سوریه

جمهورى سوریه با 185180 کیلومتر مربع، در جنوب غربى آسیا و شرق دیاى مدیترانه واقع است. این کشور از شمال به ترکیه، از شرق و جنوب به عراق از جنوب غربى به فلسطین و از غرب به لبنان محدود مى‏باشد، اردن نیز همسایه جنوبى این کشور است.

بخش غربى آن شامل کوهها و دره‏هایى است که اکثر سکنه سوریه در ان واقع شده و بدلیل مجاورت با دریاى مدیترانه، تابستانهاى گرم و زمستانهاى معتدل دارد. جلگه‏ها درنواحى جنوب و جنوب غربى قرار دارد. بایبانها که بخش عظیمى از سوریه را پوشانیده درنواحى شرقى است و آب و هواى گرم و خشک بر ان حاکم ایت. رود فرات بخش شرقى این کشور را مشروب مى‏کند.

سوریه از مناطق بسیار قدیمى و مسکونى آسیا است که در هزاره سوم قبل از میلاد قوم سامى آمورى در آن ساکن شده‏اند و حکومتى که تشکیل دادند تا 17 ق.م برپا بود. قسمت‏هایى از سوریه در قرون قبل از میلاد جزو فنیقیه (لبنان) بود.

بعد از تجزیه دولت روم به دو بخش شرقى و غربى، سوریه و جزو قلمرو امپراطورى روم شرقى (بیزانس) گردید. در قرن هفتم میلادى (سال سیزدهم هجرى) خالد بن ولید سوریه را فتح نمود و بدین ترتیب این کشور که آن زمان به شام معروف بود جزو بلاد اسلامى گردید. البته تا قبل از قرون جدید شام، شامل سوریه، لبنان فعلى و بخش‏هایى از اردن و فلسطین بود که تا سال 1926م لبنان جزو آن بود. در زمان خلافت عثمانى، حکومت‏شام به معاویه واگذار شد. دمشق از سال 41 ه.ق مرکز خلافت امویان بود. معاویه براى تثبیت‏حکومت‏خود و از سر ستیزى که با حضرت على(ع) و یارانش داشت، جنگ صفین را بر علیه حضرت على(ع) ترتیب داد و بسیارى از اصحاب و یاران آن امام را به طرز فجیعى به شهادت رسانید. همچنین معاویه دومین امام شیعیان حضرت امام حسن مجتبى(ع) را مسموم و شهید نمود. سلسله بنى امیه گرچه به رونق شام پرداختند اما براى اهلبیت و عاشقان این خاندان تنگناهاى سختى بوجود آورده و با اختناق شدید حرکت‏ها و نهضت‏هاى شیعى را سرکوب مى‏نمودند. پس از معاویه، یزید زمام امور را بدست گرفت و در اولین حرکت‏خیانتکارانه خود فاجعه کربلا را بوجود آورد که منجر به شهادت حضرت امام حسین(ع) و یاران با وفاى او و نیز اسارت اهلبیت آن وجود مطهر گردید. با سقوط بنى امیه و روى کار امدن عباسیان، شام اعتبار گذشته را از دست داد و سوریه داراى حکومت‏هاى محلى گردید که مهمترین آن سلسله حمدانیان بود. در سال 1004م (394ق) دولت‏حمدانى سقوط کرد و فاطمیان چندین دهه بر این کشور فرمانروایى نمودند سلاجقه (ترکان سلجوقى) از 1095م تا 1117م بر نواحى مختلف سوریه (شام) حکومت کردند. ⁽¹⁾ طى جنگهاى صلیبى مدتها اروپائیان بنادر و استحکاماتى در سوریه داشتند. در اواخر قرن سیزدهم ممالیک مصر بر صلیبى‏ها پیروز شده و سوریه جزء قلمرو مصر گردید و حکومت‏سلسله ممالیک مصر بر آن تا سال 1516 میلادى (922ق) باقى ماند. این کشور در سال 1516 میلادى به تصرف عثمانیان درآمد و سوریه به 3 ایالت دمشق، حلب و بیروت تقسیم و در راس هر ایالت‏یک پاشاى قرک قرار گرفت. سوریه در آوریل 1920 میلادى تحت قیمومیت فرانسه درآمد.

فرانسه در ظاهر براى تامین حقوق اقلیت‏ها و در باطن براى ایجاد تفرقه براى گروههاى مذهبى و نژادى، سوریه را به چهار دولت مستقل دمشق، حلب، منطقه علویان و جبال دروز تقسیم و خود بر این دولت‏ها نظارت مى‏کرد، که با جنبش‏هاى آزادى‏خواهى و مقاومت مردم در سال 1922م انحلال این دولت‏ها اعلام مى‏شود. فرانسه در سال 1925م براى فرونشاندن شعله‏هاى جنبش مردمى به بمباران دمشق پرداخته و در سال 1926م سوریه از لبنان مستقل مى‏شود و بر اثرفشارهاى مردم و گروه‏هاى سیاسى در سال 1941م فرانسه به سوریه استقلال ظاهرى مى‏دهد. انتخابات نسبتا آرام سال 1943م منجر به تشکیل دولت‏سعدالله جابرى و ریاست جمهورى شکرى قوتلى مى‏گردد اما فرانسه در سال 1945م قیام مردم را با بمباران دمشق و راه انداختن جویى از خون سرکوب مى‏کند. سرانجام در 17 آوریل 1946م آخرین سرباز فرانسوى خاک سوریه را ترک و بدین سان سوریه استحکام یافت. در سال 1949م با کودتاى ارتش، حکومت افراد ملى‏گرا پایان مى‏پذیرد و حکومت‏سرهنگ‏ها آغاز مى‏شود و پس از ان نیروهاى چپ روى کار مى‏آیند.

در 15 مه 1948م سوریه همراه با دیگر کشورهاى عربى، علیه اسرائیل غاصب وارد جنگ مى‏شود که در این جنگ شکست تحقیرآمیزى متوجه اعراب مى‏گردد. از سال 1963 م تا 1966 م حکومت‏سوریه در دست جناج راستگراى حزب بعث قرار مى‏گیرد که بعد از آن با کودتایى جناح چپ روى کار آمده و از سال 1967 م که سوریه همراه با مصر و اردن وارد جنگ با اسرائیل شد، بلندهاى جولان را از دست داد. حافظ‏اسد در سال 1970 م با کودتایى قدرت را به دست مى‏گیرد و به سال 1971 م به عنوان تنها کاندیداى ریاست جمهورى با 2/99% آراء ملت رئیس جمهور سوریه مى‏شود. در سال 1973 م سوریه در جنگ اعراب با اسرائیل به عنوان یکى از طرفهاى اصلى وارد جنگ شد و خسارات نظامى قابل توجهى به اسرائیل وارد نمود. ⁽²⁾

سیاست‏خارجى سوریه در زمان حافظ اسد، مبارزه علنى با امپریالیسم دورى از کشورهاى مرتجع عربى و حمایت جدى از انقلاب فلسطین است. در سال 1976م در پى خیانت‏سادات به مردم فلسطین و شرکت در کنفرانس کمپ دیوید براى به رسمیت‏شناختن اسرائیل، روابط خود را با مصر قطع و همراه با یمن لیبى، الجزایر و سازمان آزادى بخش فلسطین، جبهه پایدارى اعراب را بنیان نهاد. سوریه از انقلاب اسلامى ایران بطور جدى حمایت کرده و با شروع جنگ تحمیلى عراق علیه ایران، روابط عراق و سوریه رو به تیرگى نهاد و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد و در سال 1981م روابط سوریه با اردن رو به وخامت نهاد. سوریه 000/10900 مفر سکنه دارد که اکثرا در نواحى غربى و جنوب غربى ساکن هستند. 95% مردم از نژاد اعراب و حدود3% کرد هستند. ارامنه، آشورى‏ها، یهودیان و چرکس‏ها (داغستانى‏ها) گروههاى دیگر قومى سوریه مى‏باشند. زبان اکثر مردم عربى است.

90% اهالى سوریه مسلمان هستند که اکثرا اهل تسنن بوده اما علویان، در روزها، اسماعیلیان و شیعیان بقیه مسلمین را تشکیل مى‏دهند. اقلیتى مسیحى و گروه ناچیزى یهودى در سوریه وجود دارد. نفوذ شیعه در سوریه مدیون تلاشهاى تبلیغى صحابى رسول خدا(ص) یعنى ابوذر غفارى است که با دسیسه عثمان به شام تبعید گردید و توسط معاویه تحت آزارها، اهانت‏ها و تضییقات قرار گرفت اما با وجود محنت‏ها و بلایاى زیاد از حب و ولایى که به حضرت على(ع) و اهلبیت داشت دست نکشید و بدین گونه تشیع با وجود اختناق امویان در حالت‏خفا و تقیه به زندگى خود در شام ادامه داد و امروزه شیعیان در سوریه از موقعیت‏خوبى برخوردارند و با نظر افکندن بر قبور بنى امیه که به صورت ویرانه‏هایى در آمده انسان متوجه این حقیقت همیشه جاوید مى‏شود که چگونه حق پیروز و سرافراز مى‏گردد. حتى بر زیر گنبد رفیع مسجد اموى نام اهلبیت عصمت و طهارت زینت بخش گشته است. ⁽³⁾ حکومت آل حمدان که شیعى بودند در شمال سوریه از سال 333 قمرى آغاز و تا اوائل قرن پنجم ادامه مى‏یابد که با حمایت از علم و دانش موجب شکوفائى فرهنگ اسلامى شدند. دولت بنى مرداس که در قرن پنجم بر قسمتهاى مهمى از شامات حکومت مى‏کردند در ترویج تشیع کوشیدند. ⁽⁴⁾

شیعیان شام در امور سیاسى بازرگانى و صنعتى دخالت عمده‏اى دارند و پزشکان شیعى در این کشور چشمگیر هستند و در مجالس عزاى حسینى که آزادانه در این سرزمین منعقد مى‏شود خطبا و وعاظ به افشاى جنایات اموى مى‏پردازند. علامه سید محسن امین صاحب کتاب گرانقدر «اعیان الیعه‏» از افرادى بود که مصیبت‏حضرت امام حسین(ع) را از روى تالیفات خود در شام مى‏خواند در حالى که جماعتى از اهل سنت‏حضور داشتند.

پایتخت‏سوریه شهر باستانى دمشق است و شهرهاى دیگر آن حلب و بندر لاذقیه مى‏باشد.

در دمشق مسجدى است تحت عنوان مسجد اموى که ولید اول، ششمین خلیفه اموى بر خرابه‏هاى باقى مانده از بیزانسى‏ها، آن را ساخت که 157 متر طول و 97 متر عرض دارد، گنبدها، مناره‏ها، مرمرها، کاشى کارى‏ها، آب طلا کارى‏ها و پرده‏هاى ابریشمین این مسجد یادآور شکوه هنر اسلامى است. مرقد مطهر حضرت زینتب(س) بانوى گرامى جهان اسلام که راه سرخ برادرش را ادامه داد در 20 کیلومترى دمشق مى‏باشد مرقد شریف سر مقدس حضرت یحیى علیه السلام در مسجد اموى است ولى مرقد بدن شریف آن حضرت در مسجد «دلم‏» در یکى از نواحش دمشق است. در قسمت‏شرقى مسجد، سر مبارک حضرت ابا عبد الله الحسین(ع) مدفون مى‏باشد. البته در روایاتى که در کافى و تهذیب و کتب دیگر شیعه از ائمه روایت‏شده سر مقدس حضرت امام حسین(ع) در نجف اشرف نزد پدر بزرگوارش امیر المؤمنین(ع) است. در باب الصغیر که قبرستان عمومى و قدیمى دمشق مى‏باشد مقام رؤوس الشهدا، واقع است که بر روى مرقدى 16 علامت به نشانه 16 سر گذاشته شده که همگى از یاران حضرت امام حسین(ع) بوده‏اند.

بلال حبشى، عبد الله بن جعفر بن ابى طالب و فضه خدمتگزار حضرت زهرا(س) در این قبرستان مدفونند بر سر راه دمشق به زینبیه و در شهرک ببیلا مقداد بن اسود کندى دفن است.

از مقامات معروف و مشههور و مشاهد مقدس در دمشق مرقد پاک و منور حضرت رقیه(س) دختر خردسال حضرت امام حسین(ع) است که مورد زیارت مسلمانان قرار مى‏گیرد.

حجر بن عدى که در سال 53 هجرى در مرج العذراء به شهادت رسید در دمشق دفن گردیده است. در کوه قاسیون که در بخش شمال شهر دمشق واقع مى‏باشد محلى است تحت عنوان جایگاه اصحاب کهف که اکنون ساختمان و مسجدى بر آن ساخته‏اند ⁽⁵⁾ مراقد دیگرى که مورد توجه مسلمانان مى‏باشد و در سوریه واقع است به شرح زیر مى‏باشد: مرقد سکینه(س) دختر حضرتامام حسین(ع) - ام کلثوم دختر حضرت على(ع) ام سلمه همسر حضرت رسول(ص)، ام حبیبه همسر حضرت رسول(ص) - مرقد حضرت عبد الله فرزند امام سجاد(ع). ⁽⁶⁾

شهر حلب نیز شهرت مذهبى دارد زیرا محل سکونت‏حضرت ابراهیم(ع) بوده و یکى از پایگاههاى شیعه در تاریخ اسلام است و شامل مسجد جامع کبیر و جامع توته مى‏باشد. آرامگاه حضرت زکریا، مقبره شیخ شهاب الدین سهروردى و عمادالدین نسیمى شهید شیعه در این شهر است. (Paulw.Copeland) ⁽⁷⁾ در کتابى که پیرامون سوریه نوشته بسیارى از حقایق را از روى عمد یا جهل وارونه جلوه داده و بخصوس از نفوذ فرهنگ تشیع در سوریه نامى به میان نیاورده است متاسفانه کتاب مذکور توسط انتشارات علمى و فرهنگى در ایران ترجمه و در سال 1370 منتشر شده است. نگارنده نقدى بر آن نوشته که در مجله آینه پژوهش ش 1314 چاپ شده است.

نیمى از سکنه فعال آن در بخش کشاورزى و دامدارى فعالیت دارند و سد دریاچه اسد که بر روى رودخانه فرات ایجاد شده آبیارى اراضى را عهده‏دار است. دامدارى بین صحرانشینان رواج دارد گندم، جو، مرکبات، انجیر، انگور و زیتون از محصولات کشاورزى آن است. سوریه نفت ندارد ولى دو لوله نفتى از این کشور مى‏گذرند که درآمد قابل ملاحظه‏اى براى سوریه دارد. صنعت نساجى سوریه نیز گسترش یافته است.

لبنان

کشور لبنان، به عنوان کوچکترین سرزمین خاورمیانه (پس از بحرین) با 10400 کیلومتر مربع در شمال فلسطین اشغالى، جنوب و غرب سوریه و شرق دریاى مدیترانه واقع است. لبنان از دو منطقه کوهستانى تشکیل شده که در میان این دو منطقه دره بقاع واقع شده که دو رودخانه لیتانى و اورنتس ⁽⁸⁾ در آن جریان دارند. این دره مهمترین منطقه کشاورزى لبنان به حساب مى‏آید. لبنان تنها کشور خاورمیانه است که فاقد بیابان مى‏باشد. آب و هواى آن مدیترانه‏اى کوهستانى مى‏باشد.

لبنان سابقه تاریخ زیادى داشته و قدمت آن به دهها قرن قبل مى‏رسد. کنعانیان در اواسط هزاره سوم ق.م وارد این کشور شده و حکومتى را تشکیل دادند. یونانیان این قوم مهاجر را فنیقى نامیدند فنیقى‏ها نخستین امپراطورى بازرگانى جهان را بوجود آورده و پایه‏هاى اولین تمدن را در این سرزمین بر جاى نهاده و خط را اختراع نمودند. در 5/5 ق.م هخامنشیان لبنان را فتح کردند و در سال 64 ق.م این کشور زیر سلطه روم قرار گرفت و با تسلط روم شرقى (بیزانس) بر آن، مسیحیت رواج پیدا کرده و فرهنگ رومى اوج پیدا کرد ⁽⁹⁾ . با شکست هراکلیوس فرمانده رومى در عصر خلیفه دوم مسلمین، مسلمانان، این منطقه را به تصرف خویش در آوردند. ابوذر غفارى یکى از بزرگترین صحابه پیغمبر اکرم(ص) که در این سرزمین به حالت تبعید به سر مى‏برد در میان مردم جبل عامل که اغلب مسیحى بودند به تبلیغ آئین اسلام پرداخته و بذر اسلام و عشق به دودمان پیامبر را در قلب آنان کاشت و پرورش داد. حکومت دمشق از این حرکت ابوذر عصبانى و او را به بیابان ربذه تبعید نمود. از قرن هفتم مسیحیان مارونى به لبنان روى آوردند. و در ارتفاعات شمالى سکنى گزیدند. در اواخر قرن یازدهم، لبنان همراه بسیارى از نقاط این ناحیه جزو قلمرو مسیحیان گردید. با وجود آنکه صلاح الدین ایوبى منطقه را تماما از وجود صلیبى‏ها پاک نمود، تعدادى از دستجات صلیبى در کوههاى لبنان، سوریه و فلسطین باقى مانده که بعدا تشنج‏هاى زیادى در منطقه بوجود آوردند. با وجود آنکه اکثر نیروهاى صلاح الدین ایوبى از شیعیان بودند از دلاورى آنان نگران شده و پس از پیروزى بر مسیحیان، به قتل عام آنان پرداخت.

در زمان سلطه عثمانیان، احمدپاشا جزار که از سوى دولت عثمانى فرمانرواى شهر عکاء بود، چندین بار به شیعیان حمله کرد تا آنان را شکست داد و جبل عامل را زیر نفوذ خود گرفت. وى پس از پیروزى بر شیعیان فرمان قتل عام آنان را صادر کرد و دستور داد همه کتابهاى شیعه را به پایخته برده و بسوزانند، مدت یک هفته حمامها و نانوائى‏هاى شهر عکاء با کتابهاى علماى شیعه مى‏سوختند. شهید اول ⁽¹⁰⁾ و شهید ثانى ⁽¹¹⁾ از علماى این خطه هستند که توسط حکومت وقت‏شام، به شهادت رسیدند.

در سال 1843 م دربار عثمانى تحت فشار دول بزرگ، لبنان را به دو قائم مقام از میان فئودالهاى بزرگ سپرد یکى مسیحى به قائم مقامى مارونى‏ها و دیگرى دروزى که این اقدام اوضاع لبنان را آشفته‏تر کرد و درگیریهاى خونینى را بین دروزى‏ها و مارونیها پدید آورد. منازعات مذکور و بخصوص قتل عام مسیحیان مارونى توسط دروزى‏ها در سال 1860 م موجب آن شد که ناپلئون سوم امپراطور فرانسه آن را دستاویز قرار داده و به بهانه کمک به مسیحیان، مستقیما در لبنان مداخله نماید. در سال 1923 م جامعه ملل، سوریه و لبنان را تحت قیمومیت فرانسه قرار داد. سر انجام در سال 1945 م با استقلال این کشور موافقت‏شد و لبنان عضو سازمان ملل متحد گردید اما دست پروردگار فرانسوى یعنى مارونى‏ها حکومت این کشور را در دست گرفتند و چون قانون اساسى لبنان که در سال 1926 م از قانون اساسى فرانسه اقتباس گردید به مردمان این کشور به صورت مجموعه‏اى از طوایف مى‏نگرد، آزادى و مساوات در لبنان مورد مخاطره قرار گرفت. بر طرق این قانون رئیس مجلس از شیعیان انتخاب مى‏شود که ناگزیر است توازن طایفه‏اى حاکم در مجلس و حکومت را رعایت کند، در واقع این فرد تابع شخص رئیس جمهور است. ⁽¹²⁾

در پى جنگ 1948 م گروهى از آوارگان فلسطینى به جنوب لبنان آمدند و در همین سال قواى صهیونیستى 14 روستاى این کشور را در منطقه جبل عامل تصرف نمودند. در این جنگ 2000 نفر از شیعیان لبنان به شهادت رسیده و 75% روستاها و شهرهاى آنان در این نبرد هفت روزه ویران مى‏گردد.

در سال 1958 م که فالانژهاى لبنان به قدرت زیادى دست‏یافته و مسیحیان از 66 کرسى 55 کرسى را به خود اختصاص دادند جنبش‏هاى مردمى شدت یافت و کامیل شمعون رئیس جمهور وقت که موقعیت‏خود و فالانژها را در خطر دید طى پیامى از آمریکا خواست تا به مداخله نظامى در لبنان اقدام کند که در 15 ژوئیه 1958، 14300 تفکندار آمریکائى وارد بیروت شده و به سرکوبى شدید تظاهر کنندگان پرداختند. از زمان استقرار فلسطینى‏ها در لبنان حملات اسرائیل غاصب بر این کشور فزونى گرفت و در تهاجم‏هاى متوالى آن، تعداد زیادى کشته و مجروح گشته و نقاط مسکونى و مراکز تجارى و صنعتى قابل توجهى ویران گشته است. در سال 1978 م اسرائیل جنوب لبنان را تا رودخانه لیتانى اشغال نمود که پس از چندى عقب‏نشینى نمود و از آن پس این سوئیس خاورمیانه هگز روى آرامش را ندید زیرا از یک طرف انبوه هواپیماهاى اسرائیلى محموله‏هاى مرگبار را به طور گسترده بر سر مردم فرو مى‏ریخت و توپخانه‏هاى آنها از راه دریا و خشکى بیروت را هدف گرفته و بمبهاى فسفرى و خوشه‏اى سینه زنان و کودکان و پیرمردان را بدون هیچ ترحم و انسانیتى آماج خود قرار مى‏دهد، و از سوى دیگر فالانژها عده‏اى را زنده زنده در آتش سوزانیده و با بمب گذارى، ترور و شکنجه آرامش را از مسلمین و بخصوص شیعیان گرفته‏اند.

در سال 1982 م اسرائیل با نیروهاى زیاد و سلاحهایى بى شمار جنوب لبنان را مورد حمله شدید قرار داد این تهاجم وضع اسف انگیز و توام با فاجعه براى آورادگان فلسطینى که در جنوب لبنان مستقر بودند پدید آورد اوضاع براى جنگجویان محاصره شده بسیار سخت و پیچیده گردید. ⁽¹³⁾

مرکز لبنان شهر بیروت و دیگر شهرهاى آن: طرابلس، جبیل، صیدا، صور، زحله و بعلبک است. منطقه جبل عامل با فلسطین و قدس رابطه دارد و محل نزول وحى بر پیامبران مى‏باشد و در هر گوشه از آن مرقد پیامبر دیده مى‏شود. شیخ بهاء الدین عاملى از دانشمندان شیعه است که در عصر صفوى به ایران آمد. در قرن یازدهم میلادى عده زیادى از شیعیان به لبنان کوچیده و در آنجا سکنى گزیدند از ان جمله آل عمران در طرابلس و آل عامله در جنوب لبنان و گروهى نیز در بعلبک بیروت و جبیل اقامت‏یافتند.

در لبنان 5/3 میلمون نفر زندگى مى کنند که 85/0 در کانونهاى شهرى هستند رشد جمعیت 4/2/0 و تراکم نسبى آن 5/286 در کیلومتر مربع است. مردم آن اغلب از نژاد تیره سامى بوده و از 16 فرقه مذهبى آن 62/0 مسلمان هستند شیعیان اکثرا در جبل عامل ، صور شرق بعلبک اطراف بیروت و کوهستانهاى شامل سکونت دارند در وزى ها که پیرامون مدهب اسماعیلیه هستند و مکتب آنها در اوایل قرن یازدهم توسط محمد درزى پایه ریزى شده به 400000 نفر بالغ مى گردند که در جبل لبنان، کوههاى شوف مناطق راشیا زندگى مى‏کنند. اهل تسنن که به نیم میلیون نفر مى‏رسند در شمال لبنان بوده و از ناسیونالیسم عربى حمایت مى‏کنند.

مسیحیان که قدرت نظامى،سیاسى لبنان را در اختیار دارند شامل طایفه‏هاى مارونى ⁽¹⁴⁾ کاتولیک،ارتدوکس و ارمنى هستند.گروههاى کوچکى چون یهودیان،سریانى‏ها و نسطوریان نیز در این کشور زندگى مى‏کنند.

بینان‏گذار شیعه در لبنان ابوذر غفارى است.بدنبال استقلال لبنان،رهبرى شیعیان به عهده سید عبد الحسین شرف الدین بود.این مجاهد بزرگ شیعه که خود نمونه‏اى از تقوا و علم و مجاهدت بود در مدت پنجاه سال اقامت در شهر صور،مدام در تبلیغ فرهنگ ائمه و اتحاد مسلمین کوشید وى مردم را به نقشه‏هاى استعمار واقف ساخت و آنان را به مبارزه با طاغوت دعوت نمود.فرانسوى‏ها براى انتقام از این عالم شیعى،کتابخانه‏اش را در شهر صور به آتش کشیدند و در صدد دستگیرى ایشان بودند اما مردم خشمگین جبل عامل که به شهر صور آمده بودند فرانسویان را از این تصمیم خود منصرف نمودند.

سید شرف الدین در بستر بیمارى وصیت مى‏کند که مردم بعد از وى،امام موسى صدر را که در قم تحصیل مى‏کند براى رهبرى بیاورند و خود در سال 1956 م فوت مى‏کند.سرانجام براى تحقق وصیت این عالم و با تاکید حضرت آیت الله العظمى بروجردى(ره)،امام موسى صدر در اواخر سال 1959 م به لبنان مى‏رود با تلاشهاى وى در سال 1969 م مجلس اعلاى اسلامى شیعیان بوجود آمد که پارلمان لبنان آن را تصویب نمود.این حرکت باعث‏شد که شیعیان احساس هویت و شخصیت کنند.

از سوى دیگر براى متشکل شدن جوانان لبنان با همکارى امام موسى صدر و دکتر مصطفى چمران حرکت المحرومین و جنبش امل بوجود آمد.با پیروزى انقلاب اسلامى،شیعیان لبنان فرصت مناسبى براى ابراز عقیده یافتند.دشمنان که مشاهده کردند ممکن است امام موسى صدر با الهام از این انقلاب و کلام نافذ خود،دنباله رسالت امام خمینى(ره)را در لبنان پیاده کند،رهبر شیعیان را از آنان گرفتند.شهید شیخ راغب حرب درباره تاثیر انقلاب اسلامى بر لبنان مى‏گوید:

«ما زمانى در حال ترس و اضطراب از حمله و تعرض دشمن به سر مى‏بردیم ولى اکنون در پرتو انقلاب اسلامى ایران،این دشمن است که از ما و اسلام بوحشت افتاده است‏».

از اثرات انقلاب اسلامى بر لبنان این بود که ماهیت رهبران محافظه کار را آشکار نمود و حزب الله لبنان به عنوان مظهر انقلاب اسلامى قلمداد شد.حزب الله بدنبال تجاوز نیروهاى اسرائیلى در سال 1982 م در شرق لبنان بوجود آمد.علامه سید محمد حسین فضل الله رهبر قبل حزب الله مى‏گوید:

«تولد حزب الله در لبنان بخشى از مبارزه سراسرى اسلامى است و سازمانى است که از مفاهیم اسلامى زائیده شده است‏» ⁽¹⁵⁾ .

بر خلاف آنکه لبنان فاقد مواد اولیه مى‏باشد و در آشوب و جنگ داخلى مى‏سوزد و مدام مورد تجاوز غاصبین صهیونیستى قرار مى‏گیرد اما در توسعه اقتصادى از کشورهاى مجاور موفق‏تر بوده است.در این کشور 2500 کارخانه وجود دارد.جنگلهاى بادام و زیتون اطراف بیروت و سواحل،چشم اندازهاى زیبائى بوجود آورده که بر جاذبه توریستى این کشور افزوده است بنحوى که در سال 1975 م حدود 250 میلیون دلار از طریق جهانگردى در آمد داشت که 20 درصد در آمد ملى را تشکیل مى‏داد.تا قبل از جنگ داخلى لبنان از قطب‏هاى تجارى بود بطوریکه روزانه 120 کشتى در سواحل بیروت در انتظار تخلیه بارهاى خود بودند.لبنان دو پالایشگاه مهم نفت در شمال و جنوب دارد.در نواحى ساحل و دره‏هاى اطراف آن،انواع میوه از جمله سیب،موز،زیتون و مرکبات با کیفیت بالا بدست مى‏آید.در دره بقاع پنبه و غلات تولید مى‏شود ⁽¹⁶⁾ .واحد پول لبنان لیره (پوند) لبنان است.

یمن

یمن در تاریخ 22 مه سال 1990 میلادى مطابق با اول خرداد 1369 ش و 26 شوال 1410 قمرى دو کشور یمن شمالى و یمن جنوبى در مورد کشورى واحد تحت عنوان‏«جمهورى یمن‏»توافق نمودند و دبیر کل سازمان ملل هم این اتحاد را پذیرفت،جمهورى مذکور که در نیمه جنوبى شبه جزیره عربستان و در شمال خلیج عدن و گلوگاه استراتژیک باب المندب واقع است، 532000 کیلومتر مربع وسعت دارد.

یمن 3 چهره طبیعى دارد،نواحى خوش آب و هوا و با صفاى کوهستانى،جلگه‏هاى ساحلى و نواحى بیابانى.یمن بدلیل موقع کوهستانى و بالا بودن میزان بارندگى و سواحل غربى بر خلاف صحارى عربستان،سرسبز و آباد مى‏باشد.یمن در تورات به عربستان سفید موسوم است و سوره سبا قران اشاره به یمن دارد در ازمنه گذشته باغستان‏هایى در این سرزمین بود که از شدت سر سبزى بین قریه‏ها فاصله نبود اما بخاطر کفران نعمت‏سیل عرم به سوى آن جارى شد.

تاریخ یمن به پادشاهى منایى که در بین سالهاى 1200 تا 650 ق.م وجود داشت برمى‏گردد.

مدتى سلسله حمیرى بر آن مسلط بود که در سال 525 میلادى با ورود قواى مسیحیان حبشه پایان یافت و یمن در ابتدا به صورت یکى از ایالات حبشه در آمد.وقتى دولت‏حبشه از طریق دریا به یمن حمله آورد،سیف بن ذى یزن پادشاه یمن به دربار انوشیروان پس از مشورت با مشاورین خود،گروهى از زندانیان محکوم به اعدام را همراه وى فرستاد این جماعت که هزار نفر بیشتر نبودند توانستند سى هزار حبشى را از پا در آورند،فرمانده این گروه ایرانى‏«وهرز»بود که پس از سیف بن ذى یزن به حکومت رسید و از دولت ایران متابعت نمود.با آشکار شدن دین اسلام و آغاز دعوت پیامبر اسلام(ص)حاکم یمن بادان بود.با ارسال نامه حضرت رسول(ص)براى خسرو پرویز پادشاه ساسانى مبنى بر پذیرش اسلام وى نامه را پاره کرد و براى باذان نوشت که نویسنده نامه را نزد وى اعزام کند.نمایندگان باذان با حکمى که در دست داشتند به حضور پیامبر رسیده و منظور خود را مطرح کردند پیامبر اسلام فرمود فردا بیایید و جواب بگیرید،روز بعد که آمدند حضرت فرمود:

«دیشب خسرو پرویز بدست‏شیرویه کشته شد و خدا به من اطلاع داده که مملکت‏شما اسلام آورده و سرزمین ایران به تصرف مسلمین درمى‏آید».

وقتى خبر پیامبر اسلام(ص)براى باذان حاکم یمن به حقیقت پیوست،باذان اسلام اختیار کرد و حضرت رسول(ص)وى را بر حکومت‏یمن ابقا نمود.گروهى از ایرانیان مقیم یمن هم مسلمان شدند ⁽¹⁷⁾ .

قبل از این جریان،حاکم یمن در سال 530 م ابرهه بود که در سال 570 م مقارن با میلاد حضرت محمد(ص)به قصد تخریب خانه کعبه با لشکرى مجهز و تعدادى فیل سوار روانه مکه شد ولى در مکه بر اثر حمله پرندگانى که به تعبیر قران،ابابیل بودند هلاک شده و لشکریانش به قتل رسیدند.

مردم یمن از طریق تجارت توانستند اسلام را به اقصى نقاط جهان بفرستند مردمان شمال افریقا و آسیاى جنوب شرقى توسط یمنى‏ها مسلمان شدند.مسجد جامع کبیر صنعا که در سال 8 هجرى بنا شده به حضرت على(ع)نسبت داده مى شود و مى‏گویند حضرت على(ع) همراه با لشکریان خود در آن نماز گزارده است.مردم یمن این را جزو افتخارات خود مى‏دانند که بى هیچ مقاومتى در مقابل ارتش اسلام به دعوت حضرت على(ع)اسلام آوردند.

قواى عثمانى از 1517 م تا 1918 م بر یمن حکومت مى‏کردند و در این سال،یمن تحت‏حکومت امامان زیدى مستقل گشت.در سال 1945 م یمن به سازمان ملل متحد پیوست و در سال 1958 همراه با مصر و سوریه جمهورى متحده عرب را تشکیل داد.با تسلط کامل انگلستان بر یمن جنوبى روابط آن با یمن شمالى تیره شد و این اختلافات منجر به انعقاد قراردادى شد که یمن جنوبى را از خاک اصلى یمن منفک نمود.قبل از وحدت دو یمن،یمن جنوبى عضو جبهه پایدارى اعراب و نیز طرفدار شوروى سابق بود ولى یمن شمالى به علت نفوذ عربستان سعودى،به کشورهاى غربى وابسته بود ⁽¹⁸⁾ .

سکنه بومى آن به 12 میلیون نفر مى‏رسد که از نژاد سامى‏اند،در واقع دو قبیله اوس و خزرج مردم یمن را تشکیل مى‏دهند که 98 در صد مسلمان و از مذاهب شافعى‏و زیدى هستند، زیدیها خنجرى را با خود حمل مى‏کنند که جنبیه نام دارد.بافت قبیله‏اى در یمن حفظ شده و صرفا در جنوب از تحولات سیاسى تاثیر پذیرفته است.در جامعه شمال یمن،زن،هیچ گونه نقشى در فعالیت‏هاى اجتماعى سیاسى ندارد ⁽¹⁹⁾ و به عنوان موجودى قابل ترحم به زن نگریسته مى‏شود.تعصب مرد به زن گاهى درگیرى‏هاى خونینى را پدید مى‏آورد.45 درصد مردم شمال یمن و 5 درصد مردم جنوب،پیرو مذهب زیدى هستند،اغلب مردم به گیاه مخدرى بنام قات معتادند،در یمن حدود 37 حزب و گروه اعلام موجودیت کرده‏اند که بر اساس قانون احزاب مصوبه سال 1991 م در صورتى که فعالیت‏هاى آنان مغایر با ارزشهاى اسلامى،وحدت ملى و حاکمیت کشور نباشد،آزادند.

یمن دو مجلس دارد،یکى شوراى مشورتى مرکب از 45 نفر که جنبه تشریفاتى دارد و دیگرى مجلس نمایندگان با 301 عضو که نیمى از جنوب و نیمى از شمال یمن برگزیده مى‏شوند که براى مدت 4 سال انتخاب مى‏شوند.

طبق قانون اساسى که 3/98 درصد به آن راى مثبت دادند دین رسمى،اسلام و زبان مردم، عربى مى‏باشد.واحد پول آن ریال است،این کشور 60 نشریه دارد.

صنعا تنها شهرى است که به عنوان آثار باستانى شناسایى شده اما هنوز مردم در آن اقامت دارند سومین مسجد جهان اسلام،مسجد جامع صنعاست.سد مآرب که 450 سال قبل از میلاد در عهد عبد الشمس موسى در این کشور ساخته شده که در 3 کیلومترى آن سد مآرب جدید ساخته شده است که با هزینه 57 میلیون دلار در سال 1986 م به پایان رسید،این سد 7000 هکتار از اراضى زراعى را آبیارى مى‏کند.

عرش بلقیس-کاخى که در آن مى‏زیست-چند ستون سنگى و چند سنگ نبشته و معبد آفتاب که قبل از پذیرش آئین سلیمان بلقیس در آن عبادت مى‏کرده در یمن قرار دارد و از آثار بسیار قدیمى است.

پایتخت کشور جمهورى متحده یمن شهر صنعاست که در مناطق کوهستانى غرب کشور قرار گرفته و از شهرهاى مهم آن بندر عدن است که در کنار خلیج عدن‏قرار گرفته و به علت نزدیکى به باب المندب از اهمیت‏سوق الجیشى برخوردار است.جزیره پریم ⁽²⁰⁾ در باب المندب و ابتداى دریاى سرخ و جزیره سکوترا ⁽²¹⁾ در مشرق عدن به این کشور تعلق دارد.

امروزه در یمن،شمار زیادى از شیعیان اثنى عشرى وجود دارند،ولى اکثر اهل یمن زیدى هستند،این مذهب را اولین بار یحیى بن حسین رسى علوى در قرن سوم هجرى در یمن انتشار دارد.غیر از آنها بقیه سنى شافعى هستند،اکثر مردم عسیر،شافعى هستند ⁽²²⁾ .

اقتصاد یمن بر پایه فعالیت‏هاى کشاورزى و شبانى است و از نظر وسایل و ابزار کار و روابط بین مالکان زمین و کشاورزان به شیوه قدیمى اداره مى‏شود.علاوه بر نواحى مرتفع کوهستانى منطقه حضرموت از مناطقى است که کشاورزى در آن ادامه دارد.

محصولات مختلف کشاورزى یمن عبارتند از قهوه،پنبه،موز،توتون،سبزیجات گندم و قات.

پرورش گوسفند،بز،اسب و شتر نیز در یمن رواج دارد.دولت‏یمن درسالهاى اخیر کوشیده است تا به کمک دولت‏هاى خارجى،تکنیک ماهیگیرى را در این کشور توسعه دهد.

صادرات یمن را قهوه،پنبه،پوست،ماهى خشک و سنگ نمک تشکیل مى‏دهد.واردات آن مواد نفتى،غذایى و ماشین آلات است ⁽²³⁾ .

پى‏نوشتها:‌

1- گیتاشناسى کشورها ص‏184، 185 و 186.

2- سوریه- دکتر ناصر صبح خیز - زهرا فرد - تهران‏1363 صفحات‏28 تا 47.

3- تاریخ شیعه - علامه محمد حسین مظفر ترجمه و نگارش دکتر سید باقر حجتى صفحات 220 تا 222.

4- دائرة المعارف الشیعه جلد دوازدهم صفحات 37 و 38.

5- مراقد اهل بیت در شام - سید احمد فهرى.

6- راهنماى زوار سوریه - احمد کنعانى.

7- حلب شهر ستارگان - تالیف عبد الله ناصرى طاهرى.

Orontes 8-

9- مجله پیام انقلاب ش 169 - هشتم شهریورماه 1365 - مقاله «لبنان جولانگاه ابرقدرتها».

10- شمس الدین محمد بن مکى که پس از شهادتش به شهید اول معروف شد در سال 734 هجرى در دهکده جزین جبل عامل لبنان به دنیا آمد.

11- زین الدین فرزند نور الدین که پس از شهادتش به شهید دوم معروف گردید در 13 شوال 911 هجرى در روستاى جبع واقع در نزدیکى جبل عامل لبنان به دنیا آمد.

12- مجله پیام انقلاب ش 174.

13- آسمان گریست - تونى کلیفتون ترجمه کاظم چایچیان . ص 54.

14- مارونى‏ها منتسب به مارون قدیس که یک راهب مسیحى رومى بوده،مى باشند.

15- مجله پیام انقلاب ش 169.

16- مجله پیام انقلاب شماره‏هاى 176،179 و 183.

17- خدمات متقابل اسلام و ایران-شهید مرتضى مطهرى-صفات 82 تا 84.

18- یمن پرونده تاریخى و معاصر-سیروس غفاریان کیهان 9 مرداد 1369.

19- در انتخابات پارلمانى یمن که در اواخر آوریل 1993 م برگزار شد و طى آن مردم به پاى صندوقهاى راى رفتند تا 301 نماینده خود را برگزینند در میان کاندیداها 200 زن دیده مى‏شد که نه تنها در یمن بلکه در خاور میانه و کشورهاى عربى بى‏سابقه است.

perim 20-

Socotra 21-

22- قلب الیمن سرهنگ محمد حسن.