ايمان و چالش‌هاي معاصر

دکتر محمد تقي فعالي

- فهرست -


مقدمه
پیش گفتار
پرسش‌ها و پاسخ‌ها
1. ایمان چیست؟ حقیقت و ماهیت آن کدام است و چه عناصری را می‎توان برای تعریف آن ذکر کرد؟
2. آیا ایمان «رویارویی مجذوبانه با خداوند» است؟ و آیا ایمان «مجذوب شدن یا منعطف شدن یا تعلّق خاطر پیدا کردن به یک مرکز خطاب کننده» است؟
سؤال 3. آیا می‎توان ایمان را «جستن بی‎قراری و یافتن قرار» یا به تعبیری «دویدن در پی آواز حقیقت» دانست؟
4. آیا می‎توان ایمان دینی را صرفاً نوعی امید به حساب آورد؟
5. آیا این تعاریف ایمان پیشینی است یا پسینی؟ آیا این تعاریف نخبه‎گرایانه نیست؟
6. رابطه ایمان و اعتقاد چگونه است؟ آیا اگر کسی شیفته‌ی عقاید خود شد، بت‎پرست است؟
7. چه نسبتی میان ایمان دینی از یک سو، و تجربه‌ی دینی از سوی دیگر است؟
8. ایمان چه نسبتی با شک و شکاکیت دارد؟ آیا تعابیری نظیر «الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ»؛ یا «فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً»؛ در قرآن کریم مؤید این نظر نیست که ایمان با شک، دست در آغوش است؟
9. آیا ایمان دینی با جزم‎محوری سازگار است؟ نسبت ایمان با نقد چیست؟ آیا می‎توان گفت که عنصر نقد در خود ایمان وجود دارد؟
10. فیدئیزم چیست؟ ارتباط آن با ایمان کدام است؟
11. به اعتقاد کیرکگار و کیوپیت، حقیقت ایمان امر واقع عینی نیست و ایمان امری ناواقع‎گروانه است. آیا این تلقی درست است؟
12. چگونه می‎توان حقانیت دین و مدعیات دینی را در همین دنیا اثبات کرد؟ آیا دیدگاه تحقیق‎پذیری فرجام شناختی درست است؟
سؤال 13. آیا دین آزمون‎پذیر است؟ آیا ایمان آزمون‎پذیری دنیوی دارد؟
14. نسبت ایمان با عمل چیست؟ آیا می‎توان رفتارهای دینی را به دو قسم رفتارهای اخلاقی و مناسکی تقسیم کرد؟
15. آیا ایمان به منزله یک پدیده می‎تواند مورد مطالعه‌ی برخی رشته‎های علوم انسانی هم‎چون روان‎شناسی قرار گیرد؟
سؤال 16. آیا امروزه می‎توان از «تعبد مدلل» سخن گفت؟ اگر پاسخ منفی است، چرا؟
17. اگر حصول ایمان بر اساس پاره‎ای از پیش فرض‎های متافیزیکی، انسان‎شناختی و جهان‎شناختی میسر و ممکن بوده است، اکنون با پیدایش علوم جدید و ظهور مکاتب فلسفی جدید و در نتیجه تغییر این پیش‎فرض‎ها، ایمان چه سرنوشتی خواهد داشت؟
18. آیا مؤمن بودن مستلزم استعداد روانی ویژه‎ای است؟ و آیا داشتن پاره‎ای خلق‎های مثبت نظیر سادگی، استعداد بیش‎تری برای ایمان آوردن به انسان می‎دهد؟
سؤال 19. آیا ایمان با علم متضاد است؟
20. احیای دین چگونه رخ می‎دهد؟
نتیجه
منابع فارسی و عربی
منابع انگلیسی
پى‏نوشت‏ها