آثار زیانبار ماهواره بر خانواده

در شکل گیری شخصیت هر فرد عوامل مختلفی از جمله خانواده، مدرسه (گروه همسالان ) و رسانه‌ها مؤثر هستند که این عوامل روابط متقابل و تنگاتنگی با یکدیگر دارند و عملکرد نامناسب هر یک می‌تواند آثار منفی جبران ناپذیری در کسب ارزشها، باورها، بینش و رفتار فرد ایجاد نماید.

با توجه به اهمیت نقش رسانه‌های گروهی در الگودهی به فرد در مراحل مختلف رشد بر آن شدیم که نگاهی اجمالی بر آسیب‌های روانی، اجتماعی و جسمانی ماهواره بر خانواده بپردازیم

الف: کودک و نوجوان

تماشای برنامه‌های ماهواره مشکلات زیادی را در مراحل رشد روانی اجتماعی کودک و نوجوان بر جای می‌گذارد که در زیر به طور اجمال به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود؛

۱: جایگزینی اهداف مخرب و بی ارزش به جای اهداف مؤثر در زندگی؛ زندگی هدفمند و داشتن اهداف بلند مدت از جمله شاخصهای بهزیستی روانشناختی است، هر فرد به صورت طبیعی از بدو تولد به طور انتسابی و اکتسابی هدفهای بلند مدتی را در زندگی دنبال می‌کند، تماشای فیلم‌های نامناسب ماهواره موجب کم رنگ شدن اهداف قبلی موجود در ذهن کودک و نوجوان و گرایش به اهداف القا شده در متن فیلم‌های ماهواره می‌شود.ذهن کودک و نوجوان مشغول به دست آوردن هدف‌های زودگذر منفی (کسب لذایذ جنسی و خوشی‌های آنی و خیال‌پردازی در مورد آن‌ها)مطرح شده در سریال‌های ماهواره می‌گردد و از توجه به زندگی واقعی و دنبال کردن اهداف بلند مدت خود باز می‌ماند.

۲: رشد نایافتگی شخصی: انرژی و تمرکز کودک و نوجوان صرف موضوعات نمایش داده شده در برنامه‌های ماهواره می‌شود و ایجاد احساس یاس و کسالت در فرد، همچنین اعتیاد به تماشای این برنامه‌ها و صرف وقت طولانی را به دنبال می‌آورد و در نهایت منجر به کاهش مطالعه، تفکر، استدلال و خلاقیت در فرد می‌گردد، بدین ترتیب افت عملکرد تحصیلی- اجتماعی کودک و نوجوان را حاصل می‌شود و ازدواج و اشتغال فرد در آینده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

۳: اختلال در فرایند خودمختاری و تسلط بر محیط: از جمله نیازهای روانشناختی هر انسان نیاز به خودمختاری و تسلط بر محیط است که به صورت طبیعی و متناسب با رشد جسمی و روانی فرد در زمان مشخصی بروز می‌یابد. حال با تماشای برنامه‌های نامناسب شاهد زود رسی در بروز این نیازها خواهیم بود، از آثار منفی این امر می‌توان به فاصله گرفتن زود هنگام کودک و نوجوان از چارچوب خانواده و سوق یافتن به گروه همسالان اشاره کرد.

۴: روابط اجتماعی نامناسب: تماشای برنامه‌های ماهواره ارزش‌ها و باورهای کودک و نوجوان را تغیر داده و منجر به ایجاد ارزشهای منفی در فرد می‌گردد، نوجوان به گروه‌های اعتقادی متناسب با اعتقادات و باورهای خود گرایش می‌یابد و دامنه ارتباطاتش محدود خواهد شد.

۵: ضعف در پذیرش خود و سردرگمی هویت: در شخصیت هر فرد دو نوع خود شکل می‌گیرد که خود واقعی و خود ایده آل (انتظارات و توقع فرد از خود) است هر چه فاصله بین خود ایده آل و خود واقعی کمتر باشد فرد احساس امنیت و آرامش بیشتری خواهد داشت، تماشای برنامه‌های ماهواره ای خود ایده آل را در فرد تغیر داده و در نتیجه باعث افزایش فاصله بین خود واقعی و خود ایده آل در کودک و نوجوان می‌شود و کودک و نوجوان تلاش می‌کند تا هر چه بیشتر خود را به خود ایده آل معرفی شده در برنامه‌های ماهواره ای نزدیک کند، این امر تنش‌های روحی و ایجاد اختلال‌های اضطرابی را در فرد به دنبال خواهد داشت و فرایند هویت یابی را در فرد با مشکل مواجه می‌سازد.

۶: ترویج خشونت: براساس نظریه یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا؛ کودک و نوجوان از هر الگوی رفتاری مشاهده شده در زندگی خود الگوبرداری کرده و در نتیجه تماشای صحنه‌های خشونت بار منجر به رفتارهای پرخاشگرانه در فرد می‌گردد.

۷: بلوغ زودرس: استفاده بدون امکان نظارت تکنولوژِی‌های نوین ارتباطات موجب تحریک روانی و در نتیجه جسمانی غدد و بلوغ زودرس کاذب می‌شود که به دلیل عدم همراهی با بلوغ حقیقی و عقلی و عدم همراهی با همسالان موجب کنش‌های زود هنگام جنسی و متعاقب آن ترد شدن از ناحیه همسالان و منزوی گردیدن و در نتیجه آسیب‌های شدید اجتماعی و تحصیلی در فرد می‌گردد. از جمله آسیبهای ناشی از بلوغ زود رس نیز می‌توان به گرایش کودک و نوجوان به خودارضایی و گرایش به روابط جنسی با همجنس و حتی خواهر یا برادر خود اشاره نمود.

ب:دختران و پسران جوان

اثرات منفی و ناگوار تماشای برنامه‌های ماهواره بر جوانان به اختصار عبارتند از؛

۱:کاهش اعتماد به نفس و خود باوری: هدف برنامه‌های ماهواره ترویج فرهنگ برهنگی است و در راستای تحقق این هدف در این برنامه‌ها زیبایی بدن و جسم ارزش تلقی شده و در نتیجه جلوه گری و به نمایش گذاشتن خود مهمترین اصل این برنامه‌ها را تشکیل می‌دهد و در این برنامه‌ها عموما از افرادی استفاده می‌شود که دارای اندام و ظاهر زیبا هستند جوان ایرانی پس از تماشای این افراد و همزاد پنداری با آن‌ها به مرور زمان اعتماد به نفس و خودباوری خویش را از دست داده و تلاش می‌کند با استفاده از وسایل و امکانات مختلف خود را به شکل فرد مورد علاقه اش در آورد و در این صورت است که احساس ارزشمندی می‌کند.

۲: کاهش پیوندهای عاطفی با والدین و اعضای خانواده: اکثر این برنامه‌ها نشان دهنده جدایی جوان از خانواده خود و به اصطلاح داشتن استقلال را نشان می‌دهد. جوانی را به تصویر می‌کشد که برایش خانواده منبع امن و مورد اعتماد نیست، احترام به والدین و ارزشمند دانستن وجود آن‌ها بسیار کم اهمیت بوده و محیط بیرون از منزل منبع کسب احساس ارزشمندی و رضایت خاطر است.

۳: افزایش سن ازدواج و روابط نامشروع: نیاز جنسی، بخش جدایی ناپذیر ماهیت زیستی، روانی و اجتماعی آدمی را تشکیل می‌دهد و روشن است که کیفیت ارضای این نیاز نقش بسیار مهمی در سلامت و بهداشت روانی فرد و جامعه دارد. بر اساس آموزه‌های دینی، اگر این نیاز به صورت شرعی و معقول (ازدواج) و در زمان مناسب ارضا شود، باعث آرامش خاطر، رشد شخصیت و نیز استمرار حیات بشر می‌شود، و اگر امکان ارضای صحیح آن فراهم نیاید به صورت انحرافات جنسی و بی بند و باری‌های اخلاقی نمودار خواهد شد.تبلیغات برنامه‌های ماهواره بر اساس آزادی فردی تدوین شده و زندگی مجردی را تبلیغ می‌کند که در آن روابط جنسی آزاد است و تعهد و وفاداری در آن‌ها جایی ندارد.

۴: گرایش به تجمل گرایی و مدگرایی:تبلیغات لوازم لوکس و گران قیمت از سوی برنامه‌های ماهواره باعث گرایش قشر جوان به خرید و استفاده از این وسایل می شود و تبعیت از مد روز رکن جدایی ناپذیر زندگی جوانان می گردد که هزینه های اقتصادی سنگینی را برای خانواده ها به دنبال خواهد داشت.

۵: گرایش به مشروبات الکلی و دخانیات: یکی دیگر از پیامدهای منفی تماشای فیلمهای ماهواره گرایش جوانان به استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر است.

۶: عضویت در گروه‌های شیطان پرستی: ترویج عقاید شیطان پرستی از دیگر ارمغان‌های ماهواره است که متاسفانه دامنگیر نسل جوان جامعه مسلمان ما شده است.

ج: والدین

مشکلات و مسائلی که تماشای برنامه‌های ماهواره زوجین را تهدید می‌کنند عبارتند از:

۱: رشد فرد گرایی و ایجاد حس رقابت بین زوجین: زن و مرد در برنامه های ماهواره ای بر خلاف تعالیم اسلامی به جای اینکه لباس هم باشند و همدیگر را کامل کنند سعی بر رقابت با یکدیگر نموده و در جهت برتری طلبی بر یکدیگر تلاش می‌کنند به تبع تماشای این برنامه ها آثار منفی بین زوجین ایرانی را به دنبال خواهد داشت.

۲: باز تعریف نقشها: باورها و ارزشهای دینی ما برای زن و مرد در خانواده نقش‌ها و حقوق متناسبی را مشخص کرده که سعادت خانواده‌ها در گرو توجه به آن‌هاست. فرهنگ غرب متمایز از فرهنگ اسلام بوده و حقوق و نقش‌های متفاوتی را برای زن و مرد در خانواده قائل است که همخوان با فرهنگ اسلامی ما نبوده و متاسفانه تماشای برنامه‌های ماهواره به صورت ناخودآگاه و ناخواسته ارزش‌های معنوی ما را کمرنگ می‌کند و شاهد جابه جایی و کمرنگ شدن نقش های والدین خواهیم بود. در این برنامه ها مادر به جای اینکه گرمی بخش محیط خانواده باشد و به تربیت فرزندانش بپردازد سرگرم شرکت در انواع مهمانی ها، عشقبازی‌ها و توجه به ظاهر خویش است.پدر نیز هیچ احساس مسئولیتی در قبال خانواده اش نداشته و سرگرم هوسرانی و پرداختن به تفریحات خویش است.

۳: عادی شدن خیانت و رواج تنوع طلبی: زنان مهمترین رکن فرهنگ هر جامعه هستند و تغیر در باورها و بینش زنان بهترین ابزار برای از بین بردن فرهنگ یک جامعه است.متاسفانه برنامه‌های ماهواره با تاکید بر ویژگیهای جسمی زنان و نمایش دادن اندام‌های برهنه زنان شخصیت زن مسلمان را تهدید می‌نماید. مرد ایرانی با تماشای این برنامه‌ها به هوسرانی گرایش پیدا کرده و تنوع طلبی در او رشد یافته، نسبت به همسر خود نارضایتی جنسی پیدا می‌کند در جهت برآوردن این نیاز سعی به برقراری ارتباط با زنان دیگر نموده و به همسر خود خیانت می‌کند.

بحث و نظر:

یکی از برنامه‌ها و سیاست‌های جهان غرب برای مبارزه با باورهای دینی و از بین بردن فرهنگ اسلامی در جامعه طراحی رسانه در عرصه بین الملل و ایجاد فضای مخرب بین افراد است، برنامه ریزی جهان غرب صرف هزینه‌های سنگین در جهت هویت‌زدایی، دین‌زدایی، خانواده گریزی بوده و براساس این محورها به تولید فیلم و برنامه می‌پردازند نگاه اساسی فیلم‌هایی که توسط رسانه‌های غربی تولید و از طریق ماهواره‌ها به طور رایگان در اختیار خانواده‌های ایرانی قرار می‌گیرد به دنبال از میان بردن نگاه عفیفانه مرد و زن در خانواده است آنها تلاش می‌کنند تا زیور عفاف را به عنوان یک عامل مخرب جلوه دهند و تعهد و پایداری افراد خانواده را نسبت به هم از میان ببرند.تلاش می‌کنند با از میان بردن شخصیت زن مسلمان، خانواده‌ها را فروپاشیده و نسلی بی بند و بار را برای آینده پرورش دهند. هدف اصلی آن‌ها زدودن تقوا، حیا ، وفاداری، تعهد و حس مسئولیت در خانواده‌هاست. برنامه‌های نامناسب ماهواره به دنبال ترویج آزادی مطلق و یا همان لیبرالیسم جنسی هستند و غرب در تلاش برای اشاعه آزادی در روابط جنسی می‌باشد که ناشی از اومانیسم است

مشاهده دایم برنامه‌های ماهواره افراد را دچار مسخ شدگی و از دست رفتن عقلانیت می‌کند و خانواده‌ها را از مسیر درست تربیتی خود که ریشه در مکتب اسلام دارد دور می‌سازد. تبلیغات سوء شبکه‌های ماهواره ای اثرات مخربی در اعتقادات، تفکر و شخصیت خانواده‌ها دارند که سلامت فکر و روان را نابود می‌سازد.

راهکارها:

برای کاهش تاثیرات منفی برنامه‌های ماهواره در ادامه به مواردی اشاره می شود

۱: افزایش اعتماد به نفس و خود باوری و افزایش حس ارزشمندی در کودک و نوجوان توسط خانواده

۲: آگاهی دادن به نسل جوان در مورد فرهنگ غنی اسلام و اهداف فرهنگ غرب در به تصویر کشیدن برنامه‌های ماهواره

۳: ایجاد اشتغال و پرکردن اوقات فراغت جوانان

۴: آگاهی بخشیدن به زن و مرد ایرانی در مورد تبعات تماشای برنامه‌های ماهواره و تاثیر آن بر زندگی خانوادگی آنها و از بین رفتن حس امنیت و آرامش در خانواده

نویسنده مقاله:زهره حبیب الهی