح 19
جامعه ـ جامعه اسلامى ـ جامعه بشرى ـ جوامع 29 ـ 36 ـ 45 ـ 46 ـ 48 ـ 52 ـ 54 ـ 55 ـ 56 ـ 57 ـ 60 ـ 64 ـ 67 ـ 75 ـ 77 ـ 80 ـ 83 ـ 84 ـ 86 ـ 88 ـ 95 ـ 100 ـ 103 ـ 104 ـ 105 ـ 106 ـ 107 ـ 113 ـ 114 ـ 115 ـ 116 ـ 125
جهاد = جنگ = جهاد ابتدايى 42 ـ 55 ـ 56 ـ 74 ـ 81 ـ 82 ـ 83 ـ 86 ـ 90 ـ 92 ـ 113 ـ 114 ـ 115 ـ 121 ـ 126
جامعه سياسى = جوامع سياسى 54 ـ 55 ـ 75 ـ 81 ـ 83 ـ 103
جمع‏آورى ماليات ـ جمع‏آورى زكات 79 ـ 84 ـ 85 ـ 90 ـ 108 ـ 122
جنگ داخلى 84
جزيه 84
جماعت 89
جائر = جور = جائرين 27 ـ 105 ـ 115
جوايز سلطان 112

چ

چالش‏هاى فكرى ـ چالش‏هاى سياسى 27 ـ 35

ح

حكومت = حكومت ناصالح = حكومت ناصالح = حكومت سياسى = حكومت نايب 26 ـ 27 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 31 ـ 32 ـ 34 ـ 36 ـ 37 ـ 38 ـ 39 ـ 41 ـ 42 ـ 44 ـ 45 ـ 46 ـ 47 ـ 48 ـ 49 ـ 51 ـ 52 ـ 54 ـ 56 ـ 57 ـ 59 ـ 60 ـ 61 ـ 63 ـ 64 ـ 65 ـ 66 ـ 67 ـ 68 ـ 70 ـ 71 ـ 75 ـ 76 ـ 77 ـ 79 ـ 80 ـ 83 ـ 91 ـ 95 ـ 96 ـ 97 ـ 98 ـ 99 ـ 100 ـ 101 ـ 102 ـ 103 ـ 104 ـ 105 ـ 106 ـ 111 ـ 113 ـ 116 ـ 119 ـ 120 ـ 121 ـ 123 ـ 124 ـ 125
حاكم ـ حاكم شرع ـ حاكم عادل ـ حاكمان ـ حكمران ـ حاكم سياسى ـ حكّام 26 ـ 27 ـ 33 ـ 39 ـ 40 ـ 42 ـ 44 ـ 45 ـ 49 ـ 52 ـ 53 ـ 54 ـ 55 ـ 58 ـ 59 ـ 64 ـ 66 ـ 68 ـ 70 ـ 71 ـ 75 ـ 77 ـ 78 ـ 80 ـ 81 ـ 83 ـ 86 ـ 90 ـ 95 ـ 99 ـ 100 ـ 101 ـ 102 ـ 103 ـ 104 ـ 105 ـ 107 ـ 111 ـ 113 ـ 119 ـ 125 ـ 126
حاكمان جور ـ حاكم جائر 58 ـ 60 ـ 92 ـ 106 ـ 107 ـ 108 ـ 109 ـ 111 ـ 116 ـ 117 ـ 118 ـ 120 ـ 126 ـ 127
حقوق ـ حقوق اجتماعى ـ حقوق اساسى 18 ـ 27 ـ 36 ـ 45 ـ 55 ـ 67 ـ 76 ـ 80 ـ 95 ـ 83 ـ 86 ـ 99 ـ 100 ـ 108 ـ 111 ـ 118 ـ 119 ـ 122
حكميّت 37
حاكميت ـ حاكميت الهى 39 ـ 44 ـ 46 ـ 64 ـ 95 ـ 96 ـ 111 ـ 125
حكمت 43 ـ 98
حيات اجتماعى = اجتماع 53
حكم ـ حكم شرعى 57 ـ 100
حدود ـ حدّ ـ حدود الهى 61 ـ 80 ـ 84 ـ 119
حكومت جور ـ حكومت جائر ـ حكومت جائرانه ـ حكومت عير عادله 61 ـ 60 ـ 63 ـ 102 ـ 104 ـ 106 ـ 108 ـ 109 ـ 110 ـ 113 ـ 115 ـ 116 ـ 118 ـ 120 ـ 121 ـ 122 ـ 127
حجت ـ حجت شرعى 68 ـ 69 ـ 74
حرام ـ حرمت 73 ـ 85 ـ 105 ـ 107 ـ 112 ـ 114
حميّت 81
حوزه نظارتى 126
حضور 82 ـ 89
حوزه حكومتى 79 ـ 80
حق 87
حيله 88
حوادث 90
حراست 90 ـ 114
حل و فصل 90
حكومت عصر غيبت 92
حسبه 104
حفظ نظام 116

خ

خلافت = خلافت عباسى خليفه= خليفه عباسى 20 ـ 27 ـ 28 ـ 31 ـ 32 ـ 33 ـ 34 ـ 41 ـ
خود مختارى 28
خلاء رقابتى 34
خطاپذير 38
خمس 42 ـ 84 ـ 85 ـ 92 ـ 117
خاستگاه = خاستگاه حكومت خاستگاه = خاستگاهى الهى 42 ـ 44 ـ 60 ـ 72 ـ 124
خودسرى 81 ـ 103
خروج 70 ـ 116
خطبه 89
خصومت 90
خراج (ماليات) 111 ـ 118 ـ 122

د

ديوان = ديوان مظالم 18 ـ 19
دولت ـ دولت‏ها 18 ـ 30 ـ 39 ـ 46 ـ 65 ـ 115
داعيه‏داران 32
دفاع 40 ـ 55 ـ 81 ـ 82 ـ 83 ـ 84 ـ 86 ـ 114 ـ 115 ـ 126
دين و سياست 42 ـ 124
دشمنان ـ دشمن نظام سياسى ـ دشمن خارجى 46 ـ 56 ـ 74 ـ 81 ـ 82 ـ 113 ـ 114 ـ 115 ـ 126
دانش دينى سياسى 52 ـ 55 ـ 65 ـ 74 ـ 93
دين 46 ـ 54 ـ90
دولت نامطلوب = دولت جائر = دولت جور 63 ـ 107 ـ 108 ـ 115 ـ 117
دليل شرعى 67
دارالاسلام 83
درباريان 109 ـ 110 ـ 121

ر

رئيس على الاطلاق ـ رئيس حكومت 25 ـ 52 ـ 56 ـ 59 ـ 78 ـ 106
رهبرى = رهبرى سياسى = راهبرى = رهبرى عمومى = رهبرى شرعى 26 ـ 36 ـ 38 ـ 39 ـ 40 ـ 41 ـ 42 ـ 43 ـ 46 ـ 48 ـ 50 ـ 51 ـ 52 ـ 54 ـ 55 ـ 64 ـ 68 ـ 73 ـ 75 ـ 76 ـ 80 ـ 95 ـ 97 ـ 124
رشد فكرى ـ رشد فكرى ـ سياسى 27 ـ 91
رهبرـ رهبر سياسى ـ رهبران ـ رهبر حكومت ـ رهبر على الاطلاق 37 ـ 48 ـ 49 ـ 50 ـ 52 ـ 53 ـ 55 ـ 56 ـ 58 ـ 64 ـ 65 ـ 67 ـ 68 ـ 74 ـ 75 ـ 77 ـ 97 ـ 98 ـ 99 ـ 100 ـ 102 ـ 125
رياست ـ رياست عمومى 43 ـ 48 ـ 68 ـ 103 ـ 124
روابط سياسى 44
رضايت (رضايت عمومي) 44 ـ 95
رفتار سياسى 48 ـ 80 ـ 115
رؤساء ـ رؤساى حكيم = رئيس 52 ـ 55
رفاه نسبى 66 ـ 125
روايت = روايات 74 ـ 80
رزمندگان 86
رفع اختلاف 91
روابط متقابل ـ روابط مردم ـ روابط با حكومت 95 ـ 98 ـ 104 ـ 105 ـ 126
رأى 100
روابط مالى = روابط اقتصادي
روابط عادى (غير حكومتي) 126

ز

زعامت ـ زعامت تشيع ـ زعامت امت زعامت دوم ـ زعامت عمومى ـ پيشواى دين 18 ـ 19 ـ 21 ـ 22 ـ 41 ـ 42 ـ 43 ـ 46 ـ 48 ـ 49 ـ 51 ـ 52 ـ 57 ـ 58 ـ 68 ـ 106 ـ 124
زعيم سياسى ـ زعماى كشور 18 ـ 27 ـ 40 ـ 59 ـ 70 ـ 75 ـ 77 ـ 78 ـ 83 ـ 84 ـ 86 ـ 124 ـ 126
زكات ـ زكات فطره (صدقه واجب) 84 ـ 91 ـ 92 ـ 107 ـ 108 ـ 110 ـ 111
زمامدار = زمامداران 96
زوال 123

س

سياست ـ سياست‏ها ـ سياست حكيمانه 17 ـ 26 ـ 27 ـ 39 ـ 31 ـ 40 ـ 41 ـ 42 ـ 44 ـ 47 ـ 49 ـ 52 ـ 53 ـ 54 ـ 57 ـ 65 ـ 123
كمال 16
سيطره = قدرت 27 ـ 57
سلفي‏گرى 28 ـ 27
سلطان = سلاطين 31 ـ 47 ـ 78 ـ 88 ـ 103 ـ 104 ـ 109 ـ 110 ـ 111 ـ 113 ـ 114 ـ 121
سعايت 33
ستمديدگان 38 ـ 70
ستم پيشگان 38 ـ 42 ـ 50 ـ 54 ـ 66 ـ 124
سلايق 38
سلطنت 47 ـ 91
سياستگذارى 47 ـ 55 ـ 67 ـ 74 ـ 78 ـ 80 ـ 91 ـ 96 ـ 97 ـ 99 ـ 100
سلطه‏هاى جور 48
سياست نظامى 51
سياستمدار 54
سلطان عادل = سلطان حق و عدل 57 ـ 71 ـ 89 ـ 116 ـ 119 ـ 121
سلطه سياسى 17 ـ 33 ـ 67 ـ 96
سلطه كفار 67
ساختار 69 ـ 70 ـ 71 ـ 72 ـ 73 ـ 75 ـ 84 ـ 125 ـ 126
سرزمين دشمن 81
سرزمين اسلامى 82 ـ 83 ـ 84 ـ 115
سلامت اقتصادى 87 ـ 91
سياستگذارى 95
سلامت فرهنگى 92
سلف صالح 106
سسفر معصيت 107
سلطان جائر ـ سلاطين جائرـ سلطان ظالم ـ سلطان جور ـ حاكم ظالم 107 ـ 108 ـ 109 ـ 110 ـ 111 ـ 113 ـ 114 ـ 116 ـ 117 ـ 118 ـ 119 ـ 120 ـ 121

ش

شريعت = شرع = شرايع = شريعت حقه 25 ـ 37 ـ 43 ـ 48 ـ 50 ـ 54 ـ 54 ـ 64 ـ 68 ـ 106 ـ 108 ـ 117 ـ 120 ـ 121
شوكت دولت 28
شعائر مذهبى 29
شأن اجتماعى 31
شرعى 37
شايسته سالارى 50 ـ 52 ـ 124
شجاعت 55 ـ 56 ـ 74 ـ 125
شهروند 66 ـ 67 ـ 81 ـ 83 ـ 98 ـ 101 ـ 115 ـ 126
شيعه = شيعيان = اماميه 15 ـ 16 ـ 17 ـ 18 ـ 19 ـ 20 ـ 22 ـ 25 ـ 26 ـ 28 ـ 30 ـ 31 ـ 33 ـ 34 ـ 35 ـ 37 ـ 48 ـ 53 ـ 68 ـ 89 ـ 91 ـ 123 ـ
شكاف‏هاى اقتصادى 99
شورا ـ شور ـ مشورت 95 ـ 96 ـ 99 ـ 100 ـ 101 ـ 126
شورشيان 116
شارع 119

ص

صلاح = صلاح جامعه 38 ـ 66 ـ 126
صحابه 51
صاحبان قدرت سياسى = (قدرتمندان) 60 ـ 66
صدقات 84 ـ 85 ـ 90 ـ 106 ـ 110 ـ 111 ـ 112 ـ 117
صدور حكم 101 ـ 125
صلاحيت 106

ض

ضرورت حكومت 36 ـ 63 ـ 91 ـ 124 ـ 125
ضمانت اجرا 36 ـ 43 ـ 80
ضعفا 66
ضعف مسلمانان 82

ط

طايفه 47
طغيان و سركشى 121

ظ

ظهور 57 ـ 92
ظالم = ظالمان 61 ـ 105 ـ 109 ـ 112
ظلم 121

ع

عقل 21 ـ 54 ـ 64
علوم عقلى 17
عظيم المنزلة 25
عقايد 25
عقل‏گرا = عقل گرايان (گرايش عقلي) 17 ـ 21 ـ 28 ـ 35
عصمت ـ عصمت امام 42 ـ43 ـ 46 ـ 49 ـ 50 ـ 56 ـ 58 ـ 59 ـ 68 ـ 75 ـ 76 ـ 99 ـ 100 ـ 124
علامت = عدالت اجتماعى = عدل (بسط عدالت اجتماعي) 43 ـ 65 ـ 72 ـ 79 ـ 80 ـ 105 ـ 106 ـ 113 ـ 116 ـ 118 ـ 124
عصر غيبت ـ دوران غيبت 56 ـ 57 ـ 58 ـ 59 ـ 60 ـ 68 ـ 69 ـ 72 ـ 89 ـ 90 ـ 93 ـ 125
عادل 58 ـ 60 ـ 72 ـ 105
عقلانى 49 ـ 50 ـ 64
عزت اسلامى 67

ع

علم به احكام الهى (علم به احكام قضاوت) ـ علم و حيانى 72 ـ 80 ـ 100 ـ 106
عاملين بحران 87
عقوبت 88
عيدين ـ (عيد فطر ـ عيد قربان) 89
عالم به احكام 90 ـ 123
عزل والى 92
عرف (سنت) 98 ـ 121
عولاً مرضيّاً 105
عوامل ظلم = عوامل سلطان جائر 109 ـ 121
عصر حضور 125

غ

غاصب 44
غيبت 57 ـ 90 ـ 92
غير مشروح 61
غايات = غايات مطلوب 64 ـ 92
غارت 88
غصب = غصبى 110 ـ 111 ـ 112
غنايم 114

ف

فرمان روايى 16
فتوا = فتاوى = فتاواى نادر 17 ـ 22 ـ 23 ـ 58 ـ 91 ـ 111
فقيه = فقيه شيعه = فقهاى شيعه = فقيه اهل حق = فقيه جامع الشرايط 18 ـ 25 ـ 59 ـ 60 ـ 84 ـ 89 ـ 90 ـ 91 ـ 92 ـ 93 ـ 102 ـ 107 ـ 125
فروع فقهى = فقهى 22 ـ 26 ـ 105
فقهاى مقلد 23
فتنه 25 ـ 103
فساد ـ فساد مالى ـ فساد اخلاقى 38 ـ 39 ـ 45 ـ 73 ـ 106
فرمانده = فرماندهان
فرمانده =فرمانداران
فرمانده =فرماندهى 42 ـ 77 ـ 79 ـ 90
فرامين 45
فاسق 46 ـ 72 ـ 105
فرهنگ عمومى 50
فرزانگان 51
فضيلت 51 ـ 79
فاضل 51
فقهاى عادل ـ فقيه عادل 58 ـ 107
فقهاى مأمون 58
فرهيختگان 79 ـ 120
فقرزدايى 86
فريضه 91 ـ 104
فعل الهى 97
فرمانبرى 97 ـ 101
فرصت طلبان 103
فسق و فجور 105 ـ 106

ق

قياس 22
قناعت 17
قاضى القضاة 19
قدرت سياسى ـ قدرت حاكم ـ قدرت 28 ـ 31 ـ 33 ـ 34 ـ 36 ـ 53 ـ 56 ـ 61 ـ 95 ـ 97 ـ 103 ـ 104 ـ 105 ـ 120
قانون ـ قوانين ـ قوانين اساسى 36 ـ 37 ـ 44 ـ 45 ـ 49 ـ 50 ـ 55 ـ 80 ـ 83 ـ 84
قاضى = قاضى عدل = قاضيان 40 ـ 70 ـ 71 ـ 72 ـ 73 ـ 79 ـ 80 ـ 101 ـ 103 ـ 107 ـ 108 ـ 125 ـ 126
قضاوت ـ قضا ـ دادرسى 42 ـ 57 ـ 59 ـ 70 ـ 71 ـ 72 ـ 73 ـ 79 ـ 80 ـ 90 ـ 91 ـ 92 ـ 93 ـ 95 ـ 101 ـ 102 ـ 122 ـ 125
قائد 51
قانون الهى ـ قوانين الهى ـ قانون شرعى 55 ـ 56 ـ 57 ـ 64 ـ 74 ـ 120
قلمرو حكومت = علمرو اختيارات = قلمرو وظايف 55 ـ 59 ـ 63 ـ 75
قائم مقام 60 ـ 93
قانونگذارى 68
قصاص 80 ـ 81
قرارداد ذمّه 83 ـ 84
قوه قهريه = قوه مجريه 88 ـ 95 ـ 108
قوه مقننه 95
قيام به امر حكومت 99
قهر و غلبه 109

ك

كارگزاران 27 ـ 74 ـ 107 ـ 125
كاربرد عملى 35
كيان ملت ـ كيان امت 40 ـ 107
كاركرد سياسى 44 ـ 99
كارگزارى سياست 73 ـ 76 ـ 124 ـ 125
كانديدا 77
كاردانى 78
كارآمدى 78
كشور ـ كشور اسلامى 79 ـ 82 ـ 83 ـ 95
كفار (غير مسلمانان = كافر) 82 ـ 84 ـ 83
كفار ذمى 83 ـ 84
كفار مستأمن 84
كفار حربى 84
كفّاره 121

گ

گروههاى مخالف 27
گزينش 55 ـ 80

ل

لطف ـ لطف الهى 43 ـ 44 ـ 46 ـ 60 ـ 64

م

مبلّغان 17
موضع‏گيرى 17 ـ 98
متدين (متعبد) 17 ـ 98
مذاهب دولتى 17
مناظره آزاد (مناظرات ـ مباحثات) 18 ـ 19
متكلم 18 ـ 61
منزلت اجتماعى (منزلت علمى ـ موقعيت سياسي) 18 ـ 31 ـ 98 ـ 123
مرجعيت شيعه 19 ـ 26 ـ 35
مهاجرت 20 ـ 33
مجتهد 21
مسائل متشابه 22
منقّح 25
معقول 25
منقول 25
معضلات اجتماعى سياسى (مسائل مستحدثه) 26 ـ 67 ـ 91
مكاتب كلامى و فقهى = مكتب كلامى و فقهى 27
مردان دولت 28
منقرض 33
متعصب 33
مقتضيات سياسى 35 ـ 120 ـ 121
مبانى فكرى ـ مبانى سياسى ـ مبانى قدرت ـ مبانى دينى ـ مبانى حكومت 36 ـ 110 ـ 113 ـ 120 ـ 121 ـ 123
مردم شناختى 36
مديريت سياسى 36 ـ 116
مصالح حكومت 36
مشروعيت سياسى ـ مقبوليت ـ 38 ـ 44 ـ 66 ـ 75 ـ 95 ـ 116 ـ 119 ـ 124
مبسوط اليه 38 ـ 56 ـ 66 ـ 75 ـ 93 ـ 101 ـ 120
ملت ـ مردم 38 ـ 45 ـ 48 ـ 50 ـ 55 ـ 57 ـ 58 ـ 65 ـ 66 ـ 68 ـ 82 ـ 88 ـ 95 ـ 96 ـ 98 ـ 100 ـ 101 ـ 105 ـ 113 ـ 119 ـ 126
مطيع ـ منقاد 40
مقتدا ـ مطاع 40 ـ 45 ـ 49
مصلحت = مصالح = مصالح عمومى = مصالح شرعى 41 ـ 50 ـ 55 ـ 64 ـ 65 ـ 73 ـ 74 ـ 75 ـ 76 ـ 85 ـ 86 ـ 91 ـ 95 ـ 96 ـ 99 ـ 104 ـ 106 ـ 125 ـ 126
مُلك 41 ـ 74 ـ 78
منصب (مناصب مقامات = مسئوليت‏هاى اجرايى سياسي) 41 ـ 72 ـ 74 ـ 78 ـ 77 ـ 79 ـ 104 ـ 116 ـ 117 ـ 188 ـ 120 ـ 122 ـ 125
معصوم 43 ـ 48 ـ 50 ـ 52 ـ 53 ـ 61 ـ 75 ـ 100
منصوص 43 ـ 49
مشروعيت دينى (مشروع = مشروعيت) 44 ـ 101 ـ 110 ـ 113
منتقد 45
منصوب 45 ـ 47 ـ 65 ـ 72 ـ 82 ـ 103 ـ 113
مطلوب 46 ـ 52 ـ 101 ـ 124
مؤمنان (منقى = مسلمانان) 47 ـ 58 ـ 82 ـ 83 ـ 84 ـ 85 ـ 89 ـ 102 ـ 104 ـ 109 ـ 112 ـ 118 ـ 119 ـ 120 ـ 121
معاش 48
مكلف = (مكلفين) 50 ـ 97 ـ 98 ـ 102
مفضول 51
مسالمت آميز 54
متخلّفان ـ متجاوزان ـ متعديان 55 ـ 74 ـ 83 ـ 101 ـ 106 ـ 113
مجازات 55 ـ 84 ـ 86 ـ 88
مرز 61 ـ 113
مقلّد 69
مظلوم 70
محاكمه 73 ـ 90
مصونيت 75
مأذون 80
مشركان 82
مجامع علنى ـ ملأعام 84 ـ 88
منابع مالى = ماليات‏هاى اسلامى 84 ـ 85 ـ 90 ـ 126
مرعى العموم 86
مرتد 87
منعزل 92
مدبّر 95
مشاور 96
مشاركت (تشريك مساعى = مشاركت منفعلانه) 97 ـ 98 ـ 101 ـ 103 ـ 115 ـ 116
مستند شرعى (مستندات ديني) 101 ـ 105
مستحقان 108 ـ 109
مُجزى 109
معامله با سلطان 110 ـ 111
مقدس 113
مخالفان ـ مخالف 116 ـ 121
منازعات فكرى سياسى 124

ن

نظم ـ نظم اجتماعى 20 ـ 28 ـ 29 ـ 36 ـ 39 ـ 46 ـ 65 ـ 66 ـ 97 ـ 125
نامشروع 27 ـ 113
نظام سياسى (نظامهاى سياسي) 27 ـ 37 ـ 38 ـ 39 ـ 42 ـ 44 ـ 45 ـ 46 ـ 52 ـ 56 ـ 70 ـ 71 ـ 73 ـ 74 ـ 75 ـ 79 ـ 81 ـ 84 ـ 92 ـ 121 ـ 123
نظام اسلامى (نظام = نظام‏هاى اجتماعي) 27 ـ 44 ـ 52 ـ 56 ـ 64 ـ 96 ـ 116
نخبگان 27 ـ 96 ـ 121
نقيب (ناظر بر مردم) 30 ـ 104
نظارت (عناصر نظارتي) 27 ـ 33 ـ 45 ـ 54 ـ 55 ـ 59 ـ 60 ـ 75 ـ 92 ـ 95 ـ 96 ـ 99 ـ 104 ـ 106
نفوذ 34
نهاد حكومت ـ نهادهاى سياسى 36 ـ 68
نصب (نصب حاكم و امير) 41 ـ 80 ـ 126
نبوت (پيامبري) 41 ـ 46 ـ 47 ـ 73 ـ 74
نامطلوب (ناصالح = ناحق) 46 ـ 55 ـ 83 ـ 113 ـ 126
نايب (جانشين) 49 ـ 56 ـ 75 ـ 89 ـ 92 ـ 93 ـ 100 ـ 105
نقش 49 ـ 124
ناكارآمد 55
ناظرين بين المسلمين (ناظراً للمسلمين ـ ناظر امر مسلمين) 57 ـ 99 ـ 104
نيابت عامه (نيابت) 59 ـ 60 ـ 93
نصوص دينى (نصوص قرآني) 60 ـ 67
ناامنى 65
نفى سبيل (نفى سلطه) 67
نهى از منكر (ناهى از منكر) 71 ـ 102
نيروهاى نظامى 78
نماز جمعه 89 ـ 126
نمايندگان 95

و

وزير (وزارت) 33 ـ 78
ولايت ـ ولايت امام ـ ولايت پيامبر ـ ولايت‏ها ـ ولايات 40 ـ 42 ـ 48 ـ 55 ـ 59 ـ 77 ـ 78 ـ 79 ـ 84 ـ 85 ـ 89 ـ 90 ـ 92 ـ 107 ـ 116 ـ 118 ـ 120 ـ 125
وحى ـ وحيانى 43 ـ 68 ـ 76
وحدت رهبرى 64
واجبات كفايى 70 ـ 82 ـ 91 ـ 102 ـ 105 ـ 117
وجوه شرعى 85 ـ 126
والى 85
وارثت 85
وارث 87
ولايت عام 90
ولايت فقيه (ولايت فقهاى شيعه) 90 ـ 92
وظايف (وظايف حكومت ـ وظايف مردم) 95 ـ 97 ـ 101 ـ 125
واقع‏گرايى (واقعيات زمانه) 115 ـ 126
ولايت تحميلى 118 ـ 119

هـ

هرج و مرج = بي‏نظمى، بي‏قانونى 36 ـ 38 ـ 39 ـ 65 ـ 80 ـ 83 ـ 103
هدايت 43 ـ 49 ـ 50 ـ 59
هزينه 85
همكارى با حكومت (يارى رساني) 84 ـ 96 ـ 102 ـ 121
هويت جامعه 105
همراهى با سلطان جائر ـ همكارى با سلطان جائر 113 ـ 115

ي

ياغى و سركش 116

اعلام

الف

امام زمان عليه‏ السلام 58
ابن ادريس حلّى 23
ائمه معصومين 25
ابن كثير شامى 25
ابن قولويه 29 ـ 32
امام الحرمين جوينى 29
ابو حسين بصرى 29
ابوالوفاء بغدادى 29
ابوالحسين على بن محمد كوكبى 30
ابن اثير 31
ارسلان تركى 33
حضرت ابراهيم عليه‏ السلام 61 ـ 74
ابن عباس 71
ابن صباغ شافعى 29

ب

باقلانى 29
بهاء الدولة 30
بساسيرى 33 ـ 34
علامه سيد مهدى
 بحرالعلوم 25

پ

پيامبر اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله 46 ـ 47 ـ 49 ـ 51 ـ 68 ـ 69 ـ 71 ـ 100

ج

جعفر 51

ح

امام حسين عليه‏ السلام 30
علامه حلّى 24
حسن عيسى حكيم 27
حنبلى 29

د

دامغانى خنفى 29

ز

زيد 51

س

سيد مرتضى ـ شريف مرتضى 21 ـ 29 ـ 32

ش

شريف رضى 29 ـ 32
شيرازى فيروز آبادى 29

ص

صدوق 29

ط

طغرل سلجوقى ـ طغرل بيك 20 ـ 27 ـ 33 ـ 34
شيخ طوسى ـ شيخ الطائفة ـ شيخ 20 ـ 21 ـ 22 ـ 23 ـ 24 ـ 25 ـ 26 ـ 27 ـ 29 ـ 31 ـ 32 ـ 33 ـ 34 ـ 35 ـ 37 ـ 38 ـ 39 ـ 40 ـ 41 ـ 42 ـ 43 ـ 44 ـ 45 ـ 46 ـ 47 ـ 48 ـ 50 ـ 51 ـ 52 ـ 53 ـ 54 ـ 55 ـ 56 ـ 57 ـ 58 ـ 59 ـ 60 ـ 63 ـ 64 ـ 65 ـ 66 ـ 67 ـ 68 ـ 69 ـ 70 ـ 71 ـ 72 ـ 73 ـ 74 ـ 75 ـ 76 ـ 77 ـ 78 ـ 79 ـ 80 ـ 81 ـ 83 ـ 84 ـ 87 ـ 88 ـ 89 ـ 90 ـ 91 ـ 92 ـ 93 ـ 96 ـ 97 ـ 98 ـ 99 ـ 100 ـ 101 ـ 102 ـ 103 ـ 104 ـ 105 ـ 106 ـ 107 ـ 108 ـ 109 ـ 110 ـ 111 ـ 112 ـ 113 ـ 114 ـ 115 ـ 118 ـ 120 ـ 121 ـ 123 ـ 124 ـ 125 ـ 126
علامه سيد عبدالعزيز طباطبايى 24
طالوت 41 ـ 74

ع

عضدالدولة 29 ـ 31 ـ 32
عميدالجيوش ابوعلى (پسر استاد هرمز) 30
عميد الملك 33
عمر و عاص 51
امام على عليه‏ السلام ـ حضرت على عليه‏ السلام 34 ـ 37 ـ 65 ـ 71 ـ 96 ـ 105

ف

فخرالملك 30

ق

قاضى 25
القائم ـ القائم بامرالله 30 ـ 32 ـ 33

ك

كلينى 29 ـ 32

م

شيخ مفيد 20 ـ 21 ـ 29 ـ 31 ـ 32
متوكل 28
المستكفى بالله 28
ماوردى 29
مصعب بن زبير 30
حضرت موسى عليه‏ السلام 41

ن

نجاشى 24

هـ

هارون عليه‏ السلام 41

اماكن

بغداد 20 ـ 21 ـ 23 ـ 24 ـ 25 ـ 27 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 32 ـ 33 ـ 34 ـ 37
باب الطاق 30
بصره 71
حوزه علميه 20
خراسان 24
طوس 24
كرخ 20 ـ 30 ـ 34
مشهد 24
مصر 33
نجف 20 ـ 23 ـ 24 ـ 25 ـ 33 ـ 34 ـ 123
نيشابور 24
يمن 71

كتب

الاستبصار 26
اختيار الرجال 26
الاقتصاد الهادى 26 ـ 37 ـ 43
تهذيب الأحكام فى شرح المقنعة 21 ـ 26
تمهيد الاصول 26 ـ 59
تلخيص الشافى 26 ـ 77 ـ 96 ـ 106
تفسير تبيان 105
الخلاف (كتاب الخلاف) 23 ـ 26 ـ 27
خلاصة الأقوال 26
الرجال (كتاب الرجال) 26
الرسائل العشر 26 ـ 81
روضات العشر 26 ـ 81
روضات الجنّات 32
كتاب «شيخ طوسى ابو جعفر محمد بن الحسن» 27
الغدّة فى اصول الفقه 22 ـ 27
الفهرست 26
قرآن 105
مجالس المؤمنين ـ مجالس 25 ـ 32
المبسوط 22 ـ 25 ـ 26 ـ 80 ـ 105
النهاية فى مجرد الفقه و الفتاوى 27 ـ 89

علوم

اصول ـ اصول فقه ـ اصول مقارن 21 ـ 25 ـ 26
ادب 25
ادعيه 26
تفسير 21 ـ 26
تاريخ 26
علم حديث 26
رجال 25 ـ 26
علوم اهل البيت 20
علم حكومت 106
علم دين 106
فقه ـ فقه اماميه ـ فقه سياسى 21 ـ 22 ـ 23 ـ 25 ـ 26 ـ 32 ـ 55 ـ 63 ـ 85 ـ 102 ـ 114 ـ 116
علم كلام ـ كلام 20 ـ 22 ـ 23 ـ 25 ـ 26 ـ 32 ـ 63

گروهها

آل محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله 32
آل بويه 16 ـ 19 ـ 20 ـ 27 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 31 ـ 32 ـ 33 ـ 123
اسماعيليه 17
آل عباس 30 ـ 33
اصحاب ما 22
بنى عباس 33 ـ 123
بنى اسرائيل 46 ـ 47
خلفاى فاطمى 33
جهميه 17
رافضه 17
خوارج 37
سلجوقيان ـ سلجوقى 20 ـ 33 ـ 123
سلفي‏ها 28
صحابه پيامبر 33
فلاسفه 17 ـ 18
مخالفين ـ فقهاى مخالف 22
معتزله 17 ـ 22 ـ 28 ـ 37
محدثان 18 ـ 27
متكلمان 17 ـ 18 ـ 27

منابع

فارسي

1. خطيب بغدادى، ابوبكر احمد بن على، تاريخ بغداد (أو مدينة السلام)، بيروت؛ دارالكتب العلميّة، بي‏تا.

2. دوانى، على، هزاره شيخ طوسى، تهران، مؤسسه انتشاراتى اميركبير، 1362 هـ‌. ش.

3. عقيقى بخشايشى، عبدالرحيم، فقهاى نامدار شيعه، قم، كتابخانه آية‏اللّه‏ مرعشى نجفى، 1372ه. ش.

4. فقيهى، علي‏اصغر، آل بويه و اوضاع زمان ايشان، گيلان، انتشارات صبا، 1357 هـ‌. ش.

5. مظفر(علامه مظفر)، محمدحسين، تاريخ شيعه، مترجم دكتر سيد محمدباقر حجتى،...، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1368 هـ‌. ش.

6. قاضى شوشترى، سيد نوراللّه‏، مجالس المؤمنين، تهران، كتابفروشى اسلاميّه، 1375 هـ‌. ق.

عربي

1. أمين، سيد محسن، أعيان الشيعة، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403 هـ‌. ق ـ 1983 م.

2. الأمينى النجفى، عبدالحسين احمد، الغدير فى الكتاب والسنّة، بيروت، مؤسسة أعلمى للمطبوعات، 1414 هـ‌. ق.

3. الحنبلى، ابى الفلاح عبدالحى بن العماد، شذرات الذهب، بيروت، دارالفكر.

4. الدمشقى (ابن كثير)، اسماعيل بن كثير، البداية والنهايه، چاپ اول، بيروت، دار احياء التراث العربى، 1408 هـ‌. ق.

5. الشيبانى (ابن اثير)، محمد بن محمد بن عبدالكريم بن عبدالواحد، الكامل فى التاريخ، بيروت، دار صادر، دار بيروت، 1385 هـ‌. ق.

6. النورى الطبرسى، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، چاپ اول، قم، مؤسسة آل‏البيت عليهم‏ السلام لاحياء التراث، 1407 هـ‌. ق.

7. تسترى، شيخ محمدتقى، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1414 هـ‌. ق.

8. جرجى زيدان، تاريخ آداب اللغة العربيّة، بيروت، دار مكتبة الحياة، 1362 هـ‌. ش.

9. حمصى، سديدالدين، معالم الاصول.

10. شيخ طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن بن على، الاقتصاد الهادى إلى طريق الرشاد، تهران، مكتبة جامع چهلستون، 1400 هـ‌. ق.

11. ــــــــــ، الاقتصاد فيما يتعلق بالاعتقاد، بيروت، دارالأضواء، 1406 هـ‌. ق.

12. ــــــــــ، اختيار معرفة الرجال، قم، مؤسسة آل‏البيت عليهم‏ السلام، 1404 هـ‌. ق.

13. ــــــــــ، التبيان فى تفسير القرآن، چاپ اول، قم، مكتب‏الإعلام الإسلامى.

14. ــــــــــ، تهذيب الأحكام، بيروت، دارصعب ـ دارالتعارف، 1401 هـ‌. ق ـ 1981 م.

15. ــــــــــ، الرسائل العشر، قم: مؤسسة النشر الإسلامى (التابعة) لجماعة المدرسين بقم المشرّفة (ايران)، 1403 هـ‌. ق.

16. ــــــــــ، العدّة فى اُصول الفقه، تحقيق: محمدرضا انصارى قمى، چاپ اول، قم، چاپخانه ستاره، 1417 هـ‌. ق / 1376 هـ‌. ش.

17. ــــــــــ، الغيبة، قم، نشر مؤسسة المعارف الإسلامية، 1411 هـ‌. ق.

18. ــــــــــ، الفهرست، مشهد، دانشگاه الهيات و معارف اسلامى، 1351 هـ‌. ش. و نسخه ديگر: فهرست كتب الشيعة و اصولهم، تحقيق: علاّمه محقّق سيد عبدالعزيز الطباطبايى، ناشر: مكتبة المحقّق الطباطبايى، چاپ اوّل، 1420 هـ‌. ق.

19. ــــــــــ، المبسوط فى الفقه الإماميّة، تهران، نشر مكتبة مرتضوية لإحياء آثار الجعفريّة، 1387 هـ‌. ق.

20. ــــــــــ، النهاية فى مجرّد الفقه والفتاوى، چاپ اول، بيروت، دارالكتاب العربى، 1390 هـ‌. ق / 1970 م.

21. ــــــــــ، تلخيص الشافى، قم، مؤسسه نشر اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1403 هـ‌. ق.

22. ــــــــــ، تمهيدالاصول، ترجمه و تعليقات عبدالحسين مشكوة الدينى، تهران، انجمن اسلامى حكمت و فلسفه ايران، 1358 هـ‌. ش / 1400 هـ‌. ق.

23. ــــــــــ، كتاب الخلاف، چاپ دوم، تهران، چاپخانه رنگين، 1377 هـ‌. ق.

24. طباطبائى، السيد محمدمهدى (علامه بحرالعلوم)، رجال السيد بحرالعلوم معروف به فوائد الرجاليّة، چاپ اول، تهران، منشورات مكتبة الصادق، 1363 هـ‌. ش.

25. عسقلانى، ابى الفضل احمد بن على بن حجر، لسان الميزان، بيروت، مؤسسه أعلمى للمطبوعات، 1406 هـ‌. ق.

26. علامه حلّى، حسن بن يوسف بن على بن المطهّر، خلاصة الأقوال، نجف، مطبعة الحيدرية، 1381 هـ‌. ق.

27. موسوى خوانسارى، محمدباقر، روضات الجنّات، تهران، مكتبة اسماعيليان، 1391 هـ‌. ق.

28. نجاشى، ابى العبّاس احمد بن على، الرجال، بيروت، دارالأضواء، 1408 هـ‌. ق.