نجف اشرف

اين شهر كه در 160 كيلومترى جنوب غربى بغداد و در كناره دشت‏بى آب و علف صحراى شام (بادية الشام) واقع است،داراى آب و هواى بسيار گرم و زمينى خشك و كم آب مى‏باشد.در منابع شيعه،روايات فراوانى درباره فضيلت و قداست‏سر زمين نجف آمده است،به همين جهت هر مؤمنى آرزوى زيارت اين سرزمين و زندگى و دفن شدن در آن را دارد،زيرا بنا به گفته روايات،هر كس در اين سرزمين مدفون شود،از عذاب قبر در امان است.امروزه اين شهر مركز يكى از استانهاى عراق و از شهرهاى مهم اين كشور بشمار مى‏رود.

جايگاههاى زيارتى اين شهر عبارتند از:

1-حرم مطهر امير المؤمنين على عليه السلام

آستان مقدس حضرت على عليه السلام در مركز شهر قرار دارد كه از يك گنبد طلايى عظيم و يك گنبد خانه و رواقهاى متعدد و يك صحن،با برخى ضمائم تشكيل شده است.نخستين ساختمان حرم مطهر در دوران هارون الرشيد عباسى بنا گرديد و پس از آن همواره در حال تجديد و عمران و توسعه بوده است.ساختمان امروزى از آثار صفويه است.گنبد عظيم و ايوان‏روحبخش آن،به دستور نادرشاه افشار با خشتهاى طلايى تزيين شده.آيينه كارى حرم به وسيله هنرمندانى از اصفهان در سالهاى دهه چهل شمسى انجام گرفت.قبر مطهر حضرت، درون صندوقى از خاتم و ضريحى نقره‏اى قرار دارد،صندوق خاتم از ساخته‏هاى دوران شاه اسماعيل صفوى است و از نفايس روزگار بشمار مى‏رود.ضريح مطهر توسط هنرمندان هندى و چينى درسال 1345 ه.ق.در هند به همت رهبر شيعيان اسماعيلى ساخته و تقديم حرم مطهر گرديده است.گرداگرد مرقد منور را از چهار سو رواق در بر گرفته است كه همگى به زيباترين شكل توسط هنرمندان ايران تزيين يافته است.حرم مطهر داراى صحن بسيار بزرگ و دلگشايى است كه اطراف مرقد مطهر را در بر گرفته است.اين صحن از ساخته‏هاى دوران صفوى است كه نماى آن با كاشيهاى‏خشتى زيبايى تزيين يافته و داراى دو ويژگى منحصر بفرد است:

نخست آن كه:در تمام فصول سال،هنگام ظهر شرعى،سايه از سمت‏شرق از ميان مى‏رود.

دوم آن كه:همواره نخستين اشعه آفتاب هنگام بامداد از ميان بازار بزرگ شهر گذشته و پس از عبور از دروازه صحن به ضريح مقدس مى‏تابد.

در گرداگرد صحن مطهر اتاقهايى قرار دارد كه همگى آرامگاه بزرگان است.صحن داراى چهار دروازه اصلى است كه بزرگترين آنها در سمت‏شرق واقع شده و به‏«باب الذهب‏»شهرت دارد. دومين دروازه در سمت‏شمال قرار گرفته و به‏«باب الطوسى‏»معروف است.

سومين دروازه در جنوب است‏به نام‏«باب قبله‏»و چهارمين آن در سمت غرب واقع شده و به‏«باب سلطانى‏»مشهور است.

حرم مطهر،داراى برخى بيوتات ضميمه است كه عبارتند از:

الف-مسجد عمران بن شاهين،كه در دالان منتهى به باب الطوسى قرار گرفته است.اين مسجد كهن،از بناهاى عمران بن شاهين،حاكم جنوب عراق در نيمه قرن چهارم هجرى است.

ب-مسجد خضراء،در زاويه شمال شرقى صحن است كه داراى تاريخ كهن مى‏باشد.اين مسجد در سال 1385 ه.به طرز زيبايى بازسازى گرديده و دهها سال يكى از مراكز اصلى تدريس در حوزه علميه نجف بشمار مى‏رفت.

ج-تكيه بكتاشيها،اين تكيه در دوره حاكميت عثمانيان بر عراق ساخته شده و محل تجمع و برگزارى مراسم صوفيان بكتاشى ترك بوده است.ساختمان اين تكيه كه امروزه به انبار آستانه تبديل شده در شمال غرب صحن واقع است.

د-مسجد بالاسر،در دالان سمت غربى صحن قرار گرفته و در محراب آن قطعاتى از كاشيهاى خشتى متعلق به قرن ششم هجرى به چشم مى‏خورد.

2-قبرستان وادى السلام‏اين قبرستان يكى از مقدسترين گورستانهاى مسلمانان و شيعيان است و در روايات آمده:«هر مؤمنى در شرق يا غرب جهان ديده از جهان بر گيرد به روح او ندا مى‏رسد كه به وادى السلام ملحق شو»و بدين منظور فرشته‏اى است‏به نام‏«ملك نقاله‏»كه ارواح مؤمنان را از سرتاسر جهان به اين گورستان مى‏آورد.

3-مقام حضرت حجت (عج)

اين مقام گورستان وادى السلام قرار دارد و جايگاه مقدسى است كه به آن حضرت نسبت داده مى‏شود.از اين رو مردم به زيارت و نمازگزاردن در آن مى‏پردازند.

4-آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح عليهما السلام

اين آرامگاه در بخش آغازين گورستان وادى السلام واقع شده است.بنابر روايات اين دو پيامبر در اين‏سرزمين مدفون‏اند.

5-مقام حضرت زين العابدين عليه السلام

بنا به گفته روايات،جايگاهى است كه امام سجاد عليه السلام هنگام زيارت قبر جد خود،در آنجا به نماز ايستاده است،و اين مقام در مغرب شهر نجف واقع است.

6-صافى صفامسجدى است كه گفته مى‏شود امير مؤمنان عليه السلام در آنجا نماز گزارده و در گوشه‏اى از آن مدفن يكى از ياران حضرت قرار دارد.

7-مسجد حنانه‏اين مسجد در محله‏اى بدين نام،در ميانه بزرگراه نجف-كوفه قرار دارد،و جايى است كه بنا بر گفته‏روايات،هنگامى كه سر امام حسين عليه السلام در آن قرار داده شده،به ناله پرداخته و يا تعظيم كرده است،از اين رو به حنانه مشهور است.

8-آرامگاه كميل بن زياد نخعى‏اين آرامگاه در ميان بزرگراه نجف-كوفه قرار گرفته وداراى صحن وسيع و گنبد بزرگى است.كميل از ياران با وفاى حضرت على عليه السلام بود و دعاى كميل كه حضرت آن را به وى آموخت،مشهور است.

9-آرامگاه شيخ طوسى‏او كه يكى از مشاهير فقهاى امامية و مؤسس حوزه علميه نجف است، در سال 460 ه.وفات يافت و در خانه خود مدفون گرديد،اين مكان پس از مدتى تبديل به مسجدى گرديد كه طى ده قرن گذشته يكى از مراكز تدريس حوزه نجف شمرده مى‏شود. امروزه اين مسجد به نام‏«جامع الشيخ الطوسى‏»در شمال حرم مطهر و به فاصله كوتاهى از آن قرار دارد و نيز در گوشه‏اى از اين مسجد آرامگاه علامه آية الله سيد محمد مهدى بحر العلوم قرار گرفته كه از مشاهير علماى اماميه و متوفاى 1212 ه.است.

10-همانطور كه پيشتر گذشت،نجف آرامگاه جمع بسيارى از عالمان بزرگ است كه برخى از آنان عبارتند از:

×علامه حلى،در اتاقى كه در راهروى جنب گلدسته شمالى قرار دارد،مدفون است.

گفتنى است كه قبر حاج آقا مصطفى خمينى رحمة الله در همين مقبره قرار دارد.

×مقدس اردبيلى،در اتاقى كه در ايوان طلا و جنب گلدسته جنوبى واقع شده،مدفون است.

×سيد محمد كاظم يزدى،قبر او در مقبره بزرگى‏است كه در سمت‏شمال صحن مطهر قرار دارد.

×شيخ مرتضى انصارى،قبر وى درون اتاقى است كه در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد.

×ميرزاى نائينى،مدفون در دومين مقبره پيش از زاويه جنوبى است.

×آخوند خراسانى،در مقبره جنوبى واقع در دالان باب الذهب قرار دارد.در نزديك او مدفن فقيه مشهور ميرزا حبيب الله رشتى و سيد ابو الحسن اصفهانى واقع است.

×آية الله بهبهانى،وى از رهبران مشروطيت‏بود كه به دست مخالفان و عوامل بيگانه ترور شد. قبر او در دومين مقبره پس از دروازه باب السوق،به سمت‏شمال قرار گرفته است.

×علاوه بر اين بزرگان،كه داراى مقابر مشهورى هستند،در صحن و حجره‏هاى اطراف آن نيز گروه زيادى از شخصيتهاى دينى مدفون‏اند كه برخى از آنان عبارتند از آيات عظام سيد محمد سعيد حبوبى،شربيانى،شيخ محمد حسن آشتيانى،سيد ابو القاسم خويى،سيد محمود شاهرودى،حاج آقا حسين قمى،شيخ الشريعه اصفهانى،سيد عبد الحسين شرف الدين.آقا ضياء الدين عراقى شيخ محمد حسين غروى اصفهانى،حاج محمد حسين امين الضرب و جز اينها.

11-مساجد مشهور نجف عبارتند از:

مسجد شيخ طوسى،كه در كنار مقبره ايشان واقع است‏و همچنان محل تدريس اساتيد حوزه نجف مى‏باشد.

مسجد شيخ انصارى،مشهور به مسجد تركها كه امام خمينى قدس سره در آن به اقامه نماز جماعت و تدريس مى‏پرداخت.

مسجد هندى،كه از مساجد بزرگ و مشهور نجف و يكى از مراكز تدريس در حوزه علميه نجف و در كنار آن كتابخانه آية الله حكيم و آرامگاه او قرار دارد.

مسجد خضراء،از مساجد مشهور نجف است كه سالها محل تدريس در حوزه علميه نجف بشمار مى‏رفت.

مسجد جواهرى،كه به علت دفن مرحوم صاحب جواهر رحمه الله در آن،بدين نام مشهور است.

12-مدارس دينى نجف

از آنجا كه شهر نجف از ده قرن پيش تا كنون،بزرگترين حوزه دينى بوده است،مدارس بسيارى در آن به هدف سكونت و تدريس طلاب ساخته شده كه مشهورترين آنها عبارتند از: مدرسه قوام،مدرسه آخوند،مدرسه سيد يزدى،مدرسه قزوينى،مدرسه سليميه،مدرسه جامعة النجف الدينية،مدرسه بخارائى،مدرسه صدر اعظم،مدرسه بادكوبى،مدرسه مهديه، مدرسه آية الله بروجردى،مدرسه ايروانى،مدرسه معتمد،مدرسه هندى،مدرسه شربيانى مدرسه خليلى،و مدرسه يزدى.

13-كتابخانه‏هاى نجف

نجف شهرى حوزوى و مركز علم و عالمان بوده و هست و از اين رو داراى كتابخانه‏هاى بسيار است كه معمولا در هر مدرسه كتابخانه‏اى وجود دارد،ليكن تعدادى از آنها مهمتر هستند كه عبارتند از:

×كتابخانه حيدريه،كه تاريخ آن به قرن چهارم هجرى و به دوره آل بويه مى‏رسد و داراى نسخه‏هاى بسيار نفيس است،امروزه در يكى از حجرات صحن مى‏باشد.

×كتابخانه امير المؤمنين،كه از سوى مرحوم علامه امينى (صاحب الغدير) در محله خويش ساخته شد و آرامگاه آن مرحوم نيز در جوار آن است.

×كتابخانه آية الله حكيم،كه در مجاورت مسجد هندى است.آرامگاه آن مرحوم در گوشه‏اى از مسجد قرار دارد.