61- صف [رديف و صف]
خداوند پيكار گرانى را كه در راه او، همچون صفى فولادين و بنيانى استوار
مىجنگند دوست مىدارد. اين مطلب در آيه 4 از اين سوره بيان شده است.
اين سوره، تشويق و تحريك مسلمين به مبارزه با دشمن، و معرفى اسلام، بعنوان
فروغى الهى و فروزان مىباشد و نويد غلبه و حاكميت اين آئين را بر اديان ديگر
مىدهد.
نام ديگر اين سورع، «حواريين» است. بمناسبت اينكه در آخرين آيهاش دعوت
عيساى مسيح از «حواريين» براى نصرت دين خدا بيان شده است.
كلا محور آيات اين سوره بر دو موضوع «عقيده» و «جهاد» است. اين سوره كه 14
آيه دارد در سال دوم هجرت در مدينه نازل شده است.
62- جمعه
جمعه، روز بزرگ و عيد هفتگى اسلامى است. روز «جمع» شدن مردم در مساجد و
مجالس دينى است، روز برپائى نماز پر شكوه جمعه (اين عبادت سياسى - اجتماعى) و
اقامه اين شعار است.
در اين سوره، پس از توصيف خدا و بيان فلسفه بعثت و رسالت، و اشاره به قوم
يهود در رابطه با دين، دعوت به «نماز جمعه» مىكند. (آيه 9).
در ركعت اول نماز جمعه، اين سوره خوانده مىشود. و جمعه و نماز جمعه در
فرهنگ اسلام، نقش بسزائى در تربيت و تهذيب و تعليم، و تحكيم پايههاى جامعه
اسلامى دارد.
سوره جمعه 11 آيه دارد و در سال 2 هجرى در مدينه نازل شده است.
63- منافقون [دو چهرهها]
در اين سوره، به تشريح اخلاق و شيوههاى منافقين و خصوصيتهاى روانى آنان،
همچنين توطئهها و دروغپردازىهايشان پرداخته و مسلمانان را از آنها بعنوان
«دشمنانى سر سخت» بر حذر داشته است.
اين سوره هم در نماز جمعه خوانده مىشود تا در اثر يادآورى نقش منافقانه
دشمنان، مسلمين هميشه آگاهى خود را حفظ كنند. سوره درباره عبد الله بن ابى (از
سران منافقين) نازل شده است.
11 آيه دارد و در سال 3 هجرى در مدينه نازل شده است. و بعضى گفتهاند كه اين
سوره در يكى از شبهاى جنگ تبوك فرود آمده است.
64- تغابن [گولخوردگى و حسرت و خسران]
«روز تغابن» يكى از نامهاى روز قيامت است كه در آيه 9 آمده است. چرا كه در
قيامت، انسانها از اينكه براى حيات ابدى آن جهان، چندان كارى نكرده و عمل صالحى
ذخيره نكردهاند و يا گناه و معصيت و فساد به همراه آوردهاند، احساس ضرر و
خسران مىكنند و حسرت و افسوس مىخورند.
در آيه 9 از رستاخيز، با اين نام ياد مىكند و كلا در اين سوره، تشويق
فراوانى به انفاق مىكند تا انسان مفتون «اموال و اولاد» نگردد و در قيامت،
مغبون و زيانكار به حساب نيايد.
با 18 آيه از سورههاى مدنى قرآن محسوب مىگردد.
65- طلاق [رها ساختن و طلاق دادن زن]
در اين سوره، احكام و مسائلى كلى در مورد طلاق و عده زنان مطلقه و مسائل، و
احكام خانواده و ... بيان مىشود.
به همين جهت، اين سوره نام ديگرى هم دارد و آن نساء (زنان) است. در كنار
مسائل فوق، موعظهها و اندرزهائى و بشارتهائى هم داده شده است. و يادى از هلاكت
اقوامى به جهتسر پيچى از فرمان خداوند.
اين سوره در حدود سالهاى 7 - 9 هجرت در مدينه نازل شده و 12 آيه دارد.
66- تحريم [حرام و ممنوع ساختن]
در آيه اول سوره، خداوند از پيامبرش گله و شكوه مىكند كه چرا براى جلب
رضايت بعضى از همسرانش، آنچه را كه خدا بر آو حلال كرده، بر خود حرام مىكند.
اين خطاب آميخته به عتاب و سرزنش، در واقع سرزنش بعضى از آن زنان پيغمبر است
كه با رفتارشان باعث چنين عكس العملى از سوى پيامبر شدند. نقل شده كه موضوع،
مربوط به روابط خانوادگى بوده است.
بعد از ادامه مطلب در چند آيه بعدى، با ذكرى از قيامت و عذاب دوزخ و دعوت به
توبه، فرمان جهاد با كفار و منافقين و سختگيرى با آنان مىدهد و در پايان،
بعنوان نمونهاى از همسران ناشايسته، از زن نوح و لوط ياد كرده و زن فرعون و
حضرت مريم را بعنوان الگوهاى تعهد و ايمان و عمل و عفت، معرفى مىكند.
سوره تحريم مدنى است و در سال 10 هجرى نازل شده و 12 آيه دارد.
67- ملك [فرمانروائى]
فرمانروائى و حكومت در دستخداى تواناست. با اين فراز، سوره شروع مىشود. از
خداوند و خلقت زمين و آسمان و حيوانات، سخن مىگويد، و از روز قيامت و پاداش و
كيفر، و نعمت و نقمتخدا ياد مىكند. هدف كلى سوره، بيان ربوبيت و تدبير عام
خداوند نسبت به عالم است.
اين سوره، بعد از سوره طور، در سال 7 بعثت در مكه نازل شده است و 30 آيه
دارد. به خواندن اين سوره، زياد سفارش شده است به سوره «تبارك» هم معروف است.
68- قلم
در آيههاى اول سوره، خدا به «قلم» و «آنچه مىنويسند» سوگند ياد كرده است.
سوگند به قلم و نوشته، از دين پيامبرى كه «امى» و درس ناخوانده است، و در
ميان قوم خود از سوى مخالفين به جنون و ديوانگى متهم شده، اعجاز ديگرى از آيات
قرآنى است.
بعد از سوره «علق» نازل شده و بعضى گفتهاند كه دومين سوره نازله است.
اين سوره، ضمن دفع اتهام جنون از پيامبر و تاكيد روى رسالت او، فرمان اعراض
از آنان را مىدهد. بعد از مقدارى بيان آخرت و بهشت و كيفرها، فرمان صبر و
استقامت مىدهد. آيه معروف «و ان يكاد ...» كه براى دفع نظرهاى بد است در آخر
اين سوره مىباشد.
52 آيه دارد و در اوائل بعثت در مكه نازل شده است.
69- حاقه [آنچه سزاوار و مسلم و حق است]
«حاقه» يكى از نامهاى قيامت است. قاطع و كوبنده و حتمى و بى كمترين ترديد،
و اساسا خود قيامت، حق است و بدون معاد، زندگى و آفرينش و حيات، پوچ و لغو
خواهد بود.
اين كلمه، در سه آيه اول سوره تكرار شده و سپس به توصيف قيامت، و امتهاى
گذشته و باز هم قيامت و وحى نبوى پرداخته است.
در روايات آمده كه اين سوره درباره على(ع) نازل شده. او هم حقى بود كه تكذيب
كنندگان و مخالفينى داشت.
اين سوره آهنگين و پرطنين با 52 آيه در سالهاى 3 يا 4 بعثت در مكه نازل شده
است.
70- معارج [نردبانها، رتبههاى بالا برنده]
در آيه 3 و 4، از خدا با نام «صاحب معارج» ياد شده است كه فرشتگان و روح
بسوى او بالا مىروند. آرى خداوند، براى معراج و تعالى وجودى انسانها
برنامههاى تربيتى فراوانى (در تكوين و تشريع) قرار داده است.
محور اصلى سوره، روى قيامت و معاد است و اين اصل اعتقادى دگرگونساز و تربيت
كننده بعنوان عاملى جهت كنترل و تقوا معرفى شده است.
44 آيه دارد و در اوائل بعثت در مكه نازل شده است.
