(اِنَّ اللّهَ
جـَلَّ جـَلالُهُ اَوْحـى اِلىَ الدُنـْيـا اَنْ اَتـْعـبـَى مَنْ خَدَمَكَ وَ
اَخْدَمى مَنْ رَفَضكَ وَ اَنَّ الْعَبْدَ اِذا تَخَلّى بِسَيِّدِهِ فى جَوْفَ
اللَّيْلِ [الْمُظْلِمِ] وَ ناجاهُ اَثْبَتَاللّهُ النُّورَ فى قَلْبِهِ. فَاِذ ا ق
الَ ي ا رَبَّ ي ا رَبِّ ن اد اهُ الْجَليلُ جَلَّ جَلا لُهُ: لَبَيّْكَ عَبْدى !
سَلْنى اَعْطِكَ وَ تَوَكَّلَ عَلَىَّ اَكْفِكَ. ثُمَّ يَقُولُ جَلَّ جَلالُهُ
لِلْمَلائِكَةِ: مَلائِكَتى اُنْظُروُا اِلى عَبْدِى فَقَدْ تَخَلىّ بى فى جَوْفِ
هذَا اللَّيْلِ الْمُظلِمِ وَ الْبَطّالوُنَ لاهُونَ وَ الغافِلونَ نِيامُ،
اَشهِدوُا اِنّى قَدْ غَفَرْتُ لَهُ)(122)
هـمـانـا خـداوند بزرگ به دنيا وحى فرمود: به زحمت انداز هر كسى را كه تو را خدمت
مى كند و خـدمـت كـن كـسـى را كـه بـه تـو بـى اعـتـنـايى مى كند. همانا انسان
زمانى كه با مولاى خود در دل شـب تـاريـك خـلوت مـى كـنـد و او را مـى خـوانـد،
خـداونـد عـالم نـورانـيـت را در دل او مـى نـشـانـد و آنـگـاه كـه مـى گـويـد: يـا
ربّ! يـا ربّ! خـداونـد جـليـل جـلّ جـلاله بـه او نـدا مـى دهـد: لبـيـك ! بـنده
من ، از من بخواه تا به تو عطا كنم ! بر من تـوكـل كـن ، تـا تـو را كـفايت كنم !
سپس خداوند بزرگ به فرشتگان مى فرمايد: ملائكه من ! نـگـاه كـنـيـد بـه سـوى بـنـده
من ! همانا در دل اين شب تازه با من خلوت كرده است ؛ در حالى كه اهل باطل در
فراموشى و غفلت و خواب هستند. شاهد باشيد كه همانا من از گناهان او گذشتم .
هـيـجـدهـم ـ نماز شب و اوصاف متقين : اميرمؤ منان على (ع )، برپايى نماز شب را يكى
از اوصاف متقين معرفى نموده و مى فرمايد:
(اَمَّا اللَّيـْلُ فـَصـافُّونَ اَقـْدامـَهـُمْ تـاليـنَ لاَِجـْزاءِ القـُرآنِ:
يـُرَتِّلوُنـَهُ تـَرْتـيـلا، يُحَزِّنُونَ بِهِ اَنـْفـُسـَهـُمْ، وَ
يـَسْتَشيروُنَ بِهِ دَواءَ دائِهِم ، فَاِذا مَرُّوا بِايَةٍ فيها تَشويقٌ
رَكَنوُا اِلَيها طَمَعا، وَ تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ اِلَيْها شَوْقا، وَ ظَنُّوا
اَنَّها نَصْبُ اَعْيُنُهِمْ، وَاِذْا مَرُّوا بِايَةٍ فيها تَخويفٌ اَصْغَوْا
اِلَيْها مَسامِعَ قُلوُبِهِمْ، وَ ظَنُّوا اَنَّ زَفيرَ جَهَنَّمَ وَ شَهيقَها فى
اُصوُلِ اذانِهِم )(123)
چـون شـب فـرا رسـد، (بـراى نـمـاز) بـرپـا ايـسـتـاده ، آيـات قـرآن را بـا تاءمل
و انديشه مى خوانند. با خواندن و تدبّر در آن ، خود را اندوهگين مى سازد و به وسيله
آن ، بـه درمـان درد خـويـش مى كوشند. پس هرگاه به آيه اى رسند كه انسان را به شوق
آورده و امـيـدوارى در آن است ، به آن طمع مى نمايند و با شوق به آن نظر مى كنند.و
گويا در برابر چـشـمـان ايـشـان اسـت و آن را مـى بـيـنند و هرگاه به آيه اى رسند
كه در آن ترس و بيم است ، گـوش دلشـان را بـه آن مـى گـشايند. گويا شيون و فرياد
دوزخيان در بيخ گوش هاى آنان است .
نـوزدهـم ـ نـماز شب و شرافت مؤ من : از بركات نماز شب آن است كه موجب عزت و شرف مؤ
من مى شود. جبرئيل به پيامبر اكرم (ص ) گفت :
(شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللِّيْلِ، عِزُّهُ كَفُّ الاَْذىَ عَنِ النّاسِ)(124)
شرافت مؤ من ، به نماز شب است و عزت مؤ من ، خوددارى از اذيت مردم مى باشد.
رسول اكرم (ص ) فرمود:
(اَشْرافُ اُمَّتى حَمَلَةُ الْقُرآنِ وَ اَصْحابُ اللَّيْلِ)(125)
شرافت مندان امت من ، حاملان قرآن و ياران نيمه شب مى باشند.
بيستم ـ اهميت برپايى نماز شب در غير سحرگاهان : بركات الهى براى نماز شب ، به
اندازه اى گـسـتـرده اسـت كـه پـيـشوايان دين ، همواره به آن تاءكيد و سفارش فراوان
نموده اند. حتى كسانى كه توانايى بيدارى در سحرگاهان و نيمه هاى شب را ندارند،
توصيه فرموده اند كه از قضا كردن آن در روز و يا خواندن آن در اول شب غفلت نورزند.
امام صادق (ع ) فرمود:
(اِذا خـَشـيـتَ اَنْ لاتَقُومَ اخِرَ اللَّيْلِ اَوْ كانَتْ بِكَ عِلَّةٌ اَوْ
اَصْحابِكَ بَردٌ فَصَلَّ صَلاتَكَ وَ اَوْتِرْ مِنْ اَوَّلِ اللَّيْلِ)(126)
هـرگـاه تـرس آن دارى كـه آخـر شـب بـه پانخيزى و يا مشكلى براى تو است و يا به
مصيبتى روبرو شدى ، پس نماز شب و نماز وتر را در اول شب به جاى آر.
هـمـچـنـيـن بـه امـام مـحـمـد بـاقـر(ع ) يـا امـام صـادق (ع ) عـرض شـد: (مـردى
بـه قـيـام در دل شب و خواندن نماز شب مشغول است . او يك يا دو يا سه شب را موفق به
خواندن نماز شب نمى شـود. آيـا قـضـا كـردن نـمـاز شـب نـزد شـمـا مـحـبـوب تـر
اسـت اسـت يـا نـمـاز وتـر را در اول شب بخواند؟ فرمود: نماز شب را قضا كند. اگر چه
سى شب باشد.(127)
امام صادق (ع ) فرمود:
(قَضاءُ صَلاةِ اللَّيْلِ بَعْدَ الْغَداةِ اَوْ بَعْدَ الْعَصْرِ مِنْ سِرِّ آلِ
مُحَمَّدٍ الَْمخزُونِ )(128)
قـضـا كـردن نـمـاز شـب ، پـس از صـبـح يـا بـعـد از نـمـاز عـصـر، از اسـرار
مـخـفـى آل محمد(ص ) است .
معاويه بن وهب از امام صادق (ع ) پرسيد:
(اِنَّ رَجُلا مِنْ مَواليكَ مِنْ صُلَحائِهِمْ شَكا اِلَىَّ ما يَلْقى مِنَ
النَّومِ وَ قالَ: اِنّى اُريدُ الْقِيامَ الصَّلاةِ بـِاللَّيـلِ
فـَيـَغـْلبـِنـُىِ النَّوْمُ حـَتـّى اُصـْبِحَ فَرُبَّما قَضِيْتُ صَلاتِى
الشَّهْرَ الْمُتَتابِعَ وَ الشَّهْرَيْنِ اَصْبِرُ عَلى ثِقْلِهِ... قالَ:
اَلقَضاءُ بِالنَّهارِ اَفْضَلَ)(129)
هـمـانا مردى از دوستان شما و از افراد صالح اين امت ، از سنگينى خواب خود نزد من
شكوه كرد و گـفـت : مـن اراده نـمـاز شـب مـى كـنم . اما خواب بر من غالب مى شود
وتا صبح بيدار نمى شوم . گاهى نماز شب خود را قضاء مى كنم . يك ماه پى در پى و حتى
دو ماه ! آيا بر اين خواب سنگين خـود صـبـر كنم ؟ امام (ع ) فرمود: و الله نماز شب
نور چشمان است . و الله نماز شب نور چشمان است . قضاى نماز شب در روز بهتر است (و
او سرشب نماز شب نخواند).
كتابنامه
قرآن كريم
نهج البلاغه ، ترجمه و شرح سيد علينقى فيض الاسلام ، تهران .
الاصول من الكافى ، شيخ كلينى ، طبع بيروت .
بحار الانوار، علامه مجلسى ، دارالكتب الاسلاميه ، تهران .
الهدايت شيخ صدوق ، مؤ سسه الامام الهادى ، قم .
مفاتيح الجنان ، شيخ عباس قمى .
الكنى و الالقاب ، شيخ عباس قمى ، انتشارات صدر.
غرر الحكم و درر الكلم ، آمدى ، چاپ انتشارات دانشگاه تهران .
مستدرك الوسائل ، محدث قمى ، مؤ سسه آل البيت قم .
المحاسن ، برقى ، دار الكتب الاسلاميه قم .
علل الشرايع ، شيخ صدوق ، مكتب الداورى قم .
وسائل الشيعه ، شيخ حر عاملى ، مؤ سسه آل البيت ، بيروت .
التهذيب ، شيخ طوسى ، دار الكتب الاسلاميه .
من لايحضره الفقيه ، شيخ صدوق ، انتشارات جامعه مدرسين قم .
مصباح المتهجد، شيخ طوسى ، مؤ سسه فقه شيعه ، بيروت
مفتاح الفلاح ، شيخ بهايى ، بيروت .
شرح الزيارة الجامعة ، عبدالله شبّر، الوفاء بيروت .
