كوفه

شهر كوفه نخستين شهر اسلامى است كه در سال 17 ه.ق.به دستور خليفه دوم و به ست‏سعد بن ابى وقاص سردار فاتح عراق و ايران در بخش ميانى عراق ساخته شد.اين شهر در آن روزگار از موقعيت‏سوق الجيشى مهمى بر خوردار بود و از سويى با صحرا و حجاز اتصال داشت و نيز شاخه‏اى از رودخانه فرات مرز شمالى شهر را تشكيل داده و همجوارى آن با شهر باستانى حيره و كشتزارها و نخلستانهاى گسترده كه منابع غذايى ارزشمندى براى مردمان داشت‏بر موقعيت‏شهر مى‏افزود.

كوفه براى نخستين بار در سال 36 ه.ق.پايتخت دولت اسلامى گرديد و اين هنگامى بود كه امير المؤمنين على عليه السلام براى جنگ جمل،مدينه منوره را به قصد عراق ترك كرد. بعدها بتدريج‏بر اهميت‏شهر افزوده شد و يكى از مراكز مهم علمى و سياسى جهان اسلام گرديد و جمعيت آن را كه بيشتر ايرانيان تشكيل مى‏دادند،افزون بر يك ميليون نفر دانسته‏اند.

امروزه شهر كوفه موقعيت پيشين خود را از دست داده و به عنوان يك بخش از توابع شهر نجف شمرده مى‏شود و فاصله دو شهر هشت كيلومتر است كه تقريبا به يكديگر متصل مى‏باشند.اين شهر به علت موقعيت‏جغرافيايى‏اش،از آب و هواى ملايم و خنك‏تر از نجف بر خوردار است.

جايگاههاى زيارتى كوفه:

1-مسجد جامع كوفه:

يكى از چهار مسجد مهم و مقدس جهان اسلام (پس از مساجد مكه،مدينه و بصره) است.اين مسجد نخستين ساختمان شهر جديد التاسيس كوفه در سال 17 ه.بود.مسجدى است مربع به طول 110 متر و عرض 116 متر،صحنى وسيع و بدون سقف و ديوارى عظيم و مرتفع دارد، همانند برج و باروهاى شهرهاى كهن،كه در دوران عضد الدوله ديلمى ساخته شده است.اين مسجد گنجايش چهل هزار نفر را دارد.

جايگاههاى مقدس درون مسجد كوفه:

×ستونها و محرابهاى هفت‏گانه،اين محرابها،محل نمازگزاردن برخى از معصومان و پيامبران عليهم السلام مى‏باشد.

×دكة القضاء،سكويى است كه بنا بر روايات،جايگاه قضاوت حضرت امير المؤمنين بوده است و در شمال شرقى مسجد قرار دارد.

×بيت الطشت،در مجاورت دكة القضاء است و جايگاهى است كه در آن يكى از معجزات حضرت على عليه السلام به وقوع پيوست كه تفصيل آن در«مفاتيح الجنان‏»آمده است.

×محراب امير المؤمنين،كه محل شهادت آن حضرت نيزمى‏باشد.اين محراب در ميانه ديوار جنوبى مسجد قرار دارد و در سمت راست آن جايگاه شبستان بزرگ ديگرى است كه بنا بر برخى روايات،آنجا محراب و محل شهادت على عليه السلام است.

×محل به گل نشستن كشتى نوح،كه فضاى گودى است در ميانه مسجد.بنا بر روايات،كشتى حضرت نوح عليه السلام پس از مدتها سرگردانى،در اين نقطه به خشكى رسيده است.

×باب الثعبان (يا دروازه اژدها) ،يكى از دروازه‏هاى نخستين و كهن مسجد كوفه است كه در ميانه ديوار شمالى مسجد قرار دارد و در اينجا يكى از معجزات امير المؤمنين على عليه السلام ظاهر شده است.

2-حرم مسلم بن عقيل:

آرامگاه حضرت مسلم،اين شخصيت والا مقام در بيرون باروى مسجد كوفه و در سمت جنوب شرقى آن قراردارد كه به وسيله راهرو كوتاهى از مسجد مى‏توان به درون صحن آن قدم نهاد. حرم حضرت مسلم عليه السلام فضاى وسيعى در شرق مسجد كوفه را در بر گرفته و از گنبد طلايى بزرگ و چندين رواق و شبستان و ايوان تشكيل شده است.

3-آرامگاه هانى بن عروه:

در برابر حرم حضرت مسلم و در سمت‏شمالى‏صحن او قرار دارد.وى از شيعيان با وفا و ميزبان و همرزم مسلم بن عقيل در كوفه بود و به همراه او به شهادت رسيد.

4-آرامگاه مختار بن ابى عبيده ثقفى:

وى سردارى است كه پس از واقعه كربلا به قيام پرداخت و انتقام خون آن شهداى بزرگوار را از قاتلان آنان ستاند و آنان را به جزاى اعمالشان در اين دنيا رسانيد.قبر او در گوشه شبستانى در حرم حضرت مسلم،از سمت جنوب قرار دارد.

5-خانه امير المؤمنين عليه السلام:

اين خانه در اصل منزل مسكونى ام هانى،خواهر على عليه السلام بوده كه حضرت پس از انتقال به كوفه آن را منزل خود قرار داد.اين خانه در بيرون مسجد كوفه و در زاويه جنوب غربى آن قرار دارد.ساختمان كنونى آن گر چه‏قديمى نيست ليكن در محل همان خانه حضرت ساخته شده است.

6-آرامگاه ميثم تمار:

وى يكى از ياران با وفا و فدا كار امير المؤمنين على عليه السلام بود كه بر اثر پايدارى در ايمان به آن حضرت به شهادت رسيد،امروزه آرامگاه او در فاصله 300 مترى از مسجد كوفه و در آغاز بزرگراه نجف-كوفه قرار دارد.

7-قصر دار الامارة،يا مقر والى كوفه:

اين ساختمان كهن‏ترين ساختمان اسلامى در عراق بشمار مى‏رود و به دست‏سعد ابن ابى وقاص در سال 17 ه.پس از ساختمان مسجد كوفه ساخته شد.دار الاماره ساختمانى است مربع شكل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر كه امروزه تنها پايه‏ها و برخى ديوارهاى‏فرو ريخته آن باقى مانده است.اين قصر يكى از ساختمانهاى عبرت انگيز روزگار است.در آن قصر مسلم به شهادت رسيد و سر مبارك امام حسين عليه السلام و شهداى كربلا به نمايش گذاشته شد و سپس سرهاى قاتلان آن بزرگواران از سوى انتقام گيرندگان به نمايش در آمد. آنگاه ظالمان ديگرى سرهاى اين انتقام گيرندگان را بريدند و در آن به نمايش گذاشتند، فاعتبروا يا اولى الابصار .

8-مسجد سهله:

يكى از مساجد مبارك شهر كوفه است،و روايات فراوانى در فضيلت عبادت در آن مسجد آمده است.اين مسجد در فاصله دو كيلومترى غرب مسجد كوفه واقع است و از صحنى وسيع به ابعاد 140 متر و 125 متر با ديوارى مرتفع تشكيل گرديده و در آن محرابهاى متعددى‏قرار دارد كه منسوب به معصومان عليهم السلام مى‏باشد و در ميانه سمت جنوب مسجد جايگاه بزرگى است كه بر روى گنبدى قرار دارد و به‏«مقام حضرت حجت عليه السلام‏»مشهور است.

9-مسجد صعصعة بن صوحان:

صعصعه يكى از ياران با وفاى امير المؤمنين عليه السلام بود.اين مسجد كه عبادتگاه وى است،در نزديكى مسجد سهله قرار دارد.

10-مسجد زيد بن صعصعه:

اين مسجد مبارك نيز در نزديكى مسجد پيشين قرار دارد.

11-مقام يونس عليه السلام:

اين جايگاه كه امروزه شكل و هيئت مسجد دارد،در ميان عامه مردم به غلط به آرامگاه حضرت يونس بن متى عليه السلام شهرت يافته است.در قسمتى از گنبد خانه آن،محرابى است كه گفته مى‏شود امير مؤمنان عليه السلام در آنجا نماز گزارده است.اين مقام امروزه در كنار رودخانه فرات و در فاصله يك كيلو مترى از مسجد كوفه واقع است و بنا بر برخى روايات، حضرت يونس در اين جا از شكم نهنگ بيرون انداخته شد.بايد افزود كه آرامگاه حضرت يونس عليه السلام در شهر موصل بر بلنداى تپه‏اى قرار دارد وداراى گنبد و صحن و سرا است.

12-آرامگاه ابراهيم الغمر:

او ابراهيم فرزند حسن مثنى فرزند امام حسن مجتبى عليه السلام است،قبر او در سمت مغرب قبر ميثم تمار در محله‏اى به نام‏«حى كنده‏»مى‏باشد.او جد سادات طباطبايى است.