81- تكوير [در هم پيچيده شدن]
در هم پيچيده شدن خورشيد، و تمام شدن نور آن بمنزله پايان نظام اين جهان و
از علائم قيامت است كه در آيه اول به آن اشاره شده است. سپس درباره انكشاف
اعمال انسان در آن روز مطلبى دارد.
سوره تكوير (يا: كورت) بيشتر در مورد معاد است. و در قسمتى هم حمايت و
تاييدى از پيامبر نموده و اتهامات را از او دفع مىكند.
بعد از سوره «تبت»، در سال اول بعثت در مكه نازل شده و 29 آيه دارد.
82- انفطار [شكافته شدن]
اين سوره هم، در مورد قيامت و سر انجام نيكان و بدان در بهشت و دوزخ مىباشد
و شكافته شدن آسمان، بمعناى در هم ريختن اين نظام قائم، باز هم پيش درآمدى بر
رستاخيز و از جمله شرائط متصل به قيامت است. و از ثبت و ضبط دقيق اعمال هر
انسان مطالبى دارد كه توسط دو فرشته انجام مىگيرد.
اين سوره، با 19 آيه، بعد از «نازعات» در سال 3 بعثت در مكه نازل شده است.
83- مطففين [كم فروشان]
در آيه اول اين سوره، نكوهش و هشدارى به كم فروشان آمده است و براى اصلاح
اقتصادى در جامعه، از زشتى اين كار و بيان عقوبتهاى سخت اخروى براى آنان و
براى تكذيب كنندگان و فاجران سخنانى گفته شده است و ستايشى هم از ابرار و
صالحان.
اين، آخرين سورهاى است كه در مكه نازل شده و در واقع، در سفر هجرت پيامبر
قبل از رسيدن به مدينه نازل گشته است و گوياى كمفروشى و اختلال در وزن و كيلى
است كه مردم مدينه گرفتارش بودند. و 36 آيه دارد. بنام سوره «تطفيف» هم نقل
شده است.
84- انشقاق [دو شقه شدن و شكاف برداشتن]
باز هم از علائم ظهور قيامت، در هم ريختن و پاره شدن نظام جهان بالا بيان
شده است (آيه 1) آنچنانكه در سورههاى تكوير و انفطار بيان شد.
اين سوره هم مانند سورههاى كوچك مكى، تكيهاش روى مبدء و معاد است و سير
انسان را به سوى خدا و سرنوشت ابدىاش در آخرت، و حساب و كتاب، بيان مىكند.
بعد از سوره انفطار در مكه نازل شده و 25 آيه دارد.
85- بروج [برجها]
در اولين آيه، به آسمانى كه داراى برجهاستسوگند ياد شده است. برجهاى
آسمان، جايگاه و خط سير ستارگان در آسمان است. بعضى هم آن را برجهاى دوازده
گانه فلكى دانستهاند. و در بعضى احاديث، دوازده برج به دوازده امام تاويل شده
است.
در اين سوره هشدار و تهديدى است نسبت به كسانى كه مؤمنين را تنها به جرم
مؤمن بودن، آزار مىدادند و اين را بعنوان آزمايشى از سختيها و مشكلات در پيش
پاى مؤمنان در راه ايمان و اعتقاد مىداند.
داستان «اصحاب اخدود» كه در آتش سوختند - به جرم ايمان - و نيز سپاه فرعون و
ثمود، و نمونهاى از مؤمنانى كه در راه ايمان، بر شدائد فرعونى صبر و مقاومت
كردند بيان شده است تا امت محمد (ص) هم از استقامت آنان، درس صبر بياموزند و
نويد پيروزى به مسلمين داده شده است.
اين سوره را، سوره پيامبران نيز گفتهاند. بعد از سوره شمس و در اوائل بعثت
در مكه نازل شده و 22 آيه دارد.
86- طارق [ستاره ظاهر شونده]
در آيه نخست، به آسمان و ستارههاى درخشان و ظاهر شونده، قسم ياد شده است.
محور سخن در اين سوره، معاد است و با بيان قدرت كامل خدا، بر تحقق آن در
آينده استدلال مىكند و با بيان اصل خلقت انسان، او را در جهت تربيت معنوى و
روى آوردن به فطرت توحيدى سوق مىدهد.
اين سوره در اوائل بعثت در مكه و بعد از سوره «بلد» نازل شده و داراى 17 آيه
مىباشد.
87- اعلى [برتر]
در آيه اول خدا را با صفت «برتر» بيان كرده است و به تسبيح او، كه آفريدگار
و مدبر جهان است فرمان داده است.
در اين سوره، حيات برتر و جاودانه آخرت، و «فلاح» در سايه «تزكيه» و «ذكر»
و «نماز» مطرح شده، و همه، در رابطه با توحيد الهى است.
پيامبر اين سوره را دوست داشت و در نماز جمعه و عيد فطر و قربان آن را
مىخواند و ذكر سجده را از آيه اول اين سوره الهام گرفته است.
بعد از سوره تكوير و در اوائل بعثت در مكه نازل شده و داراى 19 آيه مىباشد.
88- غاشيه [فرا گيرنده]
يكى از نامهاى روز قيامت است كه در آيه اول بيان شده است. فراگيرنده و احاطه
كننده مردم، از نظر هراس و وحشت، از نظر محاسبه و بررسى اعمال و ...
در اين سوره، مردم از نظر شقاوت و سعادت اخروى به دو بخش تقسيم شدهاند و
كيفر و پاداش هر يك، در بهشت و جهنم بيان شده است و ربوبيتخداوند يادآورى
مىشود و در نهايت، بازگشت همه انسانها براى حساب، در نزد پروردگار، مطرح شده
است.
بعد از سوره ذاريات در مكه نازل شده است و 26 آيه دارد.
89- فجر [سپيده دم]
در آيه اول، خداوند، به فجر قسم خورده است. به اين انفجار نور در خيمه
ظلمتشب. جالب است كه بدانيم سوره «فجر» بعد از سوره «ليل» نازل شده است
همچنانكه در طبيعت هم سپيده دم فجر، پس از «شب»، فرا مىرسد.
اين سوره را، در روايات، سوره حسين بن على دانستهاند و به خواندن آن توصيه
كردهاند. (امام صادق«ع»: اقرؤا سورة الفجر فى فرائضكم و نوافلكم فانها سورة
الحسين بن على(ع) (تفسير برهان ج 4 ص 457.))
اينهم جالب است. چرا كه قيام كربلاى حسين، خود انفجارى فجرى از ايمان و جهاد
بود در ظلمتشب جور و شرك بنى اميه. و همچنانكه با فجر و آغاز روز، حركت و حيات
مردم، شروع مىشود، با خون حسين و يارانش در عاشورا، اسلام جانى تازه گرفت و
حياتى مجدد يافت. در مفهوم «فجر»، در تفاسير، مصداقهاى گوناگونى ذكر شده است.
در اين سوره، از وابستگى به دنيا كه در نتيجه طغيان و كفران نعمت پديد
مىآيد نكوهش شده و وعده عذاب شديد در دنيا و آخرت داده شده است و در پايان،
باز هم گريزى به معاد و تاكيدى روى رجعت انسان به سوى پروردگار، آمده است.
چهلمين سورهاى است كه در سال دوم يا سوم بعثت در مكه نازل شده و 30 آيه
دارد.
90- بلد [شهر]
منظور، شهر مكه، زادگاه و وطن پيامبر است كه در اولين آيه اين سوره، خداوند
به آن، سوگند ياد كرده است.
سوره، خلقت انسان را در رنج و سختى، (بعنوان كورهاى از حوادث در جهتساخته
و پرداخته شن انسان) بيان مىكند و نيز اشارهاى به اينكه بر كارهايش نظارت
مىشود و بنا بر اين بايد در آزادى اسيران، اطعام گرسنگان و سفارش به صبر و
رحمت بكوشد. «صبر بر طاعت» و «صبر از معصيت» و «صبر بر مصيبت» در اين سوره
بطور ضمنى آمده است.
بعد از سوره «ق»، در سال 3 بعثت، در مكه نازل شده است و داراى 20 آيه
مىباشد.
