ايمان و چالشهاي معاصر
دکتر محمد تقي فعالي
- فهرست -
مقدمه پیش گفتار پرسشها و پاسخها 1. ایمان چیست؟ حقیقت و ماهیت آن کدام است و چه عناصری را میتوان برای تعریف آن ذکر کرد؟ 2. آیا ایمان «رویارویی مجذوبانه با خداوند» است؟ و آیا ایمان «مجذوب شدن یا منعطف شدن یا تعلّق خاطر پیدا کردن به یک مرکز خطاب کننده» است؟ سؤال 3. آیا میتوان ایمان را «جستن بیقراری و یافتن قرار» یا به تعبیری «دویدن در پی آواز حقیقت» دانست؟ 4. آیا میتوان ایمان دینی را صرفاً نوعی امید به حساب آورد؟ 5. آیا این تعاریف ایمان پیشینی است یا پسینی؟ آیا این تعاریف نخبهگرایانه نیست؟ 6. رابطه ایمان و اعتقاد چگونه است؟ آیا اگر کسی شیفتهی عقاید خود شد، بتپرست است؟ 7. چه نسبتی میان ایمان دینی از یک سو، و تجربهی دینی از سوی دیگر است؟ 8. ایمان چه نسبتی با شک و شکاکیت دارد؟ آیا تعابیری نظیر «الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ»؛ یا «فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً»؛ در قرآن کریم مؤید این نظر نیست که ایمان با شک، دست در آغوش است؟ 9. آیا ایمان دینی با جزممحوری سازگار است؟ نسبت ایمان با نقد چیست؟ آیا میتوان گفت که عنصر نقد در خود ایمان وجود دارد؟ 10. فیدئیزم چیست؟ ارتباط آن با ایمان کدام است؟ 11. به اعتقاد کیرکگار و کیوپیت، حقیقت ایمان امر واقع عینی نیست و ایمان امری ناواقعگروانه است. آیا این تلقی درست است؟ 12. چگونه میتوان حقانیت دین و مدعیات دینی را در همین دنیا اثبات کرد؟ آیا دیدگاه تحقیقپذیری فرجام شناختی درست است؟ سؤال 13. آیا دین آزمونپذیر است؟ آیا ایمان آزمونپذیری دنیوی دارد؟ 14. نسبت ایمان با عمل چیست؟ آیا میتوان رفتارهای دینی را به دو قسم رفتارهای اخلاقی و مناسکی تقسیم کرد؟ 15. آیا ایمان به منزله یک پدیده میتواند مورد مطالعهی برخی رشتههای علوم انسانی همچون روانشناسی قرار گیرد؟ سؤال 16. آیا امروزه میتوان از «تعبد مدلل» سخن گفت؟ اگر پاسخ منفی است، چرا؟ 17. اگر حصول ایمان بر اساس پارهای از پیش فرضهای متافیزیکی، انسانشناختی و جهانشناختی میسر و ممکن بوده است، اکنون با پیدایش علوم جدید و ظهور مکاتب فلسفی جدید و در نتیجه تغییر این پیشفرضها، ایمان چه سرنوشتی خواهد داشت؟ 18. آیا مؤمن بودن مستلزم استعداد روانی ویژهای است؟ و آیا داشتن پارهای خلقهای مثبت نظیر سادگی، استعداد بیشتری برای ایمان آوردن به انسان میدهد؟ سؤال 19. آیا ایمان با علم متضاد است؟ 20. احیای دین چگونه رخ میدهد؟ نتیجه منابع فارسی و عربی منابع انگلیسی پىنوشتها