سخنى با خواننده

پيشرفت خيره كننده علوم تجربى در زمينه‏هاى گوناگون، موضوعات جديدى را در زندگى فردى و اجتماعىِ انسان، پديد آورده است كه چه بسا در صدر اسلام خبرى از آن‏ها نبود؛ موضوعاتى كه شناخت آن‏ها نيازمند خبرگى و داشتن اطلاعات كارشناسى وفنّى است و چون مستقيماً موضوع احكام شرعى قرار مى‏گيرد، عدم شناخت آن‏ها گاه فقيه را به بى‏راهه مى‏كشاند.
بى شك اگر فقيه در كنار استنباط احكام، در موضوع نيز متخصص باشد، توفيق او، به مراتب بيش از هنگامى است كه احكام را خود استنباط كند و شناخت موضوعات را به متخصّص غير فقيه واگذار نمايد، چرا كه رجوع فقيه به متخصص، مستلزم تفاهم ميان آن دو است و در هر تفاهمى احتمال خطا وجود دارد.
البته در شرايط كنونى كه تكيه بر اجتهادِ مطلق است، فقيهان، امكان شناخت موضوع را در تمام سطوح ندارند، ولى اميد آن است كه با پياده شدن طرح تخصّصى شدن فقه امكان آن نيز فراهم شود.
مطلب ديگر آن كه هر كس با الفباى فقه اماميه آشنا باشد به اين نكته اذعان مى‏كند كه راه اجتهاد بر فقيهان بسته نيست، اين ويژگى، كه فقه شيعه بدان نامدار است، دو نتيجه را درپى آورده است: اوّلاً: فقيه امكان آن را مى‏يابد كه در نتيجه تلاش پيشينيان خود بازنگرى كند و احياناً به نتايجى متفاوت دست يابد. ثانياً: در برخورد با موضوعات نوپيدا با بهره گيرى از ابزارهاى ويژه كه در اختيار اوست بتواند احكام شرعى مربوط به آن‏ها را استخراج كند. به حق، اين دو مؤلّفه است كه راز ماندگارى و توان مندى فقه اماميه را تشكيل داده و فقه پر بار شيعه را در گذر زمان از ركود و پوسيدگى محفوظ داشته و آن را جاودانه ساخته است.
الكل نيز از آن‏چه گفتيم بيرون نيست. اين ماده كه عامل مؤثر خمر را تشكيل مى‏دهد در گذشته مصرف قابل توجهى جز نوشيدنى نداشت، ولى به تدريج نقش تخريبى آن كم‏تر شده و موارد استفاده فراوانى يافته است. از اين رو فقيهان را نيازمند باز شناسى اين موضوع ساخته است تا دغدغه ذهنى مكلّفان را بر طرف و تكليف آنان را روشن سازند.
نوشتار حاضر كوششى است براى گام نهادن در اين راه و مؤلف كوشيده است با شناخت كافى از موضوع از يك طرف و بهره گيرى از ابزارهاى فقهى از طرف ديگر، حساب الكل را از خمر جدا كند. بى‏گمان اين نوشته، صرفاً استدلالى بوده و براى پديد آوردن زمينه بهتر افتا به رشته تحرير درآمده و مقدمه‏اى است براى رسيدن به مبانى دقيق‏ترى در اين عرصه.
مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى كه پرداختن به مباحث جدى و جديد فقهى را يكى از اهداف خود مى‏داند، در سال 74، واحد فقه و حقوق را با هدف طرح، تبيين و پاسخ به مسائل فقهى پديد آورد و اين واحد در مدتى كوتاه توانست با تشكيل گروه‏هاى تحقيقاتى گوناگون، پروژه‏هاى متعددى را اجرا كند، كه اثر حاضر يكى از آن‏ها به شمار مى‏رود؛ تا چه قبول افتد و چه در نظر آيد.
در اين جا لازم است از همه عزيزانى كه در فراهم آوردن اين اثر كوشيده‏اند، به‏ويژه مؤلّف محترم آن جناب حجةالاسلام آقاى سيّد- حسن وحدتى شبيرى تشكر كنيم و توفيق همگى را از خداوند خواستار شويم.
و اللَّه الموفق و هو الهادى