مقتل مقرم

سيد عبدالرزاق مقرم‏ (ره)
مترجم‏: عبدالرحيم عقيقى بخشايشى

- ۱۶ -


شهادت كودك شيرخواره‏

آنگاه فرمود: فرزند شير خوارم را بياوريد تا با وى نيز وداع كنم. زينب (عليها السلام) فرزندش عبدالله‏(383) را كه مادرش رباب بود به وى داد، امام (عليه السلام) طفل صغير خود را بر دامن نشانده مى‏بوسيد و مى‏فرمود: دور باشند از رحمت خدا اين مردم، آنگاه كه جدت پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) خصمشان باشد بعداً لهولاء القوم اذا كان جدك المصطفى (صلى الله عليه و آله و سلم) خصمهم.(384) پس از آن كودك خود را در بغل گرفت و به طرف اهل كوفه آمد تا مقدارى آب برايش در خواست كند، در همين حال كه كودك در بغل پدرش بود حرمله بن كاهل اسدى، تيرى بسويش رها كرد و او را شهيد نمود. خون كه از گلوى وى سرازير شد امام (عليه السلام) با دست خود آنها را گرفت و به سوى آسمان پاشيد.

امام باقر (عليه السلام) فرمود: حتى از آن خون به زمين برنگشت،(385) و در همين مورد است كه حضرت حجت امام زمان (عليه السلام) و عجل الله تعالى فرجه مى‏فرمايد:

السلام على عبدالله الرضيع، المرمى الصريح، المتظحط دما و المعصد بدمه الى السماء، المذبوح بالسهم فى حجرأبيه، لعن الله راميه، حرمله بن كاهل الاسدى و ذويه سلام برعبدالله آن كودك شيرخواره كه بخاك و خون غلطيد، و خونش فراسوى آسمان بالا رفت، كودكى كه با تير در بغل پدر، او را كشتند، خداوند كشنده‏اش حرمله و يارانش را لعنت كند.(386)

پس از آنكه خون گلوى فرزند را گرفت و به آسمان پاشيد اين جملات را فرمود: اين مصيبت نيز بر من آسان است زيرا خداى تعالى آنرا مى‏بيند هون على ما نزل بى، انه بعين الله تعالى خداوندا! اگر نصر و پيروزى در دنيا را از ما گرفته‏اى، در عوض بهتر از آنرا در آخرت نصيب ما بگردان، و انتقام ما را از اين مردم ستمگر بگير كه اين كودك من كمتر از بچه ناقه صالح پيغمبر نيست اللهم لا يكون أهون عليك من فصيل، الهى ان كنت حبست عنا النصر فاجعله لما هو خير منه و انتقم لنا من الظالمين(387) و اين مصيبت را كه در دنيا بر ما وارد آمد ذخيره آخرت ما قرار بده و اجعل ما حل بنا فى العاجل، ذخيره لنا فى الآجل.(388)

خداوندا! تو شاهدى كه اين مردم شبيه‏ترين فرد به پيغمبرت (صلى الله عليه و آله و سلم) را كشتند اللهم انت الشاهد على قوم قتلوا آشبه الناس برسولك محمد (صلى الله عليه و آله و سلم).(389)

و در همان حال كه خون حضرت على اصغر (عليه السلام) را به سوى آسمان مى‏پاشيد صدائى از عالم غيب شنيد كه مى‏گفت: ياحسين (عليه السلام)! بگذار على اصغر (عليه السلام) را كه دايه‏اش در بهشت منتظر است دعه يا حسين! فان له مرضعاً فى الجنه.(390)

پس از شنيدن اين عبارت، امام (عليه السلام) از اسب فرود آمد و با نوك شمشير خود قبرى حفر و پس از نماز در حاليكه بدنش را خونمالى كرده بود دفن نمود.(391) و برخى فرموده‏اند كه جنازه حضرت على اصغر (عليه السلام) را كنار ساير جنازه‏هاى شهداى اهل بيت گذاشت.(392)

پس از آن در حاليكه چشم از زندگى دنيا پوشيده بود، شمشير از غلاف كشيد و به سوى اين مردم پيش آمد و مبارز طلبيد. هيچكس نبود كه از دست او جان سالم در ببرد، جمع كثيرى از آنها را كشت.(393) سپس به جناح راست لشكر حمله كرد و اين رجز را مى‏خواند:

الموت أولى من ركوب العار   و العار أولى من دخول النار (394)

و بر جناح چپ حمله كرد و اين رجز را خواند:

انا الحسين بن على   اليت أن لا انثنى
أحمى عبالات أبى   امضى على دين النبى (395)

عبدالله بن عمار بن عبد يغوث نقل كرده است: من روز عاشورا در آن لحظات آخر از نزديك شاهد حال و وضعيت حسين (عليه السلام) بودم، هرگز مغلوبى را كه در امواج خروشان گرفتارى و امواج متراكم محنت كه شكيبائى را به باد مى‏دهد و خردها را از جاى بر مى‏كند در حالى كه دشمن مانند نگين انگشتر اطرافش را گرفته و فرزندان و خاندان و يارانش را كشته باشند متين‏تر و خوددارتر، و دل آرامتر و نترس‏تر از حسين (عليه السلام) را نديدم و آنچنان ثابت القلب بيائيد كه اندكى در انديشه‏اش تزلزل و در شجاعتش خللى پديدار نگرديد، هيچكس جرأت روبرو شدن با وى را نداشت، آنگاه كه دست به حمله مى‏زد كسى در برابرش نمى‏ايستاد و تمام آنها همچون بزغاله فرار مى‏كردند.(396)

پسر سعد كه اين وضعيت را مشاهده كرد بر سپاهيان خود نعره زد كه: مگر نميدانيد اين مرد فرزند كسى است كه دلش آكنده و لبريز از علم و ايمان به الله است؟ مگر نميدانيد او فرزند كسى است كه پدرش دمار از روزگار عرب درآورد و كسى نتوانست با او بجنگد و او را شكست دهد؟ شما نمى‏توانيد با او تن به تن بجنگيد، اگر بخواهيد موفق شويد بايد از هر سوى دسته جمعى بر او يورش بريد. پس از صدور اين فرمان از طرف پسر سعد چهار هزار تيرانداز ماهر(397) حمله را آغاز و بسوى خيمه و خرگاه امام حسين (عليه السلام) حركت كردند.

امام (عليه السلام) كه آن يورش ناجوانمردانه سپاهيان عمر سعد را مشاهده كرد بانگ برآورد و به آنها فرمود:

اى پيروان آل ابى سفيان! اگر دين نداريد و از روز قيامت نمى‏ترسيد، حداقل در دنياى خود آزادمرد و جوانمرد باشيد، و شما كه خود را عرب با غيرت مى‏پنداريد، به اصابت و عربيت خود عمل كنيد يا شيعه آل ابى سفيان! ان لم يكن لكم دين و كنتم لا تخافون المعاد، فكونوا احراراً فى ديناكم، و ارجعوا الى احسابكم ان كنتم عرباً كما تزعمون.

شمر كه صداى امام حسين (عليه السلام) را شنيد، از وى پرسيد: اى پسر فاطمه! چه مى‏گوئى؟

امام (عليه السلام) فرمود: من با شما مى‏جنگم و شما با من مى‏جنگيد زنان كه جرم و گناهى ندارند پس جلو اين ديوانه‏هاى گستاخ، و بى شرمتان را بگيريد، و نگذاريد ماداميكه من زنده‏ام متعرض اهل بيت من بشوند.

شمر اين فرمايش امام را پذيرفت و دستور داد سپاهيان مزبور دست از حرم امام (عليه السلام) بردارند و حمله را متوجه خود امام (عليه السلام) بكنند. نبرد سختى در گرفت، در اثر فعاليت فوق العاده و گرمى هوا، تشنگى به شدت بر امام حسين (عليه السلام) غلبه كرد از اين رو به سوى شط فرات كه چهار هزار مأمور به سركردگى عمرو بن حجاج بر آن نگهبانى مى‏دادند حمله برد و تمام آنان را از اطراف شريعه پراكنده كرد و با اسب وارد شريعه گرديد همين كه اسب دهان نزديك برد و خواست آب بياشامد امام (عليه السلام) فرمود:

اى اسب! تو تشنه‏اى و من نيز تشنه‏ام! تا تو آب نياشامى من نيز نمى‏آشامم! انت عطشان و انا عطشان، فلا اشرب حتى تشرب. گويا اسب سخن امام را فهميد، آب نخورده سر را بلند كرد و منتظر ماند تا امام (عليه السلام) آب بياشامد، همين كه امام (عليه السلام) دست را بزير آب فرو برد و خواست بياشامد، مردى از سپاه كوفه صدايش را بلند كرد و گفت:

تو با آشاميدن آب مشغول كيف كردن هستى و حال آنكه اهل حرمت، مورد اهانت قرار گرفته‏اند؟ أتلتذ بالماء و قد هتكت حرمك؟. امام (عليه السلام) با شنيدن اين سخن آب را روى آب ريخت و با لبهاى تشنه و خشكيده از فرات بيرون آمد و به طرف خيمه‏ها حركت كرد، در بين راه سپاه دشمن را با نبرد خود پراكنده كرد تا به خيمه‏ها رسيد.(398)

پس از آنكه امام (عليه السلام)، به خيمه‏ها رسيد و ملاحظه كرد كه خيمه‏ها و ساكنان در آنها همه سالمند مجدداً با آنان خداحافظى كرد و همه را امر به صبر و شكيبائى نمود، آنگاه جامه‏اى پوشيد و خطاب به اهل حرم كرد و فرمود: از هم اكنون آماده بلاء و مصيبت باشيد، و بدانيد كه خداى تعالى حامى و نگهدار شما خواهد بود، و بزودى شما را از شر دشمنان نجات خواهد داد و عاقبت امر شما را به خير و خوبى برگزار خواهد كرد و دشمنانتان را به انواع و اقسام عذابها معذب خواهد نمود، و در مقابل اين همه بلايا و مصيبتها كه متحمل مى‏شويد نعمتها و كرامتها به شما ارزانى خواهد كرد، بنابراين مواظب باشيد شكوه و شكايتى بر زبان نرانيد و چيزى نگوئيد كه از قدر و منزلت شما كاسته گردد استعدوا للبلاء، و اعلموا ان الله تعالى حاميكم و حافظكم، و سينجيكم من شر ايعداء، و يجعل عاقبه أمركم الى خير، و يعذب عدوكم بانواع العذاب. و يعوضكم عن هذه البليه بانواع النعم و الكرامه، فلا تشكوا و لا تقولوا بالستنكم ما ينقص من قدركم.(399)

راستى اگر گفته شود كه مسأله وداع از اعظم مصائبى بود كه امام (عليه السلام) در روز عاشورا با آن روبرو شد سخنى به گزاف نخواهد بود، زيرا در آن حالت زنان و فرزندان آل پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) با چشم خود ملاحظه مى‏كردند كه نقطه مركزى و محور اجتماعشان در حال نابودى، و حصار صيانت و حيثيتشان در حال شكستن و حامى عزت و شرفشان در حال مرگ و آقا و سيدشان در حال فراق و جدائى است كه ديگر هيچ گاه بسويشان مراجعت نخواهد كرد، و نمى‏دانستند پس از او از شر دشمنان به چه كسى پناهنده شوند. و به چه كسى دل خوش نمايند. عظمت مصيبت، همه را پريشان و آشفته خاطر كرده بود. همه گرد هم آمدند و اطراف ابى عبدالله (عليه السلام) را گرفتند، برخى از كودكان با ناله جگرگزار درخواست مى‏كردند آنها را به جاى امنى ببرد و برخى ديگر از فشار تشنگى تقاضاى مقدارى آب مى‏كردند!!

در چنين شرائطى بر سرور غيرتمندان و نمونه مهر و شفقت، چه مى‏گذرد كه با بينش وسيع خود مى‏بيند ودايع رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و زنان و فرزندان اهل بيت عصمت و طهارت كه جز پرده عزت و جاه و جلال و بزرگوارى و احترام چيزى نديده و نمى‏شناختند، بايد با پاى برهنه و روى گشاده با فرياد و ناله‏هاى بلند جانسوز كه دل سنگ سخت را آب مى‏كند در اين بيابان خشك و سوزان از ستم دشمن و از سلب و غارت و ضرب نى و تازيانه به اين سوى و آن سوى بدوند، و غير از امام سجاد (عليه السلام) كه در بستر بيمارى افتاده است حامى و پشتيبانى نداشته باشند.

فلو ان ايوبا رأى بعض ما رأى   لقال: بلى هذه العظيمه بلواه

اما عقيله بنى هاشم زينب كبرى (عليها السلام) همه اين مصائب را با چشم خود مى‏بيند، و مى‏نگريست عروه الوثقاى دين در حال از هم گسستن، و حبل نبوت در شرف انقطاع، و منار شريعت در معرض خاموشى، و شجره امامت در حال پژمردگى و افسردگى است.

تنعى ليوت البأس من فتيانها   و غيوثها ان عمت البأساء
تبكيهم بدم فقل بالمهجه الحرا   تسيل العبره الحمراء
حن و لكن الحنين بكا و قد   ناحت و لكن نوحها ايماء

در همين حال كه اطراف ابى عبدالله (عليه السلام) را زنان و فرندان گرفته بودند متوجه جناب سكينه شد، سكينه‏اى كه درباره‏اش به حسن مثنى فرموده بود: دائماً غرق در ياد خدا است. ديد از ديگر زنان فاصله گرفته و در كنارى ايستاده و گريه مى‏كند، نزديك وى رفت ضمن دلدارى و تفقد از او امر به صبر و شكيبائى اش فرمود و به زبان حال مى‏گفت:

هذا الوادع عزيزتى و الملتقى   يوم القيامه عند حوض الكوثر
فدعى البكاء و للاسار تهيأى   واستشعرى الصبر الجميل و بادر
و اذا رايتنى على وجه الثرى   دامى الوريد مبضعاً فتصبرى

عزيزم! اين آخرين ديدار من با شماست، وعده ملاقات من و شما كنار حوض كوثر. عزيزم گريه براى من را ترك كن و خود را براى اسيرى آماده بنما، هم اكنون صبر و شكيبائى پيشه گير كه گريه بعد از اين خواهد بود. آنگاه كه بدنم را روى خاك بينى در حاليكه قطعه قطعه و خون از رگهاى بدنم بيرون مى‏ريزد.

در همين حال كه با زنان و دختران خود سخن مى‏گفت و به دلدارى آنها مشغول بود، عمر سعد به سپاهيان خود گفت:

تا زمانى كه به خود و به زن و فرزندان خود سرگرم است بر او يورش بريد، به خدا سوگند اگر از آنها فارغ شود نه ميمنه‏اى براى شما مى‏گذارد و نه ميسره‏اى ويحكم! هجموا عليه ما دام مشغولاً بنفسه و حرمه، و الله ان فرغ لكم، لا تمتاز ميمنتكم عن ميسرتكم. بدنبال اين فرمان تيرهاى پى در پى به سوى امام رها شد و از ميان بندهاى خيمه‏ها مى‏گذشت. تيرى به روپوش يكى از زنها، اصابت كرد در اثر آن زنها، سراسيمه و وحشت زده به خيمه‏ها پناه بردند و پيوسته نگاه مى‏كردند ببينند امام در اين بين يكه و تنها چه مى‏كند، ديدند بدون كمترين ترس و بيمى مانند شيرى ژيان بر آنان حمله كرد و آنچنان آنها را از دم شمشير مى‏گذراند كه داد و فرياد همه بلند شد، و از هر سو تيرها را بسويش پرتاب مى‏كردند و حضرت نيز آنها را به سينه و گلوگاه خود مى‏خريد.(400)

پس از آنكه دشمن را پراكنده كرد به جايگاه اول خود برگشت و پيوسته ذكر لا حول و لا قوه الا بالله العظيم(401)را بر زبان جارى مى‏كرد. در همين حال كه به شدت تشنه بود درخواست مقدارى آب فرمود، شمر در جواب درخواست امام (عليه السلام) گفت: هرگز از اين آب نخواهى آشاميد تا وارد آتش دوزخ بشوى لا تذوقه حتى تردالنار. مرد ديگرى از سپاهيان كوفه با استهزاء گفت: يا حسين مگر رودخانه فرات را نمى‏گرى كه مانند شكم مار از سپيدى مى‏درخشد!؟ به خدا سوگند از آن ننوشى تا از تشنگى جان سپارى! يا حسين الا ترى الفرات كانه بطون الحيات؟ فلا تشرب منه حتى تموت عطشاً...!

امام (عليه السلام) بر او نفرين كرد و فرمود: خداوندا! او را با لب تشنه بميران اللهم امته عطظاً. نفرين امام درباره وى به اجابت رسيد، پيوسته طلب آب مى‏كرد و آنقدر مى‏آشاميد تا از گلويش بيرون مى‏آمد ولى عطش و تشنگى اش فرو نمى‏نشست و بهمين حال بود تا به درك رفت.(402)

امام (عليه السلام) همچنان ايستاده بود كه ابو حتوف جفعى تيرى رها كرد و بر پيشانى وى اصابت نمود، امام (عليه السلام) چوبه تير را از پيشانى مبارك خود بيرون آورد خون جارى شد و صورت و محاسن شريفش را پر از خون كرد، در اين حال امام (عليه السلام) فرمود: خداوندا! بلايى را كه اين بندگان ياغى و نافرمانت به سر من آورده‏اند مى‏بينى، خداوندا! آنها را به بلاى تفرقه و تشتت مبتلا گردان، و با ذلت و خوارى آنان را بميران. خداوندا! احدى از ايشان را در دنيا باقى مگذار! و در قيامت هرگز آنها را مورد عفو و آمرزش خود قرار مده! اللهم انك ترى ما انا فيه من عبادك هولاء العصاه، اللهم عدداً، و اقتلهم بدداً، و لا تذرعلى الأرض، منهم احداً، و لا تغفر لهم ابداً.

آنگاه با صداى بلند بانگ برآورد و فرمود: اى بد امتان! چه بسيار بد عمل كرديد درباره اولاد پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) پس از او، اين را بدانيد پس از من هيچ قاتل و كشتارى در بيم و هراس نخواهيد بود، با كشتن من هر جنايتى بر شما آسان خواهد شد، من اميدوارم خداوند با اين شهادت، مرا مورد كرامت و لطف خود قرار دهد، و انتقام خون مرا از شما بگيرد يا امه السوء! بئسما خلفتم محمداً فى عترته، اما انكم لا تقتلون رجلاً فتهابون قتله، بل يهون عليكم ذلك عند قتلكم اياى، و ايم الله انى لارجو ان يكرمنى الله بالشهاده، ثم ينتقم ولى منكم من حيث لا تشعرون.

حصين بن مالك سكونى با استهزاء گفت: اى پسر فاطمه! چگونه خدا انتقام تو را ما مى‏گيرد؟! بماذا ينتقم لك منا يابن فاطمه؟

حضرت فرمود: جنگ و اختلافى در ميانتان بوجود خواهد آمد كه خون يكديگر را به زمين بريزيد و پس از آن خداوند عذاب دردناكى بر شما فرود خواهد فرستاد سيلقى بأسكم، و يسفك دمائكم، ثم يصب عليكم العذاب الأليم.(403)

امام (عليه السلام) كه از شدت خستگى و تشنگى همچنان ايستاده بود ناگهان مردى سنگى به پيشاپيش زد، مجدداً خون صورت و محاسن شريفش را فرا گرفت، دامن خود را برگرفت تا خون را از چشمهايش بزدايد، يكى از سپاهيان تير تيز سه شعبه‏اى‏(404) بر قلب مبارك امام نشانه گرفت، امام (عليه السلام) فرمود: بسم الله و بالله و على مله رسول الله آنگاه سرش را بسوى آسمان بلند كرد و فرمود: خدايا تو مى‏دانى اين مردم كسى را مى‏كشند كه غير از او پسر پيغمبرى در تمام اين دنيا وجود ندارد الهى انك تعلم انهم يقتلون رجلاً ليس على وجه الارض اين نبى غيره.

پس از آن، تير را از طرف پشت بيرون كشيد، و خون مانند ناودان از جاى آن بيرون مى‏ريخت.(405) دست خود را زير زخم گرفت و همينكه پسر از خون شد آنرا به سوى آسمان پاشيد و فرمود: اين مصيبت نيز بر ما آسان است زير خدا آنرا مى‏بيند هون على ما نزل بى انه بعين الله. خون را به آسمان پاشيد و حتى يك قطره از آن هم بزمين برنگشت‏(406)مجدداً مشت خود را از خون پر كرد و بر سر و صورت و محاسن خويش ماليد و فرمود: مى‏خواهم با همين حال كه سرم از خون بدنم رنگين است به لقاء الله و ملاقات جدم پيغمبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) برسم و شكايتشان را به او تقديم كن و بگويم اى رسول خدا! فلان و فلان مرا كشتند هكذا كون حتى القى الله و جدى رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) و انا مخضوب بدمى و أقول: يا جدى قتلنى فلان و فلان.(407)

با خونريزى زياد و ضعف فراوان از پاى درآمد و به زمين نشست، و توان نشستن را نيز نداشت كه پيوسته به روى زمين مى‏افتاد.(408) در اين هنگام مردى بنام مالك بن نسر نزد وى آمد زبان به ناسزا گشود و سپس شمشيرى بر فرق آن حضرت زد، شب كلاهى كه بر سر امام (عليه السلام) بود پر از خون شد، امام (عليه السلام) فرمود: اميدوارم از خوردن و آشاميدن با اين دست، محروم گردى و خداوند تو را با ستمكاران محشور گرداند، پس از آن شب كلاه را برداشت و عمامه‏اى را بر كلاهى پيچيد و بر سر گذاشت.(409)

شهادت محمد بن ابى سعيد

هانى بن ثبيت حضرمى نقل مى‏كند: وقتى كه حسين بن على (عليه السلام) را كشتند من در آنجا نفر دهمى بودم كه مسائل را از نزديك مشاهده كردم موقعى كه امام در قتلگاه افتاده بود ديدم پسر بچه‏اى كه فقط يك پيراهن و زير شلوارى پوشيده بود، و دو دانه جواهر قيمتى در گوش داشت، چوبى از چوبهاى خيام را بدست گرفته و سراسيمه به اين طرف و آنطرف مى‏دويد، در همين حال مردى از سواران سپاه كوفه كه او را ديد اسب خود را به سوى او حركت داد، همينكه باو رسيد از همان بالاى اسب، خود را كج كرد و با شمشير او را دو نيمه كرد، وقتى كه بر او خورده گرفتند كه چرا نسبت به اين بچه صغير چنين رفتار كردى، بدون اينكه جوابى بدهد با اشاره دست و سر طرف را از خود دور مى‏كرد.(410) نام اين كودك خردسال محمد فرزند ابى سعيد بن عقيل بن ابيطالب بود(411) كه مادرش مات و مبهوت ايستاده و خيره به او نگاه مى‏كرد.(412)

شهادت عبدالله بن الحسن (عليه السلام)

سپاه كوفه پس از اندكى درنگ دوباره به سوى امام حسين (عليه السلام) برگشتند و در حالى كه هنوز روى زمين نشسته و نمى‏توانست بلند شود اطرافش را محاصره كردند، در اين هنگام عبدالله بن حسن كه يازده ساله بود نگاهش به عمويش افتاد و ديد كه دشمن دور او حلقه زده است، حركت كرد دوان دوان به سوى عمو برود، جناب زينب (عليها السلام) خواست او را نگه دارد و به خيمه‏ها برگرداند او مى‏گفت نه، به خدا سوگند از عمويم جدا نمى‏شوم. حركت كرد و خود را به امام (عليه السلام) رساند. در همين هنگام، بحر بن كعب شمشير بلند كرده بود كه بر سر امام (عليه السلام) فرود آورد، عبدالله داد كشيد و گفت: اى پسر زن ناپاك، تو مى‏خواهى عمويم را بكشى؟ آن دژخيم شمشيرش را فرود آورد و عبدالله كه دست خود را به عنوان حمايت از عمو، سپر ساخته بود تا از فرود آمدن شمشير بر بدن عمويش جلوگيرى كند، آنچنان دست كوچك و نازكش را قلم نمود كه به پوست بازو آويزان گرديد. صداى عبدالله بلند شد و با گفتن يا عماه! بدادم برس! خود را در دامن عمو انداخت، حسين (عليه السلام) بدن نيمه جان او را به آغوش كشيد و لختى دل به دلش نهاد تا دم جان دادن با او همدردى نمايد، آنگاه به او فرمود:

فرزند برادرم! بر اين مصيبت صبر كن كه خير تو در آن است، زيرا خداوند تو را به پدران صالح و شايسته‏ات ملحق خواهد نمود. آنگاه هر دو دست خود را به سوى آسمان بلند كرد و سپاه كوفه را اين چنين نفرين نمود: خداوندا! اين مردم ستمگر را از باران رحمت و از بركات زمين محروم بگردان! و اگر عمرشان به درازا مى‏كشد به بلاى تفرقه و تشتت مبتلايشان بفرما، و آنها را در اختلاف شديد قرار بده، حكام و فرمانروايانشان را هرگز از آنان خشنود و راضى مگردان (ستيزه و دشمنى بين آنان و حكامشان قرار بده) كه آنها ما را با وعده نصرت و يارى دعوت كردند سپس بجنگ ما قيام نمودند.(413) سرانجام در حاليكه عبدالله در بغل عمويش بود حرمله با تيرى كه به سوى او پرتاب كرد شهيدش نمود.(414)

امام (عليه السلام) مدتى نسبتاً طولانى روى زمين افتاده بود كه اگر مى‏خواستند او را شهيد كنند مى‏توانستند ولى كسى جرأت اقدام نداشت و هر يك براى كشتن او، چشم به ديگرى مى‏دوخت‏(415) اين وسوسه و دو دلى شمر را به خشم آورد و به اطرافيان خود بانگ زد: واى بر شما باد! چرا ايستاده‏ايد؟ منتظر چه مانده‏ايد؟ مادرتان برايتان شيون كند، با اين كه مى‏بينيد زخم تيرها و نيزه‏ها او را از پاى در آورده است...! چرا كار او را نمى‏سازيد؟(416)

هراسى كه از شمر در دل داشتند كار خود را كرد و يكپارچه به فرماندهى او بر وى حمله كردند، و مردى بنام زرعه بن شريك تميمى با تيغ دست چپش را بريد و حصين بن نمير با گروه خود تيرهاى پى در پى به سويش پرتاب مى‏كردند(417)و ديگرى شمشيرى بر شانه‏اش فرود مى‏آورد، و سنان بن انس نخست نيزه‏اى بر ترقوه و زير گلويش، فرو كرد و سپس چند جاى استخوانهاى سينه‏اش را با نيزه سوراخ سوراخ نمود و در آخر تيرى بر گلويش نشانه رفت‏(418) و صالح بن وهب نيزه‏اى در پهلويش فرو برد.(419)

هلال بن نافع مى‏گويد: آنگاه امام حسين (عليه السلام) در حال جا دادن بود من در نزديكى او بودم، به خدا قسم هرگز كشته‏اى را كه سر و صورتش به خون بدنش آغشته باشد و در عين حال چهره‏اى نورانى و زيبايى داشته باشد، زيباتر و نورانى‏تر از حسين (عليه السلام) نديده بودم. آنقدر چهره حسين (عليه السلام) در آنحال زيبا و نورانى بود كه من غرق در نور جمالش شده بودم و مصيبتها و كشتنش را با آن وضع فراموش كرده بودم. هلال مى‏افزايد: در همان حال امام حسين (عليه السلام) تقاضاى مقدارى آب نمود ولى هيچ كس حاضر نشد به او آب بدهد...! يك نفر از سپاهيان كوفه در جوابش گفت: تو هرگز از اين آب نخواهى نوشيد تا اينكه به حاميه و جهنم وارد شوى، و از حميم آن بياشامى...!

امام در پاسخ آن فاسق فرمود: من بر حاميه و جهنم وارد مى‏شوم؟! من بر جدم رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) وارد خواهم شد و در محضر او در جايگاه صدق نزد فرمانرواى مقتدر منزل خواهم كرد، و تمام مصائبى را كه به من وارد ساختيد شكايت شما را خواهم كرد. أنا ارد الحاميه؟! و انما ارد على جدى رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) و اسكن معه فى داره فى مقصد عند مليك مقتدر، و اشكو اليه ما ارتكبتم منى و فعلتم بى.

با شنيدن سخنان امام (عليه السلام) تمام آنان خشمگين و غضبناك شدند آنچنان گوئى در دل هيچ كدام ذره‏اى رحم و رقت قلب وجود ندارد.(420) چندان نيزه و تيغ بر بدنش زدند تا از جنبش افتاد و جان سپرد...!!(421)

آخرين دعا و آخرين مناجات‏

امام (عليه السلام) در آخرين لحظات حيات و زندگى، چشمهايش را باز كرد و به سوى آسمان متوجه شد و براى آخرين بار با پروردگار خود چنين راز و نياز كرد:

اللهم متعالى المكان، عظيم الجبروت، شديدالمحال، غنى عن الخلائق، عريض الكبرياء، قادر على ما تشاء، قريب اذا دعيت، محيط بما خلقت، قابل التوبه لمن تاب اليك، قادر على ما اردت، تدرك ما طلبت، شكور اذا شكرت، ذكور اذا ذكرت، ادعوك محتاجاً، و ارغب اليك فقيراً، و افزع اليك خائفاً، و آبكى مكروباً، و استعين بك ضعيفاً، اتوكل عليك كافياً.

اللهم احكم بيننا و بين قومنا فأنهم غرونا و خذلونا و غدروابنا و قتلونا، و نحن عتره نبيك و ولد حبيبك محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) اصطفيته بالرساله و ائتمنته على الوحى، فاجعل لنا من امرنا فرجاً و مخرجاً يا ارحم الراحمين.(422)

صبراً على قضائك يا رب لا اله سواك يا غياث المستغيثين‏(423) مالى رب سواك و لا معبود غيرك صبراً على حكمك يا غياث من لا غياث له يا دائماً لا نفاذله، يا محيى الموتى، يا قائماً على كل نفس بما كسبت، احكم بينى و بينهم و انت خيرا الحاكمين.(424)

اى خدائى كه مقامت بس بلند، و قدرتت عظيمف و غضبت شديد، تو كه از مخلوقات خود بى نيازى، و كبريائيت فراگير است، به آنچه بخواهى توانائى‏ت رحمتت به بندگانت نزديك، وعده‏ات صادق، نعمت كامل و شامل، امتحانات زيبا، به بندگانت كه تو را بخواهند نزديك، و بر آنچه آفريده‏اى محيطى، هر كه را كه از در توبه درآيد پذيرائى، آنچه را كه اراده كنى توانائى، و آنچه را كه طلب كنى مى‏يابى، شاكرينت را شكرگزارى، يادكنندگانت را ياد آورى، من نيازمندانه تو را خوانم و فقيرانه بسويت روى آرم، و بيمناكانه به پيشگاهت ناله مى‏كنم، و غمگينانه در برابرت مى‏گريم، و ضعيفانه از تو مدد مى‏جويم و خود را به تو واگذار مى‏كنم كه بسنده‏اى.

خداوندا! تو در ميان ما و اين مردم داورى كن، كه آنها درباره ما مكر و حيله كردند و دست از يارى ما برداشتند، در مورد ما عهد شكنى و خيانت كردند و ما را كه عترت پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) و فرزندان حبيب تو محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) هستيم كشتند، پيامبرى كه تو او را به رسالت خويش برگزيدى، و امين وحى خود قرارش دادى، اى ارحم الراحمين در حوادث براى ما گشايش، و در گرفتاريها برايمان رهايى عنايت فرما.

و در نهايت مناجات خود را با اين كلمات به پايان برد:

اى پروردگار! كه جز تو خدائى نيست در مقابل قضا و قدرت شكيبايم، اى فرياد رس دادخواهان كه جز تو مرا پروردگارى و معبودى نيست بر حكم و تقديرت صابر و شكيبايم، اى فرياد رس بيكسان! اى هميشه زنده بى پايان! اى زنده كننده مردگان! اى ثابت و برقرارى كه هر كسى را با كردارش مى‏سنجى! ميان من و اين مردم حكم كن كه تو بهترين حكم كنندگانى.(425)