بررسی عوامل موثر بر عملکرد بهتر نانوحامل داروها در نجف آباد

پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، در طرحی تحقیقاتی اقدام به ساخت نانوحامل‌های سرامیکی و بررسی عوامل تأثیرگذار بر عملکرد بهتر این نانوحامل‌ها نمودند. این نانوحامل‌ها در مقیاس آزمایشگاهی ساخته شده و با تکمیل مطالعات و دستیابی به تولید انبوه می‌تواند در صنعت پزشکی و داروسازی مورد استفاده قرار گیرد.

در طول دهه‌های گذشته، تلاش‌های بسیاری برای توسعه‌ی سیستم‌های دارورسانی نوین با ویژگی‌ها و برتری‌هایی نظیر زیست سازگاری، ایمنی و اثرگذاری بالاتر نسبت به نمونه‌های متداول دارویی شده است. تا کنون مواد مختلفی همچون پلیمرهای زیست تخریب پذیر، هیدروکسی آپاتیت، فسفات کلسیم و نانوذرات مغناطیسی برای دستیابی به این هدف مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. با این حال سامانه‌های دارورسانی مبتنی بر مواد سرامیکی مورد توجه بیشتری قرار گرفته‌اند.
به گفته‌ی دکتر سید علی حسن زاده تبریزی، در این پژوهش، سامانه‌ی دارورسانی سرامیکی بر مبنای ماده‌ای سیلیکاتی با نام فورستریت طراحی و بررسی شده است.
وی دلیل انتخاب این ترکیب را اینگونه توضیح داد: «فورستریت از خواص مناسبی از قبیل زیست سازگاری، خواص مکانیکی و پایداری شیمیایی بالا برخوردار است. این ترکیب سیلیکاتی در رشته‌ی زیست‌مواد، تا کنون بیشتر به منظور کاربرد در مهندسی بافت استخوان مورد بررسی قرار گرفته و نتایج بسیار امیدبخشی را در برداشته است.»
نانوحامل فورستریت تولیدی در این طرح دارای ساختار مزومتخلخل و به شکل نانولوله است. نتایج این پژوهش نشان داده که این ترکیب قابلیت بارگذاری و رهاسازی کنترل شده‌ی دارو را دارد و می‌تواند به عنوان یک سیستم جدید دارورسانی مورد استفاده قرار بگیرد.
حسن زاده تبریزی در خصوص مزایای این ترکیب افزود: «به نظر می‌رسد که ترکیب فورستریت سنتز شده به واسطه‌ی پایداری شیمیایی بالا و اندازه‌ی ذرات بین ۱۰ تا ۶۰ نانومتر بتواند زمان بیشتری را نسبت به ترکیبات دیگر در جریان خون سپری کرده و در زمان‌های طولانی‌تری رهاسازی دارو را انجام دهد. همچنین به واسطه‌ی شکل لوله‌ای ممکن است قابلیت نفوذ بهتری به درون تومورهای سرطانی داشته باشد.»
لازم به ذکر است که عوامل متعددی همچون طبیعت تعامل شیمیایی بین نانوحامل- بافت هدف و نیز اندازه‌ی منافذ موجود در نانوحامل بر میزان و نحوه‌ی رهاسازی دارو تأثیرگذار است. به همین دلیل در این طرح، نانوذرات مزومتخلخل فورستریت سنتز شده و اثر متغیرهای دما و غلظت عوامل فعال کننده‌ی سطحی (سورفکتانت) بر ساختار و امکان بارگذاری و رهاسازی کنترل شده‌ی داروی ایبوپروفن از این زمینه در محیط آزمایشگاهی بررسی شده است. در این آزمایش‌ها مزومتخلخل کردن ترکیب فورستریت به وسیله‌ی سورفکتانت انجام گرفته است. همچنین نانوذرات سنتز شده توسط آزمون‌ها XRD، TEM، FTIR و BET مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.
این تحقیقات حاصل همکاری دکتر سید علی حسن زاده تبریزی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، اشکان بی غم، دانشجوی کارشناسی ارشد این دانشگاه، و دکتر محمد رفیعی نیا، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه اصفهان، است. نتایج این کار در مجله‌ی Materials Science and Engineering: C (جلد ۵۸، سال ۲۰۱۶، صفحات ۷۳۷ تا ۷۴۱) به چاپ رسیده است.