خطر فراموشی هنر اصیل کلاه مالی نجف آباد را تهدید می کند

محمد علی کاظمی پیرمرد هشتاد و یک ساله نجف آبادی که از شش سالگی به حرفه کلاه مالی وارد شده از زحمت زیاد و سود کم این هنر اصیل به عنوان مهمترین مشکلات آن یاد می کند و می گوید:« با وجود تغییراتی که در سبک زندگی مردم به وجود آمده باز هم می توان با انجام کار فرهنگی در بین نسل جوان و رفع مشکلات فعالین این عرصه به رونق چنین مشاغلی امیدوار بود.»

کاظمی در ادامه با اشاره به ثبت این هنر به عنوان تنها میراث فرهنگی ثبت شده نجف آباد اضافه کرد:« نوسانات شدید قیمت مواد اولیه در کنار عدم شناخت تولید کننده از مشتریان باعث شده که بیشترین سود این هنر دستی را دلالانی کسب کنند که کمترین زحمت را برای تولید چنین کالایی کشیده اند که این امر انگیزه ورود قشر جوان جامعه به این بخش را کاهش می دهد»

وی که در سابقه کاری خود ساخت کلاه برای سریال هایی مانند  ” عیاران ” و ” پهلوانان نمی میرند” را نیز در کارنامه دارد در خصوص شرایط فعلی کارگاهش می گوید:« به دلیل بالا بودن هزینه مغازه و نداشتن صرفه اقتصادی چند سالی است که این کار را با کمک دو تن از پسرانم در زیر زمین خانه مسکونی ادامه می دهم که این امر نیز با مشکلات خاص خود مواجه است.»

لازم به ذکر است که کاظمی پیش از این با اتمام مراحل تهیه کلاه های نمدی، رنگ آمیزی آن را نیز با استفاده از مواد مختلف انجام میداد ولی در حال حاضر شرایط جدید جسمانی و اقتصادی در کنار  نبود جوی های آب روان به منظور شستشوی کلاه ها، این هنرمند نجف آبادی را مجبور به عرضه خام تولیدات با درصد سود پایین تر کرده است.

نداشتن حمایت بیمه ای نیز از مهمترین دغدغه ها و مشکلات پیش روی هنرمندان فعال در این عرصه به شمار می آید.

تولید سالیانه صد کلاه مخصوص برای کارکنان ذوب آهن اصفهان

کلاه های نمدی با توجه به نیاز مشتری در ابعاد و رنگ های مختلفی تولید می شوند که کلاه های مخصوص استفاده کارگران برخی  قسمت های ذوب آهن از جمله خاص ترین نمونه ها به شمار می روند و کاظمی جزء معدود افرادی است که توانایی تولید چنین کلاه هایی را داراست.

یکی از پسران کاظمی که در سالهای اخیر در کنار پدر کار کلاه مالی را به صورت حرفه ای ادامه داده در این خصوص می گوید:« معمولا سفارش ذوب آهن هر دو سال یکبار و به تعداد بیش از دویست کلاه آماده می شود و در مقطعی که شرایط جسمانی پدر امکان انجام کار را از او گرفته بود، کس دیگری موفق به ساخت این کلاه های ویژه که قد بلند تری نسبت به نمونه های معمولی دارند نشده بود.»

وی ادامه داد:« در یک روز کاری این هنر دستی اصیل که از شش و نیم صبح تا دو بعد از ظهر طول می کشد می توان شش کلاه کوچک و یا چهار کلاه اندازه بزرگ تهیه کرد و در همین مدت زمان تنها امکان تولید دو عدد کلاه ویژه کارکنان ذوب آهن با کیفیت خوب وجود دارد.»

ساکنین روستاهای اطراف نجف آباد و مسیر رودخانه زاینده رود در کنار عشایر کوچ نشین عمده ترین مشتریان استفاده از کلاه های نمدی تولید شده این شهرستان که در حال حاضر کمتر از شش نفر در آن مشغول به کار هستند را تشکیل می دهند.

 

سیر پُر زحمت تولید کلاه های نمدی از پشم گوسفند

مواد اولیه مورد استفاده در تولید کلاه های نمدی از رشته های کوتاه تر تولید شده از پشم گوسفند تهیه می شود که به دلیل طول کمتر،کارخانه های ریسندگی آنها را از چرخه تولید خود به عنوان ضایعات خارج می کنند.

در اولین مرحله این الیاف حلاجی شده و در ادامه در سینی های بزرگ مخصوصی به اصطلاح طبق گیری می شوند.

پس از انجام این کار و تهیه دایره هایی از پشم گوسفند نوبت به آب دادن و مالش دادن آنها با استفاده از صابون های مخصوص می رسد و در ادامه نیز هنرمند کلاه مال با توجه به شیوه تولید و نیاز مشتری با کنار هم قرار دادن چند طبق از پشم های آماده شده، شکل نهایی کلاه را برای مرحله بعد آماده می کند.

پس از تکمیل فرم نهایی کلاه و شستشوی آن، برای جلوگیری از چروک شدن کلاه آن را بر روی قالب های مخصوصی که از چوب درخت عناب تهیه می شوند قرار داده و با ضربه زدن به وسیله سنگ بر روی آن، کلاه را برای ورود به آخرین مرحله یعنی رنگ زدن آماده می کنند.

جفت که از پوست درخت بلوط تهیه می شود در کنار پوسته انار و زاج سبز از مهمترین موادی هستند که از آنها برای رنگ کردن کلاه ها به رنگ های زرد (قهوه ای روشن) و سیاه استفاده می شود.