اين انديشمندان آثار گرانسنگ بى‏شمارى از خود به يادگار گذاشته‏اند كه متاسفانه بيشتر آنها در مراكز نگهدارى نسخ خطى موجود و نسل پژوهنده معاصر از آنها بى‏بهره است; آثارى كه حاوى انديشه‏هاى ناب در حوزه‏هاى گوناگون علوم و معارف انسانى مى‏باشند و احياى آنها زمينه‏ساز حل شمارى از مشكلات علوم، و تدوين تاريخ علم در جهان اسلام خواهد بود.

در اين راستا كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراى اسلامى مفتخر است كه با همكارى كنگره فاضلين نراقيين شمارى از آثار اين دو انديشمند بزرگ را احيا و ترجمه كند.

اثر حاضر ترجمه دو رساله اللمعة الالهية فى الحكمة المتعالية و الكلمات الوجيزة ملامهدى نراقى است كه به كوشش دكتر عليرضا باقر انجام شده و به پيشگاه شما خواننده انديشور عرضه مى‏شود.

كنگره بزرگداشت فاضلين ملا محمد مهدى و ملا احمد نراقى

كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراى اسلامى

پيشگفتار مترجم

ترجمه اللمعة الالهية و الكلمات الوجيزة پيشگفتار مترجم محمد مهدى نراقى كاشانى، فرزند ابوذر، در نراق - از توابع كاشان - به دنيا آمد و در همان شهر به تحصيل مقدمات و سطوح نزد استادانى همچون ملا محمد جعفر بيدگلى پرداخت.

پس از طى سطوح، روانه اصفهان - مركز حكمت و عرفان - شد و نزد علماى آن ديار دانش اندوخت. چندى نگذشت كه در فقه، اصول، تفسير، حديث، حكمت، رياضى و ... از سرآمدان عصر خويش گشت. حتى گفته‏اند كه براى اطلاع دقيقتر از عقايد ديگر اديان، زبان عبرى و لاتين را نيز آموخت.

سپس به شوق زيارت عتبات، راهى عراق شد و نزد بزرگانى همچون شيخ يوسف بحرانى، آقا محمد باقر بهبهانى و شيخ محمد مهدى فتونى شاگردى كرد. جامعيت علمى‏اش سبب شد كه مجالس درسش در نجف شور و حال خاصى داشته باشد و تشنگان علم بر چشمه جوشان دانشش گرد آيند.

پس از مدتى اقامت در نجف به كاشان باز گشت و به افادت علم و امامت جمعه و جماعات پرداخت و بدين ترتيب مايه رونق بازار دانش در آن سامان گرديد. سفرهاى ديگرى نيز به سرزمين وحى و عتبات عاليات داشت و سرانجام به سال 1209 ق. در نجف اشرف دعوت حق را لبيك گفت.

يادگار ماندگار وى جز فرزند دانشمندش، ملا احمد نراقى، كه او نيز از بزرگان علماى اماميه و جامع معقول و منقول بود، كتابها و رساله‏هاى متعددى است كه متاسفانه بسيارى از آنها هنوز چاپ نشده است. دانشمند گرامى، جناب آقاى حسن نراقى در زندگى‏نامه‏اى كه براى جد امجدشان نوشته‏اند، فهرستى تفصيلى براى اين آثار آورده‏اند. اين مقدمه در آغاز اللمعة الالهية و نيز شرح الالهيات - كه هر دو به چاپ رسيده‏اند - آمده است.

موضوع آثار ملا مهدى نراقى، به جهت همان جامعيتى كه بدان اشارت رفت، در رشته‏هاى گوناگون معارف دينى است. وى در حكمت الهى كتاب مفصلى به نام اللمعات العرشية دارد كه آراى فلسفى‏اش را به شكل مبسوط در آن آورده است و با توجه به ذوق علماى آن روزگار مطالبش را يك بار به طور خلاصه در اللمعة الالهية فى الحكمة المتعالية آورده است و بار ديگر اين را نيز مختصر نموده، در الكلمات الوجيزة گنجانيده است.

كتاب اللمعة الالهية داراى پنج‏باب كلى است كه هر باب «لمعه‏» هاى گوناگونى را در بر مى‏گيرد. مباحث الكلمات الوجيزة نيز در شش «كلمه‏» تنظيم شده است و تفاوتش با اللمعة در «كلمه‏» ششم است كه مستقلا به بحث امامت اختصاص دارد.

ويژگى اين دو كتاب در ايجازشان است. اين ايجاز بيش از هر چيز احاطه كامل مؤلف را بر مسائل حكمى نشان مى‏دهد و اين كه وى بر همه اقوال و اشكالهاى طرح شده در مباحث گوناگون وقوف داشته است. بايد به اين نكته نيز اشاره كرد كه ايجاز متن در برخى موارد به افراط گراييده و فهم آن را بس دشوار كرده است. شايد آن گونه كه برخى بزرگان گفته‏اند عمدى در اين كار بوده است تا جويندگان حكمت‏با كاوش متن و حل پيچيدگيهايش مهارت بيشترى در درك متون حكمى پيدا كنند. البته الكلمات الوجيزة با اين كه از اللمعة الالهية بسيار مختصرتر است، متنى روانتر دارد و فهم مطالبش به رغم ايجاز آسانتر است.

متن دو كتاب ياد شده به كوشش دانشمند گرانمايه و استاد بلند پايه جناب آقاى سيد جلال آشتيانى از سوى انجمن حكمت و فلسفه در سال 1357 ش. به چاپ رسيده است.

نگارنده براى ترجمه، تنها همين متن را در اختيار داشت كه متاسفانه اشتباههاى زيادى در آن ديده مى‏شد و همين كار ترجمه را دشوار مى‏كرد و بر معضل ايجاز مى‏افزود. گر چه با مراجعه و مقايسه در حد توان كوشيده شده است تا اين اشكالها بر طرف گردد، اما ممكن است ايرادهايى بر جاى مانده باشد كه راهنمايى اهل فضل در اين زمينه مفيد خواهد بود.

نكته ديگر اين كه دو كتاب ياد شده از آنجا كه متنى دشوار و پيچيده دارند و بسيارى از مسائل و مباحث را با اشارتى رمزگونه مطرح نموده‏اند، ترجمه‏شان نيز - تا زمانى كه قرين شرحى مبسوط نباشد - همين ويژگى را خواهد داشت. البته در مواردى براى روشنتر شدن متن، با مقايسه متن دو كتاب با يكديگر و نيز با توجه به حواشى مؤلف، مطالبى افزوده شده كه با علامت [ ] مشخص گشته است. در ضمن از آنجا كه در اللمعة الالهية برخى «لمعه‏» ها با عنوان و برخى ديگر بدون عنوان آمده بود جهت‏يكدست‏شدن اثر براى تمامى «لمعه‏» ها عنوانى گزيده شد.

در پايان بر خود لازم مى‏دانم از رياست محترم و فاضل كتابخانه مجلس شوراى اسلامى حجة الاسلام و المسلمين سيد محمد على احمدى ابهرى، برگزار كنندگان كنگره فاضلين نراقيين، مركز پژوهش و آموزش كتابخانه، به ويژه مدير فرهيخته‏اش جناب آقاى على اوجبى و دوست دانشور و فاضلم جناب آقاى محمد باهر كه هر يك نقشى مؤثر در احياى اين اثر داشته‏اند، قدردانى و سپاسگزارى نمايم.