... تا آنجا كه مى فرمايد :

پس نسل آينده اين اُمّت به چه كسى پناه ببرد ؟ در حالى كه نشانه هاى ملّت كهنه و مندرس شده ، و اُمّت به تفرقه و اختلاف گراييده كه برخى ، برخى ديگر را تكفير مى نمايند ، در حالى كه خداى متعال مى فرمايد :
( وَلاَ تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِمَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ )(89) .

مانند كسانى كه پس از آمدن نشانه هاى آشكار پراكنده شده و اختلاف نمودند ، نباشيد .

پس چه كسى براى ابلاغ حجّت و تأويل و توجيه حكم مورد اعتماد است جز اهل كتاب و فرزندان امامان هدايتگر ، و چراغهاى روشن در تاريكيها ، كسانى كه خدا به وسيله آنها بر بندگانش احتجاج فرموده و مردم و مخلوقات را بدون حجّت رها نكرده است ؟

آيا آنان را مى شناسيد و يا مى يابيد جز از فروع شجره مباركه و باقى مانده برگزيدگان ، كه خداى متعال هر نوع رجس و پليدى را از آنها دور كرده و آنها را پاك و پاكيزه قرار داده و از همه آفتها دور ساخته ، و مؤدّت و محبّت آنها را در قرآن فرض و لازم شمرده است ؟

 آيه ششم :
( أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللهُ مِن فَضْلِهِ )(90) .

آيا به خاطر آنچه خدا از فضلش به مردم عطا فرموده ، مورد حسادت قرار مى گيرند ؟

 ابوالحسن مغازلى از امام باقر (عليه السلام) روايت مى كند كه امام (عليه السلام) در مورد اين آيه شريفه فرمود .

نحن الناس والله !(91) .

سوگند به خدا ماييم آن مردمانى كه مورد حسادت قرار مى گيرند .

 آيه هفتم :
( وَمَا كَانَ اللهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ )(92) .

مادامى كه تو ( اى پيامبر ) در ميان اُمّت هستى خداى آنها را مورد عذاب و شكنجه قرار نمى دهد .

 نويسنده گويد : رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه وآله) به اين امر در اهل بيت (عليهم السلام) خودش نيز اشاره فرموده ، كه آنها موجب امنيّت و آرامش اهل زمين هستند چنانچه خود حضرتش موجب امنيّت اُمّت بودند ، البته در اين مورد احاديث فراوانى نقل شده كه به برخى از آنها اشاره مى نماييم از جمله پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) ، فرمود .

النجوم أمان لأهل السماء ، وأهل بيتي أمان لاُمّتي(93) .

ستارگان موجب امان و آرامش اهل آسمان هستند ، و ا هل بيت من موجب امان و امنيّت اُمّت من هستند .

 و در روايت ديگرى آمده كه رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) فرمود .

أهل بيتي أمان لأهل الأرض ، فإذا هلك أهل بيتي جاء أهل الأرض من الآيات ما كانوا يوعدون(94) .

اهل بيت من باعث امنيّت اهل زمين هستند ، و زمانى كه اهل بيتم از دنيا بروند ، نشانه هايى بر اهل زمين خواهد آمده كه وعده داده شده اند .

 در روايت ديگرى از احمد نقل شده است كه پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

فإذا ذهبت النجوم ذهب أهل السماء ، وإذا ذهب أهل بيتي ذهب أهل الأرض(95) .

هنگامى كه ستارگان از بين بروند اهل آسمان از بين خواهند رفت ، و چون اهل بيت من بروند اهل زمين از بين خواهند رفت .

 ودر روايتى كه حاكم آن را به شرط شيخين صحيح دانسته ، آمده است كه پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

النجوم أمان لأهل الأرض من الغرق ، وأهل بيتي أمان لاُمّتي من الاختلاف ، فإذا خالفتها قبيلة من العرب اختلفوا فصاروا حزب ابليس(96) .

ستارگان وسيله حفظ زمين از غرق شدن هستند ، واهل بيت من موجب حفظ اُمّت من ، از اختلافند ، زمانى كه قبيله اى از عرب با آنان مخالفت نمايند ، پراكنده شده و از حزب شيطان مى گردند .

 و در عدّه اى از طُرق حديثى كه برخى ، برخى ديگر را تقويت مى كنند ، آمده است كه پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

إنّما مثل أهل بيتي فيكم كمثل سفينة نوح من ركبها نجا(97) .

همانا مثل اهل بيت من در ميان شما ، مانند كشتى نوح (عليه السلام) است ، هر كه سوار آن شود ، نجات خواهد يافت .

 و در روايت مسلم آمده است .

ومن تخلّف عنها غرق(98) .

و هر كه از آن تخلف نمايد غرق خواهد شد .

 و در روايت ديگرى به جاى «غرق» : «هلك» آمده است(99) .

إنّما مثل أهل بيتي فيكم كمثل باب حطّة في بني إسرائيل ، من دخله غفر له(100) .

همانا مثل اهل بيت من ، در بين شما مانند باب حطّه بنى اسرائيل است ، هر كه در آن وارد شود آمرزيده خواهد شد .

 آنگاه نويسنده سخن خود را چنين ادامه مى دهد .

 برخى گويند : احتمال دارد مراد از اهل بيت (عليهم السلام) كه امان مردم هستند ; علما و دانشمندان از خاندان رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) باشند ، زيرا آنها هستند كه مانند ستارگان وسيله هدايت و راهنمايى مردم هستند ، و آنها هستند كه چون غروب كنند ، بر اهل زمين آيات و نشان هايى كه وعده داده شده ، مى آيد ، و اين به هنگام ظهور حضرت مهدى (عليه السلام) است ، چرا كه در بخشهاى آينده خواهد آمد كه : حضرت عيسى (عليه السلام)پشت سر حضرت مهدى (عليه السلام) نماز خواهد خواند ، و دجّال را در زمانش خواهد كشت ، و پشت سر اين ، آيات و نشانه هاى الهى پى درپى پديد خواهد آمد .

 آنگاه خاطر نشان مى سازد : اين كه رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) آنان را به سفينه تشبيه نمود ، به جهت آن است كه در گذشته نيز گفتيم : كسى كه آنها را دوست بدارد ، و بزرگ بشمارد ـ به سبب سپاس گذارى از نعمتى كه پيامبر (صلى الله عليه وآله) به آنان داده است ـ و از هدايت علماى آنها بهره مند شود ، از تاريكهاى مخالفان در امان خواهد ماند ، و كسى كه از اين تخلّف ورزد ، در درياى كفران نعمت غرق شده و در ميان امواج توفان هلاك خواهد شد .

 گفتنى است كه : در حديثى نقل كرديم كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

أنّ مَن حفظ حرمة الإسلام ، وحرمته (صلى الله عليه وآله) ، وحرمة رحمه حفظ الله تعالى دينه ودنياه ، ومن لم يحفظ ذلك لم يحفظ دنياه ولا آخرته .

كسى كه حرمت اسلام ، و حرمت پيامبر (صلى الله عليه وآله) و حرمت خاندان وى را نگه دارد ، خدا نيز دين و دنياى او را نگاه مى دارد ، و كسى كه اين احترام و حرمت را مراعات ننمايد خدا دنيا و آخرت او را حفظ نمى كند .

 و در حديثى آمده است كه رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) فرمود .

يرد الحوض أهل بيتي ومن أحبّهم من اُمّتي كهاتين السبّابتين(101) .

اهل بيت من و دوستان آنها از اُمّتم مانند دو انگشت سبابه كنار هم وارد حوض كوثر خواهند شد .

 و شاهد بر اين سخن ، گفتار رسول گرامى (صلى الله عليه وآله وسلم) است كه مى فرمايد .

المرء مع من أحبّ(102) ;

شخص با آنچه كه دوست دارد محشور مى شود .

 آنگاه نويسنده مى گويد : و اين كه پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) آنان را به «باب حطّه بنى اسرائيل» تشبيه نمود ، از آن جهت كه خداى متعال ورود از اين در را ـ كه در « اريحا » يا « بيت المقدس » بود ـ با تواضع و استغفار سبب آمرزش قرار داد ، از اين رو در ميان اين اُمّت نيز مودّت و محبّت اهل بيت (عليهم السلام) را سبب غفران و آمرزش آنها قرار داد ، البته در اين مورد به زودى سخن خواهيم گفت(103) .

 مترجم گويد : وبدينسان نويسنده متعصّب به فضايل وكمالات اهل بيت (عليهم السلام)اعتراف نموده ، و آنها را سبب غفران و آمرزش اُمّت مى شمارد .

 آيه هشتم :
( وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً ثُمَّ اهْتَدَى )(104) .

همانا من آمرزنده كسى كه توبه كند و ايمان آورده و عمل شايسته انجام دهد آنگاه هدايت يابد ، هستم .

 ثابت بنانى در تفسير اين آيه شريفه گويد : منظور از هدايت در اين آيه ، هدايت به ولايت اهل بيت پيامبر (عليهم السلام) است(105) .

 البته قريب به همين مضمون از امام باقر (عليه السلام) نيز روايت شده است(106) .

 و ديلمى نيز در يك حديث مرفوعى آورده كه پيامبر (صلى الله عليه وآله) فرمود .

إنّما سمّيت ابنتي فاطمة (عليها السلام) لأنّ الله تعالى فطمها ومحبّيها من النار(107) .

همانا دخترم فاطمه (عليها السلام) فاطمه ناميده شد ، چرا كه خداى متعال او و دوستدارانش را از آتش جدا كرده است .

 احمد نيز در حديثى نقل كرده : پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) دست حسنين (عليهما السلام) را گرفت ، وفرمود .

من أحبّني وأحبّ هذين وأحبّ أباهما واُمّهما كان معي في درجتي يوم القيامة(108) .

كسى كه مرا و اين دو فرزندم و پدر و مادر آنها را دوست داشته باشد ، در روز قيامت در درجه من خواهد بود .

 در عبارت ترمذى آمده است .

وكان معي في الجنّة(109) .

 ومعناى معيّت وهمراهى در اينجا ، همان همراهى قرب و شهود است ، نه همراهى مكان ومنزل(110) .

 ابن سعد از على (عليه السلام) نقل كرده كه حضرتش فرمود .

أخبرني رسول الله (صلى الله عليه وآله) أنّ أوّل من يدخل الجنّة أنا وفاطمة والحسن والحسين (عليهم السلام) .

قلت : يا رسول الله ! فمحبّونا ؟

قال : من ورائكم(111) .

پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) به من خبر داد : اوّلين كسانى كه وارد بهشت مى شوند : من ، فاطمه ، حسن و حسين (عليهم السلام) هستيم .

عرض كردم : اى رسول خدا ! پس دوستان ما چطور ؟

فرمود : آنها پشت سر شما وارد بهشت مى شوند .

 آنگاه نويسنده روايتى را از طبرانى چنين نقل مى كند .

در روز جنگ بصره (جنگ جمل) مقدارى طلا و نقره نزد حضرتش به غنيمت آوردند ، حضرت فرمود .

أبيضاً وأصفراً ، غرّي غيري ، غرّي أهل الشام غداً إذا ظهروا عليك;

اى طلاها و نقره هاى سرخ و سفيد ! غير از من را گول بزنيد ، شما اهل شام را كه فردا بر تو آشكار خواهند شد ، گول بزنيد .

 اين سخن به مردم گران آمد، واين جريان به سمع مبارك حضرتش رسيد، حضرت مردم را به سوى خود خواند ، مردم در برابر حضرت اجتماع كردند ، آنگاه فرمود .

إنّ خليلي (صلى الله عليه وآله) قال : يا عليّ ! إنّك ستقدم على الله تعالى وشيعتك راضين مرضيّين ، ويقدم عليه عدوّك غضاباً مقمَحين .

ثمّ جمع عليّ  يده إلى عنقه يريهم الإقماح(112) .

همانا دوستم رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود : اى على ! تو وشيعه تو به زودى خداى را با خوشنودى ملاقات خواهيد نمود ، و دشمنان تو با خشم و دست بسته به گردن ، خدا را ملاقات خواهند نمود .

آنگاه دستان مبارك خود را بر گردن خويش گذاشت تا معنى دست بسته بودن به گردن را به آنها نشان دهد .

 نويسنده پس از آن كه در وصف شيعه به افراط و تفريط مبتلا مى شود ، و در بيان محبّ سر در گم است و تلاش مى نمايد تا دامن آلوده به جنايات معاويه را پاك سازد ، از تحيّر ، روايت معروف همام را كه اميرمؤمنان على (عليه السلام) در وصف شيعه پرداخته ، نقل مى نمايد و مى گويد .

 روزى حضرتش از ميان جمعى عبور مى فرمود كه به سرعت براى احترام حضرت برخاستند .

 حضرت فرمود : شما چه كسانى هستيد ؟

 گفتند : اى اميرمؤمنان ! از شيعيان شما هستيم .

 حضرت براى آنها دعاى خير كرده فرمود : چه شده كه من نشانه هاى شيعيانم و زينت دوستانم را در شما نمى بينم ؟

 آنها از شرم سكوت كردند ، شخصى از آنها گفت : قسم مى دهم به كسى كه شما اهل بيت را گرامى نمود و شما را مخصوص گردانيد و به شما عطا فرمود ! از شما درخواست مى نمايم كه اوصاف شيعيان را براى ما بيان نماييد .

 حضرت فرمود .

شيعتنا هم العارفون بالله ، العاملون بأمر الله ، أهل الفضائل ، الناطقون بالصواب ، مأكولهم القوت ، وملبوسهم الإقتصار ، ومشيهم التواضع ، نجعوا لله بطاعته ، وخضعوا إليه بعبادته ، مضوا غاضّين أبصارهم عمّا حرّم الله تعالى عليهم ، رامقين أسماعهم على العلم بربّهم ، نزلت أنفسهم منهم في البلاء كالّذي نزلت منهم في الرخاء ، رضوا عن الله بالقضاء .

فلو لا الآجال الّتي كتب الله لهم لم تستقرّ أرواحهم في أجسادهم طرفة عين شوقاً إلى لقاء الله تعالى والثواب ، وخوفاً من أليم العقاب ، عظم الخالق في أنفسهم ، وصغر ما دونه في أعينهم ، فهم والجنّة كمن رآها ، فهم على أرائكها متّكئون ، وهم والنار كمن رآها فهم فيها معذّبون .

صبروا أيّاماً قليلة فأعقتهم راحة طويلة ، أرادتهم الدنيا فلم يريدوها وطلبتهم فأعجزوها .

أمّا الليل فصافّون أقدامهم ، تالون لأجزاء القرآن ترتيلاً ، يعظون أنفسهم بأمثاله ، ويستشفون لدائهم بدوائه تارة ، وتارة يفرشون جباهم وأكفّهم وركبهم وأطراف أقدامهم ، تجري دموعهم على خدودهم ، يمجّدون جبّاراً عظيماً ، ويجأرون إليه في فكاك رقابهم ، هذا ليلهم .

وأمّا نهارهم ; فحكماء علماء ، بررة أتقياء ، برأهم خوف بارئهم ، فهم كالقداح تحسبهم مرضى ، أو قد خولطوا وما هم بذلك ، بل خامرهم من عظمة ربّهم وشدّة سلطانه ما طاشت له قلوبهم ، وذهلت منه عقولهم ، فإذا أشفقوا من ذلك بادروا إلى الله تعالى بالأعمال الزاكية ، لا يرضون له بالقليل ، ولا يستكثرون له الجزيل .

فهم لأنفسهم متّهمون ، ومن أعمالهم مشفقون ، ترى لأحدهم قوّة في دين وحزماً في لين ، وإيماناً في يقين ، وحرصاً على علم ، وفهماً في فقه ، وعلماً في حلم ، وكيساً في قصد ، وقصداً في غنىً ، وتجمّلاً في فاقة ، وصبراً في مشقّة ، وخشوعاً في عبادة ، ورحمة لمجهود ، وإعطاءً في حقّ ، ورفقاً في كسب ، وطلباً في حلال ، ونشاطاً في هدى ، واعتصاماً في شهوة .

لا يغرّه ما جهله ، ولا يدع إحصاء ما عمله ، يستبطئ نفسه في العلم ، وهو من صالح عمله على وجل ، يصبح وشغله الذكر ، ويمسي وهمّه الشكر ، يبيت حذراً من سنة الغفلة ، ويصبح فرحاً بما أصاب من الفضل والرحمة ، ورغبته فيما يبقى ، وزهادته فيما يفنى .

قد قرن العلم بالعمل ، والعلم بالحلم ، دائماً نشاطه ، بعيداً كسله ، قريباً أمله ، قليلاً زلله ، متوقّعاً أجله ، عاشقاً قلبه ، شاكراً ربّه ، قانعة نفسه ، محرزاً دينه ، كاظماً غيظه ، آمناً منه جاره ، سهلاً أمره ، معدوماً كبره ، بيّناً صبره ، كثيراً ذكره ، لا يعمل شيئاً من الخير رياءً ولا يتركه حياءً ، اولئك شيعتنا وأحبّتنا ومنّا ومعنا ، ألا هؤلاء شوقاً إليهم .

فصاح بعض من معه ـ وهو همام بن عَباد بن خيثم وكان من المتعبّدين ـ صيحة فوقع مغشيّاً عليه فحرّكوه فإذا هو فارق الدنيا ، فغُسّل ، وصلّى عليه أمير المؤمنين (عليه السلام) ومن معه(113) .

همانا شيعيان ما عارفان به خدا و عاملان به امر خدا هستند ، آنها اهل فضايل ، گفتارشان درست ، غذاى آنها به اندازه ، لباسشان ميانه روى و اعتدال ، و رفتارشان بر پايه تواضع است ، از خدا به اطاعتش طلب مى نمايند ، و با پرستش و عبادت در برابر او خاضع اند ، ديده هاى خودشان را بر آنچه كه خدا حرام كرده ، فرو مى بندند ، و گوشهايشان شنواى دانشى كه از پروردگارشان است ، زندگى آنها در سختى جهان همانند زندگى آنها در آسايش و رفاه است و از خدا به قضاى حضرتش خشنود هستند .

اگر نبود مدّت زمانى كه پروردگار بر آنان معيّن كرده ارواحشان از شوق ملاقات خداى متعال و رسيدن به ثواب ، و ترس از عذاب در يك چشم بهم زدن از كالبدشان خارج مى شد .

خداوند در نزد آنان بزرگ و غير او در ديدگانشان كوچك و حقيرند ، آنها اعتقادشان نسبت به بهشت مثل كسى است كه آنجا را ديده در حالى كه به تختهاى آن تكيه داده باشد ، و دوزخ را چنان باور دارند مثل آن كه آن را ديده و در آن عذاب مى كشند .

روزهاى اندكى ، صبر را پيشه خود قرار مى دهند ، در پى آن به آسايشى طولانى دست مى يابند ، دنيا آنها را طلبيد ولى آنها آن را نخواستند ، و دنيا آنها را خواست ولى آنها آن را عاجز كردند .

اما در هنگام شب ، روى پاى خود مى ايستند ، و جزء جزء قرآن را به صورت ترتيل تلاوت مى نمايند ، و با امثال آن خودشان را موعظه مى نمايند ، وگاهى دردهاى خودشان را با آن شفا مى دهند و گاهى پيشانى ، كف ، پا و اطراف قدمهايشان را بر زمين مى نهند ، اشك چشمانشان بر گونه هايشان جارى است ، و خداى جبّار بزرگ را تمجيد مى نمايند ، و براى رهايى خودشان از عذاب ، به او پناه مى برند ، اين شب آنهاست .

وامّا در هنگام روز ، دانشمندان حكيم و نيكان و پرهيزكارانند ، ترس از خدا آنها را مثل تير تراشيده نازك ، نحيف و لاغر كرده كه گويا آنها بيمارند يا اين كه در عقل آنها خللى وارد شده ، و چنين نيستند ، بلكه عظمت پروردگارشان وشدّت سلطنت او ، آنها را چنين كرده ، كه قلبهاى آنها را از كار انداخته ، وعقل آنها را از بين برده است .

چون در اين باره نگران شدند به سوى خدا با اعمال پاك مبادرت مى نمايند، و آنها به اعمال كم راضى نيستند ، واعمال زيادشان را زياد نمى دانند .

آنها همواره نفس خويش را متّهم مى كنند ، و در باره كارهاى خود نگرانند.
(از نشانه هاى آنان) اين كه مى بينى در دين نيرومند و در استقامت و پايدارى نرم و ملايم ، در ايمان به سرحدّ يقين ، ودر كسب علم حريص ، و دين را مى فهمد ، علم را با بردبارى آميخته ، و زيرك در ميانه روى ، و ميانه رو در بى نيازى ، و در ندارى متجمّل ، و در مشقّت شكيبا ، و در عبادت خاشع ، و در دست رنج خود ترحم مى كند ، و حق را عطا مى نمايد ، و به آرامى كسب مى كند ، و در طلب روزى حلال است ، و در رفتن به راه هدايت نشاط دارد ، و در شهوت كنترل دارد .

ستايشِ انسان جاهل او را مغرور نمى كند ، و حساب عمل خود را دارد ، نفسش را براى كسب علم شتابان مى نمايد ، و از بهترين عملش ترسان است ، شب را به صبح مى رساند در حالى كه شغلش ذكر است ، روز را به شب مى رساند و همّتش شكر است ، شب را با ترس از خواب غفلت مى گذراند ، و صبح شادمان است به آنچه خدا از فضل و رحمتش به او مى رساند ، رغبت او در چيزهايى است باقى مى ماند ، و زهد او به چيزى است كه فانى مى شود .

علم را مقرون عمل كرده ، و با حلم مخلوط نموده است ، نشاط او دائمى است ، و از كسالت دور است ، آرزوى او نزديك و لغزش او اندك است ، در انتظار اجلش است ، و قلب او عاشق ، و شكرگزار پروردگارش است ، و نفسش قانع است، واز دين خود مواظبت مى كند، وخشم خود را فرومى برد.

همسايه اش از او در امان است ، كار او آسان ، كبر ندارد ، و صبر و شكيبايى او آشكار ، و ذكر او زياد است ، چيزى از كارهاى خير را ريايى انجام نمى دهد ، و آنها را به خاطر خجالت و شرمندگى ترك نمى كند .

آنان شيعيان و دوستان ما و از ما و با ما هستند ، آگاه باشيد ! آنان كسانى هستند كه من مشتاق آنانم .

در اين هنگام يكى از ياران حضرت بنام همام بن عباد بن خيثم كه از متعبدين بود ، صيحه اى زد و بيهوش شد ، و چون او را حركت دادند ديدند از دنيا رفته است ، آنگاه غسلش داده و امير مؤمنان على (عليه السلام) به همراه اصحابش به او نماز خواندند .

 آيه نهم :
( فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِمَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِل فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ )(114) .

پس هر كس با تو در مقام مجادله برآيد (درباره عيسى (عليه السلام)) بعد از آن كه به وحى خدا و احوال او آگاهى يافتى بگو : بياييد ما و شما بخوانيم فرزندان و زنان و نفوس خود را تا با هم به مباهله برخيزيم (يعنى در حق يكديگر نفرين كرده و در دعا و التجا به درگاه خدا اصرار كنيم) تا دروغگويان را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازيم .

 صاحب «تفسير كشّاف» مى گويد : هيچ دليلى قوى تر از اين آيه بر فضل و برترى اصحاب كساء نيست ، و آنان ، على ، فاطمه ، حسن و حسين (عليهم السلام) هستند ، چرا كه هنگامى كه اين آيه شريفه نازل شد رسول خدا (صلى الله عليه وآله) آنها را خواند و امام حسين (عليه السلام) را در بغل ، و دست امام حسن (عليه السلام) را گرفت و حركت كرد در حالى كه فاطمه زهرا (عليها السلام)پشت سر رسول خدا (صلى الله عليه وآله) و اميرمؤمنان على (عليه السلام) پشت سر آن دو به راه افتادند .

 بنابراين ، بديهى است كه مراد و منظور آيه اينانند ، و قطعاً فرزندان فاطمه (عليها السلام)و ذريه ايشان ، فرزندان رسول خدا (صلى الله عليه وآله) ناميده مى شوند ، و با نسبت حقيقى كه به نفع دنيا و آخرت آنهاست به رسول خدا نسبت داده مى شوند(115) .

 اكنون براى تتميم فايده و توضيح مطلب احاديثى را در اين زمينه مى آوريم .

 در يك روايت صحيحى آمده است : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) در بالاى منبر قرار گرفت و فرمود .

ما بال أقوام يقولون : إنّ رحم رسول الله (صلى الله عليه وآله) لا ينفع قومه يوم القيامة ! بلى والله ، إنّ رحمي موصولة في الدنيا والآخرة ، وإنّي أيّها الناس ! فرط لكم على الحوض(116) .

چرا گروهى مى گويند : رحم (خويشاوند) رسول خدا (صلى الله عليه وآله) روز قيامت سودى ندارد ، آرى ! سوگند به خدا ! همانا رحم من در دنيا و آخرت به من متّصل است ، و اى مردم ! من قطعاً در كنار حوض (كوثر) با شما ملاقات خواهم كرد .

 دارقطنى روايت كرده است كه : على (عليه السلام) روز شورا بر افراد آن احتجاج نمود و فرمود .

اُنشدكم بالله هل فيكم أحد أقرب إلى رسول الله (صلى الله عليه وآله) في الرحم منّي ، ومن جعله (صلى الله عليه وآله) نفسه وأبناءه أبناءه ، ونساءه نساءه ، غيري ؟

قالوا : اللهمّ لا(117) ... .

شما را به خدا سوگند مى دهم ! آيا در ميان شما كسى هست از خويشاوندان پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) ، كه از من به او نزديكتر باشد ؟ آيا جز من ، كسى هست كه پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) او را نفس خود و فرزندان او را فرزندان خود ، و زنان او را زنان خود قرار دهد ؟

گفتند : نه . . .

 طبرانى در حديثى نقل مى كند كه پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

إنّ الله عزّوجلّ جعل ذريّة كلّ نبيّ في صلبه ، وإنّ الله تعالى جعل ذرّيتي في صلب علي بن أبي طالب(118) .

همانا خداى متعال فرزندان هر پيامبرى را در صلب آن پيامبر قرار داد ، ولى خداى متعال فرزندان مرا از صلب على بن ابى طالب (عليه السلام) قرار داد .

 ابو خير حاكمى و صاحب كتاب « كنوز المطالب في بني أبي طالب » نقل كرده اند .

 روزى على(عليه السلام) به محضر رسول خدا(صلى الله عليه وآله) شرفياب شد و سلام نمود ، عباس عموى پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) نيز حاضر بود ، رسول گرامى جواب سلام داد و برخاست و با آن حضرت معانقه نمود ، و ما بين دو چشمانش را بوسيد و در طرف راست خود نشانيد .

 عبّاس با ديدن اين منظره گفت : آيا او را دوست دارى ؟

 حضرت فرمود .

يا عمّ ! والله ! الله أشدّ حبّاً له منّي ، إنّ الله عزّوجلّ جعل ذريّة كلّ نبيّ في صلبه وجعل ذريّتي في صلب هذا ، ] إنّه إذا كان يوم القيامة دُعي الناس بأسماء اُمّهاتهم ستراً (من الله) عليهم إلاّ هذا وذريّته ، فإنّهم يدعون بأسماء آبائهم ، لصحّة ولادتهم [(119)(120) .

اى عمو ! به خدا سوگند ! خداوند او را از من بيشتر دوست مى دارد ، همانا خداى متعال ذريّه و فرزندان هر پيامبرى را در صلب آن پيامبر قرار داده ولى فرزندان مرا در صلب اين شخص قرار داده است ، همانا در روز قيامت مردم با نامهاى مادرانشان خوانده مى شوند ، براى حفظ آبرويشان ; مگر اين شخص (على (عليه السلام)) و فرزندانش ، چرا كه آنان به خاطر پاكى ولادتشان با اسامى پدرانشان خوانده مى شوند .

 ابو يعلى و طبرانى نقل نمودند كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

كلّ بني اُمّ ينتمون إلى عصبة إلاّ ولد فاطمة وأنا وليّهم وأنا عصبتهم(121) .

هر فرزندان مادرى به پدرى نسبت داده مى شوند ، مگر فرزندان فاطمه كه من ولىّ و پدر آنها هستم .

 آيه دهم :
( وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى )(122) .

 قرطبى در ذيل اين آيه شريفه از ابن عباس نقل كرده كه گفت : حضرت محمّد (صلى الله عليه وآله)راضى شد كه كسى از اهل بيتش وارد جهنّم نشود(123) .

 و در حديثى كه حاكم آن را صحيح دانسته آمده است : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

وعدني ربّي في أهل بيتي من أقرّ منهم بالتوحيد ولي بالبلاغ ; أن لا يعذّبه(124) .

پروردگارم به من وعده فرمود كه : كسانى كه از اهل بيت من به توحيد خدا و پيامبرى من اقرار نمايند ، عذاب نفرمايد .

 ملاّ نيز در اين زمينه روايت كرده كه حضرتش فرمود .

سألت ربّي أن لا يدخل النار أحد من أهل بيتي فأعطاني ذلك(125) .

از پروردگارم خواستم كه احدى از خاندان مرا وارد دوزخ نكند ، وحضرت حقّ اين درخواست را پذيرفت .

 همچنين تمام ، بزّار ، طبرانى و ابو نعيم اصفهانى نقل كرده اند كه پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله)فرمود .

اِنّ فاطمة أحصنت فرجها فحرّم الله ذريّتها على النّار(126) .

همانا خداى متعال رحم فاطمه را پاكيزه نمود ، پس آتش را بر فرزندان او حرام گردانيد .

 و در نقلى ديگر آمده : آتش را بر او و فرزندان او حرام گردانيد .

 حافظ ابوالقاسم دمشقى نيز روايت كرده است كه : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

يا فاطمة ! لم سمّيتِ فاطمة ؟قال على (عليه السلام) : لم سمّيت فاطمة يا رسول الله ؟قال : إنّ الله فطمها وذرّيّتها من النار(127) .

اى فاطمه ! چرا فاطمه ناميده شدى .

على (عليه السلام) عرض كرد : اى رسول خدا ! چرا فاطمه ناميده شد ؟

حضرت فرمود : چون خداى متعال او و فرزندان او را از آتش جدا كرد .

 نسائى نيز روايت نموده كه پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) فرمود .

إنّ ابنتي فاطمة حوراء آدميّة لم تحض ولم تطمث إنّما سماها فاطمة لأنّ الله تعالى فطمها ومحبّيها عن النار(128) .

همانا دخترم فاطمه حوريه اى آدمى است كه حايض نمى شود و ناپاك نمى گردد ، او فاطمه ناميده شد چون خداى متعال او و دوستانش را از آتش جدا نموده است .

 طبرانى نيز با سندى كه راويان آن مورد اطمينانند ، از پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) نقل كرده كه حضرتش به فاطمه (عليها السلام) فرمود .

اِنّ الله غير معذّبك ولا أحد من ولدك(129) .

همانا خداى متعال تو و هيچ يك از فرزندانت را عذاب نخواهد كرد .

 ديلمى و ديگران نقل كرده اند كه : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود .

نحن بنو عبد المطلب سادات أهل الجنّة : أنا وحمزة وعلي ، وجعفر بن أبي طالب ، والحسن والحسين والمهدي(130) .

ما فرزندان عبد المطلب سادات اهل بهشت هستيم : من ، حمزه ، على ، جعفر بن ابى طالب ، حسن ، حسين و مهدى (عليهم السلام) .

 احمد نيز در كتاب « المناقب » آورده كه : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) به على (عليه السلام) فرمود .

أما ترضى أنّك معي في الجنّة والحسن والحسين ، وذرّيتنا خلف ظهورنا ، وأزواجنا خلف ذرّيتنا ، وشيعتنا عن أيماننا و شمائلنا ؟!(131)

آيا خشنود نيستى كه در بهشت در كنار من هستى و حسن و حسين نيز با ما هستند ، و فرزندان ما پشت سر ما ، و زنان ما پشت سر فرزندان ما و شيعيان ما در سمت راست و چپ ما هستند ؟!

 همچنين طبرانى گويد : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) به على (عليه السلام) فرمود .

أوّل أربعة يدخلون الجنّة : أنا وأنت والحسن والحسين ، وذريّتنا خلف ظهورنا ، وأزواجنا خلف ذرّيّتنا ، وشيعتنا عن أيماننا وشمائلنا(132) .

نخستين كسانى كه وارد بهشت مى شوند چهار نفرند : من ، تو ، حسن و حسين ، و فرزندان ما پشت سر ما و زنان ما پشت سر فرزندان ما و شيعيان ما سمت راست و چپ ما هستند .

 مترجم گويد : نويسنده در ذيل اين حديث گويد : سند اين حديث ضعيف است ، آنگاه از كلام خود بر مى گردد و مى گويد : روايت صحيحى كه ابن عبّاس آن را نقل كرده گواه صحّت اين حديث است ، در آن حديث ابن عبّاس گويد : رسول خدا (صلى الله عليه وآله)فرمود .

 خداى متعال درجه فرزندان مؤمن را با او بالا مى برد گرچه اعمالشان از اعمال پدرانشان پايين تر باشد ، آنگاه اين آيه را قرائت نمود :
( وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُم بِإِيمَان أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ )(133) .

و آنان كه به خدا ايمان آوردند و فرزندانشان هم در ايمان پيرو ايشان شدند ما آن فرزندان را به آنها برسانيم(134) .

 و ديلمى در روايتى گويد : رسول خدا (صلى الله عليه وآله) به على (عليه السلام) فرمود .

يا عليّ ! إنّ الله قد غفر لك ولذريّتك ولولدك ولأهلك ولشيعتك ولمحبّي شيعتك ، فأبشر فإنّك الأنزع البطين(135) .

اى على ! همانا خداى متعال ، تو ، ذريّه ، فرزندان ، خاندان ، شيعيان و دوستداران شيعيان تو را آمرزيد ، پس مژده باد تو را كه انزع بطين هستى (يعنى از شرك دور ، و مملوّ از علم و ايمانى) !

 باز در روايتى آمده است .

أنت وشيعتك تردون عليّ الحوض رواء مرويّين مبيضّة وجوهكم ، وإنّ عدوّكم يردون عليّ الحوض ظماء مقمحين(136) .

پى‏نوشتها: