پيشواى هفتم حضرت امام موسى بن جعفر(ع)

هيئت تحريريه موسسه اصول دين قم

- پى‏نوشت‏ها -


(1) - كه بين مدينه و مكه واقع شده است.
(2) - صبح روز هفتم ماه صفر يكصد و بيست و هشت سال قمرى پس از هجرت.
(3) - اشاره به سوره ى فيل،آيه ى: و ارسل عليهم طيرا ابابيل،ترميهم بحجارة من سجيل.
(4) - كافى ج 1 ص 476
(5) - داعيان انقلاب ضد اموى،خيانت بزرگى كردند بدين معنى كه عباسيان را به جاى علويان جا زدند و نگذاشتند خلافت به مركز اصلى و راستين خويش باز گردد.
ابو سلمه و ابو مسلم خراسانى،نخست مردم را به طرف آل على مى خواندند،اما،هم از نخست، در زير پرده،كاخ سلطنت عباسيان را پى مى افكندند و هم ازين روى بود كه حضرت امام صادق،با ژرفنگرى سياسى،به گفته هاى آنان ترتيب اثر ندادند چون مى دانستند كه آنان واقعا به يارى او بپا نخواسته اند،و چيز ديگرى در سر مى پرورانند.رجوع كنيد به كتاب ملل و نحل شهرستانى ج 1 ص 154 چاپ مصر تاريخ يعقوبى ج 3 ص 89 بحار الانوار ج 11 ص 142 چاپ كمپانى
(6) - حياة الامام ج 1 ص 445 439
(7) - بحار ج 48 ص 71 و 72و نيز اعلام الورى طبرى،چاپ علميه اسلاميه ص 295 با اندك تفاوت و تصرف
(8) - سوره ى محمد (ص) آيه ى 22
(9) - تاريخ بغداد ج 13 ص 30 31
(10) - مقاتل الطالبيين ص 447
(11) - مقاتل الطالبيين چاپ مصر ص 453
(12) - تاريخ طبرى ج 10 ص 592 چاپ ليدن
(13) - تاريخ طبرى ج 10 ص 593 چاپ ليدن
(14) - حياة الامام ج 1 ص 458
(15) - تاريخ يعقوبى ج 2 ص 407 چاپ بيروت
(16) - طبرى ج 10 ص 603
(17) - حياة الامام ج 2 ص 29
(18) - حياة الامام ج 2 ص 39
(19) - حياة الامام ج 2 ص 32
(20) - حياة الامام ج 2 ص 62
(21) - الامامة و السياسة ج 2
(22) - حياة الامام ج 2 ص 39
(23) - حياة الامام ج 2 ص 40
(24) - حياة الامام 2 70
(25) - حياة الامام 2 77
(26) - مقاتل الطالبين 463 497
(27) - امالى شيخ طوسى ص 206 چاپ سنگى
(28) - امالى شيخ طوسى ص 206
(29) - رجال كشى ص 441 440 پدر گرامى آن حضرت،امام صادق عليه السلام نيز به يونس بن يعقوب مى گويد:اينان را در بناء مسجد هم يارى نكن وسائل ج 12 ص 120 130
(30) - غيبت شيخ طوسى چاپ سنگى ص 21
(31) - تاريخ بغداد ج 13 ص 32
(32) - غيبت شيخ طوسى ص 22 25 چاپ سنگى
(33) - عيون اخبار الرضا ج 1 ص 97
(34) - كافى ج 1 ص 486 انوار البهيه ص 97
(35) - سوره ى انعام آيه ى 84
(36) - سوره ى آل عمران آيه ى 61
(37) - عيون اخبار الرضا ج 1 ص 81 چاپ قم احتجاج طبرسى چاپ سنگى نجف ص 211 213 - بحار ج 48 ص 129 - 125
(38) - حياة الامام ج 1 ص 140 ارشاد مفيد ص 281 با كمى تفاوت
(39) - حياة الامام موسى بن جعفر ج 1 ص 140 ارشاد مفيد ص 281 با اندك تفاوت
(40) - مناقب ابن شهر آشوب چاپ قم ج 4 ص 297 نقل به اختصار
(41) - ارشاد مفيد ص 277
(42) - ارشاد مفيد ص 279
(43) - اين كار چون براى اصلاح و به راه آوردن آن شخص انجام مى شده در نظر امام جايز بلكه لازم بوده است.
(44) - تاريخ بغداد ج 13 ص 28 ارشاد مفيد ص 278
(45) - تاريخ بغداد،ج 13 ص 28
(46) - تاريخ بغداد ج 13 ص 29
(47) - وسايل ج 2 ص 456 چاپ قديم
(48) - تحف العقول
(49) - مستدرك الوسائل ج 2 ص 455
(50) - مستدرك الوسائل ج 2 ص 102
(51) - آيين زندگى ص 131
(52) - بحار ج 48 ص 154
(53) - بحار ج 48 ص 150
(54) - اعلام الورى طبرسى ص 291 چاپ علميه اسلاميه اثبات الهداة ج 5 ص 486
(55) - بصائر الدرجات ص 471 چاپ جديد اثبات الهداة ج 5 ص 484
(56) - غيبت نعمانى،چاپ سنگى ص 179 بحار ج 48 ص 21
(57) - ارشاد مفيد ص 270
(58) - وفات امام صادق (ع) در سال 148 هجرى قمرى و وفات امام كاظم در سال 183 واقع شده است.
(59) - منتهى المقال ص 254 چاپ سنگى
(60) - رجال كشى ص 591
(61) - رجال كشى ص 590
(62) - اختصاص شيخ مفيد چاپ تهران ص 86
(63) - رجال كشى ص 441 440
(64) - فهرست شيخ طوسى.ص 109 چاپ نجف 1380
(65) - فهرست نجاشى ص 148 چاپ تهران
(66) - رجال كشى ص 502
(67) - رجال كشى ص 503
(68) - فهرست شيخ طوسى ص 117
(69) - فهرست شيخ طوسى ص 117
(70) - كافى ج 5 ص 110
(71) - قرب الاسناد ص 126 چاپ سنگى
(72) - رجال كشى ص 433
(73) - رجال كشى ص 431
(74) - ارشاد مفيد ص 275
(75) - رجال كشى ص 430
(76) - فهرست شيخ طوسى ص 117
(77) - چون مغازه ى مؤمن طاق در كوفه در زير طاقى قرار گرفته بود به اين نام مشهور شد.
(78) - رجال كشى ص 135 و 239 و 240
(79) - رجال كشى ص 186
(80) - رجال كشى ص 187
(81) - سوره ى حجر آيه ى 38
(82) - فهرست ابن نديم ص 263 چاپ مصر
(83) - داستان اود و آن دو فرشته در سوره ى ص آيه ى 21 - 26 ياد شده،توضيح آن را مى توانيد در يكى از تفاسير فارسى بخوانيد.
(84) - الفصول المختارة سيد مرتضى،ص 26 چاپ نجف (با اختصار)
(85) - رجال كشى ص 271 - 273 - اصول كافى ج 1 ص 196 با اندك تفاوت - مروج الذهب مسعودى با تفاوتى بيشتر اما تفاوتى كه به مقصود زيانى ندارد.

در اينجا از باب حق شناسى لازم است تذكر دهيم كه در تهيه و تنظيم اين نوشتار از كتاب حياة الامام الكاظم (ع) تاليف دانشمند محترم آقاى كاظم قرشى به عنوان راهنما بهره ى فراوانى برده شده است.