فهرست تفصيلى مباحث

درآمد:حقيقت،ولايت و هنر دينى

باب اول:حكمت هنر اسلامى

فصل اول:پيدايى و ابداع اثر هنرى:

تاملاتى در زمينه ماهيت هنر و شعر:

ماده شعر و علت مادى آن،محاكات و تخييل،ابداع و محاكات،معرفت،الهام و جذبه علت‏فاعلى هنر،الهامات رحمانى و ملكى و شيطانى و نفسانى،كشف مخيل،خيال چيست، خيال‏معشوق،ابداع عكس تابش حق،سير هنرمند در مراتب،زيبايى علت صورى هنر،زبان اشاره‏شعرى،هنر در نظر سقراط،افلاطون و ارسطو،عقل و خيال،علت غايى هنر.

فصل دوم:حقيقت تاريخى هنر و ادوار فرهنگى-تاريخى:

صورت شناسى فرهنگى-تاريخى در معارف غربى:

ماده و صورت تاريخى و فرهنگى،صورت شناسى در فلسفه‏ها و جامعه‏شناسى،چهار تيپ‏يونگ، صورت نوعى عقل ماكس وبر،صورت شناسى تاريخى اشپنگلر،چهار دوره تاريخى:

دوره شرق،هنر شرق و ميتولوژى،دوره يونانى،هنر يونانى،دوره قرون وسطى و اسلام،هنر مسيحى و اسلامى،دوره جديد،هنر اومانيستى.وحدت شئون تاريخى،نظريه ارتقايى‏و ادوارى تاريخ،صورت‏شناسى در نظر متفكران دينى:بحث اسماء،ايام الله و ايام طاغوت،اسماء الله و ادوار تاريخى،هنر و تجلى اسماء در ادوار تاريخى.

باب دوم:تاريخ هنر اسلامى

فصل اول:زمينه‏هاى پيدايى هنر اسلامى:

مشكلات مطالعه هنر اسلامى،صورت و ماده هنر اسلامى،ورود هنر ملل و نحل‏بيگانه به جهان اسلامى،ورود هنر جديد غرب به ايران،نسخ هنر شرك با ظهور اسلام.

فصل دوم:شمه‏اى از تفكر و تاريخ هنرى جهان قبل از اسلام:

ماده هنر اسلامى:

هنر مسيحى يونانى-بيزانسى:

كليساهاى بيزانس،هنر مسيحى و شمايل‏نگارى،شمايل شكنى،مبانى نظرى هنر مسيحى، معمارى بيزانس.

هنر زرتشتى ايرانى:

هنر اختلاطى ايران،نظريه توين‏بى درباره سنكرتيسم فرهنگى(اختلاط)،هنر يونانى زده‏ايران،هنر اساطيرى ايران،هنر هخامنشى،هنر يونانى مآب اشكانى،فره در هنر دينى ايران، ماندالاها،مفهوم فره در فرهنگ ايران و اسلام،مبانى نظرى هنر دينى و اساطيرى ايران،تضاد اهورامزدا و اهريمن،هنر مانى،بحثى درباره پرسپكتيو.

هنر عرب جاهلى:

ساحت‏خيال در هنر عرب جاهلى،نخستين شعراى بزرگ عرب جاهلى،اقسام شعر جاهلى، ساحت‏شعرى در نزد عرب جاهلى،نفوذ شعر و شاعران نزد عرب،مبانى نظرى هنر جاهلى، مضامين شعر جاهلى،خطبه نزد عرب،محافل ادبى عرب جاهلى.

فصل سوم:حقيقت هنر در فرهنگ و تمدن اسلامى:روح هنر اسلامى:

بيگانگى هنر كفرآميز و غيبت امامان معصوم(ع):

هنر اسلامى در مقام ابداع وجوه الله،هنر نفسانى و هنر حقيقى،حقيقت و روح اسلام‏در هنرهاى رايج در تمدن اسلامى،هنر طاغوتى در هنر رسمى تمدن اسلامى.

دوگانگى حضور و غياب روحانيت در هنر اسلامى و مسيحى:

تاثير جدايى ولايت و سياست از ولايت و دين در هنر رسمى تمدن اسلامى،نحوه حضورمقدسين و اولياء در هنر مسيحى و اسلامى،روحانيت مسيحى و اسلامى و تاثير بر هنر دينى‏دو تمدن.

مميزات هنر اسلامى

نظر كريستين پرايس درباره هنر اسلامى،روح كلى هنر اسلامى در نظر ژرژ مارسه،رفع تباين‏نسبى ميان هنر دينى و دنيوى در هنر اسلامى،روحانيت هنر اسلامى،گرايش هنر اسلامى به‏كاهش تشخصات تصويرى از نظر ارنست كونل،تقواى دينى منشا هنر تجريدى و تنزيهى،دورى از طبيعت در هنر اسلامى،ظاهر و باطن در هنر اسلامى،عالم اسلامى و اسم الله اكبر،جهان در تفكر اسلامى،انسان در تفكر اسلامى،هنرمند در تفكر اسلامى،صورت خيالى‏هنرمند در تفكر اسلامى،عالم در نظرگاه هنرمند مسلمان،غيب جلوه‏گاه هنر اسلامى، توحيدو تفكر تنزيهى در هنر اسلامى،معمارى اسلامى جلوه كل روح اسلامى،صورت تنزيهى‏نقوش تزيينى معمارى اسلامى،خلوت و جلوت در معمارى اسلامى،روحانيت در هنرچيت‏سازى،سمبوليسم هنر دينى،جمع ظاهر و باطن در هنر اسلامى،صورت و ماده هنراسلامى،هنر اسلامى جلوه حسن و جمال الهى،حسن و قبح و زيبايى و زشتى تاريخى هنر، زيبايى با ملاك روح اسلامى،جدايى،هنر اسلامى از تفرد هنر مسيحى،تفرد و گريز از تفردو تشخص در معمارى مسيحى و اسلامى،دو ساحت مقدس و غير مقدس در هنر اسلامى ومسيحى،حكمت معنوى و انسى و ساحت هنر،شان خوشنويسى در ميان هنرهاى اسلامى.

فصل چهارم:صور مختلف هنر اسلامى:

شعر:

قرآن و شعر عرب جاهلى،آغاز شعر اسلامى،شاعران پيامبر،وحدت روح شعرى نخستين‏شاعران مسلمان،مبادى روحانى شعر و شعر حكمت على(ع)،شعر كلامى،شعر شيطانى‏اموى،شاعر و شعر شيعه،شاعر و شعر نيست انگار،شاعر و شعر عشق مجازى،شعر عصرعباسى،شعر حكمت دنيوى،مضامين شعر عصر اموى و عباسى،خمريات و زهديات، شعرحكمت معنوى.

موسيقى:

موسيقى در آغاز اسلام و عصر خلفا،سلاطين اموى و موسيقى،موسيقى در عصر عباسى، نهضت ترجمه و موسيقى نظرى يونانى،تعالى روحانى موسيقى در قصص اسلامى.

نظرى به مبانى موسيقى در تفكر و فلسفه اسلامى:

تاثير اصول نظرى معروف فيثاغورث در موسيقى نظرى عصر اسلامى،نظر اخوان الصفا در باب موسيقى،صوفيه و موسيقى نظرى،نظر صوفيه در باب سماع.

خط و تذهيب و نقاشى:

زبان و خط در قرآن مبادى روحانى خط در قصص اسلامى،على(ع)مبدع خط اسلامى،عقلى مذهبان و خط،شان خط در هنر اسلامى،اولين نمونه‏هاى خط عربى-اسلامى،خطكوفى خط معقلى،خط محقق،خط ريحان،خط ثلث،خط توقيع،خط رقاع،خط غبار،خط مسلسل،پيدايى اقلام سته،خط نسخ،خط تعليق،خط ديوانى،خط رقعه،خط نستعليق،خط شكسته نستعليق، خطوط تاليفى،شان تذهيب و تشعير در تزيين قرآن و ساير كتب،نقوش انتزاعى و تجريدى تذهيب و تشعير به كارگيرى نقوش تذهيب و تشعير در آرايش وتزيين معمارى و صنايع مستظرفه،على بن ابى‏طالب استاد تذهيبگران اسلامى،نقوش طبيعى ودورى از امر متعالى، بت پرستى و تصوير پرستى،آيات تحريم نقاشى و مجسمه سازى،سنت‏و عمل پيامبر در برابر نقوش و تصاوير،حكم فقها در تحريم نقاشى و مجسمه‏سازى،احاديث‏تحريم نقاشى و مجسمه‏سازى،تاثير اين احاديث در دورى از تصوير جاندار و گرايش‏به تصوير اشكال هندسى و گياهى،مبادى روحانى نقاشى عصر اسلامى،نقش ازلى،نقاشى‏دوره اموى،نقاشى دوره عباسى، نقاشى كتاب،نقاشى دوره سامانى،نقاشى دوره سلجوقى ونحله بغداد،اوضاع فرهنگى-سياسى عصر مغول،بزرگترين نحله‏هاى نقاشى در ايران،كمال الدين بهزاد بزرگترين نقاش ايرانى، نحله‏هاى عصر صفوى و نسبت تشيع و نگارگرى.

اصول حاكم بر تجربه هنرى نقاشان عصر اسلامى:

ظهور عالم مثال و خيال در نقاشى عصر اسلامى:

علل دورى از پرسپكتيو در هنر نقاشى عصر اسلامى،منع اخلاقى پرسپكتيو،ابداع و عالم‏مثال، عالم مثال چيست،عالم مثالى و هنر نقاشى،اعمال پرسپكتيو در هنر جديد و يونانى وپرهيز از آن در هنر نقاشى اساطير و عصر اسلامى،صورت مثالى در قالب جسمانى،مضمون‏ملكوتى مينياتورهاى عصر اسلامى،عالم مثال در نظر اشراقيان و ابن عربى،مشاهده هنرمندانه‏از منظر اسماء الهى،خيال دو گانه،فضاى مثالى هنر نقاشى از نظر هانرى كربن و تيتوس‏بوركهارت،زيبايى در نظرگاه اسلامى،زيبايى ممدوح و زيبايى مذموم از نظر شبسترى ولاهيجى،نسبت صورت و معنى در هنر،ظهور ادوارى معنى در صورتهاى هنرى،خط وسطح و رنگ واسطه نمايش عالم مثالى. سكنى گزيدن آدمى در ساحت‏خيال:

تاثير اشراقيان در فضاى مثالى هنر نقاشى،گذشت از تفكر يونانى و انقلاب فكرى و هنرى، نظر ارسطو و مشائيان درباره خيال،نقاشى و تفكر دينى،عرفان و نقاشى عصر اسلامى، تاثيردورى و نزديكى عالم يونانى در وجود پرسپكتيو نقاشى عصر اسلامى،هنر اسلامى ابداع‏عالم اسلامى،انفعال هنرمند دهرى از عالم اسلامى،هنر يونانى و پرسپكتيو،مذمت افلاطون‏از محاكات امر محسوس،عقل و استيلا در هنر رنسانسى،پرسپكتيو مظهر استيلاى هنرى،پرتو عالم احمدى و نبوت محمدى در هنر اسلامى،عالم مسيحايى در هنر مسيحى، حضوردر برابر عالم اسلامى.

رنگ و نور و طريقت تعليم نقاشى در عصر اسلامى:

راه و رسم تعليم تصويرگرى متناسب با فضاى مثالى،مراحل آماده كردن رنگ و كاغذ به مثابه‏نشانه‏هاى رمزى سير در مراتب معنوى نور و رنگ رمزى در نظر صوفيه،نور سياه در نظرشبسترى و نجم الدين كبرى،رنگها در عوالم معنوى از نظر شيخ محمد لاهيجى،تغيير رنگ‏به معنى تغيير حالات سالك،هنر جسم و تن عرفان و عرفان روح و جان هنر.

تكرار نقوش در هنر عصر اسلامى:

احساس هنرمند درباره زمان مفهوم تاريخى زمان،چهار دوره تاريخى از نظر هندوان، عصرطلايى و نمونه‏هاى ازلى،تكرار نقوش به معنى تاسى از نمونه‏هاى ازلى،نگاه مكانيكى وارتقايى هنرمند جديد به زمان،تفاوت سبكهاى قديم و جديد.

صنايع مستظرفه:

منبرهاى مساجد،سفالكارى و ظروف شيشه،كاشيكارى با نقوش زينتى،اشتراك نقوش درهنرهاى اسلامى،روحانيت و تقدس در صنايع عصر اسلامى،ظريفكارى و ريزه‏كارى‏اسباب تهذيب نفس صنعتگران و هنرمندان،مبانى اعتقادى چيت‏سازان.

معمارى: