ولايت فقيه
(ولايت فقاهت و عدالت)

آية الله جوادى آملى

- پى ‏نوشتها -
- ۲ -


401-سوره انفال آيه 41
402-سوره توبه آيه 103
403-بحار ج 2، ص 221، ح 1
404-سوره نسا آيه 65
405-تهذيب الاحكام ج 6، ص 303، ح 53
406-كافى ج 7، باب 411، ح 1
407-سوره بقره آيه 124
408-بحار، ج 23، ص 70، ح 8
409-همان ج 23، ص 71، ح 11 (متن پاورقى )
410-رك ، ص 242
411-در پرسش و پاسخ و نقد و جواب هاى فصل پايانى كتاب روشن خواهد شد كه مردمى بودن نظام اسلامى ، از وكالتى بودن حاكميت فقيه سرچشمه نمى گيرد، بلكه مردمى بودن آن ، يكى از ويژگى هاى ولايت فقيه است ، همان گونه كه حكومت ولايتى پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و على بن ابى طالب عليه السلام نيز چنين بود، البته با توجه به فرق هاى فراوانى كه ميان معصوم و غير معصوم وجود دارد رك : ص 428
412-رك : ص 153، 215 و 250
413- سوره آل عمران ، آيه 164.
414-سوره احزاب ، آيه 6.
415-سوره مائده ، آيه 55.
416- سوره نساء، آيه 59.
417-سوره احزاب ، آيه 36.
418-سوره بقره ، آيه 110.
419-بحار، ج 2، ص 226، ح 3.
420-فرائد الاصول ، ج 1، ص 39
421-كافى ، ج 1، ص 27، ح 29
422-رك : ص 235 - 237
423-نهج البلاغه ، خطبه 235، بند 1
424-كافى ج 1، ص 58، ح 19
425-تاريخ سياسى معاصر ايران ، ج 1، ص 29
426-صحيفه نور، ج 20، ص 170
427-تحرير الوسيله ، ج 1، ص 218
428-رك : ص 137
429-قانون اساسى ، اصل يكصد و نهم و يكصد و يازدهم
430-كافى ، ج 1، ص 46، ح 5
431-سوره روم آيه 30
432-كافى ، ج 1 ص 58، ح 19
433-كافى ج 7، ص 414، ح 1
434-سوره توبه ، آيه 112
435-كافى ج 1، ص 38، ح 3
436-بحار، ج 2، ص 221، ح 1
437-جواهر الكلام ج 40، ص 97
438-رك : ص 94
439-سوره نسا آيه 105
440-رك : ص 133
441-كتاب البيع ج 2، ص 464
442-نهج البلاغه خطبه 175، بند 6
443-سفينه البحار، ج 2، ص 289
444-سوره هود عليه السلام آيه 88
445-نهج البلاغه ، حكمت 373، بند 2
446-بحار، ج 1، ص 188، ح 4
447-بحار ج 15، ص 145، ح 78
448-سوره انفال ، آيه 34
449-سوره نجم آيه 3
450-نهج البلاغه ، خطبه 3 بند 16
451-همان ، حكمت 236
452-سوره مائده آيه 66
453-تعليقات على شرح فصوص الحكيم و مصباح الانس ، ص 201
454-صحيفه نور، ج 1، ص 587
455-بحار ج 44، ص 329، ح 2
456-مفاتيح الجنان دعاى روز بيست و هفتم رجب ، ص 254 اين فراز از مناجات ، با اندك تفاوتى از ديگر امامان معصوم نيز نقل شده است
457-عوائد الايام ، ص 529
458-سوره ابراهيم عليه السلام آيه 24
459-صحيفه نور، ج 21، ص 98
460-سوره آل عمران ، آيه 112
461-سوره بقره ، آيه 61
462-سوره نسا آيه 155
463-سوره آل عمران ، آيه 146
464-متولى دين كسى است كه خود را سپر دين كند و در برابر خطرها بايستد و در مقابل آسيبها ننالد. وظيفه اولى متولى آن است كه جانفشانى كند و از هيچ خطرى نهراسد و صحنه را خالى كند، زيرا اگر صحنه را خالى كرد، ديگر سپر دين و مدافع آن نمى تواند باشد.
465-فعل ماضى ام يعنى قصد كرد و آمم كه اسم فاعل آن است ، به معناى قاصد (قصد كننده ) است . امت به مردم و جامعه اى گفته مى شود كه نه تنها داراى فرهنگ است ، آهنگ نيز دارد. فرهنگ داشتن ، مقدمه آهنگ داشتن است و آهنگ ، به معناى قصد و عزم و تصميم و اراده است . همه فرهنگ داران ، اهل آهنگ و عزم و قصد و اراده نيستند، ولى همه آهنگ مندان ، اهل فرهنگ هستند.
466-صحيفه نور، ج 1، ص 107
467-همان ، ص 577
468-نهج البلاغه ، خطبه 3 بند 16
469-منطق شفا، بخش سفسطه ، فصل ششم ، ص 114
470-بحار، ج 80، ص 9، ح 5
471-بحار، ج 80، ص 9، ح 5
472-صحيفه نور، ج 21، ص 88
473-صحيفه نور، ج 1، ص 25
474-بحار، ج 44، ص 381، باب 37
475-سوره ص آيه 72
476-مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .
477-بحار، ج 70، ص 243، ح 12
478-بحار ج 71، ص 337، ح 116
479-همان ج 71، ص 339، ح 120
480-همان ج 74، ص 162، ح 181
481-نهج البلاغه ، خطبه 29، بند 3
482-سوره حديد آيه 3
483-سوره شورى آيه 11
484-تحف العقول ، ص 241
485-بحار ج 44، ص 191، ج 4
486-تحف العقول ، ص 245
487-همان ، ص 239 (اين جملات با تفاوت مختصرى در خطبه 131 نهج البلاغه نيز آمده است كه بيانگر وحدت هدف آن بزرگواران است )
488-تحف العقول ، ص 239
489-سوره رعد آيه 17
490-بحار ج 44، ص 315، باب 37
491-سوره كهف ، آيه 51
492-بحار، ج 75، ص 116، ح 2
493-سوره ق ، آيه 37
494-سوره نور، آيه 62
495-سوره حشر، آيه 9
496-سوره فتح ، آيه 4
497-سوره مائده آيه 20
498-نهج البلاغه ، خطبه 192، بند 93
499-همان ، بند 94
500-نهج البلاغه ، خطبه 192، بند 95
501-همان ، بند 101
502-نهج البلاغه ، خطبه 192، بند 103
503-همان ، بند 103
504-سوره بقره آيه 61
505-من لا يحضر الفقيه ج 4، ص 378
506-بحار، ج 72، ص 364
507-شرح غرر الحكم ، ج 5، ص 111
508-نهج البلاغه ، حكم 443
509-نهج البلاغه ، خطبه 216، بند 6
510-همان بند 9
511-سوره انفال ، آيه 29
512-نهج البلاغه ، نامه 53، بند 16
513-شرح غرر الحكم ، ج 6، ص 450
514-همان ج 6، ص 449
515-نهج البلاغه نامه ، 62، بند 13
516-سوره اعراف ، آيه 27
517-نهج البلاغه نامه 62، بند 13
518-همان نامه 11، بند 4
519-بحار، ج 8، ص 38، ح 17
520-سوره مجادله ، آيه 21
521-سوره حج ، آيه 40
522-سوره مائده آيه 13
523-سوره بقره ، آيه 217
524-همان آيه 120
525-سوره توبه ، آيه 47
526-سوره توبه آيه 40
527-سوره آل عمران آيه 103
528-سوره شورى آيه 13
529-سوره حشر آيه 14
530-نهج البلاغه ، خطبه 86، بند 13 (حلق ، به معناى تراشيدن موى سر با تيغ است )
531-نهج البلاغه ، خطبه 176، بند 34
532-همان ، خطبه 113، بند 7
533- صف نعال يعنى كفش كن و جايى كه پايين مجلس است و صف نعال كثرت يعنى پايين ترين مرحله از مراحل وجودى
534-كافى ج 2، ص 315، ح 1
535-سوره انفال ، آيه 63
536-نهج البلاغه ، خطبه 3
537-سوره محمد صلى اللّه عليه و آله آيه 7
538-سوره انفال ، آيه 19
539-سوره عنكبوت ، آيه 26
540-سوره آل عمران ، آيه 146
541-سوره نسا آيه 164
542-سوره حديد آيه 25
543-نهج البلاغه ، نامه 53
544-سوره آل عمران ، آيه 164
545-سوره حديد آيه 25
546-سوره بقره آيه 256
547-سوره ق آيه 45
548-سوره غاشيه ، آيه 22
549-سوره قصص ،آيه 56
550-سوره هود عليه السلام آيه 122
551-سوره فتح آيه 29
552-سوره فتح آيه 18
553-سوره فصلت آيه 6
554-سوره اعراف آيه 203
555-بحار ج 20، لى الله عليه و آله 386، ح 8
556-سوره نسا آيه 59
557-سوره احزاب آيه 6
558-كافى ج 1، ص 295، ح 3
559-سوره ابراهيم عليه السلام آيه 5
560-سوره توبه ، آيه 12
561-سوره بقره ، آيه 193
562-بحار، ج 44 ص 329، ح 2
563-بحار ج 44، ص 335
564-همان ج 47، ص 372، ح 93
565-سوره روم آيه 30
566-الاحتجاج ج 2، ص 474
567-سوره انشقاق ، آيه 6
568-سوره نجم آيه 25
569-سوره بقره ، آيه 201
570-بحار، ج 67، ص 225 (باب 54)
571-سوره بقره آيه 200
572-سوره مائده آيه 3
573-رك : ص 125
574-نهج البلاغه خطبه 205، بند 3
575-همان خطبه 216، بند 1
576-همان بند 6
577-نهج البلاغه ، خطبه 2، بند 13
578-همان خطبه 144، بند 4
579-نهج البلاغه ، نامه 42، بند 1
580-همان نامه 53 بند 10
581-همان نامه 53، بند 24
582-همان نامه 10 بند 5
583-همان نامه 28، بند 4
584-شرح غررالحكم ، ج 5، ص 129
585-همان ج 4، ص 318
586-همان ، ج 2، ص 89
587-همان ج 5، ص 344
588-رك : ص 143
589-وسائل الشيعه ج 1، ص 18، ح 10
590-رك : ص 353
591-رك : ص 276
592-رك : ص 376
593-رك : ص 150
594-قانون اساسى ، اصل يكصد و دهم .
595-رك : ص 379 و 386
596-نهايه الارب ، ج 2، ص 83
597- نهج البلاغه ، حكمت 443
598- نهج البلاغه ، حكمت 147
599- همان نامه 61
600-نهج البلاغه ، حكمت 20
601-شرح ابن ابى الحديد، ج 9ص 201
602-سوره احزاب ، آيه 21
603-سوره ممتحنه ، آيه 4
604-سوره نسا آيه 59
605- رك : ص 136
606-كتاب الخراج ، ص 9
607- نهج البلاغه ، خطبه 3 بند 16
608- سيره ابن هشام ، ج 4، ص 143
609-رياض السالكين ، ج 1، ص 188
610-نهج البلاغه ، خطبه 3 بند 16
611-بحار، ج 45، ص 177، ح 27
612-سوره نسا آيه 60
613-سوره يوسف (ع ) آيه 67
614-سوره روم آيه 30
615-سوره شمس ، آيه 8
616-كافى ، ج 1، ص 16، ح 12
617-رك : ص 239
618-رك : ص 53، 55، 58 و 60
619-نهج البلاغه ، خطبه 1 بند 37
620-سوره مائده آيه 1
621-سوره بقره ، آيه 275
622-بحار، ج 2، ص 303، ح 41
623-همان ، ج 101، ص 405، ح 5
624-سوره بقره ، آيه 76
625-سوره انعام ، آيه 50
626-سوره نسا آيه 82
627-بحار، ج 2، ص 221، ح 1
628-مكاسب ، ج 2، ص 31
629-نهج البلاغه ، خطبه 173، بند 1
630-نهج البلاغه ، خطبه 173، بند 2
631-جواهر الكلام ، ج 26، ص 67 (با اندكى توضيح )
632-وسائل ، ج 27، ص 104، ح 86
633-بحار، ج 3، ص 268، ح 3
634-سوره توبه ، آيه 111
635-سوره فتح آيه 10
636-سوره ممتحنه آيه 12
637-سوره بقره آيه 40
638-رك : ص 207
639-رك : ص 217
640-قيم در اصطلاح قرآن و روايات ، به معناى چيزى يا كسى است كه خود قيام دارد و ديگران را به قيام سوق مى دهد و لذا امام و رهبر و رئيس به اين معنا قيم مردمند. بنابراين نبايد قيم به اين معنا را با قيم در فقه ، در ابواب مربوط به محجورين خلط نمود.
641-بحار، ج 6، ص 60، ح 1
642-بحار ج 23، ص 53، ح 113
643-سوره بقره آيه 10
644-سوره آل عمران آيه 106
645-كافى ج 1، ص 168، ح 1
646-عوائد الايام ، ص 705
647-سوره رعد آيه 7
648-سوره فرقان ، آيه 51
649-رك : ص 125
650-مجله حكومت اسلامى ، سال اول شماره اول ، ص 55
651-رك : ص 276، 277، 278
652-سوره مائده آيه 38
653-سوره نور آيه 2
654-سوره توبه آيه 41
655-همان آيه 12
656-سوره يوسف عليه السلام آيه 67
657-سوره نسا آيه 59
658-وسائل ج 28، ص 38 ح 1 و 18، ص 40، ح 1
659-وسائل ج 27، ص 300، ح 33794
660-مقنعه ، ص 810
661-سوره انفال آيه 67
662-رك : ص 256
663-رك : ص 250 و نيز رك : ص 410 (پاورقى )
664-رك : ص 454
665-سوره آل عمران ، آيه 159
666-سوره انعام آيه 124
667-نهج البلاغه خطبه 2، بند 12
668-سوره مائده آيه 1
669-بحار، ج 49، ص 162، ح 1
670-سوره طه آيه 64
671-بحار ج 44، ص 192، ح 4
672-رك : ص 217
673-سوره شورى آيه 38
674-سوره آل عمران آيه 159
675-بحار، ج 2، ص 245، ح 57
676-نهج البلاغه ، خطبه 40 بند 1
677-نهج البلاغه ، خطبه 40 بند 4
678-شرح ابن ابى الحديد ج 2، ص 274
679-نهج البلاغه ، خطبه 92، بند 3
680-همان نامه 51، بند 2
681-رك : ص 347
682-بحار، ج 22، ص 352، ح 80
683-نهج البلاغه ، خطبه 27، بند 16
684-همان نامه 51، بند 2
685-نهج البلاغه ، نامه 25، بند 3
686-سوره اعراف آيه 172
687-بحار، ج 43، ص 29، ح 54
688-كشف المحجه ، ص 180
689-نهج البلاغه ، خطبه 34، بند 9
690-همان خطبه 144، بند 4
691-بحار، ج 6، ص 233، ح 46
692-نهج البلاغه ، خطبه 87، بند 14
693-سوره مائده آيه 1
694-قانون اساسى ، اصل يكصد و هشتم
695-قانون اساسى (مصوب 1358) اصل يكصدو هفتاد و پنجم
696-رك : ص 417، 423 و 427
697-رك : ص 492 و 500
698-تعريف ولايت مطلقه ، به تفصيل در فصل پنجم ، ص 248 آمده است .
699-رك : ص 480
700-رك : ص 246، 247، 251
701-رك : ص 245
702-سوره بقره آيه 200
703-همان آيه 201
704-بحار، ج 37، ص 146، ح 36
705-همان ج 67، ص 225 (باب 54)
706-رك : ص 256
707-سوره توبه ، آيه 103
708-همان آيه 60
709-بحار، ج 3، ص 269، ح 3
710-رك : ص 250
711-سوره آل عمران آيه 159
712-سوره شورى ، آيه 38
713-سوره نوره ، آيات 48 - 50
714-سوره شورى ، آيه 23
715-سوره دخان آيه 18
716-قانون اساسى ، اصل دوم
717-رك : ص 454
718-سوره آل عمران آيه 159
719-نهج البلاغه نامه 31، بند 87
720-قانون اساسى ، اصل يكصدو هفتم
721-سوره حاقه ، آيات 44 - 46
722-سوره آل عمران آيه 128
723-سوره قيامت ، آيات 16 - 18
724-سوره شورى ، آيه 38
725-رك : ص 125
726-رك : ص 347
727-كافى ، ج 1، ص 295، ح 3
728-سوره احزاب آيه 6
729-سوره مائده ، آيه 55
730-سوره اسرا آيه 33
731-سوره بقره ، آيه 282
732-رك : ص 55
733-سوره بقره ، آيه 130
734-سوره طارق ، آيه 9
735-رك : ص 172 و 217
736-نهج البلاغه ، خطبه 34، بند 9
737-بحار، ج 74، ص 400، ح 23
738-رك : ص 29
739-سوره مدثر آيه 38
740-سوره طور، آيه 21
741-فلسفه حقوق بشر، ص 116
742-نهج البلاغه ، خطبه 216، بند 1
743-سوره سجده ، آيات 6 - 9
744-سوره طه آيه 55
745-همان
746-بحار ج 21، ص 320، باب 33
747-سوره انعام آيه 12
748-سوره زمر، آيه 20
749-سوره ابراهيم عليه السلام آيه 1
750-سوره تكاثر آيه 5
751-سوره انفال ، آيه 24
752-رك : ص 25