يكى از اهداف اسلام اين است كه اختلافات غير عادلانه اى كه در اثر بى عدالتى هاى اجتماعى ، در ميان طبقه غنى و ضعيف پيدا مى شود از بين برود و سطح زندگيشان را بدون كمك ديگران رفع كنند بالا بيايد، و حداقل لوازم زندگى را داشته باشند، اسلام براى رسيدن به اين هدف برنامه وسيعى در نظر گرفته است كه از جمله آن ها تحريم رباخوارى و تشويق به انفاق و كمكهاى مالى مى باشد.⁽⁶⁵⁾
فوائد فردى انفاق و صدقه
آن گونه كه از آيات قرآنى و سخنان معصومين عليه السلام استفاده مى شود، انفاق و صدقه علاوه بر فوائد اجتماعى ، فايده هاى بسيارى هم در دنيا و هم در آخرت براى انفاق كننده دارد از جمله :
فايده اول : كه بسيار هم مشهور است اين است كه : صدقه هفتاد نوع مرگ بد را دفع مى كند.
1- امام صادق عليه السلام فرمود: ((اءلبر و الصدقة يدفعان عن صاحبهما سبعين ميتة السوء؛ نيكى و صدقه هفتاد نوع مرگ بد را از صاحبانشان (نيكوكار و انفاق كننده ) دفع مى كنند.))⁽⁶⁶⁾
2- پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله هم فرمود: ((الصدقة تدفع ميتة السوء؛ صدقه مرگ بد (دلخراش ) را منع (دفع ) مى كنند.))⁽⁶⁷⁾
3- هم چنين پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: ((ان من يموت بالذنوب اءكثر ممن يموت بالاجال و من يعيش بالاحسان اءكثر ممن تعيش بالاجال ؛ بدرستى كه كسانى كه بوسيله گناهان مى ميرند بيشتر از كسانى هستند كه با مرگ طبيعى از دست مى روند و همچنين كسانى كه با احسان و نيكوكارى زندگى (عمر بيشترى ) مى كنند بيشتر از كسانى هستند كه عمر طبيعى دارند)).⁽⁶⁸⁾
4- امام صادق عليه السلام فرمود: ((من تصدق فى كل يوم اءو ليلة ، ان كان يوم فيوم ، و ان كان ليل فليل ، دفع عنه اءلهدم و السبع و ميتة السوء؛ هر كس در روز و شب صدقه دهد، از زير آوار رفتن و آسيب درنده و مرگ بد ايمن مى ماند اگر در روز صدقه دادن همان روز و اگر در شب داد همان شب ايمن است .))⁽⁶⁹⁾
5- امام باقر عليه السلام فرمود: ((ان الصدقة لتدفع سبعين علة من بلايا الدنيا مع ميتة السوء، ان صاحبها لا يموت ميتة سوء اءبدا؛ همانا صدقه هفتاد گونه علت از (بلاها و) و ناگوارى هاى دنيا و مردن بد (دلخراش ) را از انسان بر مى دارد. و انفاق كننده (صدقه دهنده ) هرگز به مرگ بد (دلخراش ) مبتلا نمى شود)).
6- اميرمؤ منان على عليه السلام فرمود: ((بالصدقة تفسخ الاجال ؛ با صدقه دادن مرگ و مير به تاءخير افتاده دور مى شود.))⁽⁷⁰⁾
7- و هم چنين امام على عليه السلام فرمود: ((الصدقة تقى مصارع السوء؛ صدقه دادن انسان را از بد مردن حفظ و نگهدارى مى كند.))⁽⁷¹⁾
پاسخ به يك اشكال مهم
# ((اشكال )) در بعضى از روايات آمده است كه صدقه باعث مى شود كه اجل (مرگ ) انسان به تاءخير مى افتد، آيا اين سخن با آن سخنى كه گفته مى شود كه هر انسانى زمان مرگش معين است و لحظه اى تاءخير نمى افتد منافات ندارد؟
# ((جواب )) بدون شك انسان داراى دوگونه سرآمد(اجل ) است :
1- سرآمد و اجل حتمى كه پايان استعداد جسم انسان براى بقا است ، و با فرارسيدن آن هرچيز به فرمان الهى پايان مى پذيرد.
2- سرآمد و اجل معلق ، كه با دگرگونى شرايط دگرگون مى شود، براى مثال ، انسانى دست به انتحار و خودكشى مى زند در حالى كه اگر اين گناه كبيره را انجام نمى داد سالها زنده مى ماند، و يا بر اثر روى آوردن به مشروبات الكلى و مواد مخدر و شهوترانى بى حد و حساب توانائى جسمى خود را در مدت كوتاهى از دست مى دهد، در حالى كه اگر اين امور نبود ساليان بسيارى مى توانست عمر كند.
اين ها امورى است كه براى همه قابل درك و تجربه است ، و احدى نمى تواند آن را انكار كند.
در زمينه حوادث ناخواسته نيز امورى وجود دارد كه مربوط به اجل معلق است كه آن نيز قابل نمى باشد.
بنابراين اگر در روايات فراوانى آمده است كه انفاق در راه خدا يا صله رحم ، عمر را طولانى و بلاها را برطرف مى سازد در حقيقت ناظر به همين عوامل است .
و هرگاه ما اين دو نوع اجل و سرآمد عمر را از هم تفكيك نكنيم درك بسيارى از مسائل در رابطه با قضا و قدر و تاءثير جهاد و تلاش و كوشش در زندگى انسان ها لاينحل مى ماند.
اين بحث را ضمن يك مثال ساده مى توان روشن ساخت ، و آن اين كه : انسان يك دستگاه اتومبيل و تهيه مى كند كه طبق پيش بينى هاى مختلفى كه در ساختمان آن به كار رفته مى تواند مثلا بيست سال عمر كند، اما مشروط به اين كه به آن دقيقا برسند، و مراقبت هاى لازم را به عمل آورند، در اين صورت اجل حتمى اين اتومبيل همان بيست سال است كه از آن فراتر نمى رود.
ولى اگر مراقبت هاى لازم انجام نشود و آن را به دست افراد ناآگاه و لاابالى بسپارند و بيش از قدرت و ظرفيت آن كار بكشند، و در جاده هاى پر سنگلاخ همه روزه آن را به كار گيرند ممكن است عمر بيست ساله آن به نصف ، يا به عُشر تنزل پيدا كند، اين همان ((اجل )) معلق آن است .⁽⁷²⁾
فايده دوم : اين كه صدقه هفتاد نوع شر و بلا را دفع مى كند.
1- امام صادق عليه السلام ((الصدقة باليد تقى السوء ميتة و تدفع سبعين نوعا من اءنواع البلاء؛ صدقه بوسيله دست ، نگهدارنده انسان از مرگ بد (دلخراش ) و دفع كننده هفتاد نوع از انواع بلاها(ناگوارى ها) است .⁽⁷³⁾
2- امام باقر عليه السلام فرمود: ((ان الصدقة لتدفع سبعين بلية من بلايا الدنيا مع ميتة السوء، ان صاحبها لا يموت ميتة السوء اءبدا مع ما يدخر لصاحبها فى الاخرة ؛ بدرستى كه صدقه هفتاد نوع بلا از بلاهاى دنيا همراه با مرگ بد (دلخراش ) از انسان بر مى دارد، و هم چنين انفاق كننده (دهنده صدقه ) هرگز با مرگ بد(دلخراش ) از دنيا نمى رود، بلكه همراه صاحبش به آخرت مى رود.⁽⁷⁴⁾
3- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ((اءلصدقة تدفع عن صاحبها آفات الدنيا و فتنة القبر و عذاب يوم القيمة ؛ صدقه از صاحبش آفات دنيا و عذاب قبر و عذاب در روز قيامت را دفع مى كند.
فايده سوم : اين كه انفاق و صدقه در صبحگاهان و هنگام مسافرت بلا و شر را از انفاق كننده دفع مى كند.
1- از ابوولاد روايتى را از امام صادق عليه السلام نقل نموده كه فرموده است : ((بكروا بالصدقة ، و ارغبوا فيها فما من مؤ من يتصدق بصدقة يريد بها ما عند الله ليدفع الله بها شر ما ينزل من السماء الى الارض فى ذلك اليوم ؛ آغاز كنيد صبح را با صدقه و به آن راغب باشيد، پس آن چه را كه مؤ من صدقه مى دهد ارائه مى كند بوسيله ما عندالله را هر آينه دفع مى كند خداوند بوسيله آن صدقه شر و عواقب آن چه را كه از آسمان به زمين در آن روز نازل مى شود.))⁽⁷⁵⁾
2- و هم چنين امام صادق عليه السلام فرمود: ((باكروا بالصدقة فان البلا يا لا يتخطاها و من تصدق بصدقة اءول النهار دفع الله عنه شر ما ينزل من السماء فى ذلك اليوم ، فان تصدق اءول الليل دفع الله عنه شر ما ينزل من السماء فى تلك الليلة ؛ بامدادان صدقه دهيد، زيرا بد بر صدقه نمى گذرد، و هركه در آغاز روز صدقه داد، شر و بدى (ناگوارى هايى ) كه در آن روز از آسمان فرود مى آيد را خداوند از او برطرف مى كند، و اگر در اول شب صدقه دهد خداى تعالى شر و بدى آن شب را كه از آسمان نازل مى گردد را از او دفع مى كند.))⁽⁷⁶⁾
3- امام صادق عليه السلام فرمود: ((من تصدق فى يوم اءو ليلة ان كان يوم فيوم و ان كان ليلة فليلة دفع الله عنه الهدم و السلع و ميتة السوء؛ هر كس در روز و شب صدقه دهد، از زير آوار رفتن و آسيب درنده و مرگ بد ايمن مى ماند، اگر در روز صدقه دهد همان روز و اگر در شب صدقه دهد داد در همان شب .))⁽⁷⁷⁾
فايده چهارم و پنجم : انفاق و صدقه فقر را زائل و عمر را طولانى مى كند.
1- امام صادق عليه السلام فرمود: ((اءلبر و الصدقة ينفيان الفقر و يزيدان فى العمر؛ نيكوكارى و صدقه فقر را از بين برده و عمر را زياد مى كند.))⁽⁷⁸⁾
2- از خبرى از ابو حمزه ثمالى نقل شده كه گفته است : اگر خواستى كه خداوند خانه ات را طيب و پاكيزه و در روزى كه او را ملاقات مى كنى گناهانت را ببخشد: ((فعليك بالبر و صدقة السر و صلة الرحم فانهن يزدن فى العمر و ينفيق الفقر و يدفعن عن صاحبهن سبعين ميتة سوء؛ بر تو باد احسان و صدقه پنهانى و صله رحم ، كه عمر را زياد مى كنند و فقر را از بين مى برند و هفتاد نوع مرگ بد (دلخراش ) را از صاحبانش (انفاق كننده و صدقه دهندگان ) را دفع مى كند.))⁽⁷⁹⁾
فائده ششم : صدقه كليد روزى است .
1- اميرمؤ منان على عليه السلام فرمود: ((استنزلوا الرزق بالصدقة ...؛ با صدقه روزى را از خدا دريافت كنيد، هر كس يقين به جايگزين دارد از صدقه خوددارى نمى كند.))⁽⁸⁰⁾
2- امام صادق عليه السلام فرمود: ((و الذى بعث جدى بالحق نبيا ان الله ليرزق العبد على قدر المروة ؛ قسم به كسى كه جدم رسول خدا صلى الله عليه و آله را به حقيقت به پيامبرى برانگيخت ، بدرستى كه خداوند روزى بنده اش را به اندازه مروت و (جوانمرديش ) مى دهد.))⁽⁸¹⁾
3- امام صادق عليه السللام فرمود: ((ان لكل شيى ء مفتاحا و مفتاح الرزق الصدقة ؛ هر چيزى كليدى دارد و كليد روزى صدقه است .⁽⁸²⁾
فايده هفتم : خداوند در مقابل مالى كه صدقه داده شده ، عوض ‍ مى دهد.
خداوند متعال در قرآن مى فرمايد: ((و ما اءنفقتم من شيى ء فهو يخلفه و هو خير الرازقين ؛ هر چيزى را(در راه او) انفاق كنيد جاى آن را پر مى كند و او بهترين روزى دهندگان است .))⁽⁸³⁾
اموال خود را بيمه كنيد
يكى از مفسران در ذيل اين آيه شريفه ، تحليل جالبى دارد، مى گويد عجيب است كه تاجر هنگامى كه بداند يكى از اموالش در معرض تلف است حاضر است آن را حتى به صورت نسيه بفروشد، هرچند طرف فقير باشد، مى گويد: اين بهتر است كه بگذارم نابود شود.
و اگر تاجرى در چنين شرايطى اقدام به فروش اموالش نكند تا نابود شود او را ((خطاكار)) نامند.
اگر در چنين شرايطى ، خريدار سرمايه دارى پيدا شود و به او نفروشد او را ((بى عقل )) معرفى مى كنند.
و اگر علاوه بر همه اين ها خريدار با داشتن تمكن مالى همه گونه وثيقه بسپارد و سند قابل اطمينانى نيز بنويسد در عين حال به او نفروشد ((ديوانه اش مى خوانند.
ولى تعجب در اين است كه ما همه اين كارها را انجام مى دهيم و هيچ كس ‍ آن را جنون نمى شمرد.
زيرا تمام اموال ما قطعا در معرض زوال است و خواه ناخواه از دست ما بيرون خواهد رفت ، و انفاق كردن در راه خدا يك نوع وام دادن به او است ، و ضامنى بسيار معتبر يعنى خداوند بزرگ فرموده : ((و ما اءنفقتم من شيى ء فهو يخلفه ؛ هر چه را انفاق كنيد عوضش را مى دهد)) و در عين حال املاك خود را نزد ما گروگان گذاشته ، چراكه هر چه در دست انسان است ، عاريتى از ناحيه اوست (و محكمترين سندها را از كتب آسمانى در اين زمينه در اختيار ما نهاده ).
اما با همه اينها بسيارى از اموال خود را انفاق نمى كنيم و مى گذاريم از دستمان برود، نه اجراى داريم و نه شكرى .⁽⁸⁴⁾
عوض صدقه در سخنان معصومين (ع )
1- در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى خوانيم : ((من اءيقن بالخلف سخت نفسه بالنفقة ؛ كسى كه يقين به عوض و جانشين داشته باشد در انفاق كردن سخاوتمند خواهد بود.))⁽⁸⁵⁾
2- ابواسحق گفته : كه اميرمؤ منان على عليه السلام چهار درهم داشت و جز آن چيزى درنزد حضرتش نبود، يك درهم را به شب ، و يك درهم را به روز يك درهم را نهانى و يك درهم را آشكارا صدقه داد، چون خبر به رسول اكرم صلى الله عليه و آله رسيد فرمودند:
يا على ! چه چيزى تو را وادار به اين كار كرد؟
گفت : وفا كردن خدا به وعده اش ، كه خداى تعالى اين آيه شريفه (بقره ، 274) را نازل فرمود: آن كسانى كه مالهاى خود را در شب و روز و پنهان و آشكارا انفاق مى كنند پاداش ايشان در نزد پروردگارشان است .))⁽⁸⁶⁾
فايده هشتم : انفاق و صدقه باعث بى نيازى و فراوانى و بركت اموال مى شود.
آن گونه كه عملا تجربه شده است و معصومين عليه السلام بر آن تصريح نموده اند آن است كه صدقه به سرعت باعث بى نيازى و فراوانى و بركت اموال مى شود:
امام صادق عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل نمودند كه آن حضرت فرمود: ((تصدقوا، فان الصدقة تزيد فى المال كثرة ، تصدقوا يرحمكم الله ؛ صدقه دهيد، زيرا كه صدقه مال را زياد مى كند، و صدقه دهيد، خدايتان شما را بيامرزد.))⁽⁸⁷⁾
فايده نهم : انفاق و صدقه باعث اداء دين مى شود
در اين باره امام صادق عليه السلام فرمود: ((ان الصدقة تقضى الدين و تخلف بالبركة ؛ به تحقيق صدقه دَين (قرض ) را ادا مى كند، و بركت جايگزين آن مى شود.))⁽⁸⁸⁾
در اين باره در روايات آمده است كه مستحب است كه انسان قرض كند و صدقه بدهد، براى اين كه باعث وسعت در اداء آن چه قرض گرفته شده مى شود.
فايده نهم : انفاق و صدقه داروى درمان بيماريهاست .
صدقه سودمندترين داروها و سريعترين چيز براى دفع بيمارى هاست ، به همين جهت است كه به ما امر كرده اند كه صدقه بدهيم ، بلكه تصريح شده به اين كه بيمار با دستان خودش انفاق كند:
1- امام صادق عليه السلام فرمود: ((داووا مرضاكم بالصدقة و ما على اءحدكم اءن يتصدق بقوت يومه ان ملك الموت يدفع اليه الصك بقبض روح العبد فيتصدق ، فيقال له : رد عليه الصك ؛ بيمارانتان را با صدقه دادن درمان كنيد، و هركس روزى خويش را صدقه داده به او گفته مى شود كه سند قبض روح را به فرشته برگردان .))⁽⁸⁹⁾
2- مردى به امام هفتم عليه السلام شكايت كرد كه ده نفر افراد خانواده ام همه بيمارند. حضرت عليه السلام فرمود: ((داووهم بالصدقة فليس ‍ شيى ء اءسرع اجابة من الصدقة و لا اءجدى منفعة على المريض من الصدقة ؛ آنان را با صدقه دادن درمان كن ، زيرا هيچ چيزى سريع الاجابه تر و سودمندتر از صدقه نيست .))⁽⁹⁰⁾
3- امام صادق عليه السلام فرمودند: ((يستجب للمريض اءن يعطى السائل بيده و ياءمر السائل اءن يدعو له ؛ براى مريض مستحب است كه با دستان خودش به فقير عطا كند و امر شده است كه فقير هم او را دعا كند.))⁽⁹¹⁾
4- رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: ((اذا اءردت اءن يصح الله بدنك فاءكثر من الصدقة ؛ اگر مى خواهى خدايت تندرستى بخشد، صدقه بسيار بده .))⁽⁹²⁾
5- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ((تصدقوا و داووهم مرضاكم بالصدقة فان الصدقة تدفع عن الاعراض و الامراض و هى زيادة فى اءعمارك٬ʛ|d?????K?7?v?;?a?? ??K?f????^???????? ??)????.??r??N???`?_?iW??mUZ??U?ݦBx???Tv?? ?_?????R0??_?}?z?,???/An=???2n?ʁ#???[^??????@I???b???v?:???yb.??? ?I???lP??b?V??e?]???k?ꭌ?%*?U??Wϱ?????c?Ǭ?<&-?p??#?L?w???*?%?఻?K`)??\~?????sv?ݭ???r??lz??N??r???????)???v?MK????S????=?K$?[
s??O?p mx??=?M>Pr[ )I???ך~?????ٜ*?Q1#???&?4????IO1?v ?aL?r ?5?D???????Y????so?-c¤b ?k???i?????q'??uLUV?·??΢?f?aH9J?a`?SSp???k?Y?M?a?uꑟ????W3?wꚰ?H??i͚?0?(/L??R?U?B?????Y???W???I?$6&?;???e ?S??ꉁ?͒?M????Cꎗ???z?f?J??????r???v?6?ع?'??Q??? "???#??6'?C1=?9& J??N???? ?/?????q+???????F??)H߃?j6??DO??Xv?G ?U?#M??2???????q*??n????`r?????Ё?Rx?? l L??t?܃??`+bꓹ????????? ?P?f??㘠עA?)~"???ԇ;?]?????V???4)(???????~$?_??Ai ?+(K?U?.Oq??˖??&|VWx???_E1$?^7 :????zyj7??sTm}?S!?X#BN?_}?v}?Ҹp??U@??i???i?r??i????k?f1x?v?0?f?ux????8?cb#%M"f?????a ??B??dK?5 ?W?"?%??%G?&??bt.????5?Qbzn?y친?Pw?]??څ??Wm??D?=%kwrm ?bPX?U d?F~??)?b?Z?L??`w8??????}??ً ?#?????]???"#??????c???O??L$?u??!!?af?A5???C???De?? @?؞?J?F???•|?ǽ?n???b ???<%??}T???xV???????c??q????—?U{?H???u??)y?4????h 5>SRjl??5???< ??(@q?a?u??M?????l?{?ᒺ??k?2??Jz??{jP7z/?????|?Oa?????H!g?Yt???,??@????\c??ͣ??i ((حصنوا اءموالكم بالزكاة و اءنا ضامن لكل ما يتوى فى بر اءو بحر بعد اءداء حق الله فيه من التلف ؛ مال هاى خود را با دادن زكات بيمه نمائيد و من ضامنم هر مالى كه در خشكى يا دريا تباه مى گردد، اگر حقوق خدا در آن مال داده شود از تلف شدن مصون ماند.))⁽⁹⁸⁾
2 اميرمؤ منان على عليه السلام فرمود: ((ما هلك مال فى بر و لا بحر الا لمنع الزكاة منه فحصنوا اءموالكم ؛ هيچ مالى در خشكى و دريا تباه نگردد مگر به خاطر ندادن زكات ، مال هاى خود را با دادن زكات بيمه نمائيد.))⁽⁹⁹⁾
فايده چهاردهم : انفاق و صدقه باعث عزت و دوام دولت مى گردد.
بعضى از روايان گفته اند كه فرعون ، موقع عشاء دستور مى داد به اين كه درب ها باز شوند و ايتام و فقراء و غريبان را بر سر سفره اش حاضر مى كردند و به همين خاطر خداوند به او چهارصد سال فرصت داد.
فايده پانزدهم : صدقه موجب اجابت دعا مى شود.
فايده شانزدهم : انفاق و صدقه كفاره گناهان صغيره و كبيره است .
1- امام صادق عليه السلام فرمود: ((ان صدقة الليل تمحو الذنب العظيم ؛ بدرستى كه صدقه در شب گناهان بزرگ را محو (نابود) مى كند.))⁽¹⁰⁰⁾
2- و هم چنين امام صادق عليه السلام فرمود: ((اءلصدقة جنة عظيمة من النار؛ صدقه سپر عظيمى در مقابل آتش است .))⁽¹⁰¹⁾
فايده هفدهم : خداوند صدقه را از حج و آزاد كردن بنده بيشتر دوست دارد.
فايده هيجدهم : انفاق و صدقه در دستان خود خدا قرار مى گيرد.
به همين خاطر است كه در اخبار وارد شده است كه انسان بعد از دادن صدقه دست خود را ببوسد.
1- امام سجاد عليه السلام به هنگام صدقه دادن دست خود را مى بوسيد، سبب اين كار را پرسيدند، امام عليه السلام فرمود: ((ما تقع صدقة المؤ من فى يد السائل حتى تقع فى يدالله تعالى ...؛ صدقه مؤ من هنوز به دست سائل نرسيده به دست خداى تعالى مى رسد.))⁽¹⁰²⁾
3- امام صادق عليه السلام فرمود: ((ما من شيى ء الا و كل به ملك الا الصدقة فانها تقع فى يد الله ؛
هيچ چيزى نيست جز آن كه فرشته اى بر آن گمارده شده مگر صدقه كه آن در دست خداوند قرار مى گيرد.
فوائد اخروى انفاق و صدقه
1- اثر صدقه در قبر
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ((ان الصدقة لتطفى عن اءهلها حر القبور...؛ صدقه گرماى قبر انفاق كنندگان (صدقه دهندگان ) را تخيف مى دهد.))⁽¹⁰³⁾
2- اثر صدقه در قيامت
1- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ((كل امرى ء فى ظل صدقة حتى يقضى بين الناس ؛ هر انسانى در روز قيامت در سايه صدقه خود خواهد بود تا خدا به حساب مردم رسيدگى كند.))⁽¹⁰⁴⁾
2- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ((سبعة يظللهم الله فى ظله يوم لا ظل الا ظله :
امام عادل ؛
و شاب نشاء فى عبادة الله ؛
و رجل قلبه يتعلق بالمساجد؛
و رجلان تحابا فى الله و اجتمعا على ذلك و افترقا عليه ؛
و رجل دعته امراءة ذات منصب ؛
و جمال ، فقال : انى اءخاف الله تعالى ؛
و رجل تصدق بصدقة فاخفاها حتى لم تعلم يمينه ما تنفق شماله و رجل ذكر الله خاليا ففاضت عيناه ؛ هفت كس هستند كه در سايه عرش ‍ الهى خواهند بود در روزى كه سايه اى غير از سايه او نباشد:
امام عادل ، و جوانى كه در عبادت نشو و نما كند،
و شخصى كه با دست راست صدقه دهد و از دست چپ مخفى بدارد،
و شخصى كه خدا را در خلوت ياد كند و اشك هايش از خوف الهى جارى گردد،
و شخصى كه برادر مؤ من خود را مشاهده كند، و به او بگويد كه تو را از براى خدا دوست مى دارم ، و شخصى كه از مسجد بيرون رود و قصد داشته باشد كه دوباره به سوى مسجد باز گردد،
و شخصى كه زن زيباروئى او را به سوى خود خواند و آن شخص بگويد كه من از خداوند مى ترسم .⁽¹⁰⁵⁾
فصل چهارم : حكايت هاى متنوع پيرامون صدقه و انفاق
1- خير و بركت براى مقدس اردبيلى
سيد محدث نبيل ، سيد نعمة الله جزايرى در كتاب ((الانوارالنعمانيه )) حكايت كرده كه مرحوم مقدس اردبيلى (اعلى الله مقامه ) در سال گرانى تقسيم مى كرد با فقرا آن چه داشت از اطعمه ، و مى گذاشت براى خود مثل يكى از ايشان . پس يكى از سال هاى گرانى چنين كرد عيالش در خشم شده و گفت : مرا و فرزندان مرا در چنين سال وا گذاشتى كه از مردم سؤ ال كنيم ؟!
پس او را گذاشت و رفت به مسجد كوفه براى اعتكاف . چون روز دوم شد مردى به در خانه آمد و با او بود چند بار گندم پاك و پاكيزه ، و آرد نرم نيكو. پس گفت كه : اين را فرستاده براى شما صاحب منزل و او معتكف است در مسجد كوفه .
چون مقدس برگشت از اعتكاف ، زنش به او گفت : طعامى كه فرستادى با اعرابى طعام نيكويى بود!
پس حمد الهى به جاى آورد. و او را از آن طعام خبرى نبود.⁽¹⁰⁶⁾
2- پاداش مرحوم آخوند ملا فتحعلى سلطان آبادى
روزى مرحوم آخوند ملا فتحعلى سلطان آبادى در كربلا از خانه به عزم حرم بيرون آمد و در آن روزها خيال سفرى داشت ، در بين راه شخصى (بدو) برخورد و سؤ الى كرد. پس وجه قليلى كه همراه داشت و غيره از او همراه و در منزل چيزى نداشت به او داد.
و پس از زيارت از حرم بيرون آمد و در صحن در ايوان حجره قبلى متصل به سمت غربى نشست . پس سيدى از كفشدارى بيرون آمد و ميل به سمت ايشان كرد. و چون نزديك شد، بعد از سلام بدون سؤ ال و جواب و شناختن سابق چيزى (كه ) در مشت خود داشت ، در دست ايشان گذاشت و رفت . ديگر او را نديد و پيش از آن هم هرگز نديده بود. و آن وجه مقدار كفايت سفرشان بود كه در نظر داشتند.⁽¹⁰⁷⁾
3- طب و نام و ثروت به خاطر يك ايثار
مرحوم حاج ميرزا خليل تهرانى كه در سداد و صلاح و فن طب سرآمد دهر، و مقبول عامه و خاصه ، و مطبوع و محبوب همه علماء عراق بود... نقل كرد كه :
من در علم طب چندان درسى نخواندم و استادى نديدم ، همه اين مهارت و بصيرت از بركت دادن يك نان بود. و آن چنان بود كه در جوانى به قصد زيارت (حضرت ) معصومه عليه السلام مشرف شدم به قم ، و در آن جا، بلكه در(همه ) جاهاى ديگر، گرانى سختى بود كه نان به زحمت به دست مى آمد. و در آن زمان نزاع بود ما بين دولت ايران و روس ، و اسراء(جنگ را) آورده بودند، و در بلاد متفرق كرده بودند؛ از زن و مرد و صغير و كبير. و من در يكى از حجرات دارالشفا كه عمارتى است در زير مدرسه متصل به صحن شريف و در او حجراتى است كه غربا و مترددين منزل مى كنند منزل كرده بودم . روزى به بازار رفتم ، و رنج فراوانى كشيدم تا نانى بدست آوردم و قصد منزل كردم . در بين راه به زنى از اسراى نصارى رسيدم كه طفلى در بغل گرفته بود و از گرسنگى رخسارش زرد شده بود چون مرا ديد گفت : شما مسلمان رحم نداريد، كه خلق را اسير مى كنيد و گرسنه نگاه مى داريد.
پس بر او رقت كردم ، و آن نان را به او دادم و از او گذشتم . روز چيزى نخورده ، شب نيز چيزى نداشتم . تنها در منزل نشسته بودم . ناگاه مردى داخل حجره شد و گفت : بى بىِ مرا دردى رسيده كه بى طاقت شده (و نام آن بيمار را برد) اگر طبيبى سراغ دارى كه علاجش را بپرسم . بر زبانم جارى شد كه فلان چيزى خوب است .