51- ذاريات [پراكنده كنندگان]
سوگند به فرشتگان داراى اين صفت، يا بادهائى كه گرد و خاك را، يا ابرها را
مىپراكنند، در نخستين آيه آمده است. اشارهاى است به تدبير عمومى خدا در جهان
از طريق فرشتگان يا بادها.
سوره، بيان كننده معاد، و نقش تربيتى و سازندگى آن در عمل دنيائى انسان، و
صفات متقين و داستانهائى از ابراهيم و موسى و قوم عاد و ثمود و قوم نوح است و
بيان زوجيت عمومى در جهان خلقت و بيان فلسفه آفرينش جن و انس كه «عبادت» است
(آيه 56) و در پايان هشدارى به ستمگران و كافران.
چهل و هفتمين سورهاى است كه در سال 7 بعثت در مكه نازل شده است و 60 آيه
دارد.
52- طور [نام يك كوه]
در اولين آيه به كوه مقدس طور در سينا كه محل مناجات موسى (ع) با خداوند
بوده، سوگند ياد شده است.
سوره، يادآور قيامت و بهشت و جهنم و بيانگر نعمتهاى بى پايان بهشتيان و
عذابهاى گوناگون مكذبين و كفار در دوزخ است و نيز احتياج و مجادلهاى با
مشركين و ترديدشان در ايمان آوردن و نقد تفكر الحادى و مشركانه و در پايان باز
هم دعوت به صبر.
اين سوره با 49 آيه در سال 4 بعثت در مكه نازل گرديد. در احاديث، زياد
خواندن آن سبب خلاصى از زندان بيان شده است.
53- نجم [ستاره]
در آغاز سوره، به ستاره آنهنگام كه فرود آمده و غروب كند سوگند ياد شده است.
هدف كلى سوره، تاكيد بر سه ركن «ربوبيت» «نبوت» و «معاد» است و اعلام وحى،
توبيخ مشركين از اعراض، مردم شناسى، توحيد و تنذير، از موضوعات ديگر اين سوره
است. كلا سوره تشويق به پذيرش دعوت است و انتقاد از روى گردانى از قرآن و
پيامبر.
برخى هم مراد از «نجم» را ستاره فروزان قرآن دانستهاند كه براى بشر فرود
آمده است. اين سوره با 62 آيه، مكى است.
54- قمر [ماه]
آيه اول، به «شق القمر» و دو پاره شدن ماه، بنا به درخواست مشركين از پيامبر
اسلام بعنوان معجزه و نشانهاى از قدرت خدا اشاره كرده است.
اين سوره بطور كلى به انذار و بيم دادن مكذبين بهانه جو پرداخته است و از
هلاكت امتهاى تكذيب كننده گذشته همچون قوم نوح و عاد و ثمود و لوط و آل فرعون،
شاهد آورده است و در پايان، از عاقبت جهنمى مجرمين و فرجام خوش متقين ياد
مىكند.
با 55 آيه در سال 4 بعثت نازل شده و از سورههاى مكى است.
55- رحمن [بخشنده]
نام خداوند است كه بعنوان آموزگار قرآن و آفريدگار بشر و آموزنده بيان، ذكر
شده است. (آيه اول).
سوره رحمان، در خطابى به جن و انس، از آفرينش جهان و از نعمتهاى فراوان و
گوناگون خدا در دنيا و بهشت و نيز از عقوبتهاى اهل دوزخ، سخن گفته است و با
تكرار 31 بار آيه «فباى آلاء ربكما تكذبان» در اين سوره نسبتا كوچك مىپرسد كه
به كدام يك از نعمتهاى پروردگارت تكذيب مىكنيد؟!
و اين سوره در زبان ائمه به «عروس قرآن» معروف بوده است.
78 آيه دارد. اين سوره را بعضى مكى و بعضى مدنى دانستهاند.
56- واقعه [پيش آمد، حادثه]
يكى از نامهاى رستاخيز و قيامت است، حادثهاى كه بى شك واقع خواهد شد و در
آغاز سوره از وقوع آن و مشخصات و آثارش خبر مىدهد و تا پايان سوره از حالات
اهل بهشت و جهنم در آخرت ياد مىكند.
در بخشى از سوره هم به اهميت «قرآن كريم» كه فرود آمده از نزد خداوند است
اشاره مىكند. در اين سوره مردم به سه دسته تقسيم شدهاند: اصحاب يمين، اصحاب
شمال و سابقون.
96 آيه دارد و در اوائل بعثت در مكه فرود آمده است. به خواندن اين سوره
بسيار دستور داده شده است.
57- حديد [آهن]
در آيه 25 از آهن بعنوان مظهر قدرت و منفعت، در كنار نازل كردن كتاب و ميزان
(سمبل مكتب و عدالت اجتماعى) ياد مىكند. حديد، به اسلحه، به امام، به حضرت
قائم(ع) هم تاويل شده است.(مرآة الانوار ص 124.)
هدف اصلى سوره، تشويق به انفاق در راه خدا است كه از ايمان و تقوا سرچشمه
مىگيرد. اخلاص و زهد و موعظه و معارفى از مبدا و معاد از مطالب ديگر اين سوره
است. در حديثى آمده كه: چون خداوند مىدانست كه در آخر الزمان افرادى عميق و
ژرف انديش پديد خواهند آمد سوره قل هو الله احد و آياتى از اين سوره را (از اول
تا آيه 6) نازل كرد.(الميزان ج 19 ص 168.)
اين سوره مدنى است. با 28 آيه در سال پنجم هجرى نازل شده است.
58- مجادله [گفتگو و جدل]
در آيه اول، سخن از مجادله و گفتگوئى است كه ميان پيامبر با زنى كه شوهرش او
را «ظهار» كرده بود واقع شده است. ظهار، نوعى تحريم زن بود كه در جاهليت، رواج
داشت.
در اين سوره، صفاتى از مؤمنان در رفتارهايشان و همچنين صفات مخالفان اسلام
بيان شده است. و از نجوا و درگوشى صحبت كردن نكوهش شده و وعده عذاب براى كسانى
بيان شده كه با دشمنان خدا طرح دوستى مىريزند و عنوان «حزب الشيطان» به آنها
مىدهد و در پايان هم مشخصات «حزب الله» مطرح است.
اين سوره كه داراى 22 آيه است در سال 9 هجرى در مدينه نازل شده است.
59- حشر [بيرون آمدن، بر انگيخته شدن]
در آيه 2 بيان مىكند كه خداوند، براى اولين بار، كسانى را از اهل كتاب
(يهود و نصارى) كه كفر ورزيدند، (از قلعههايشان) بيرون مىآورد.
يهودىها مىپنداشتند كه با داشتن حصارها و قلعهها هرگز مغلوب نخواهند شد
ولى بدست پيامبر و مؤمنين شكستخوردند و از پايگاهها و قلعههايشان بيرون رانده
شدند. و اين در سايه پيمان شكنى يهود بنى نضير بود كه منافقانه نقش ستون پنجم
را در داخل مدينه بازى مىكردند. بهمين جهتسوره بنام «بنى نضير» هم گفته شده
است.
اين سوره مدنى است و در سال 4 هجرى نازل شده است و 24 آيه دارد.
60- ممتحنه [زن امتحان شده]
در آيه 10 مىخوانيم :«زنان مؤمنى را كه بسوى شما هجرت كردهاند بيازمائيد.
اگر واقعا ايمان آورده بودند، آنان را دوباره پيش مشركين بر نگردانيد. زيرا بر
آنان حرام مىباشند...».
در اين سوره، مرز دوستىها و دشمنىها و سياستخارجى مؤمنين، در رابطه با
دشمن، برخى از مسائل تربيتى و همچنين يادى از قيامت، بيان شده است.
احكام هجرت و بيعت و ايمان زنان مسلمان، از مسائل ديگر اين سوره مىباشد.اين
سوره كه با 13 آيه در سال 10 هجرى در مدينه نازل شده، دو نام ديگر هم دارد، كه
عبارتند از: «امتحان»، «مراة» (زن) آيات 1 تا 9 بمناسبت جاسوسى شخصى به نفع
مشركين و دادن گزارش نظامى از تصميم مسلمين به جنگ با مشركين نازل شده و بهمين
جهت آيات، از داشتن رابطه دوستانه با مشركين نهى كرده است.
