نامه هاى امام در نهج البلاغه
دكتر على شيروانى
- فهرست -
فهرست مطالب به نام خداى على اعلى 1 - و من كتاب له عليه السلام الى اهل الكوفة ، عند مسيره من المدينة الى البصرة 1 - نامه از اوست به مردم كوفه هنگامى كه از مدينه به بصره مى رفت 2 - و من كتاب عليه السلام اليهم بعد فتح البصرة 2 - نامه اى از اوست به مردم كوفه پس از فتح بصره 3 - و من كتاب له عليه السلام لشريح بن الحارث قاضيه 3 - نامه اى از اوست براى شريح پسر حارث ، قاضى خود 4 - و من كتاب له عليه السلام الى بعض امراء جيشه 4 - نامه اى از اوست به برخى از فرماندهان سپاهش 5 - و من كتاب له عليه السلام الى الاشعث بن قيسعامل اءذربيجان 5 - نامه اى از اوست به اشعث پسر قيس ، عامل آذربايجان 6 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية 6 - نامه اى از اوست به معاويه 7 - و من كتاب له عليه السلام اليه ايضا 7 - نامه اى از اوست به معاويه 8 - و من كتاب له عليه السلام الى جرير بن عبدالله البجلى لما ارسله الى معاوية 8 - نامه اى از اوست ، به جرير پسر عبدالله بجلى (درسال 38 هجرى ) آنگاه كه او را نزد معاويه فرستاد 9 - و من كتاب عليه السلام الى معاوية 9- نامه اى از اوست به معاويه (در سال 36 هجرى ) 10 - و من كتاب له عليه السلام اليه ايضا 10 - نامه اى از اوست به معاويه (در صفين سال 36 هجرى پيش از آغاز) 11 - و من وصيته له عليه السلام وصى بها جيشا بعثه الى العدو 11 - از سفارش اوست به سپاهى كه به سوى دشمن فرستاد 12 - و من وصية له عليه السلام وصى بهامعقل بن قيس الرياحى حين انفذه الى الشام فى ثلاثة الاف مقدمة له : 12 - سفارشى از اوست به معقل پسر قيس رياحى هنگامى كه او را با سه هزار نفربه عنوان مقدمه سپاه خود به شام فرستاد. 13 - و من كتاب له عليه السلام الى اميرين من امراء حبشه 13 - نامه اى از اوست به دو نفر از فرماندهان سپاهش 14 - و من وصية له عليه السلام لعسكرة قبل لقاء العدو بصفين 14 - سفارشى از اوست به سپاهش ، پيش از رويارويى با دشمن در صفين 15 - و من دعاء له عليه السلام و كان عليه السلاميقول اذا لقى العدو محاربا: 15 - هنگام رويارويى با دشمن در جنگ مى گفت : 16 - و من وصية له عليه السلام لاصحابه عند الحرب 16 - هنگام آغاز نبرد به يارانش مى فرمود: 17 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية جوابا عن كتاب منه اليه 17 - نامه اى از اوست در پاسخ نامه معاويه (در صحراى صفين ماه ، صفر 37 هجرى) 18 - و من كتاب له عليه السلام الى عبدالله بن عباس و هو عامله على البصرة 18 نامه اى از اوست به عبدالله پسر عباس ، كارگزار امام در بصره (درسال 36 هجرى پس از جنگ جمل ) 19 - و من كتاب له عليه السلام الى بعض عماله 19 - نامه اى از اوست به يكى از كارگزارانش (به نام عمر بن ابى كه فرماندارفارس ايران بود) 20 - و من كتاب له عليه السلام اى زياد بن ابيه و هو خليفة عامله عبدالله بن عباسعلى البصرة و عبدالله عامل اميرالمؤ منين يومئذ عليها وعلى كور الاهواز و فارس و كرمان وغيرها: 20 - نامه اى از اوست به زياد ابن ابيه هنگامى كه جانشين عبدالله بن عباس در بصرهبود و عبدالله در آن زمان فرماندار امير مؤ منان در بصره ، نواحى اهواز، فارس و كرمانو... بود. 21 - و من كتاب له عليه السلام الى زياد ايضا 21 - نامه اى از اوست به زياد بن ابيه (درسال 36 هجرى ) 22 - و من كتاب له عليه السلام الى عبدالله بن العباس رحمة الله تعالى 22 - نامه اى از اوست به عبدالله بن عباس رحمه الله (فرماندار بصره درسال 36 هجرى ) 23 - و من كلام له عليه السلام قبيل موته علىسبيل الوصية لما ضربه ابن ملجم لعنة الله 23 - سخنى از اوست آن را اندكى پيش از مرگش به عنوان وصيت فرمود، پس از آن كهابن ملجم - لعنت خدا بر او باد - وى را ضربت زد. 24 - و من وصية له عليه السلام بما يعمل فى امواله كتبها بعد منصرفه من صفين 24 - وصيتى از اوست كه اموالش را چگونه مصرف كنند، آن را پس از بازگشت ازصفين (در 20 جمادى الاولى سال 37) نوشت . 25 - و من وصية له عليه السلام كان يكتبها لمن يستعمله على الصدقات 25 - سفارشى از اوست آن را براى كسى كه ماءمور جمع آورى زكات ميكرد، مى نوشت. 26 - و من عهد له عليه السلام الى بعض عماله و قد بعثه على الصدقة 26 - عهدنامه اى از اوست به يكى از كارگزاران ، خود (مخنف بن سليم ) هنگامى كه اورا براى گردآوررى زكات (به اصفهان ) فرستاد 27 - و من عهد له عليه السلام الى محمد بن ابى بكر - رضى الله عنه - حين قلدهمصر 27 - عهدنامه اى از اوست به محمد بن ابى بكر - رضى الله عنه - وقتى او را (درسال 37 هجرى ) حكومت مصر داد 28 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية جوابا، و هو محاسن الكتب 28 - نامه اى از اوست در پاسخ معاويه كه از بهترين نامه هاست 29 - و من كتاب له عليه السلام الى اهل البصرة 29 - نامه اى از اوست به مردم بصره (درسال 38 هجرى هنگامى كه معاويه قصد توطئه در بصره را داشت ) 30 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية 30 - نامه اى از اوست به معاويه 31 - و من وصية له عليه السلام للحسن بن على عليهما السلام كبتها اليه بحاضرينعند انصرافه من صفين 31 - وصيتى از اوست به حسن بن على كه هنگام بازگشت از صفين در حاضرين نوشت. بدان كه خودپسندى خلاف راه صواب ، و آفت خرد آدمى است . سخت بكوش ، اما خزانه دارديگران ( وارثان ) مباش چون راه خويش را يافتى ، در برابر پروردگارت بيش از هرزمان خاشع باش . 32 - و من كلام عليه السلام الى معاوية 32 - نامه اى از اوست به معاويه 33 - و من كتاب له عليه السلام لى قثم بن العباس و هو عامله على مكة 33 - نامه اى از اوست به قثم بن عباس كارگزار امام در مكه (درسال (39 هجرى كه عوامل معاويه قصد توطئه در شهر مكه را داشتند). 34 - و من كتاب له عليه السلام الى محمد بن ابى بكر لما بلغه توجده من عزلهبالاشتر عن مصر ثم توفى الاشتر فى توجهه الى هناكقبل وصوله اليها 34 - نامه اى از اوست به محمد بن ابى بكر (درسال 38 هجرى ) هنگامى كه از دلتنگى او به سببعزل شدن از حكومت مصر و جايگاهى مالك اشتر با خبر شد و اشتر در ميان راه پيش ازرسيدن به مصر از دنيا رفت . 35 - و من كتاب له عليه السلام الى عبدالله بن العباس ، بعدمقتل محمد بن ابى بكر 35 - نامه اى از اوست به عبدالله بن عباس ، پس از كشته شدن محمد بن ابى بكر درمصر (در سال 38 هجرى ) 36 - و من كتاب له عليه السلام الى اخيه و هو جواب كتاب كتبه اليهعقيل 36 - نامه اى از اوست به برادرش عقيل بن ابى طالب درباره سپاهى كه به جنگ يكىاز دشمنان فرستاده بود و اين نامه را؛ پاسخ نامهعقيل (در سال 39 هجرى ) نوشت . 37 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية 37 - نامه اى از اوست به معاويه 38 - و من كتاب له عليه السلام الى اهل مصر، لما ولى عليهم الاشتر 38 - نامه اى از اوست به مردم مصر، هنگامى كه اشتر رحمه الله را زمامدار آنانكرد 39 - و من كتاب عليه السلام الى عمرو بن العاص 39 - نامه اى از اوست به عمروبن عاص (درسال 39 هجرى پس از نبرد صفين ) 40 - و من كتاب له عليه السلام الى بعض عماله 40 - نامه اى از اوست به يكى از كارگزارانش (درسال 40 هجرى ) 41 - و من كتاب له عليه السلام الى بعض عماله 41 - نامه اى از اوست به يكى از كارگزارانش 42 - و من كتاب له عليه السلام الى عمربن ابى سلمة المخزومى وكان عامله علىالبحرين ، فعزله و استعمل نعمان بن عجلان الرزقى مكانه 42 - نامه اى از اوست به عمربن ابى سلمه مخزومى ، كارگزار امام در بحرين ، كهاو را عزل كرد ونعمان بن عجلان زرقى را جانشين او ساخت (درسال 36هجرى ) 43 - و من كتاب عليه السلام الى مصقلة بن هبيره الشيبانى ، و هو عامله على اردشيرخرة 43 - نامه اى از اوست به مصقلة بن هبيره شيبانى ، كارگزار امام در اردشير خره (=فيروز آباد، در سال 38 هجرى ) 44 - و من كتاب له عليه السلام الى زياد بن ابيه و قد بلغه ان معاوية كتب اليهيريد خديعته باستلحاقه 44 - نامه اى از اوست به زياد بن ابيه (درسال 39 هجرى ) هنگامى كه امام با خبر شد كه معاويه به او نامه اى نوشته و مى خواهداو را با ملحق كردنش به نسب خود بفريبد. 45 - و من كتاب له عليه السلام الى عثمان بن حنيف الانصارى ، - و كان عامله علىالبصرة و قد بلغه انه دعى الى وليمة قوم من اهلها فمضى اليها - قوله : 45 - نامه اى از اوست به عثمان بن حنيف انصارى ، كارگزار امام در بصره (درسال 39 هجرى ) پس از آن كه با خبر شد كه او به مهمانى گروهى از نزديكانش دعوتكرده اند، و او بدانجا رفته است . 46 - و من كتاب له عليه السلام الى بعض عماله 46 - نامه اى از اوست به يكى از كارگزارانش (درسال 38 هجرى ) 47 - و من وصيته عليه السلام للحسن و الحسين عليهما السلام لما ضربه ابن ملجملعنة الله 47 - وصيتى از به حسن و حسين عليهما السلام وقتى ابن ملجم - لعنة الله عليه - او راضربت زد 48 - و من كتاب له عليه السلام اى معاوية 48 - نامه اى از اوست به معاويه (در ماه صفرسال 38 هجرى در صفين ) 49 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية ايضا 49 - نامه اى از اوست به معاويه 50 - و من كتاب له عليه السلام الى امرائه على الجيش 50 - نامه اى از اوست به فرماندهان لشكرها 51 - و من كتاب له عليه السلام الى عماله على الخراج 51 - نامه اى از اوست به ماءموران جمع آورى ماليات 52 - و من كتاب له عليه السلام الى امر البلاد فى معنى الصلاة 52 - نامه اى از اوست به فرمانداران شهرها درباره اوقات نماز 53 - و من كتاب له عليه السلام كتبه للاشتر النخى ، لما ولاه على مصر و اعمالها حيناضطرب امر اميرها محمد بن ابى بكر و هو اطول عهد كتبه و اجمعه للمحاسن 53 - عهدنامه اى از اوست كه براى مالك اشتر نخعى رحمه الله نوشت (درسال 39 هجرى ) به هنگامى كه او را حاكم مصر و توابع آن نمود، زمانى كه كار برحاكم مصر محمد بن ابى بكر آشفته شده بود. اين عهدنامه طولانى ترين عهدنامه اى استكه امام نوشته است و بيش از همه در بردارنده خوبى هااست . 54 - و من كتاب له عليه السلام ابى طلحة و الزبير (مع عمران بن الحصين الخزاعى )ذكره ابوجعفر الاسكافى فى كتاب المقامات فى مناقب اميرالمؤ منين عليهالسلام 54 - نامه اى از اوست (در سال 36 هجرى ) به طلحه و زبير توسط عمر ابن حصينخزاعى . ابوجعفر اسكافى اين نامه را در كتاب مقامات در مناقب اميرمؤ منانآورده است . 55 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية 55 - نامه اى از اوست به معاويه (در سال 37 هجرى پيش از جنگ صفين ) 56 - و من صيته له عليه السلام وصى بها شريح بن هانى لما جعله على مقدمته الىالشام 56 - سفارشى از اوست به شريح بن هانى (درسال 36 هجرى ) هنگامى كه او را فرمانده دسته مقدم سپاه خود در شام قرار داد 57 - و من كتاب له عليه السلام الى اهل الكوفة ، عند مسيره من المدينة الى البصره 57 - نام اى از اوست به مردم كوفه (در سال 36 هجرى ) هنگامى كه از مدينه بهبصره مى رفت . 58 - و من كتاب له عليه السلام كتبه الى اهل الامصار، يقص فيه ماجرى بينه و بيناهل صفين 58 - نامه اى از اوست به مردم شهرها كه آن چه را ميان خود واهل صفين گذشت در آن گزارش مى دهد. 59 - و من كتاب له عليه السلام الى الاسود بن قبطة (قطيبة ) صاحب جند حلوان 59 - نامه اى از اوست به اسود بن قبطه فرمانده سپاه حلوان (در جنوب شهرسرپل ذهاب فعلى ) 60 - و من كتاب له عليه السلام الى العمال الذين يطاء الجيش عملهم 60 - نامه اى از اوست به كارگزارانى كه لشكر از سرزمين هايشان مى گذرد. 61 - و من كتاب له عليه السلام الى كميل بن زياد النخعى ، و هو عامله على هيت ينكر علهتركه دفع من يحتاجز من جيش العدو طالبا الغارة 61 - نامه اى از اوست به كميل بن زياد نخعى (درسال 38 هجرى ) هنگامى كه كارگزار امام در هيت بود امام او را توبيخ ميكند كه چراسپاهيان دشمن راكه از منطقه ماءموريت او عبور كرده و براى غارت مسلمانان رفته اندواگذارده و نرانده است . 62 - و من كتاب له عليه السلام الى اهل مصر، مع مالك الاشتر لما ولاه امارتها 62 - نامه اى از اوست به مردم مصر (در سال 38 هجرى ) كه آن را همراه مالك اشتررحمه الله - هنگامى كه او را حاكم مصر كرد - فرستاد. 63 - و من كتاب له عليه السلام الى ابى موسى الاشعرى ، هو عامله على الكوفة و قدبلغه عنه تثبيطه الناس عن الخروج اليه لما ندبهم لحرب اصحابالجمل 63 - نامه اى از اوست به ابوموسى اشعرى كارگزار امام در كوفه ، هنگامى كه بهاميرمؤ منان خبر رسيد كه او مردم را از بيرون آمدن براى كمك كردن به امام - وقتى آنان رابراى شركت در جنگ جمل فراخوانده - باز مى دارد. 64 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية جوابا 64 - نامه اى از اوست به معاويه در پاسخ به نامه او 65 - و من كتاب له عليه السلام اليه ايضا 65 - نامه اى از اوست به معاويه (پس از جنگ نهروان درسال 38 هجرى ) 66 - و من كتاب له عليه السلام الى عبدالله بن العباس ، و قد تقدم ذكره بخلاف هذهالرواية 66 - نامه اى از اوست به عبدالله بن عباس كه پيش از اين به صورت ديگر كهگذشت (نامه 22) 67 - و من كتاب له عليه السلام الى قثم بن العباس و هو عامله على مكة 67 - نامه اى از اوست به قثم بن عباس ، كارگزار امام در مكه 68 - و من كتاب له عليه السلام الى سلمان الفارسى رحمة اللهقبل ايام خلافته 68 - نامه اى از اوست به سلمان فارسى رحمة الله پيش از خلافت امام 69 - و من كتاب له عليه السلام الى الحارث الهمذانى 69 نامه اى از اوست به حارث همدانى 70 - و من كتاب له عليه السلام الى سهل بن حنيف الانصارى ، و هو عامله على المدينةفى معنى قوم من اهلها لحقوا بمعاوية 70 - نامه اى از اوست به سهل بن حنيف انصارى ، كارگزار امام در مدينه (درسال 37 هجرى ) درباره جمعى از مردم مدينه كه به معاويه پيوستند 71 - من كتاب له عليه السلام الى المنذر بن الجارود العبدى ، و قد خان فى بعض ماولاه من اعماله 71 - نامه اى از اوست به منذر بن جارود عبدى ، كه در قسمتى از آنچه امام او را بر آنولايت داده بود خيانت كرد. 72 - و من كتابه له عليه السلام الى عبدالله بن العباس 72 - نامه اى از اوست به عبدالله بن عباس رحمه الله 73 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية 73 - نامه اى از اوست به معاويه 74 - و من عهد له عليه السلام كتبه بين ربيعة و اليمن ، ونقل من خط هشام بن الكلبى 74 - عهدنامه اى از اوست كه ميان قبيله ربيعه و مردم يمن نگاشت ، و از خط هشام بنكلبى روايت شده 75 - و من كتاب له عليه السلام الى معاوية فىاول ما بويع له ذكره الواقدى فى كتاب الجمل 75 - نامه اى از اوست به معاويه در آغاز بيعت مردم با امام . واقدى آن را در كتابجمل آورده است . 76 - و من وصيته له عليه السلام لعبدالله بن العباس ، عند استخلافه اياه علىالبصرة 76 - نامه اى از اوست به عبدالله بن عباس ، هنگامى كه او را در بصره به جاى خودنشاند 77 - و من وصيته له عليه السلام لعبدالله بن العباس ، لما بعثه للاحتجاج علىالخوارج 77 - نامه اى از اوست به عبدالله بن عباس ، هنگامى كه او را براى گفت و گو باخوارج فرستاد 78 - من كتاب له عليه السلام الى ابى موسى الاشعرى جوابا فى الحكمين ذكره سعيدبن يحيى الاموى فى كتاب المغازى 78 - نامه اى از اوست به ابوموسى اشعرى در پاسخ كار حكمين . سعيد بن يحيى ايننامه را در كتاب مغازى درآورده است . 79 - و من كتاب له عليه السلام لما استخلف الى امراء الاجناد 79 - نامه اى از اوست به سرداران سپاه ، هنگامى كه به خلافت رسيد.
