كيفيت نماز خواندن امام صادق (عليه السلام ) و مستحبات نماز
فصل ششم : در آداب نماز و وصف تمام آن از اول تا آخر
در اين فصل به روايت صحيح حماد بن عيسى كه در كتاب كافى و تهذيب و من لا يحضر و غير اينها به اسانيد صحيحه نقل شده اكتفا مى كنيم .
حماد گويد: امام به حق ناطق جعفرالصادق صلوات الله و سلامه عليه به من فرمود: اى حماد، خوب مى توانى نماز بخوانى ؟ گفتم : اى آقاى من ، كتاب حَريز را كه در نماز است مى دانم . فرمود: برخيز يك نمازى بخوان .
حماد مى گويد: حركت كردم و نمازى خواندم . فرمود: چقدر قبيح است كه شخصى شصت يا هفتاد سال بر او بگذرد و يك نماز تام و تمام كامل انجام نداده باشد!
حماد گفت : پس من در نفس خود ذلت و خوارى يافتم و عرض كردم : فداى تو شوم ؛ مرا نماز تعليم فرما.
پس امام (عليه السلام ) حركت كرد و قد راست رو به قبله ايستاد. و دستهاى خود را بر دو ران خود گذاشت و انگشتها را به يكديگر چسبانيد و قدمها را به فاصله سه انگشت باز از يكديگر قرار داد. و انگشتهاى پا را نيز روى به قبله گذاشت . و با خشوع فرمود: الله اكبر.
پس سوره حمد را با تاءنى قرائت فرمود و بعد سوره قل هو الله احد را.
پس از تمام شدن قرائت ، به اندازه نفس كشيدنى صبر فرمود، سپس دستها را مقابل صورت بلند كرد و در حال ايستاده فرمود الله اكبر.
و پس از تمام شدن تكبير، ركوع فرمود در حالى كه دو كف دست را بر دو زانو گذاشته و انگشهاى دست باز و دو زانو را عقب زده و پشت مبارك آن حضرت راست و مستقيم بود به طورى كه اگر يك قطره آب يا روغن بر پشت آن حضرت مى ريختند به هيچ طرفى نمى رفت براى مساوى بودن سطح پشت حضرت . و گردن را كشيده و چشمها را بر هم گذاشته ، پس سه مرتبه با تاءمل فرمود: سبحان ربى العظيم و بحمده .
سپس سر از ركوع برداشتند. و وقتى كه بدن حضرت قد راست آرام گرفت ، فرمود: سمع الله لمن حمده .
پس از آن در همان حال ايستاده دستها را مقابل صورت بلند كرد و فرمود: الله اكبر.
و سپس براى سجده سرازير شد به طورى كه دستها را مقابل زانوها گذاشت و انگشتها را بسته مقابل صورت پس سه مرتبه فرمود: سبحان ربى الاعلى و بحمده . و هيچ چيز از بدنش را بر يكديگر نگذاشته ، اعضا و جوارح را از يكديگر جدا فرمود.
و سجده فرمود بر هشت موضع : دو كف دست ، دو زانو، دو انگشت بزرگ پا، پيشانى و بينى . و فرمودند: هفت موضع واجب است . و گذاشتن بينى بر زمين مستحب است .
پس سر از سجده برداشتند. وقتى كه راست نشستند، فرمودند: الله اكبر.
پس بر ران چپ نشسته . و پشت قدم راست را بر كف پاى چپ قرار داد و فرمود: استغفرالله ربى و اتوب اليه . پس در حال نشسته تكبير فرمود.
و بعد مثل سجده اول به سجده دوم عازم شد و هيچ عضوى از اعضاى آن حضرت بر عضو ديگر نچسبيده بود، نه در حال ركوع و نه در حال سجود. و بازوهاى حضرت باز بود و ذراع دستها را در حال سجود بر زمين نگذاشت .
پس به همين طور دو ركعت نماز خواند. و انگشتهاى دستها در حال تشهد به هم چسبيده بود و بعد از تشهد سلام فرمود.
پس فرمودند: اى حماد، اين طور نماز بخوان .
و اما ساير آداب نماز كه از روايات استفاده مى شود - غير آنچه از صحيحه حماد كه ذكر نموديم استفاده شد-:
اول آنكه : در حال قيام سر شانه ها را پايين انداخته بلند نكند.
دوم آنكه : نظر به موضع سجود بيندازد.
سوم آنكه : اعتماد و سنگينى خود را بر هر دو پا قرار دهد.
چهارم آنكه : با خضوع و خشوع باشد مثل بنده ذليل مقابل مولاى جليل .
پنجم آنكه : هنگام ركوع ابتدا دست راست را بر زانوى راست و بعد دست چپ را بر زانوى چپ بگذارد. و نظر به مابين قدمين باشد و گردن و سر مطابق پشت نه بالاتر و نه پايين تر باشد.
ششم آنكه : براى سجده ابتدا دستها را بر زمين گذارد بعد زانوها را. و هنگام قيام برعكس ، اول زانوها را از زمين بلند كند سپس دستها را. و تمام پيشانى را بر زمين بگذارد و نظر به طرف بينى كند.
هفتم : در حال تشهد و نشستن بعد از سجده اول و دوم ، دست راست بر ران راست و دست چپ بر ران چپ باشد. و غير اينها كه از روايات گذشته استفاده مى شود.
هشتم : مسواك كردن است كه مستحب موكد است در وقت وضوى نماز و در وقت خواندن نماز.
در كتاب كافى به سند حسن از امام صادق (عليه السلام ) نقل است كه فرمود: دو ركعت نماز با مسواك ، افضل است از هفتاد ركعت بدون مسواك ...
و همين روايت را در كتاب وسائل از شيخ كلينى و صدوق و برقى نقل كرده است .
نهم : شانه كردن ريش است .
چند روايت در تفسير آيه شريفه : ((خذوا زينتكم عند كل مسجد))- يعنى : بگيريد زينت خود را وقت هر سجده يعنى وقت نماز - وارد شده كه فرمودند: از جمله زينت شانه كردن ريش وقت هر نماز واجب يا مستحب است .
دهم : نماز خواندن در حالى كه عطر استعمال كرده باشد و بوى خوش به خود زده باشد، كه نماز با آن افضل است از هفتاد نماز بدون آن ؛ چنانكه امام صادق (عليه السلام ) فرموده است و در كتاب وسائل آن را از شيخ كلينى و شيخ صدوق نقل كرده است .
يازدهم : نماز خواندن با عمامه است .
پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: دو ركعت نماز با عمامه بهتر است از چهار ركعت نماز بدون عمامه . و اين روايت را در كتاب وسائل از مكارم الاخلاق نقل كرده است .
دوازدهم : نماز خواندن با انگشتر عقيق افضل است .
در وسائل از كتاب عدة الداعى نقل كرده است از امام صادق (عليه السلام ) كه فرمود: دو ركعت نماز با عقيق معادل هزار ركعت نماز بدون عقيق است .
سيزدهم : نماز خواندن با جزع يمانى است .
در كتاب وسائل از عيون اخبارالرضا (عليه السلام ) نقل كرده از امام هشتم از پدرانش از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود به اميرالمؤ منين (عليه السلام ): نماز بخوان در جزع يمانى و به دست راست قرار ده و آيا نمى دانى كه نماز با جزع مقابل هفتاد نماز است و آن تسبيح و استغفار مى كند و ثواب آن براى صاحبش مى باشد.
چهاردهم : نماز در مسجد است كه در وسائل از عقاب الاعمال از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه فرمود: كسى كه به سوى مسجدى از مساجد برود، به هر قدمى كه بر مى دارد تا به منزل خود برگردد، در نامه عمل او ده حسنه نوشته مى شود، و محو مى شود از او ده گناه و بلند مى شود براى او ده درجه .
از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده است كه فرمود در ضمن حديثى : نماز فرادى در مسجد 24 نماز محسوب مى شود.
و اما فضيلت نماز جماعت ، بعدا بيايد ان شاء الله .
فصل هفتم : فضيلت تعقيب نماز
بدان كه : به حسب روايات مذكوره در كتب وسائل و مستدرك ، از جمله مستحبات تاءكيد شده تعقيب نماز است ، و آن از تجارت و سفر به سوى شهرها زودتر روزى را مى رساند.
و كسى كه نماز واجب بخواند و مشغول تعقيب باشد تا نماز واجب ديگر، پس مهمان خدا است . و خدا مهمان خود را اكرام مى كند.
در وسائل پنج روايت به اسانيد معتبره از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه فرمود: كسى كه نماز واجب بخواند، يك دعاى مستجاب نزد خدا دارد.
و همين مفاد را امام صادق (عليه السلام ) فرموده است .
و به حسب روايت صحيح كه شيخ طوسى و ابن ادريس نقل كرده اند امام صادق (عليه السلام ) فرمود: دعا افضل است از قرائت قرآن .
در روايت شيخ كلينى و شيخ طوسى وارد شده كه امام (عليه السلام ) فرمود: دعا بعد از نماز واجب ، افضل است از دعا بعد از نافله .
در كتب كافى و تهذيب و من لا يحضر به سند صحيح از زراره از امام باقر (عليه السلام ) نقل كرده اند كه فرمود: دعا بعد از نماز واجب ، افضل است از نماز نافله .
و اين روايت را در وسائل نقل كرده است .
تعقيب بر دو قسم است : اول مشترك مابين نمازها، دوم مختص .
تعقيبات مشتركه
تعقيب مشترك چند چيز است :
اول : بعد از سلام سه مرتبه ((الله اكبر)) بگويد.
دوم : تسبيح حضرت زهرا سلام الله عليها و على ابيها و بعلها و بنيها. و در آن پنج روايت است كه تمام آن در كتاب كافى است :
روايت اول : به سند صحيح از عبدالله بن سنان از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده كه فرمود: كسى كه بعد از نماز واجب تسبيح حضرت زهرا عليها السلام بگويد، هنوز از جاى خود حركت نكرده ، خدا گناهان او را بيامرزد. و ابتدا ((الله اكبر)) گويد.
روايت دوم : امام صادق (عليه السلام ) فرمود: كسى كه بعد از نماز واجب تسبيح حضرت زهرا (عليها السلام ) بگويد كه صد ذكر است و بعد ((لا اله الا الله )) بگويد، خدا بيامرزد او را.
روايت سوم : امام صادق (عليه السلام ) فرمود: ما اطفال خود را به تسبيح حضرت زهرا (عليها السلام ) امر مى كنيم همان طورى كه امر مى كنيم آنها را به نماز. پس ملازم آن باش و ترك نكن ؛ كه بنده اى كه ملازم آن باشد شقى نخواهد شد.
روايت چهارم : امام باقر (عليه السلام ) فرمود: عبادت نشده خدا به چيزى از تمجيد يا تحميد كه افضل باشد از تسبيح حضرت زهرا (عليها السلام ) و اگر چيزى بهتر از آن بود، پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به دخترش لطف مى فرمود.
روايت پنجم : امام صادق (عليه السلام ) فرمود: تسبيح حضرت زهرا (عليها السلام ) بعد از هر نمازى محبوبتر است به سوى من از هزار ركعت نماز در هر روز.
تمام شد روايات كافى . و اين پنج روايت را در تهذيب ص 164 نقل فرموده . و شيخ صدوق در كتاب ثواب الاعمال روايت اول و سوم و پنجم را نقل كرده . و اين روايات را در كتاب وسائل از اين بزرگان و ديگران نقل فرموده . و در كتاب مستدرك روايت اول و پنجم را ذكر كرده است .
سوم : بعد از هر نماز از خدا بهشت و تزويج به حورالعين را سوال كند و پناه ببرد به خدا از آتش كه در چند روايت امر و ترغيب به آن شده .
چهارم : خواندن آيه الكرسى بعد از هر نمازى .
در روايات وسائل و مستدرك فضايل زيادى براى آن از پيامبر و ائمه صلوات الله عليهم نقل فرموده اند كه ملخص آن اين است كه : هيچ گزنده اى به او ضرر نمى رساند و گويا در ركاب پيامبران در راه خدا جهاد كرده تا آنكه شهيد شده . و نماز او قبول و در امان خدا خواهد بود.
پنجم : در كتاب شريف محاسن برقى در باب 56 به سند صحيح از اسحاق بن عمار نقل كرده است كه امام صادق (عليه السلام ) فرمودند: كسى كه بعد از نماز واجب هنوز زانوها را از حالت نماز تغيير نداده ، ده مرتبه بگويد: اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له الها واحدا احدا صمدا لم يتخذ صاحبه و لا ولدا. خداوند متعال از او چهل هزار هزار گناه را محو فرمايد، و چهل هزار هزار حسنه در نامه عملش ضبط فرمايد، و مثل كسى هست كه دوازده مرتبه قرآن خوانده . پس حضرت به من التفات نموده فرمود: من صد مرتبه مى گويم و شما ده مرتبه بگوييد.
و اين روايت را در كتاب وسائل و بحار از محاسن نقل كرده مثل آنچه نقل كرديم ، لكن كلمه واجب را نقل نكرده اند. و اين روايت را در كتاب كافى به سند خود از عمر بن يزيد از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده ، لكن فرموده هر روز ده مرتبه بگويد و در تمام اعداد 45000 فرموده است با فضيلت زيادتر. و مجلسى در مرآت فرموده : اين روايت را شيخ صدوق در كتاب توحيد و ثواب الاعمال مثل كافى نقل كرده ، لكن در همه 000/000/45 فرموده با ثواب زيادتر.
حقير گويد: در كتاب محاسن باب 15 به سند خود از عمر بن يزيد از امام صادق (عليه السلام ) مثل روايت كافى نقل كرده است . و عمل كردن به هر دو روايت يا به هر يك كافى است .
ششم : خواندن قل هو الله احد است . فرمود امام صادق صلوات الله عليه : كسى كه ايمان به خدا و روز قيامت دارد، پس ترك نكند قرائت سوره قل هو الله را بعد از هر نماز واجب ؛ كه كسى كه بخواند، خدا براى او خير دنيا و آخرت را جمع كند و پدر و مادر او را بيامرزد.
و اين روايت را در كتاب وسائل از شيخ صدوق و كلينى نقل كرده است .
هفتم : خواندن سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر سى مرتبه است كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: كسى كه اين كلمات را سى مرتبه بعد از نماز بگويد، دفع شود از او خراب شدن خانه و غرق شدن و سوختن و افتادن در چاه و خوردن حيوان درنده او را و مرگ بد. و ساير بليات كه نازل مى شود در آن روز، از همه محفوظ ماند.
و اين روايت را در وسائل و مستدرك به چند طريق معتبر و صحيح نقل كرده اند.
و از امالى صدوق به سند خود از امام صادق (عليه السلام ) نقل است كه فرمود: كسى كه چهل مرتبه بعد از نماز واجب بگويد: سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر و سپس از خدا سوال كند، داده شود به او آنچه سوال كرده است .
و به سند ديگر از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده شده كه فرمود: كسى كه نماز واجب بخواند و بعد سى مرتبه تسبيح نمايد، گناهى بر بدنش باقى نماند.
و اين روايات را در وسائل و بحار نقل كرده اند.
تعقيبات مختصه
تعقيب نماز صبح :
بدان كه : تاءكيد زياد شده به تعقيب نماز صبح تا طلوع آفتاب . و تاءثير آن در زياد شدن روزى بيشتر است از تجارت و سفر دريا؛ چنانكه در چند روايت ذكر شده است .
در چند روايت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: كسى كه بعد از نماز صبح از جاى خود حركت نكند و ذكر خدا گويد تا طلوع آفتاب ، خدا او را از آتش دوزخ بپوشاند و ثواب حج در نامه عمل او نوشته شود.
از كتاب مجالس صدوق از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل است كه فرمود به عثمان بن مظعون : كسى كه نماز صبح بخواند با جماعت ، پس در جاى خود تا طلوع آفتاب مشغول ذكر باشد، براى او خواهد بود در بهشت فردوس هفتاد درجه كه دورى مابين هر درجه تا درجه ديگر به اندازه هفتاد سال دويدن اسب تندرو است .
و اكتفا مى كنيم در اينجا به ذكر چهار امر:
اول : در كتاب كافى به سه طريق از امام صادق (عليه السلام ) است كه فرمود: كسى كه بعد از نماز صبح و مغرب هفت مرتبه بگويد: بسم الله الرحمن الرحيم لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظيم خدا از او هفتاد نوع بليات را كه كوچكتر آنها باد و پيسى و ديوانگى و جذام باشد دفع فرمايد. و اگر شقى باشد، محو شود از اشقيا و نوشته شود در سعدا.
و اين روايات را در كتاب وسائل و غيره از ديگران نيز نقل كرده اند.
و بيايد در تعقيب نماز مغرب بعضى از تعقيبات نماز صبح .
دوم : شيخ صدوق در كتاب ثواب الاعمال به سند حسن از صباح بن سيابه از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده كه فرمود: آيا نمى خواهى به تو چيزى تعليم كنم كه خدا رويت را از حرارت جهنم نگه دارد؟ عرض كرد: بلى . فرمود: بعد از فجر صد مرتبه بگو ((اللهم صل على محمد و آل محمد)) تا خدا صورت تو را از آتش نگهدارى فرمايد.
سوم : شيخ صدوق در كتاب ثواب الاعمال از جابر از امام باقر صلوات الله عليه نقل كرده است كه فرمود: كسى كه بعد از نماز فجر هفتاد مرتبه استغفار نمايد، خدا او را بيامرزد و هر چند عمل كند در آن روز بيشتر از هفتاد هزار گناه . و كسى كه بيشتر از هفتاد هزار گناه كند، خيرى در او نيست .
و همين روايت را در خصال نقل كرده و بعد از آن فرموده : در روايت ديگر هفتصد گناه ذكر كرده است .
چهارم : در كتاب مستدرك از شيخ كفعمى در جُنة الواقيه از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده است كه فرمود: كسى كه بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگويد: اللهم صل على محمد و آل محمد و عجل فرجهم . نميرد تا آنكه درك خدمت ولى عصر صلوات الله عليه را كند.
شيخ جليل ابن ادريس در آخر سرائر از كتاب شريف جامع بزنطى از ابوبصير نقل كرده كه گفت : شنيدم از امام صادق (عليه السلام ) كه فرمود: صلوات بر محمد و آل محمد بين ظهر و عصر معادل هفتاد ركعت نماز است .
در بحار همين حديث را به همين كيفيت نقل كرده است . ولكن در كتاب وسائل نقل فرموده كه معادل هفتاد حج است .
تعقيب مختص نماز عصر:
تعقيب مختص نماز عصر، پس هفتاد مرتبه استغفار است .
در كتاب وسائل از امالى ابن الشيخ به سند خود از حضرت رضا (عليه السلام ) از پدرانش صلوات الله عليهم اجمعين از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه به كسى فرمود: وقتى كه نماز عصر را خواندى ، پس استغفار كن 77 مرتبه تا گناهان 77 ساله تو بريزد.
عرض كرد: من 77 سال گناه ندارم ؟ فرمود: پس قرار بده براى خود و پدرت . عرض كرد: براى من و پدرم اين اندازه گناه نيست . فرمود: قرار ده براى خود و پدرت و مادرت . عرض كرد: نيست براى من و پدر و مادرم اين اندازه گناه ، فرمود: براى خود و پدر و مادر و خويشان خود قرار ده .
از امالى شيخ صدوق به سند خود از امام صادق (عليه السلام ) نقل است كه فرمود: كسى كه بعد از عصر هفتاد مرتبه استغفار كند، خداوند تعالى براى او در آن روز هفتصد گناه را بيامرزد. و اگر او آنقدر گناه نداشته باشد، پس براى پدرش ، و اگر براى پدرش نبود، پس براى مادرش ...
از كتاب مصباح شيخ طوسى از امام صادق (عليه السلام ) است كه فرمود: كسى كه استغفار كند بعد از عصر هفتاد مرتبه ، بيامرزد خدا براى او هفتصد گناه را.
و قريب به مضمون اين روايات را در كتاب مستدرك نقل كرده است . و همين روايات را در بحار نقل كرده است .
و ديگر: ده مرتبه سوره انا انزلنا خواندن بعد از نماز عصر است كه ثواب زيادى دارد.
تعقيب نماز مغرب :
تعقيب نماز مغرب علاوه از مشتركات و آنچه در تعقيب نماز صبح ذكر كرديم :
در كتاب مستدرك از سيد ابن طاووس در كتاب فلاح السائل به سند صحيح از معاويه بن عمار از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده است كه فرمود: كسى كه بعد از نماز صبح و بعد از نماز مغرب هنوز از جاى خود حركت نكرده و تكلم نكرده ، بگويد: ان الله و ملائكته يصلون على النبى يا ايها الذين امنوا صلوا عليه و سلموا تسليما اللهم صل على محمد النبى و على ذريته و على اهل بيته خداوند تعالى صد حاجت او را بر آورد؛ هفتاد در آخرت و سى حاجت در دنيا. و همين روايت را در كتاب ثواب الاعمال نقل كرده است .
تعقيب نماز عشا
در كتاب مستدرك از سيد ابن طاووس در كتاب فلاح السائل از امام جواد صلوات الله عليه نقل كرده كه فرمود: كسى كه بخواند سوره انا انزلنا را هفت مرتبه بعد از نماز عشا، در ضمان خدا خواهد بود تا صبح .
فصل هشتم : سجده شكر
در روايات زياد تاءكيد شده و ترغيب به آن مكرر فرموده اند. و اين سجده اداى شكر توفيق خداست بنده اش را به نماز و عبادت ، و موجب زيادى توفيق و رضايت پروردگار است . و اگر در نماز تقصيرى بوده كه به نافله ها تمام نشده ، به اين سجده تمام مى شود.
و اقل ذكر آن چنين است كه سه مرتبه بگويد: ((شكرا لله . شكرا لله . شكرا لله )) و طول دادن و زياد گفتن آن مستحب است بهتر آنكه صد مرتبه بگويد: ((شكرا شكرا)) يا صد مرتبه : ((عفوا عفوا)). و تمام آنچه گفتيم كلام امام (عليه السلام ) بوده است .
فصل نهم : فضيلت و ثواب نماز جماعت
در چند روايت وارد شده كه نماز جماعت 25 مقابل نماز فرادى مى باشد.
و در روايتى 27 مقابل است . و در تهذيب ص 120 نقل كرده كه راوى از حضرت رضا (عليه السلام ) سوال كرد: نماز واجب فرادى در مسجد كوفه افضل است يا نماز جماعت ؟ فرمود: نماز در جماعت افضل است .
در كتاب محاسن برقى به سند خود از امام صادق (عليه السلام ) از پدرانش از اميرالمؤ منين صلوات الله عليه است كه فرمود: رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند: كسى كه نماز صبح و عشا را در جماعت بخواند، او در ذمه خدا خواهد بود. و كسى كه او را ظلم كند، پس گويا به خدا ظلم كرده . و كسى كه حقير شمارد او را، خدا را حقير شمرده است .
و همين روايت را در كتاب من لا يحضر از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده است .
در كتاب من لا يحضر در حديث مناهى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: كسى كه به طرف مسجد جهت نماز جماعت رود، براى او خواهد بود به هر قدمى هفتاد هزار حسنه و مثل اين درجات براى او بلند مى شود. و اگر در اين حالت بميرد، هفتاد هزار ملك بر او موكل شوند كه عيادت كنند از او در قبرش و بشارت دهند او را و انيس او باشند و استغفار كنند براى او تا قيامت .
در كتاب تحف العقول از حضرت رضا صلوات الله عليه است كه فرمود در روايت بيان احكام شريعت : فضيلت جماعت بر فرادى به هر ركعت دو هزار ركعت است .
از كتاب خصال و مجالس در حديث آمدن يهودى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل است كه آن حضرت فرمود: اما نماز جماعت ، پس صفهاى امت من در زمين مثل صفهاى ملائكه است در آسمان . و يك ركعت در جماعت مقابل 24 ركعت است . و هر ركعتى محبوبتر است نزد خداوند از عبادت چهل سال . و چون روز قيامت شود، پس هيچ مؤ منى نيست كه برود به سوى جماعت ، مگر آنكه تخفيف دهد خدا براى او هولهاى قيامت را و امر مى شود كه او را به بهشت ببرند.
در كتاب مستدرك و بحار از شهيد ثانى در كتاب روض الجنان نقل كرد از كتاب امام و ماءموم تصنيف شيخ ابو محمد جعفر بن احمد القمى به سند خود از ابوسعيد خُدرى كه گفت : رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: جبرئيل با هفتاد هزار ملك بعد از نماز ظهر نزد من آمدند. پس عرض كرد جبرئيل : اى محمد صلى الله عليه و آله و سلم پروردگارت تو را سلام مى رساند و دو هديه براى تو فرستاده كه به سوى هيچ پيامبرى نفرستاده .
فرمود: آن دو هديه چيست ؟ عرض كرد: سه ركعت نماز وتر است و نماز پنجگانه در جماعت .
فرمود: اى جبرئيل ، چيست ثواب آن براى امت من ؟ عرض كرد: اى محمد صلى الله عليه و آله و سلم وقتى كه دو نفر بودند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 150 نماز. و اگر سه نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 600 نماز. و اگر چهار نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 1200 نماز. و اگر پنج نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 2400 نماز. و اگر شش نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 4800 نماز. و اگر هفت نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 9600 نماز. و اگر هشت نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 19200 نماز. و اگر نه نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 36400 نماز. و اگر ده نفر شدند، بنويسد خدا براى هر يك به هر ركعتى 72800 نماز. و اگر از ده نفر زيادتر شدند، پس اگر درياهاى آسمانها و زمين مركب شوند و درختها قلم و جن و انس با ملائكه نويسنده شوند، قدرت ندارند كه ثواب يك ركعت را بنويسند.
اى محمد صلى الله عليه و آله و سلم يك تكبير كه مؤ من درك كند با امام ، بهتر است براى او از شصت هزار حج و عمره . و بهتر است از هفتاد هزار مقابل دنيا و آنچه در دنياست . و يك ركعت نماز كه مؤ من با امام انجام دهد، بهتر است از صد هزار دينار كه صدقه دهد آن را بر مساكين . و يك سجده كه مؤ من با امام انجام دهد در جماعت ، بهتر است از آزاد كردن صد بنده .
فصل دهم : نمازهاى مستحبى در هر شب و روز هفته
نمازهاى مستحبى دو قسم است :
قسم اول آنكه مختص به وقتى است .
دوم آنكه هميشه مى شود انجام داد.
اما قسم اول ، پس اكتفا مى كنيم به عده اى از نمازهاى ايام و ليالى هفته و انتخاب مى كنيم از كتاب شريف جمال الاسبوع تاءليف السيد العارف الكامل السيد ابن طاووس و از كتاب مصباح شيخ طوسى كه در وسائل از او نقل كرده .
پس ما هر چه از سيد ابن طاووس نقل مى كنيم ، در كتاب جمال الاسبوع ديده ايم . و هر چه از شيخ نقل كنيم ، مال كتاب مصباح است كه به توسط وسائل از او نقل كنيم . و قاعده ما همين است مگر آنكه تصريح بر خلاف كنيم .
اما نماز شب شنبه : سيد ابن طاووس از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه شب شنبه دو ركعت نماز بخواند، در هر ركعت سوره حمد يك مرتبه و قل هو الله احد و سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر 25 مرتبه ، خدا گناهان او را بيامرزد و خارج شود از گناهان مثل روزى كه از مادر متولد شده است .
و ايضا سيد و شيخ نقل كرده اند از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود: كسى كه شب شنبه چهار ركعت نماز بخواند و در هر ركعت سوره حمد يك مرتبه و آيه الكرسى سه مرتبه بخواند، خداوند گناهان او و پدر و مادرش را بيامرزد. و او از كسانى خواهد بود كه شفاعت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به او برسد ان شاء الله .
و اما روز شنبه : سيد ابن طاووس به سند خود از ابومحمد الحسن العسكرى صلوات الله عليه و على آبائه الطيبين نقل كرده كه فرمود: در كتابهاى پدرانم (عليهم السلام ) قرائت كردم : كسى كه روز شنبه چهار ركعت نماز بخواند و در هر ركعت سوره حمد و قل هو الله احد و آيه الكرسى را بخواند، خدا او را در درجه پيامبران و شهدا و صالحين بنويسد. و ايشان خوب رفيقانند.
و ايضا سيد از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه فرمود: كسى كه روز شنبه وقت چاشتگاه ده ركعت نماز بخواند و در هر ركعت يك مرتبه حمد و سه مرتبه قل هو الله احد بخواند، پس گويا هزار هزار بنده از اولاد اسماعيل را آزاد كرده . و خداوند تعالى به او ثواب هزار شهيد و هزار صديق عطا فرمايد.
و اما شب يكشنبه : سيد نقل فرموده از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود: كسى كه شب يكشنبه چهار ركعت نماز بخواند و در هر ركعت يك مرتبه سوره حمد و يازده مرتبه آيه الكرسى بخواند، خدا او را در دنيا و آخرت حفظ فرمايد و گناهان او را بيامرزد...
و ايضا سيد از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه شب يكشنبه چهار ركعت نماز بخواند، در هر ركعت يك مرتبه حمد و پنجاه مرتبه قل هو الله بخواند، خدا جسد او را بر آتش حرام فرمايد.
حقير گويد: اين نماز مطابق نماز حضرت اميرالمؤ منين صلوات الله عليه مى باشد كه در وسائل از كلينى و شيخ نقل كرده از امام صادق (عليه السلام ) كه فرمود: كسى كه بخواند آن را بين او و بين خدا گناهى باقى نماند. ان شاء الله بعدا بيايد.
و ايضا شيخ طوسى نقل فرموده از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود: كسى كه شب يكشنبه چهار ركعت نماز بخواند و در هر ركعت سوره حمد و آيه الكرسى و سوره سبح اسم ربك الاعلى و قل هو الله هر كدام يك مرتبه ، بيايد در روز قيامت روى او مثل ماه شب چهارده باشد...
و همين نماز را سيد نقل كرده ، لكن سيد دو ركعت فرموده به همين كيفيت و ثواب .
و اما روز يكشنبه : سيد ابن طاووس از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه فرمود: كسى كه روز يكشنبه وقت چاشتگاه دو ركعت نماز بخواند و در ركعت اول حمد يك مرتبه و انا اءعطينا سه مرتبه و در ركعت دوم حمد يك مرتبه و قل هو الله سه مرتبه ، عطا شود به او برات بيزارى از آتش و برات بيزارى از نفاق و امان از عذاب . و گويا بر تمام مساكين صدقه داده و ده مرتبه حج كرده است .
و اما شب دوشنبه : سيد نقل كرده از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود: كسى كه شب دوشنبه دو ركعت نماز بخواند و در هر ركعت سوره حمد و آيه الكرسى و قل هو الله و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق هر كدام يك مرتبه ، وقتى كه فارغ شد، ده مرتبه استغفار كند، خدا براى او ثواب ده حج و ده عمره كه از روى اخلاص براى خداوند عزوجل به جا آورده باشد بنويسد.
و اما روز دوشنبه : سيد ابن طاووس به سند خود از امام حسن عسكرى صلوات الله عليه نقل كرده كه فرمود: كسى كه روز دوشنبه ده ركعت نماز بخواند و در هر ركعت حمد و قل هو الله ده مرتبه بخواند، قرار دهد خدا براى او نورى در روز قيامت كه روشنايى دهد موقف را تا آنكه جميع خلق خدا در آن روز به او غبطه برند.
و اما شب سه شنبه : سيد از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه فرمود: كسى كه دو ركعت نماز در شب سه شنبه بخواند، و در ركعت اول سوره حمد و انا انزلنا يك مرتبه و در ركعت دوم سوره حمد يك مرتبه و قل هو الله هفت مرتبه ، خدا بيامرزد او را و درجات او را بلند فرمايد...
نماز ديگر: سيد از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه بخواند شب سه شنبه دو ركعت نماز، در هر ركعت حمد و آيه الكرسى و قل هو الله احد و آيه شهدالله و انا انزلنا هر كدام يك مرتبه ، عطا فرمايد خداوند به او هر چه سوال كند.
و اما روز سه شنبه : سيد ابن طاووس از حضرت عسكرى صلوات الله عليه نقل كرده كه فرمود: كسى كه روز سه شنبه شش ركعت نماز بخواند و در هر ركعت سوره حمد و آيه ((آمن الرسول )) الى آخره و سوره اذا زلزلت يك مرتبه ، خدا گناهان او را بيامرزد تا آنكه خارج شود از گناهان مثل روزى كه از مادر متولد شده است .
و اما شب چهارشنبه : سيد از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه شب چهارشنبه دو ركعت نماز بخواند، در هر ركعت سوره حمد و آيه الكرسى و قل هو الله احد و انا انزلنا هر كدام يك مرتبه ، خدا گناهان او را بيامرزد...
و همين را شيخ نقل فرموده است .
و اما روز چهارشنبه : سيد از حضرت عسكرى صلوات الله عليه نقل كرده كه فرمود: كسى كه روز چهارشنبه چهار ركعت نماز بخواند و در هر ركعت سوره حمد و قل هو الله احد و سوره انا انزلنا يك مرتبه بخواند، خدا توبه او را از گناهان قبول فرمايد و حوريه تزويج او فرمايد.
نماز ديگر: سيد از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده است كه فرمود: كسى كه روز چهارشنبه دو ركعت نماز بخواند، در هر ركعت حمد و اذا زلزلت يك مرتبه و قل هو الله احد سه مرتبه ، برطرف فرمايد خدا از او ظلمت قبر را تا روز قيامت . و به هر آيه شهرى خدا به او عطا فرمايد، با هزار هزار نور، و عبادت يك سال براى او نوشته شود...
و اما شب پنجشنبه : سيد ابن طاووس از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه شب پنجشنبه شش ركعت نماز بخواند و در هر ركعت حمد و آيه الكرسى و قل يا ايها الكافرون يك مرتبه و قل هو الله احد سه مرتبه ، بخواند و بعد از سلام آيه الكرسى را سه مرتبه بخواند، اگر از اشقيا باشد، محو شود و داخل در سعدا شود.
و ايضا سيد و شيخ طوسى نقل كرده اند از ابن مسعود كه گفت : رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: كسى كه شب پنجشنبه بين نماز مغرب و عشا دو ركعت نماز بخواند، در هر ركعت سوره حمد يك مرتبه و آيه الكرسى پنج مرتبه و قل يا ايها الكافرون و قل هو الله احد و معوذتين هر كدام پنج مرتبه ، و وقتى كه از نماز فارغ شد، پانزده مرتبه استغفار كند و ثواب اين نماز را براى پدر و مادر قرار دهد، حق پدر و مادر را ادا كرده است .
و ايضا سيد و شيخ نقل كرده اند از انس بن مالك از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود: كسى كه شب پنجشنبه چهار ركعت نماز بخواند، هر دو ركعت به يك سلام ، در هر ركعت حمد هفت مرتبه و انا انزلنا يك مرتبه ، و بعد از نماز صد مرتبه ((اللهم صل على محمد و آل محمد)) و صد مرتبه ((اللهم صل على جبرئيل ))، خدا به او هفتاد هزار قصر در بهشت عطا فرمايد...
و در روايت ديگر فرموده : اگر روز پنجشنبه نيز اين نماز را بخواند، همين ثواب براى او خواهد بود ان شاء الله .
و اما روز پنجشنبه : نماز حاجت كه تجربه كرديم ، سيد ابن طاووس به دو سند از مفضل بن عمر نقل كرده كه گفت : من و اسحاق بن عمار و داود بن كثير الرقى و داود بن احيل و سيف التمار و معلى بن خنيس و حمران بن اعين نزد امام صادق صلوات الله عليه بوديم . ناگهان داخل شد مردى كه اسم او اسماعيل بن قيس الموصلى بود. و ما مشغول تكلم بوديم . و امام صادق عليه السلام در حال سجده بود.
وقتى كه حضرت سر بلند كرد، نظر كرد به سوى اسماعيل و فرمود: چيست اين غم و افسردگى ؟ عرض كرد: اى آقاى من ، فداى تو شوم ، به حق شما قسم است كه طاقتم به نهايت رسيده و سينه ام تنگ شده . حضرت فرمود: چرا نماز حاجت نمى خوانى ؟ عرض ‍ كرد: چگونه بخوانم فدايت شوم ؟
فرمود: چون روز پنج شنبه شود، بعد از وقت چاشت غسل كن و به محل نماز خود برو و چهار ركعت نماز بخوان ، در هر ركعت حمد و انا انزلنا ده مرتبه . پس چون سلام دادى ، صد مرتبه بگو ((اللهم صل على محمد و آل محمد)). پس دستها را طرف آسمان بلند كن و بگو: ((يا الله يا الله )) ده مرتبه . پس انگشت شهادت خود را حركت داده و بگو ((يا رب يا رب )) تا آنكه نفس قطع شود. پس دستها را برابر روى خود به جانب قبله بكش و پهن كن و بگو: ((يا الله يا الله )) ده مرتبه . پس بگو: يا افضل من رجى و يا خير من دعى ، و يا اجود من سمح و اكرم من سئل ، يا من لا يعزب عليه ما يفعله ، يا من حيث ما دعى اجاب ، اسالك بموجبات رحمتك و عزائم مغفرتك ، و اسالك باسمائك العظام و بكل اسم هو لك عظيم و اسالك بوجهك الكريم و بفضلك العظيم ، و اسالك باسمك العظيم العظيم ديان الدين محيى العظام و هى رميم ، اسالك بانك الله لا اله الا انت ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تقضى حاجتى و تيسر لى من امرى فلا تعسر على و تسهل لى مطلب رزقى من فضلك الواسع ، يا قاضى الحاجات ، يا قديرا على ما لايقدر عليه غيرك ، يا ارحم الراحمين و اكرم الاكرمين .
فرمود امام صادق (عليه السلام ): پس بگو آن را چند مرتبه . پس عمل كرد و چند مرتبه نماز را تكرار كرد و فرج شد براى او...
نماز ديگر براى حاجت در روز پنجشنبه : سيد از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه روز پنجشنبه چهار ركعت نماز بخواند، هر دو ركعت به يك سلام ، در ركعت اول يك مرتبه حمد و يازده مرتبه سوره قل هو الله احد، و در ركعت دوم بعد از حمد 21 مرتبه سوره قل هو الله احد، و در ركعت سوم بعد از حمد 31 مرتبه قل هو الله احد، و در ركعت چهارم بعد از حمد 41 مرتبه قل هو الله احد، بعد از تمام شدن نماز 51 مرتبه بخواند قل هو الله احد، و بعد بگويد ((اللهم صل على محمد و آل محمد)) 51 مرتبه ، پس برود به سجده بگويد: يا الله يا الله ، صد مرتبه ، پس دعا كن هر چه خواهى . كه فرمود: كسى كه اين نماز را بخواند و اين كلمات را بگويد، اگر از خدا بخواهد كه كوهها از جا كنده شود، اجابت شود؛ يا باران بخواهد، نازل شود، و حجابى مابين او و خدا نباشد. و به درستى كه خدا غضب مى كند بر كسى كه اين نماز را بخواند و حاجت سوال نكند.
نماز شب جمعه : سيد ابن طاووس از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرموده : كسى كه شب جمعه دو ركعت نماز بخواند، در هر ركعت حمد يك مرتبه و قل هو الله احد هفتاد مرتبه ، و بعد از سلام هفتاد مرتبه استغفار كند، براى او ثواب زياد و عظيمى خواهد بود كه مشروحا در روايت ذكر فرموده است .
نماز ديگر: شيخ طوسى از رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نقل كرده كه فرمود: كسى كه بخواند شب جمعه يا روز جمعه قل هو الله احد را دويست مرتبه در چهار ركعت ، كه هر ركعتى پنجاه مرتبه شود، خدا تمام گناهان او را بيامرزد اگر چه مثل كف دريا باشد.
و همين نماز را سيد نقل كرده و دعايى بعد از آن ذكر فرموده . و در جاى ديگر بدون دعا نقل كرده است . و اين روايت را در كافى ذكر كرده و مقيد به وقتى نكرده است و دعايى براى آن نقل نكرده است .
اما نمازهاى روز جمعه : سيد ابن طاووس به سند خود از حضرت عسكرى صلوات الله عليه نقل كرده كه فرمود: كسى كه نماز بخواند روز جمعه چهار ركعت و در هر ركعت حمد و سوره تبارك الذى بيده الملك و حم السجده را بخواند، خدا او را داخل بهشت فرمايد. و او را شفيع اهل بيتش قرار دهد، و از فشار قبر و اهوال قيامت او را ايمن گرداند. و وقت اين نمازها (نمازهاى ايام هفته كه از حضرت عسكرى (عليه السلام ) نقل شده ) از طلوع آفتاب تا وقت ظهر است .