مركز تعليمات اسلامي بصیر - كتابخانه معارف اسلامی - ره توشه راهيان نور

ره توشه راهيان نور

- ۹ -

شيوه ها و ابزارها
وسايل كمك آموزشى در تسريع تفهيم و تقويت قدرت نفوذ مطالب علمى در حافظه دانش آموزان سهم بسيارى دارد.
ابزارهاى كمك آموزشى يا رسانه هاى آموزشى به مجموعه امكاناتى گفته مى شود كه در كلاس زمينه ارتقاى علمى و مهارتى دانش آموزان را فراهم آورد. اين امكانات به چند دسته تقسيم مى شود كه عبارت است از:
الف : رسانه هاى نوشتارى : مانند كتاب ، روزنامه ، مجله .
ب : رسانه هاى نمايشى : تخته سياه ، وايت برد، تابلوهاى اعلانات و تابلوهاى الكتريكى .
ج : رسانه هاى ديدارى : نمودار، چاپ ، پوستر، نقشه و كره جغرافيا، كاريكاتور نقاشى .
د: رسانه هاى شنيدارى : شامل نوارهاى ضبط صوت - ويدئو
ه : موقعيت هاى آموزشى : گردش هاى علمى و بازديد از كارخانه ها، غارها، كتابخانه ها، اماكن باستانى ، آزمايشگاه .
يك نمونه
يك نمونه تدريس با استفاده از رسانه هاى ديدارى (ترسيمى ) كه در همه موقعيت ها اجرا شدنى است ، ارائه مى گردد. اين بحث با استفاده از تخته سياه اجرا مى گردد.
موضع بحث : (جوان و بحران هويت )
ابتدا توضيحى پيرامون معناى هويت ارائه مى دهيم ⁽⁵¹⁷⁾ و بعد براى حل اين بحران در مقام نشان دادن جايگاه اصلى انسان در مجموعه هستى بر مى آييم . نخست در بالاى تخته مى نويسم :
قانون 1- (موجودات به ترتيب اهميت به 4 دسته مقابل تقسيم مى شوند)
1 ؟ ؟
2 انسان
3 حيوان
4 نبات
5 جماد
استاد بايد مدتى ذهن دانش آموزان را در مورد خانه پنجم فعال كند تا خود بينديشند كه موجود برتر از انسان كيست و هر يك به اظهارنظر خود بپردازد. سپس روى تخته قانون 2- را مطرح مى كنيم كه : (در اين مجموعه هستى همه اشياى كم ارزش قربانى و فدايى اشياى برتر و با ارزش تر مى شوند.)
سپس توضيح مى دهد كه چگونه زمين و موادمعدنى آن زمينه رشد گياهان و چمنزارها را فراهم مى آورند و خود را فداى گياهان ، و آنها را فداى موجود برتر از خود، يعنى انسان ها و حيوانات مى كنند. و همين طور هر روز ميليون ها حيوان - گوسفند، مرغ ، گاو، شتر و... ذبح مى شوند تغذيه شوند و رشد كنند. حال سؤ ال مهم اين است كه آيا انسان نيز تابع اين قانون دوم است آيا انسان و استعدادهايش نيز فداى مى شود و از بين مى رود؟ و از خود مى پرسيم كه به راستى انسان قربانى چه مى شود؟!
مى بينيم كه افراد بسيارى در راه رسيدن به خواسته هاى حيوانى خود بر اثر پرخورى و بدخورى از دنيا مى روند. هزاران انسان عمر و استعدادهاى خود را براى ساختن ساختمان هايى از خاك و شن هدر مى دهند و هيچ خبرى از حقيقت انسانى ندارد و بسيارند جوانهايى كه مدت زيادى از عمر خود را صرف حيواناتى مانند كبوتر، سگ ، قنارى ، و غير آن مى كنند تا تيمار و تكثير يابند، ولى هرگز به فكر رشد و تعالى خود نيستند. به راستى انسان در اين مجموعه هستى بايد قربانى چه حقيقتى گردد تا به كمال مطلوب رسيده باشد؟!
اينجاست كه مكتب تعالى بخش اسلام پيشرفته ترين طرح را براى رشد و ترقى انسان ارائه داده است و به او نهيب مى زند.
اى انسان ! تو بيهوده آفريده نشده اى .
اءيحسب الانسان اءن يترك سدى .⁽⁵¹⁸⁾
اى انسان ... خداى جهان بهترين جايگاه را براى تو مقرر فرموده . تو مى توانى لايق مقام خليفه ⁽⁵¹⁹⁾ الهى گردى ، به شرط اين كه به قوانين تكامل عمل كنى . اگر مدرسه پيامبران و اولياى الهى ثبت نام كنى و خوب تكاليف خود را انجام دهى ...

ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند

تو نانى به كف آرى به غفلت نخورى

پس براستى حقيقت برتر از انسان كيست ، تا انسان خود را فداى او كند؟
آن حقيقت ذات مقدس خداى متعال است كه فرموده است :
خلقت الاشياء لاجلك و خلقتك لاجلى .⁽⁵²⁰⁾ همه چيز را براى تو خلق كردم و تو را براى خودم آفريدم .
و هدف اصلى انسان براى رسيدن به كمال نهايى به دست آوردن رضاى خالق متعال است . براى اين منظور خداى متعال به لطف و تفضل خود در هر زمان انسان نمونه اى به عنوان اسوه و راهنما به نمايندگى از خود در روى زمين قرار داد تا انسان ها در سير كمال به اشتباه نيفتند.
اگر كسى پاى در جاى پاى آنان بگذارد و در تمام عمر با آنان هم مسير باشد بى ترديد به كمال مطلوب خواهد رسيد.
مانند كى ؟ مانند سلمان فارسى . آيا داستان او را مى دانيد؟.!.؟
به اميد ديدار در كلاسى ديگر
فن خلاصه نويسى و نكته بردارى ( دكتر حميد ملكى )
مقدمه
امروز دنياى مطالعه و يادگيرى بسيار وسيع است و صاحب نظران از آن به دنياى انفجار اطلاعات ياد مى كنند. مطالعه اگر براى زندگى بهتر و يادگيرى صورت بگيرد بايد نظام مند باشد. زيرا مطالعات پراكند نتايجى جز: آشفتگى ذهنى ، فزون سازى اطلاعات غيرضرورى ، به هدر دادن زمان و بهره اندك چيزى در پى نخواهد دانست .
امروزه به تجربه ثابت شده است كه پر كردن اوقات فزاغت كار پسنديده اى نيست اين شعار اين گونه اصلاح شود: پر بار كردن اوقات فراغت ، به همين سبب هر اندازه افراد در انتخاب كتاب دقت كنند موفق ترند.
در اين مبحث مى خواهيم به دنياى استفاده بهتر و بهينه تر از جهان كتاب دريچه اى بگشاييم . حضرت رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله مى فرمايد:
العلم وحشى قيدوه بالكتابه : دانش ، سركش است آن را با نوشتن به بند بكشيد.
خلاصه كردن مطالب و نكته بردارى عامل ماندگارى مطالعات است . زيرا پديده فراموشى در وجود انسان ، بسيار تاءثيرگذار است و نوشتن عامل نگهداشتن مطالب ضرورى است .
امروز ثابت شدن است كه بسيارى از افرادى كه :
الف : نكته سنج و دقيق صحبت مى كنند.
ب : در مجالس گفتنى بسيار دارند.
ج : سخنران زبردست اند.
د: هميشه در بسيارى از مباحث مستند صحبت مى كنند.
ه : در انديشه فرو مى روند و صحبت هايشان هم نوشتنى است .
و: ديگران از مجالس آنها نكاتى ياد مى گيرند.
كسانى هستند كه وقتى مطالعه مى كنند تاءمل ، نكته بردارى و علامت گذارى مى كنند.
بنابراين تلخيص ، راه گشاى خوب و قدم و مفيدى براى استفاده بهتر از مطالعات مجلات ، كتاب ها، روزنامه ها، دايرة المعارف و ديگر آثار بشرى است .
مفهوم تلخيص
تلخيص يعنى خلاصه كردن (summarize To)، چكيده كردن . زمانى كه مطلبى زياد با حفظ كليت آن به مطلبى مختصر تبديل گردد، گويند تلخيص ‍ صورت گرفته است . البته اين معنا با نكته بردارى متفاوت است .
تفاوت تلخيص با نكته بردارى
تلخيص يعنى كاستن از كليت مطلب ، بدين صورت كه گاهى مطالبى را حذف مى كنيم و مطالب ديگرى را باقى مى گذاريم . نكته بردارى بدان صورت است كه بدون توجه به اصل مباحث ، نكات مورد نياز يا داراى اهميت ، گزينش شود. در تلخيص يك كتاب يا نوشته ، اصل مطلب بدون خدشه به پيام آن ، در كوتاه ترين شكل حفظ مى شود و قسمت هاى غيرضرورى آن حذف مى گردد و ميزان حذف و گزيده سازى عبارت ها به مقصود و هدف تلخيص كننده وابسته است .
انواع تلخيص و اهداف
1- تلخيص تفصيلى :
تهيه خلاصه و چيده مطالب مهم و پرچم با هدف ايجاد امكان مطالعه براى عموم . با خواندن اين نوع تلخيص مراجعه به اصل كتاب مورد نياز نيست .
2- تلخيص ارجاعى يا انگيزه اى :
تهيه خلاصه كتاب هاى كم حجم و مقالات مفيد، به منظور ايجاد و انگيزه در خواننده براى مراجعه به كتاب اصلى و مطالعه آن .
3- تلخيص آزاد:
تهيه خلاصه نكات مهم يك كتاب بدون توجه به رعايت انسجام و وحدت مطالب ، به منظور معرفى كتاب و نكات مهم به خواننده . اين شيوه در حقيقت نوعى نكته بردارى است .
4- تلخيص فهرستى :
تهيه خلاصه مطالب كتاب به شكل فهرست تفصيلى و معرفى كتاب آن .
5- تلخيص علمى :
تهيه خلاصه كتاب به صورت بيان نتيجه و مقصود نويسنده ، به منظور استخراج پيام ، اصول ، قواعد و مفاهيم خاصى آن كتاب .
فوائد تلخيص
1- تلخيص يك اثر در حقيقت ، استخراج مفيدترين جملات و نكات آن است .
2- با تلخيص ، در مراجعات بعدى نيازى به مطالعه كل اثر نيست .
3- فرد بعد از مدتى خلاصه بردارى تبحر مى يابد و گاهى مى تواند يك فصل از يك كتاب را در چند جمله چكيده كند.
4- گاهى در يك دفترچه 200 برگ متوسط محتواى ده ها كتاب موجود است كه خود نوعى دائرة المعارف متحرك است و با CD كه ظرفيت 1000 كتاب را داراست متفاوت است و گاه بهتر از آن است ، چون CD حجم فشرده كليت آثار است كه بايد با كامپيوتر مورد استفاده قرار گيرد؛
حال اين كه دفترچه باب بندى موضوعى شده و نيازى به كامپيوتر يا مراجعه به كل اثر را ندارد و مطالب ارزشمند و زيبا در موضوعات ويژه دسته بندى شده است .
5- گاهى با ارائه كار تلخيص مى توان يك كشكول متنوع علمى ارائه داد و چاپ كرد.
6- به تجربه ثابت شده افرادى كه خلاصه نويسى كنند حضور ذهن بيشترى نسبت به ساير افراد دارند.
روش و مراحل علمى تلخيص يك كتاب
1. تعيين هدف تلخيص .
2. تعيين پيام .
3. ذكر مشخصات ظاهرى كتاب .
4. معرفى موضوع و شخصيت هاى كتاب .
5. تعيين قسمت هاى غيراصلى .
6. تعيين قسمتهاى غيراصلى ، ولى مهم .
7. يادداشت و نتيجه گيرى .
8. دانستن پيوند بنى مطالب خلاصه شده .
9. پيرايش نهايى .
10. ارائه براى نقد افراد مطلع .
11. پاكنويس نهايى .
12. رفع نواقص احتمالى .
تجارب عملى
در اين مرحله برخى تجارب مفيد كاربردى را به اطلاع مى رسانيم .
1. تهيه دفاتر متوسط 200 برگى و تقسيم بندى 20 صفحه اى آن با عناوينى چون شعرناب ، جملات و سخنان برجسته ، ابيات شورانگيز، خاطره ، داستان ، سياسى ، آسيب شناسى و...
2. به همراه داشتن برگه يادداشت براى بعضى از مطالبى كه در مجالس و سخنرانى ها يا از راديو و تلويزيون مى شنويد. نگارنده بارها حتى از پشت كاميون ها شعرهايى يادداشت كرده ام كه بسيار زيباست .
3. تجارب نشان مى دهد افرادى كه در يك سخنرانى يا يك جلسه ، يا مشاهده يك فيلم يا گفتگو، يادداشت مى كنند، بهتر برنامه را درك مى كنند. شما امتحان كنيد و در يك سخنرانى يا برنامه راديوئى بعضى نكات را يادداشت كنيد خواهيد ديد كه سخنرانى در ذهن شما نقش مى بندد و گويى ارتباط جديدى با سخنرانى و محتوا برقرار كرده ايد.
نتيجه گيرى
دنياى وسيع دانش ، نيازمند ايده هاى ارتباطى است كه اصطلاحا ارتباط با موضوع خوانده مى شود و فن خلاصه نويسى و نكته بردارى روشى است كه اين مسير را آسان تر مى كند. اين مباحث براى پرباركردن اوقات مطرح شده است . و تلخيص منظم ، موضوعى و دست يافتنى براى فرد در فعاليت مطالعاتى روزانه ، دائرة المعارف هاى ويژه فراهم مى كند كه هميشه مى توان به آنها مراجعه و بهره هاى لازم كسب نمود.
سير مطالعات دينى ( محمد جهرمى )
چه بخوانيم ؟ دغدغه بسيارى از جوانان ميهن اسلامى ماست ، آنان خواهان يك سير مطالعاتى در زمينه آشنايى با مباحث اسلامى اند، تا از يك هندسه شناختى در حوزه انديشه اسلامى برخوردار گردند. در اين نوشتار با هدف ارائه يك برنامه و سير مطالعاتى منطقى و علمى ، مجموعه اى از منابع مناسب فرهنگى در چهارده شاخه ، براى پاسخگويى اين نياز فراهم آمده است .
1. توحيد
1. منشور عقايد اماميه ، جعفر سبحانى ، قم ، انتشارات توحيد، 346 ص ، بخش دوم (توحيد و مراتب آن ).
2. آموزش عقايد، محمدتقى مصباح يزدى ، تهران ، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامى ، 1378، ص 35-135.
3. خداشناسى فطرى ، عزيزالله مهريزى ، كانون انديشه جوان ، 1378، 70 ص .
2. عدل الهى
1-2. عدل در جهان بينى ، محمد رى شهرى ، چاپخانه مهر، قم ، چاپ سوم .
2-2. مقدمه اى بر جهان بينى اسلامى ، شهيد مرتضى مطهرى ، چاپ جديد، دفتر انتشارات اسلامى (جامعه مدرسين حوزه علميه قم ) 1362،
صص 130-138.
3. نبوت
1-3. وحى و رهبرى ، جوادى آملى ، انتشارات الزهراء، 1369.
2-3. فلسفه وحى و نبوت ، محمد رى شهرى ، دفاتر انتشارات اسلامى ، قم .
3-3. صحيفه عصمت ، حسن يوسفيان ، و احمد حسين شريفى ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1376، 102 ص .
4-3. وحى شناسى ، محمدباقر سعيدى روشن ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1378، 114 ص .
4. امامت
1-4. بخثى مبسوط در آموزش عقايد، محسن غرويان و ديگران ، قم ، موسسه انتشارات دارالعلم ، 1371، ج 2،صص 227-400.
2-4. امامت و رهبرى ، مرتضى مطهرى ، تهران ، انتشارات صدرا.
3-4. خورشيد مغرب ، محمدرضا حكيمى ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، 1380، 390 ص .
4-4. امامت و مهدويت ، لطف الله صافى گلپايگانى ، قم ، دفتر نشر انتشارات اسلامى ، 1372.
5. معاد
1-5. معاد و جهان پس از مرگ ، ناصر مكارم شيرازى ، چاپ دوم ، قم ، انتشارات هدف
2-5. معاد، محسن قرائتى ، چاپ دوم ، قم ، انتشارات در راه حق ، 1366.
3-5. قيام قيامت ، محمد شجاعى ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 132 ص .
4-5. شفاعت ، احمد مطهرى و غلامرضا كاردان ، قم ، انتشارات در راه حق .
6. قرآن و حديث
1-6. آشنايى با قرآن ، دفتر برنامه ريزى و تاءليف كتب درسى وزارت آموزش ‍ و پرورش تهران ، سازمان تبليغات اسلامى 13707، 134 ص .
2-6. آشنايى با علوم قرآن ، جواد محدثى ، قم ، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى (بوستان كتاب ) 1378، 136 ص .
3-6. فروغ حديث ، محمود شريفى ، قم ، نشر معروف ، 1379.
7. اخلاق و عرفان
1-7. گناه شناسى ، محسن قرائتى ، تنظيم محمدى اشتهاردى ، تهران ، پيام آزادى ، 336 ص .
2-7. درآمدى بر سير و سلوك ، مجتبى تهرانى ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى ، 1379، 108 ص .
3-7. نامه ها و برنامه ها (مجموعه دستورالعمل هاى اخلاقى الهام از قرآن و عترت )، حسن حسن زاده آملى ، قم ، انتشارات قيام ، 1381، 280 ص .
4-7. گامى در مسير، جواد محدثى ، قم ، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى ، 224 ص .
8. سياست
1-8. ولايت فقيه ، مهدى هادوى ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1379، 148 ص .
2-8. دين و دولت ، على ربانى گلپايگانى ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى 1377، 180 ص .
9. تاريخ و سيره
1-9. سيره پيشوايان ، مهدى پيشوايى ، قم ، موسسه امام صادق (ع )، 792 ص .
2-9. زندگانى فاطمه زهرا (ع )، سيد جعفر شهيدى ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، 291 ص .
10. تاريخ ايران
1-10. مقدمه تحليلى تاريخ تحولات سياسى ايران (از عصر صفويه تا دوران معاصر)، موسى نجفى ، تهران ، نشر منير، 1378، 278 ص .
11. فرزانگان
1-11. حديث بيدارى (شرح زندگانى امام خمينى )، حميد انصارى ، تهران ، دفتر نشر آثار امام خمينى ، 254 ص .
2-11. گلشن ابرار (زندگى نامه جمعى از عالمان و فرزانگان شيعه )، جمعى از نويسندگان ، قم ، نشر معروف ، 1016، ص (2 جلد).
12. ادبيات
1-12. ميناى قلم (گزيده مقالات شيوا و نثر ادبى درباره امام على (ع )، جواد محدثى ، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى (بوستان كتاب )، 1380، 231 ص .
2-12. كشتى پهلوگرفته (درباره زندگانى حضرت فاطمه زهرا - ع -)، سيد مهدى شجاعى ، انتشارات مدرسه ، 160 ص .
3-12. آفتاب در حجاب (درباره زندگانى حضرت زينب ، - س -) سيد مهدى شجاعى ، كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان ، 240 ص .
4-12. حكايتها و هدايتها (در آثار استاد شهيد مطهرى )، محمدجواد صاحبى ، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى (بوستان كتاب )، 1379، 425
ص .
13. پرسش و پاسخ
1-13. در محضر علامه طباطبايى (665 پرسش و پاسخ ‌ها اعتقادى ، اخلاقى ، تفسيرى ، حديثى ، فلسفى و عرفانى )، محمدحسين رخ شاد، قم ، انتشارات نهاوندى ، 1380، 256 ص .
2-13. پرسش و پاسخ از محضر رهبر معظم انقلاب اسلامى آيت الله خامنه اى ، تهران ، موسسه فرهنگى قدر ولايت ، 1380، 423 ص .
3-13. پرسش ها، پاسخ ‌ها، توصيه ها، آيت الله جوادى آملى ، قم ، مركز فرهنگى نهاد نمايندگى رهبرى در دانشگاهها، 1380، 96 ص .
4-13. در محضر حكيم علامه جعفرى (مجموعه پرسشها و پاسخها)، تنظيم محمدرضا جوادى و على جعفرى ، تهران ، مؤ سسه تدوين آثار علامه جعفرى ، 1380، 262 ص .
5-13. پرسش ها و پاسخ ‌ها (ولايت فقيه و مباحث حكومت دينى )، محمدتقى مصباح يزدى ، قم ، موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى ، 1378، 9680 ص .
6-13. پاسخ ‌ها به پرسش ها مذهبى ، ناصر مكارم شيرازى و جعفر سبحانى ، قم ، انتشارات هدف ، 672 ص .
7-13. سؤ ال هاى ديروز، امروز، فردا، (پاسخ به ابهامات نوجوانان و جوانان ) ج اول ، حسين امينى ، على اصغر احمدى ، محمدعلى سادات ، انتشارات مدرسه ، 95 ص .
8-13. پرسش ها و پاسخ ‌ها، رضا كاشفى ، قم ، دفتر نشر معارف ، 4 دفتر، 1380.
14. گوناگون
1-14. چرا و چگونه بخوانيم ؟، حسين سيدى ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1379، 40 ص .
2-14. پيروى خضر خرد (چرايى تقليد)، حسن ابراهيم زاده ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1380، 112 ص .
3-14. خواب و نشانه هاى آن ، محمد شجاعى ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1379، 94 ص .
4-14. روشها(ى مطالعه ، ترجمه ، نگارش ، تندخوانى ، خلاصه نويسى و...)، جواد محدثى ، قم ، نشر معروف ، 1380، 224 ص .
5-14. تصميم هاى بزرگ جوانى ، محمدباقر پورامينى ، تهران ، كانون انديشه جوان ، 1381، 72 ص .
6-14. جوان و بحران هويت ، محمدرضا شرفى ، تهران ، انتشارات سروش ، 205 ص .
7-14. جوانان و روابط، ابوالقاسم مقيمى ، مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه علميه ، 1380، 175 ص .
سير مطالعاتى آثار شهيد مطهرى ( دكتر مژده پورحسينى )
من به دانشجويان و طبقه متعهد توصيه مى كنم كه كتاب هاى اين استاد عزيز را نگارند با دسيسه هاى غيراسلامى فراموش شود ⁽⁵²¹⁾
تعريف
مطالعه كتابهاى استاد شهيد مرتضى مطهرى بر اساس چينش كاربردى ، منطقى و تربيتى را سير مطالعات مى گويند. انتظار مى رود اين سير، قابليت ترسيم مسيرى روشن و واضح جهت كسب روش مند و منظم اصول فكرى شهيد مطهرى را داشته باشد. و به مخاطبان خويش توانايى برداشت صحيح از انديشه هاى اسلام شناسانه و اسلام مدارانه آن شهيد بزرگوار را ببخشد تا در مجموع ، بتواند چهارچوب صحيحى از اساسى ترين مؤ لفه هاى تفكر اسلامى را با محوريت تفكرات اين انديشمند اسلامى در ذهن خويش ‍ بسازد.
هدف
هدف از سير مطالعاتى شهيد مطهرى رسيدن به نقطه ثبات و آرامش نسبى بر اساس مؤ لفه هاى اسلامى و شيعى است ، آن چنان كه كاربر در انتهاى مطالعات خويش ، بر اساس روش برنامه ريزى شده اين سير مطالعاتى بتواند در مقابله با هرگونه مجهول مفروض در دامنه مسائل متداول اسلامى - و البته نه به صورت تخصصى و پيشرفته - به الفباى اوليه نحوه انديشيدن و طى مسيرنمودن و به نتيجه رسيدن دست يابد و مطالب موافق و همسو يا مخالف و متناقص و متنافر با اصول اسلامى را تشخيص داده و موقعيت خويش را در رابطه با آن موضوع از نظر قرب و بعد به محور تفكر اسلامى تعيين نمايد.
فوايد
1. آشنايى با انديشه هاى شهيد مطهرى .
2. آشنايى با پيش درآمدى بر هر يك از شاخه هاى علوم اسلامى ؛ به عنوان مثال ، استاد مطهرى در دوره سه جلدى آشنايى با علوم اسلامى ، به توضيح و تشريح شاخه هاى علوم و معارف متداول اسلامى پرداخته و به طور اجمال ، خصوصيات هر يك را بيان نموده است .
3. آشنايى با مباحث و زيربناهاى عقلى و نحوه صحيح به كارگيرى اصول عقلى و منطقى در استدلالات كاربردى ، به فراخور توان و انديشه مخاطبان ؛ به عنوان مثال ، مخاطب در صفحه 50 كتاب حق بر باطل ، آن چه ما مى بينيم غالبا پيروزى و غلبه در طول تاريخ است .
4. گذرى بر همه ابعاد معرفتى انسان در بحث شناخت كه از آن جمله اند: مباحث لطيف عرفانى ، مباحث عميق و مباحث دقيق نقلى .
5. يافتن پاسخ پرسش هاى دينى و اعتقادى ؛ به عنوان مثال ، همه مخاطبان با اين پرسش ها در ذهن خويش كلنجار رفته اند: چرا خانم ها مجبورند حجاب داشته باشند و آقايان نه ؟ چرا خداوند انسان هاى معلول و ناقص الخلقه را آفريد و به آنها در شيوه خلقتشان ظلم كرد؟
6. پاسخ ‌گويى به پرسش ها بر اساس يك نظم منطقى ؛ نحوه چينش كتاب ها به گونه اى است كه پاسخ پرسش هاى مطرح شده در هر كتاب ، در كتاب يا كتاب هاى بعدى پاسخ داده شده مى شود.
7. فراگيرى نحوه و روش پاسخ ‌گويى به يك پرسش مفروض ، با دقت و تاءمل در شيوه شهيد مطهرى و در رويارويى با يك پرسش جديد و نحوه منطقى طى مسير فكرى از مجهول با عبور از كانال معلومات ذهنى و تبديل آن مجهول به معلوم ، يك معلوم مطابق با واقع .⁽⁵²²⁾ مثلا با نگاهى به كتاب خاتميت مى بينيم كه چگونه استاد در ابتدا، طرح سؤ ال مى نمايد، سپس ‍ تمام ادوار تاريخى را در جست وجوى جواب كنكاش مى كند، نظرات موافق و مخالف صاحب نظران را بيان مى دارد، اينجا شبهه مى كند و سپس ‍ با استعانت از قدرت عقلى و منطقى و بيانى و البته با استفاده از پشتوانه هاى نقلى ، به تبيين علت پيدايش پديده خاتميت و علت نياز به ائمه اطهار در عصر خاتميت مى پردازند و يك مسير معقول و زيباى پاسخ گويى به يك سؤ ال را نمايش مى دهند.
8. تمرين مباحثه و مناظره ، با توجه به تعداد نسبتا زياد پرسش و پاسخ و بحث و گفت و گو در كتاب هاى شهيد مطهرى . مثلا كتاب توحيد يا معاد شهيد مطهرى در انتهاى هر بحث ، چندين صفحه پرسش و پاسخ دارد كه به صورت مناظره اجرا گرديده است ، از اين رو مى توان ريزه كارى ها و شگردهاى يك مناظره موفق و توانمند را از سير مطالعاتى شهيد مطهرى استخراج نمود.
9. مقايسه مشكلات و توطئه هاى فكرى - فرهنگى دهه چهل تا دهه شصت با زمان كنونى .
10. تطبيق پرسش هاى موجود در زمان حاضر با پاسخ ‌هايى كه به شهيد مطهرى ، در آن زمان به همان پرسش ها داده اند و استفاده كاربردى و روز آمد از اطلاعتى كه در كتاب هاى آن بزرگوار وجود دارد.
11. براى شروع اين سير مطالعاتى ، نياز به گذراندن دوره هاى آمادگى نيست و هر كس به اندازه سطح درك و فهم خويش مى تواند مخاطب شهيد مطهرى قرار گيرد و از كتاب هاى آن بزرگوار بهره ببرد و خصوصا نحوه خاص ‍ چينش كتاب ها اين شرايط را فراهم آورده كه كاربر در لحظه اول با آسان ترين كتاب هاى شهيد از لحاظ قلم و محتوا و درك مطلب و همچنين ملموس ترين و خواستنى ترين مطالب از لحاظ موضوع روبه رو گردد و احساس رضايت و لذت نمايند و قدم در مسير مطالعاتى گذارد.
12. از اساسى ترين مسائلى كه سير شهيد مطهرى را در راءس پيشنهادهاى مطالعاتى به جوانان قرار مى دهد، همان مسئله حياتى و مهمى است كه حضرت امام خمينى رحمة الله به آن اشاره مستقيم نموده و خيال اهل مطالعه را از لغزش و انحراف آسوده گرداند:
او مردى بود كه در اسلام شناسى و فنون مختلفه اسلام و قرآن كريم كم نظير بود... و آثار قلم و زبان او، بى استثناء آموزنده و روان بخش است .⁽⁵²³⁾
13. ايمان كم نظير در كنار قدرت عقلى و توانايى هاى بيانى استاد مطهرى سبب مى شود خوانندگان با آرامش قلبى و اطمينان فكرى بيش ترى به سراغ آثار او بروند. نگاهى به زندگى استاد و گذرى بر مجموعه كتاب هايى كه درباره زندگى آن شهيد به قلم تحرير در آمده است ، نشان مى دهد كه استاد مطهرى قدمى بسيار بلندتر از تعقل و استدلالات عقلى محض برداشته اند.
14. بازشدن افق ديد انسان در وادى تفكر و تعقل ، به ويژه در مباحث اسلامى و مذهبى كسب توانايى شيوه انديشيدن كلاسيك اسلامى با استعانت از روش زيبا، آسان و همه بعدى .
دسته بندى
دسته بندى حاضر توسط حجة الاسلام معمار منتظرين ، تنظيم گشته و داراى خصوصيات زير است :
1. اين سير بر اساس حركت از كتاب هاى آسان و همه فهم به سوى كتاب هاى مشكل و تخصصى تنظيم گرديده است و اين توانايى را به مخاطب خويش مى دهد كه با كار فكرى مستمر، از طريق فهم كتاب هاى ابتدايى به درك كتاب هاى تخصصى دسترسى پيدا كند.
2. در اين سير، ابتدا، سخنرانى ها، سپس كتاب ها قرار داده شده است . كتاب هاى فلسفى در انتهاى فهرست قرار دارد.
3. سير مطالعاتى مذكور به گونه اى تنظيم گشته است كه سؤ الاتى كه به صورت متداول در هر كتاب به ذهن مى رسد، در كتاب يا كتاب هاى بعدى پاسخ داده مى شود؛ يعنى اگر كاربر اين سير استادى در اختيار نداشت كه به سؤ الات او پاسخ گويد، با اندكى صبر و تعمق مى تواند در كتاب هاى بعدى به پاسخ سؤ الات خويش دست يابد و نحوه استخراج پاسخ سؤ الات خويش از متون علمى را نيز فرا گيرد.
4. جهت دست يابى به نتايج و فوايدى كه در بخش پيشين ذكر شد، به توصيه نويسنده اصلى اين سير مطالعاتى ، لازم است حداقل دو دور به صورت كامل و دقيق و بر اساس رتبه بندى اين سير، تمام كتابهاى استاد مطالعه شوند تا نتايج مورد سريع تر حاصل شود.
توجه : كسانى كه قصد ورود در مباحث فلسفى و اقتصادى را ندارند، مى توانند مطالعه خود را تا ابتداى كتاب هاى اختصاصيى اين گروه تنظيم نمايند و تا عنوان شماره 50 پيش روند.
سير مطالعاتى آثار استاد
1. داستان راستان ، 2 جلد.
2. حكمت ها و اندرزها.
3. حماسه حسينى ، 3 جلد.
4. گفتارهاى معنوى .
5. ده گفتار.
6. پانزده گفتار.
7. بيست گفتار .
8. سيرى در سيره نبوى صلى اللّه عليه و آله .
9. سيرى در سيره ائمه اطهار عليهم السلام .
10. جاذبه و دافعه على عليه السلام .
11. ولاءها و ولايتها.
12. خاتميت .
13. ختم نبوت .
14. پيامبر امى .
15. اسلام و مقتضيات زمان ، 2 جلد.
16. امدادهاى غيبى در زندگى بشر.
17. توكل و رضا.
18. گريز از ايمان گريز از عمل .
19. تكامل اجتماعى انسان .
20. انسان كامل .
21. انسان شناسى .
22. تعليم و تربيت در اسلام .
23. عرفان حافظ.
24. نبرد حق و باطل .
25. مساءله حجاب .
26. پاسخهاى استاد.
27. نظام حقوق زن در اسلام .
28. اخلاق جنسى در ايران و غرب .
29. نهضتهاى اسلامى در صد ساله اخير.
30. پيرامون جمهورى اسلامى .
31. پيرامون جمهورى اسلامى .
32. خدمات متقابل اسلام و ايران .
33. سيرى در نهج البلاغه .
34. جهاد.
35. آشنايى با قرآن ، 15 جلد.
36. مساءله شناخت .
37. شناخت در قرآن .
38. فطرت .
39. فلسفه اخلاق .
40. انسان و سرنوشت .
41. عدل الهى .
42. علل گرايش به ماديگرى .
43. آشنايى با علوم اسلامى ، 3 جلد.
44. توحيد.
45. نبوت .
46. معاد.
47. آشنايى با جهانبينى اسلامى ، 6 جلد.
48. امامت و رهبرى .
49. قيام و انقلاب مهدى عليه السلام .
50. تاريخ عقايد اقتصادى .
51. نظام اقتصادى اسلام .
52. مساءله ربا.
53. نقدى بر ماركسيسم .
54. فلسفه تاريخ ، 4 جلد.
55. مقالات فلسفى ، 3 جلد.
56. تعارضات منطقى .
57. اصول فلسفه و روش رئاليسم ، 5 جلد.
58. شرح منظومه .
59. شرح مبسوط منظومه ، 4 جلد.
60. حركت و زمان ، 4 جلد.
61. الهيات شفاء، 2 جلد.
آثار و نتايج
اصلى ترين نتيجه عملى اين سير مطالعاتى رسيدن به شيوه انديشيدن كلاسيك اسلامى است و اين نتيجه گامى بزرگ در راستاى هدايت جامعه به سوى آموزه هاى اصيل و ناب اسلام عزيز است .
با ترويج صحيح اين سير مطالعاتى و با تاءمل و تدبر انديشمندانه ، به دور از دستپاچگى و جنجال هاى مخرب و ضدكيفيت ، به آرامى و دقت مى توان به نسل جديد اين جامعه اسلامى ، طعم شيرين انديشيدن بر اساس تفكر اصيل اسلامى را آموخت و ذهن جوان و جست وجوگر وى را به مسائل عميق و زيباى اسلامى سوق داد، تا روح آشفته و متكثر خويش را در درياى بيكران معارف اسلامى شست شو دهد و با رهايى از پرسش هاى آزارنده فكرى و روحى و گرايش هاى گيج كننده و پرفراز و نشيب گروهى و تشكيلاتى در آستان بى اضطراب آموزه هاى خالص اسلام عزيز به فيض ‍ آرامش و ثبات و رشد نائل آيد.