11- هود [نام يكى از پيامبران]
علاوه بر يادى كه از هود - پيامبر قوم عاد - در آيات 50 تا 60 شده است، اين
سوره مشتمل بر معارف الهى و احكام و عبادات، و آغاز و فرجام خلقت مىباشد و از
آيه 25 تا 45 سرگذشت مفصل نوح پيامبر و همچنين سرگذشت صالح و لوط و شعيب و موسى
نقل شده است.
اين سوره 123 آيه دارد و در سال 9 بعثت در مكه نازل شده است. پيامبر فرموده:
سوره هود مرا پير كرد. اين بخاطر آيه 112 است كه خدا دستور به استقامت مىدهد.
12- يوسف [نام يكى از پيغمبران]
اين سوره كه 111 آيه دارد و در سال يازدهم بعثت در مكه، پس از سوره هود نازل
شده سرگذشت عبرت آموز يوسف، پسر يعقوب پيامبر را به تفصيل، بيان مىكند و در
آيات آخر، يادى مجدد از دعوت انبياء و موضعگيرى مخالفان و پيروزى و نصرت نهائى
خداوند بعمل مىآيد تا مؤمنين، به راه خويش دلگرمتر شوند. در بعضى احاديث آمده
كه چون در اين سوره فتنهگرى زليخا و غير او آمده به زنان ياد ندهيد و بجاى آن
سوره «نور» يادشان دهيد كه سرشار از مواعظ و احكام حجاب است. (از على عليه
السلام تفسير البرهان ج 2 ص 242.)
13- رعد [غرش آسمان و ابر]
در آيات 12 و 13 سخنانى درباره رعد و برق و صاعقه، آمده و از اين پديدههاى
طبيعى بعنوان مظهرى از قدرت و رحمتخداوند ياد شده است. اينها هم در مسير كلى
سوره كه از توحيد و خلقت و بعثت و راه و بيراهه و ... بحثت مىكند مىباشد.
از آيه 14 به بعد محور سخن، حالت پذيرى حق يا انكار آن است و نتايجخوب حق
پذيرى و پاى بندى به تعهدات در مقابل خداوند را بيان مىكند و اينكه پيروزى
نهائى از آن طرفداران دين خداست.
اين سوره كه 43 آيه دارد در اواخر سال 6 هجرى در مدينه بعد از سوره محمد
نازل شده است.
14- ابراهيم [نام يكى از انبياء]
در آيات 37 تا 42 اين سوره، از دعوت و دعاى اين بينانگذار توحيد، ابراهيم
بتشكن ياد مىكند و در آيات ديگر، مطالبى از رسالت و توحيد و توصيف آخرت بيان
شده است. در اين سوره اشارهاى هم به سرگذشت اقوام بنى اسرائيل و عاد و ثمود
دارد و سرنوشتشوم تكذيب كنندگان را يادآورى مىكند. بعد از سوره نوح، در مكه،
قبل از هجرت نازل شده است، به استثناى بعضى آيات و 52 آيه دارد.
15- حجر [نام سرزمين قوم ثمود]
حجر، نام سرزمينى بين مدينه و شام بود كه قوم ثمود آنجا مىزيستند و خداوند،
حضرت «صالح» را براى هدايت مردم آن فرستاد. در آيه 80 خداوند از تكذيب اين قوم
نسبت به پيامبران و سر انجام شومشان كه دچار عذاب شدند ياد مىكند.
داستانهاى تنذيرى و سرگذشت اقوام ديگر در رابطه با نبوت، از مطالب ديگر اين
سوره است. در چند آيه هم از خلقت اوليه آدم و دشمنى ابليس با انسان و
برنامههاى اغواگرانهاش حثشده است.
پنجاه و چهارمين سورهاى است كه قبل از هجرت، در سال چهارم بعثت در مكه نازل
شده و 99 آيه دارد.
16- نحل [زنبور عسل]
زنبور عسل و خانه سازى آن در كوه و كوخ و تهيه عسل از ميوهها و گلها و
شفابخش بودن عسل در آيه 68 و 69 اين سوره بيان شده و الهام خدائى به زنبور در
اين تدبيرها و نقشهها ذكر شده است.
نعمتهاى فراوان زمينى و آسمانى خدا از قبيل دريا و كشتى، ماهيها، جواهرات
دريائى، روشنائى ستارگان، باران، و چهارپايان و همچنين از مسئله وحى، بعثت،
قيامت، بطلان عقايد مشركين، كيفر اقوام و ... از ديگر موضوعات اين سوره است.
بهمين جهت نام ديگرش «نعم» (نعمتها) است. در اين سوره، همچنين به بعضى از
عادات و رسوم جاهلى هم اشاره و از آنها مذمتشده است.
اين سوره در مكه بعد از سوره كهف (و قسمتى هم در مدينه) نازل شده و 128 آيه
دارد.
17- اسراء [حركتشبانه]
آغاز سوره اشاره به حركت و سير شبانه پيامبر از مكه تا مسجد الاقصى به قدرت
الهى شده است. اين حركت، مقدمه معراج بزرگ پيامبر به آسمانها بود و رمزى از
حركت صعودى انسان در مسير تكامل. نام ديگر اين سوره «سبحان» است.
سرگذشت بنى اسرائيل و ضعف و قوت و پيروزى و شكست آنان، بعنوان مايه عبرتى
براى مسلمانان در اين سوره بيان شده است. بهمين علت، نام ديگر اين سوره، «بنى
اسرائيل» است. در اين سوره چند نكته اخلاقى (اخلاق خانواده و اجتماع) هم مطرح
شده است. بهانهگيرىهاى مشركين در نپذيرفتن دعوت قرآن در بخش پايانى سوره بيان
گشته است.
سوره اسراء، 111 آيه دارد و در مكه در حدود سال 8 بعثت نازل شده است.
18- كهف [غار]
داستان اصحاب كهف، آن غارنشينان يكتاپرستى كه از نظام شرك آلود «دقيانوس»
به غار پناهنده شدند و پس از 309 سال خواب در آن غار پس از تغيير نظام و زوال
دقيانوس، به شهر برگشتند. به آيات 9 تا 26 رجوع كنيد. داستان ذولقرنين و مسافرت
موسى با خضر، از فرازهاى مهم ديگر اين سوره است و در هر سه داستان شگفت اين
سوره، قدرت اعجازگر خدائى مشهود است. تباهى كار كافران و پاداش بزرگ صالحان در
بهشت، از مطالب پايانى اين سوره است.
داراى 110 آيه است و در مكه قبل از هجرت نازل شده است. در حديث است: هر كه
آيه آخر اين سوره را هنگام خواب بخواند در هر ساعتى كه بخواهد بيدار مىشود. و
در حديثى ديگر آمده: هر كس هر شب جمعه اين سوره را بخواند مرگش شهادت خواهد بود
و در قيامت، با شهدا برانگيخته خواهد شد. (تفسير برهان ج 2 ص 455.)
19- مريم [مادر حضرت عيسى]
در اين سوره داستان مريم و ولادت عيسى(ع) و يادى از انبياء ديگر و آياتى
مربوط به دين و آخرت و توحيد و شركت بيان شده است. گيرائى و جذبه اين سوره، حتى
پادشاه مسيحى حبشه را هم تحت تاثير قرار داد و وقتى كه جعفر بن ابيطالب قسمتى
از آن را خواند. در پايان سوره، باز هم اشارهاى شده به نهايت امر متقين و
مجرمين كه بهشت و جهنم است.
در مكه و قبل از هجرت و بعد از سوره فاطر نازل شده و داراى 98 آيه مىباشد.
20- طه [رمزى استخطاب به پيامبر اسلام]
در اين سوره، خطاب به پيامبر اكرم، داستان شگفت موسى و برخوردش را با فرعون
و جادوگران و شيوه انحرافى سامرى را درحركت ارتجاعى او در جامعه بسوى شرك و
نجات قوم بنى اسرائيل از چنگ نظام فرعونى را بيان كرده تا دلگرمى پيامبر و
آموزش مسلمين فراهم آيد. در قسمت آخر سوره از فرمان سجده بر آدم و اغواى ابليس
و هبوط و خروج آدم از بهشتياد شده است.
از سورههاى مكى است و 135 آيه دارد. و به نام سوره «حكيم» هم ياد شده است
و نام ديگرش هم سوره «كليم» است.
