ه- افریقاى جنوبى (جنوب شرقى، جنوب و جنوب غربى افریقا)

افریقاى جنوبى به طور کامل در نیمکره جنوبى قرار گرفته و بیشتر ارتفاعات آن در بخش شرقى قرار گرفته است. صحراى کالاهارى به عنوان یکى از خشک‏ترین صحراهاى دینا اکثریت مساحت کشور نامیبیا و سرزمین بوتسوانا را پوشانیده و تا آفریقاى جنوبى امتداد دارد. بجز نوار باریک ساحلى بنام بیابان «نامیب‏» زمستان آن با مقدارى بارندگى همراه است. ⁽¹⁾ در قسمت‏هاى شمالى و مرکزى افریقاى جنوبى آب و هواى گرم و مرطوب استوایى حاکم مى‏باشد. اما سواحل شرقى و غربى از آب و هواى اقیانوسى برخوردارند. در سواحل جنوبى نوعى آب و هواى مدیترانه‏اى را مى‏توان دید. بزرگترین جزیره افریقا یعنى ماداگاسکار در جنوب شرقى افریقا قرار دارد، گرچه در جنوب افریقا غلبه با نژاد سیاه است اما نژاد دورگه، مهاجرین اروپائى و آسیائى و هندى نیز در این ناحیه اقامت دارند.

مجموع کشورهاى این بخش افریقا که 14 واحد سیاسى را در بر مى‏گیرند وسعتى برابر بیش از 5/6 میلیون کیلومتر مربع دارد که در میان آنان آنگولا بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است. اما موریس با 2045 کیلومتر مربع کوچکترین این کشورها مى‏باشد. افریقاى جنوبى با 33 میلیون سکنه پرجمعیت‏ترین کشور در این ناحیه از افریقاى سیاه مى‏باشد.

مهاجرین هندى و آسیائى و نیز محکومینى که توسط استعمارگران باین ناحیه مى‏آمدند در نشر اسلام کوشیدند و هم اکنون از حدود 110 میلیون سکنه افریقاى جنوبى (جنوب شرقى، جنوب و جنوب غربى) بدلیل تبلیغات وسیع و نفوذ شدید استعمار در این نقاط تنها رقمى در حدود 15 میلیون نفر مسلمان مى‏باشند. و صرفا کشورى که بیشاز 90% مسلمان دارد سرزمین کومور واقع در جنوب شرقى افریقاست. اکثریت‏سکنه موزامبیک نیز پیرو آئین اسلام هستند. یکى از عوامل دیگرى که میزان مسلمانان این منطقه نسبت به نقاط دیگر افریقا کمتر است بدلیل آن مى‏باشد که در راس دولت‏هاى این کشورها افراد مسیحى (غالبا) وجود دارند و در صدد آن هستند که آمار مسلمانان را کم جلوه دهند.

کشورهاى آنگولا، نامیبیا، موزامبیک، سوازیلند، لسوتو، زامبیا و زیمبابوه در خط مقدم مبارزه با افریقا جنوبى مى‏باشند.

موزامبیک ⁽²⁾

جمهورى موزامبیک با 800000 کیلومتر مربع در جنوب شرقى افریقا و در همسایگى تانزانیا، سوازیلند، افریقاى جنوبى، مالاوى، زامبیا و زیمباوه قرار دارد. ساحل شرقى آن پست بوده ولى نواحى دیگر آن حالت فلاتى دارد. ارتفاعاتى هم در شمال و غرب آن واقع ایت. رودهاى آن بخصوص زامبزى از فلات موزامبیک سرچشمه مى‏گیرد و به سوى افریقاى مرکزى روانه مى‏گردد. بخش مهمى از موزامبیک را جنگ فرا گرفته است، نقاط کوهستانى، آب و هواى معتدل و بقیه نقاط آب و هواى گرم و مرطوب دارد در سال 1948م اولین بار «واسکودوگاما» این سرزمین را کشف نمود. و در سال 1909م موزامبیک رسما جزو مستعمرات پرتقال قلمداد گردید که پس از مبارزات طولانى مردم، موزامبیک استقلال خود را بدست آورد. (در سال 1975م به رهبرى فره لیمو).

موزامبیک در حال حاضر 5/15 میلیون نفر سکنه دارد که اکثرا از نژاد سیاه و بخصوص بانتو هستند گرچه زبان رسمى پرتقالى است ولى اکثریت، به زبان محلى نانتو تکلم مى‏نمایند. مرکز حکومت آن شهر «ماپوتو» مى‏باشد.

نام موزامبیک از نام یکى از حکام مسلمان آن بنام سید موسى سامبیق گرفته شده که پرتقالى‏ها آن را تغییر داده و آن را «افریقاى شرقى پرتقال‏» نامیدند و خوشبختانه پس از استقلال، نام اسلامى خود را بازیافت.

نفوذ اسلام در آن قدمتى هزار ساله دارد. دولت‏هاى اسلامى سوفولا و سامبیق در نواحى شرقى آن صاحب قدرتى بودند که تا امتداد رودخانه «زامبزى‏» ⁽³⁾ گسترش یافتند. در قرن هشتم هجرى عده‏اى از بازرگانان مسلمان نواحى عربستان و خلیج فارس راهى این سرزمین شده و در میان قبایل بت‏پرست آن نداى توحید و یکتا پرستى را سردادند و به نشر آئین رهائى بخش اسلام پرداختند. «مسعودى‏» جغرافى‏دان مسلمان از رونق و شکوفایى تمدن اسلامى در موزامبیک سخن رانده و از روابط بازرگانى این سرزمین با نواحى مسلمان نشین خاورمیانه مطالبى را ذکر نموده است.

در سال 1505 میلادى نیروهاى متجاوز پرتقالى به شهر مسلمان نشین سوفالاى موزامبیک حمله نموده و به قتل عام مردم پرداختند و عده‏اى را به عنوان برده به کارهاى شاق گماردند و پس از آن شهر مزبور را تصرف کردند. نبرد بین پرتقالى‏ها و اهالى مسلمان شهر «موسى سمبیق‏» واقع در جزیره‏اى در شمال موزامبیک 4 قرن به درازا کشید. این مبارزات بى امان بود که پرتقالى‏ها را به شدت عصبانى نمود و موجب آن گشت تا به قتل عام وحشیانه مسلمانان پرداخته و رهبران مسلمان را از داخل هواپیما زنده زنده به طرف مراکز سکونت مسلمین پرتاب کنند. ⁽⁴⁾ استعمار پرتقال، براى مبارزه اساسى با اسلام که سد راه غارتگرى‏اش بود با تصویب قانونى ، تعلیم زبان عربى و آموزش قرآن کریم را ممنوع ساخت و افراد مختلف را طى برنامه‏هایى مجازات و مبلغین اسلامى را تبعید نمود و براى مجاهدان مسلمان اردوگاههایى را در نظر گرفت تا آنها را دور از مسلمین نگاه دارد. با این وجود، مقاومت مسلمانان در برابر حکومت استعمارى پرتقال به سستى و فتور گرایش نیافت و گرچه عده‏اى کشته و گروه زیادى به مالاوى و تانزانیا مهاجرت نمودند. با قتل عام مردم موئدا در نواحى ماکنده ⁽⁵⁾ مسلمانان با آنها و سایر قواى موزامبیکى متنحد شده و در سال 1962، جبهه آزادى‏بخش موزامبیک را تشکیل دادند که نبرد مسلحانه‏اى را بر علیه متجاوزین پرتقالى آغاز کرد نهضت مزبور که به آن فره‏لیمو مى‏گفتند اساسا از مسلمانان شمالى ترکیب یافته بود اما رفته رفته بدلیل نفوذ رهبران مسیحى بر علیه مسلمین تبعیض روا داشته و آنان را از موقع رهبرى و حتى از میان توده عادى کنار زده و بسیارى را کشتند و تشکیل مزبور که به همت مسلمین بوجود آمده بود متوجه مسیحیت و حتى مارکسیست‏شد و به ضد اسلام سوق داده شد.

از سال 1975م که موزامبیک به رهبرى فره‏لیمو کسب استقلال کرد دولت الحادى و مارکسیست روى کار آمد که تمام اعضاى آن مسیحى بودند، این تشکیلات از هر فرصتى براى تحقیر مسلمانان استفاده کرد و عده‏اى از مسلمانان ماکویایى را وادار نمود که خوک پرورش دهند. هزاران مسلمان را در اردوگاههایى محبوس نموده که بدلیل شرایط بسیار ناگوار آن، بسیارى جان خود را از دست داده‏اند. مسلمانان هم اکنون در شرایط بسیار ناگوارى زندگى مى‏کنند و تماس آنان با جهان اسلام در سطح نازلى قرار دارد.

موزامبیک در حال حاضر 5/15 میلیون نفر سکنه دارد که اکثریت آنان مسلمان هستند و نیمى از مسلمانان 14 واحد سیاسى جنوب افریقا تنها در این کشور ساکنند اما متاسفانه در شرایط بسیار سخت و خشنى زندگى مى‏کنند. بزرگترین قبیله موزامبیک یعنى ماکوا با 5/4 میلیون نفر غالبا تابع دین اسلام هستند. 4 ایالت‏شماى شامل زامبزیا، کابودلگار، نامپولا و نیاسا، از اکثریت مسلمانان برخوردارند.

در سالهاى اخیر درگیرى‏هاى شدیدى بین نیروهاى دولتى و نیروهاى مقاومت ملى موزامبیک (رنامو) پدید آمده که ظاهرا با پیمان صلحى بین آنان و رئیس جمهور موزامبیک این شورش‏ها تا حدودى تنزل یافته است. ⁽⁶⁾ ولى از عوارض آن آواره شدن و فقر و محرومیت بسیارى از مسلمانان موزامبیک مى‏باشد.ظاهرا در حال حاضر معاون وزیر دادگسترى و مسئول امور مذهبى موزامبیک مسلمان است وى درباره امام خمینى(قدس سره) گفته بود:

«ما باید از این رهبر بزرگ و رهنمودهایى که براى بشریت به جاى گذاشته است به عنوان ابزار قوى در راه تداوم تفکرات والا که باعث‏سعادت مادى و معنوى بشر مى‏شود استفاده کنیم.» ⁽⁷⁾

با آنکه موزامبیک اراضى حاصلیخیزى دارد اما طى 16 سال نبرد بین نیروهاى دولتى و شورشیان رنامو آن را به سرزمینى جنگ‏زده و دچار قحطى و گرسنگى شدید تبدیل کرده است. انسانهاى گرسنه در صف‏هاى منظمى ایستاده‏اند تا سهمیه غذاى خود را که از سوى نیروهاى امدادى سازمان ملل توزیع مى‏شود دریافت کنند ارائه طولانى این کمک‏هاى غذایى، مردم را در تهیه مایحتاج خود ناتوان نموده و عقل معاش و قدرت تلاش را از آنان گرفته است. این در حالى است که 85% مردم که در روستاها زندگى مى‏کنند، توانایى کشاورزى را دارند اما وقوع جنگ خونین داخلى و خشکسالى موجب آن شده که 5/15 میلیون سکنه موزامبیک، حدود 3 میلیون نفر به کمک‏هاى غذایى وابسته باشند و خشکسالى موجب خالى شدن روستاها شده است. 75% اقتصاد موزامبیک را یک میلیارد دلارى تشکیل مى‏دهد که هر ساله، موزامبیک به صورت کمک خارجى دریافت مى‏دارد. مصالحه اخیر بین شورشیان راستگرا و دولت چپ‏گراى خواکیم چیسائو - رئیس جمهورى موزامبیک - گرچه ممکن است این کمک‏ها را تقلیل دهد اما 5/1 میلیون نفر موزامبیکى که به کشورهاى همسایه گریخته‏اند اگر به وطن بازگردند به غذا و وسایل کار و زندگى نیاز خواهند داشت. ⁽⁸⁾

جمهورى فدرال اسلامى کومور

کومور مجمع الجزایرى است در جنوب شرقى افریقا در آبهاى اقیانوس هند که در شرق سواحل موزامبیک و شمال غربى ماداگاسکار قرار دارد. مساحت آن به 2236 کیلو مربع بالغ مى‏گردد.

کومور از جزایر فعال آتشفشانى بوجود آمده و در حال حاضر کوه کارتالا با 2360 متر ارتفاع (بلند نقطه کشور) آتشفشانى فعال محسوب مى‏شود. سه جزیره اصلى آن عبارتند از گراند کومور - که با 1150 کیلومتر مربع وسیع‏ترین آنهاست - آنژوان و موئلى. چندین جزیره کوچک هم دارد. به سبب محصور بودن در آبهاى اقیانوس هند و نزدیکى به خط استوا، آب و هواى گرم و مرطوب دارد.

ساکنین اولیه کومور از جزایر پولینزى هستند. این سرزمین در قرون قبل به تصرف مسلمانان درآمد و اهالى آن به اسلام گرویدند. از سال 1843م فرانسه این کشور را مستعمره خود نمود و در سال 1912م رسما مستعمره این استعمار گر شد و با ماداگاسکار (مالاگاشى) که تحت الحمایه فرانسه بود، یکى گردید اما پس از چندى جدا شد و در سال 1971م به لحاظ اقتصادى خود مختار شد.

در سال 1975م مجلس نمایندگان کومور به طو یکجانبه استقلال کومور را اعلام نمود. کشورهاى اروپاى غربى، عربستان، عراق و کویت از سال 1979م با رژیم آن روابط سیاسى و تجارى برقرار نمودند و کومور که پس از کودتایى، از سازمان وحدت افریقا خارج شده بود در این تاریخ به عضویت آن درآمد. کومور از 7 ناحیه تشکیل شده که به شکل فدرال اداره مى‏شود. مرکز حکومت آن مورونى است که در جزیره گراند کومور قرار دارد.

480000 نفر سکنه دارد که 30% آن در شهرها (10% در مرکز حکومت) زندگى مى‏کنند. رشد جمعیت 3% و تراکم نسبى آن 215 نفر در کیلومتر مربع مى‏باشد. ترکیب کلى جمعیت از تیره‏هاى افریقائى است اما دو دسته مهاجر در آن سکونت دارند دسته اول مهاجران سواحل شرقى افریقا، ماداگاسکار، ایران، اعراب و هندى‏ها دسته دوم اروپائى‏ها شامل پرتقالى‏ها، هلندیها و فرانسوى‏ها، زبان رسمى عربى است اما زبان سواحیلى و فرانسوى هم در آن رایج است. 99% مردم مسلمان هستند و اقلیتى مسیحى هم دارد.

کومور پس از استقلال به خاطر قطع کمک فرانسویان به قحطى تهدید گردید که بر اثر کمکهاى بین‏المللى و دول عربى، مردم از گرسنگى نجات یافتند. اقتصاد آن بر کشاورزى متکى است و برنج و سیب زمینى از محصولات مهم آن است. با این حال کومور واردکننده مواد غذایى است. صنایع آن عبارتند از: وانیل سازى، عطر سازى، قایق سازى، زینت آلات و عتیقه‏جات. واحد پول آن فرانک سى اف آ (CfA.f) و برابر صد سانتیم است.

جمهورى ماداگاسکار (مالاگاشى)

ماداگاسکار با 587041 کیلومتر مربع وسعت در جنوب شرقى افریقا و به صورت جزیره‏اى نسبتا وسیع در آبهاى اقیانوس هند قرار دارد. این سرزمین از نظر وسعت چهارمین جزیره دینا مى‏باشد.

این کشور از سال 1895م تحت نفوذ فرانسه درآمد ولى در سال 1947م انقلاب مردم اوج گرفت و در آوریل 1960م استقلال یافت مرکز حکومت آن شهر «تاناناریو» مى‏باشد.

از قرن ششم تا قرن نهم که سیل عربستان، خلیج فارس، آسیاى جنوب شرقى و هند باین ناحیه سرازیر شد، اسلام توسط مهاجرین مذکور که مسلمان بودند در ماداگاسکار موج فزاینده‏اى بخود گرفت. در دوران استعمارگرى فرانسه گرچه فعالیت‏هاى تبشیر شدت یافت اما موفق نشدند شعله‏هاى پرفروغ اسلام را در این کشور خاموش کنند و مهاجرت مسلمانان افریقاى شرقى به آن بر گسترش اسلام در این کشور افزود. در وضع فعلى گروه نژادى «آنتابى مورو» مسلمانان هستند و در سواحل غربى نیز عده‏اى مسلمان سکونت دارند از 11 میلیون مردم مالاگاشى 3 میلیون نفر مسلمان هستند ولى همچنان درانزوا و تحت‏شرایط سختى زندگى مى‏کنند.

از هنگامى که در سال 1972م گروهى چپ‏گرا روى کار آمدند و کشور را به سوى سوسیالیزم سوق دادند مسلمانان تحت فشار افزونترى قرا گرفتند. از حوادث اسف‏بار ماداگاسکار باید حادثه سرکوبى مسلمانان «مجنگا» را که توسط گروههاى ضد اسلام اتفاق افتاد ذکر نمود. در این حادثه بیش از 600 مسلمان به شهادت رسیده و هزاران نفر زخمى و مجروح شدند و دهها هزار نفر را به اجبار از جزیره بیرون راندند و لطمات و صدمات فراوانى بر اموال و دارائى مسلمین وارد شد. دولت هم هیچ حمایتى از مسلمانان نکرد.

جمهورى مالاوى (نیاسالند)

مالاوى با 118484 کیلومتر مربع وسعت در جنوب شرقى افریقا و در کنار دریاچه مالاوى قرار دارد کوهها و جنگلها چهره طبیعى این کشور را بوجود آورده‏اند.مرکز حکومت آن «لیلونگره‏» است که در نواحى غربى آن قرار دارد. تعداد قابل توجهى از مسلمانان در این مرکز سکونت اختیار نموده‏اند و به ساخت مدارس قرآنى و مساجد متعدد اقدام کرده‏اند. از 5/8 میلیون سکنه مالاوى، 40% مسلمان هستند که غالبا در اطراف دریاچه مالاوى و جنوب کشور زندگى مى‏کنند. با وجود اکثریت مسلمان در این کشور، بدلیل فشارهاى سیاسى و اختناقى که مسیحیان حاکم بر آن، بوجود آورده‏اند، در محرومیت اقتصادى بسر مى‏برند و در مسائل سیاسى، نظامى و فرهنگى دخالت ناچیزى دارند.

بازرگانان مسلمان، حدود یک قرن در مالاوى مشغول نبرد با استعمار انگلستان بودند که سرانجام با نقشه‏هاى استعمارى آنان سرکوب شده و عقب نشینى نمودند و این سرزمین تحت‏سیطره انگلستان قرار گرفت.

در جریان فشارهاى شدیدى که بر مسلمین وارد شد تعداد زیادى مسلمان به تانزانیا، زیمبابوه و زامبیا مهاجرت نموده که مشغول کارگرى هستند. مسلمانان مالاوى اکثرا مشغول فعالیت‏هاى کشاورزى مى‏باشند.

مالاوى به موزامبیک وابسته است و دو راه‏آهن این کشور، آن را به اقیانوس هند ارتباط مى‏دهد. ⁽⁹⁾

جمهورى زامبیا

جمهورى زامبیا با 752614 کیلومتر مربع در جنوب افریقا واقع است. رود زامبزى مرز طبیعى این کشور و زیمباوه مى‏باشد. زامبیا مدتها ازنقاط مهم صادر کننده برده بود و در سال 1851م پاى انگلستان بدان گشوده شد و به نام غارتگرى انگلیسى یعنى «سیسل رودز» به رود زیاى شمالى معروف گردید و در سال 1964م با مبارزات مردم، مستقل و نام قدیمى خود یعنى زامبیا را بازیافت. زامبیا از 9 استان تشکیل شده و مرکز حکومت آن شهر لوزاکا مى‏باشد که در جنوب شرقى آن واقع است.

از 5/7 میلیون سکنه آن 10% یعنى 750000 نفر مسلمان هستند که در استان کوپربلت و بویژه در مرکز آن «آندولا» در اکثریتند. اغلب مسلمانان سنى مذهبند ولى شیعیان هندى در بین آنها دیده مى‏شوند، این گروه در مرداد ماه سال جارى (1371) براى انسجام خود، سازمان اسلامى شیعیان را رسما تشکیل دادند. منشا نژادى مسلمانان، افریقائى و مهاجرین آسیاى جنوب شرقى مى‏باشد.

موریس

جزیره موریس در فاصله 800 کیلومترى ماداگاسکار به همراه چندین جزیره دیگر در وسعتى برابر 2045 کیلومتر مربع در 12 مارس سال 1968م دولتى مستقل را بوجود آورد. موریس تا زمان استقلال، تحت‏سلطه فرانسه بود. این جزیره در قرن شانزدهم توسط ناوگان پرتقالى در حالى که غیر مسکونى بود کشف گردید. بعد از استقلال کمیته عمل مسلمانان در اداره این کشور، نقش عمده‏اى ایفا نمودند، از یک میلیون سکنه آن 20% مسلمان هستند که غالب آنان نژاد هندى دارند و به زبان اردو و گجراتى تکلم مى‏نمایند. مسلمانان به فعالیت‏هاى کشاورزى، بازرگانى و حرفه‏هاى تخصصى مشغولند و چند وزیر مسلمان در هیئت دولت وجود دارد. تعداد 100 مسجد در سراسر موریس دایر شده که مدارس مذهبى و قرآنى بدانها وابسته‏اند. مسلمانان تشکیلاتى بنام «جنبش اسلامى موریس‏» دارند زیمباوه ⁽¹⁰

زیمباوه

زیمبابوه یعنى ساختمان یک پارچه عظیم سنگى که ناحیه‏اى پر از خرابه‏هایى از این نوع ساختمان در این کشور دیده مى‏شود که ارزش تاریخى دارد و نام این کشور از آن گرفته شده است. زیمبابوه در گذشته‏هاى دور تمدنى قدیمى را بخود دیده است. «کارل مانش‏» سیاح آلمانى کناره‏هاى زیمبابوه را در سال 1871م بدون سکنه کشف کرد اما پرتقالى‏ها نخستین افرادى بودند ک به این سرزمین وارد شدند. 14% از سکنی 9 میلیون نفرى زیمبابوه مسلمان هستند. مسلمانان بازماندگان مهاجران مالایائى، هندى، سومالیائى، و موزامبیکى، هستند که در نقاط مرکزى و جنوب شرقى تمرکز بیشترى دارند.

اسلام از سال 1870م مطابق با 1287ه-ق از طریق مهاجرت مسلمانان زنگبار به سرزمین زیمبابوه راه یافت. مسلمانان ضمن تبلیغات اسلامى و آموزشهاى مذهبى به بومیان افریقائى طرق مبارزه با استعمار و نبرد با متجاوزین را آموختند و به همین دلیل اشغالگران انگلیسى از ورود مسلمانان به این کشور ممانعت به عمل مى‏آوردند.

آنگولا

جمهورى آنگولا در افریقا جنوب غربى و در ساحل اقیانوس اطلس و جنوب خط استوا قرار دارد و با 1264704 کیلومتر مربع یکى از واحدهاى پروسعت افریقا به شمال مى‏رود و 14 برابر پرتقال (استعمارگر آنگولا) وسعت دارد. ناحیه جدا افتاده کابیندا (در شمال غربى آن) بخشى از سرزمین انگولا به شمار مى‏رود که از جنگلهاى استوایى پوشیده شده و بارندگى بیش از حد، آن را به صورت غیر مسکونى درآورده است. آنگولا جامعه‏اى است مرکب از گروههاى مختلف، با فرهنگ‏هاى گوناگون، اما سکنه مهم آن بانتوها هستند که به صد قبیله و عشیره تقسیم مى‏شوند. ⁽¹¹⁾

اسلام توسط مهاجرین زنگى به آنگولا راه یافت. این‏ها، هم‏اکنون در نقاط جنوبى سکونت دارند. از حدود 5/9 میلیون سکنه آنگولا با وجود تبلیغات استعمارى پرتقال (در هنگام استعمار این کشور) و نیز حاکمیت رژیم‏هاى چپ‏گرا بر آن، 20% مسلمان هستند و در حال حاضر یکى از وزراى آنگولا مسلمان مى‏باشد. اکثریت، کاتولیک و پروتستان مذهب و بزرگترین اقلیت آن مذهب آنیمست (ابتدائى) دارند.

در سال 1976م که گروه مارکسیستى مپلا کنترل آنگولا را در دست گرفتند براى مسلمانان شرایط خشنى بوجود آوردند به نحوى که تعداد قابل توجهى از آنان به کشورهاى دیگر افریقا که از امنیت بهترى برخوردار بود مهاجرت کردند.

نامیبیا

سازمان ملل متحد بدلیل وجود بیابان نامیب در این ناحیه و وجود قبیله ناما، کشور مزبور را نامیبیا نامید که در افریقاى جنوب غربى قرار دارد. وسعت آن 823144 کیلومتر مربع است و صحراى کالاهارى و بیابان نامیب بخش عظیمى از این کشور را فرا مى‏گیرد.از قرن نوزدهم این سرزمین با عنوان افریقاى جنوب غربى آلمان به عنوان مستعمره آلمان قلمداد گردید. در سال 1945م از سوى سازمان ملل، قیمومیت نامیبیا به افریقاى جنوبى واگذار شد اما در سال 1966م این قیمومیت را پایان یافته اعلام کرد و به افریقاى جنوبى دستور داد که مردم را در اداره حکومت‏خود آزاد بگذارد. ولى تا سال 1989 میلادى افریقاى جنوبى از واگذارى حکومت به مردم محروم و مظلوم و رنج دیده این سرزمین خشک خوددارى نمود و مصوبات سازمان ملل را قبول نکرد.

براى مبارزه با تهاجم افریقاى جنوبى از سوى مردم نامیبیا قیامها و اعتراضاتى صورت گرفت که در سال 1958م به تاسیس سازمان خلق افریقاى جنوب غربى (سواپو) ⁽¹²⁾ منجر شد، رهبران این جنبش در آغاز به صورت تبعید در تانزانیا به سر مى‏بردند که در آنجا تحت تاثیر مسلمانان ضمن فراگیرى تعلیمات مذهبى، با روشهاى مبارزه بهتر و بیشتر آشنا شدند. رهبرى این جنبش را «سام نجوما» به عهده داشت در سال 1974م سواپو از طرف مجامع رسمى و بین‏المللى به عنوان نماینده قانونى مردم نامیبیا به رسمیت‏شناخته شد و در نتیجه سایر گروهها بدان پیوسته و بر علیه سیاست افریقاى جنوبى دست به پیکار همه جانبه زدند. سازمان وحدت اسلامى افریقا نیز آن را در سال 1964م به رسمیت‏شناخته بود. ⁽¹³⁾

با مبارزات مسحلانه و عملیات پارتیزانى مداوم و مستمر نیروهاى سواپو، سرانجام در سال 1989م دولت نژادپرست افریقاى جنوبى تسلیم حق قانونى مردم شد و این کشور آزادى را در آغوش کشید.

5% سکنه 1200000 نفرى نامیبیا پیرو آئین اسلام هستند.

بوتسوانا

این کشور در جنوب افریقا و در نزدیکى بیابان کالاهارى قرار دارد. مدار - راس الجدى - از جنوب این کشور عبور مى‏کند. آب و هواى گرم و خشک دارد و وسعت آن به 600372 کیلومتر مربع بالغ مى‏گردد. از 1280000 نفر آن 5% مسلمان هستند که درگابرون و لالاتس مساجدى ساخته و دو مدرسه اسلامى هم دارند.

لسوتو

لسوتو از هر طرف به افریقاى جنوبى محصور مى‏باشد و در واقع در کام این کشور است. سرزمینى است کوهستانى و محصور در خشکى با آب و هواى معتدل قبلا بنام باسوتولند معروف بود. در قرن نوزدهم انگلستان به غارت منابع الماس و طلاى آن پرداخت. از 1737000 سکنه آن 5% مسلمان هستند.

سوازیلند

سوازیلند از سه طرف با افریقاى جنوبى هم مرز است. از شرق با موزامبیک مرز مشترک دارد کشورى است محصور در خشکى، کم ارتفاع و آب و هواى معتدل دارد در سال 1968م از کشور انگلستان استقلال پیدا کرد. بدلیل نفوذ استعمار و تبلیغات مسیحیان و شرایط خشن بر آن، اسلام در این کشور گسترش زیادى ندارد. و از 751000 نفر جمعیت آن در حدود 4% پیرو آئین جاودانى و حیات بخش هستند.

افریقاى جنوبى

جمهورى فدرال افریقاى جنوبى با 1122306 کیلومتر مربع در منتهى الیه جنوب افریقا قرار دارد. آب و هواى آن در مجموع معتدل و مرطوب است و رودخانه مهم آن اورانژ نام دارد. مرکز ادارى و اجرائى آن شهر پرتوربا و مرکز قانون گذارى کیپ‏تاون و مرکز اقتصادى آن بلوتوم فتین نام دارد.

30% الماس دنیا و مقادیر عظیمى از طلاى جهان در این کشور استخراج مى‏شود. تولید طلا از سال 1977م 967 تن بود که 701 تن آن به افریقاى جنوبى تعلق داشت. ⁽¹⁴⁾

با کشف الماس در سال 1867م در افریقاى جنوى، دندان انگلستان براى تجاوز به این سرزمین تیزتر شد.

حدود 32 میلیون نفر سکنه دارد که از نژادهاى سیاه، رنگین پوست، آسیائى و اروپائى مى‏باشند. «بوئرها» گروهى از هلندیها بودند که به افریقاى جنوبى مهاجرت کرده و در آن سرزمین به کشاورزى مشغول شدند این افراد، سیاهان جنوب را به زیر سلطه کشیدند ولى در قرن نوزدهم که انگلستان قصد تصرف افریقاى جنوبى را داشت، بوئرها دست به اسلحه بردند و با آنان به نبرد پرداختند.

اما با وجودحمایت‏سیاسى - تبلیغاتى آلمان از بوئرها، انگلستان بدلیل مجهز بودن به سلاحهاى قوى و قواى بسیار، مقاومت بوئرها را درهم شکست. البته قبل از بوئرها، پرتقالى‏ها به جنوبى‏ترین نقطه افریقا یعنى دماغه کاپ رسیدند، سفید پوستان رفته رفته با وجود آنکه اقلیتى از سیاهان را تشکیل مى‏دادند بر این نژاد محروم و مظلوم سلطه یافته و بر آنان حکومت مى‏نمودند اما سیاست‏خاصى را پیش گرفتند و آن جدائى نژادى یا رژیم آپارتاید ⁽¹⁵⁾ است. اپارتاید در کشورمزبور جدائى نژادى را به حدى شبیه نوعى فاشیزم خطرناک سیاسى رسانیده بود.

اروپائیان حاکم بر این کشور با صدور کارت هویت نژادى براى افراد بومى 16 سال به بالا کلیه اعمال و حرکات وموقعیت آنان را در کنترل دارند. صاحب چنین کارتى ازحق انتخاب شدن و انتخاب کردن در مجلس محروم است. سطح زندگى بین اقلیت 4 میلیونى و کثریت‏سیاهپوست تفاوت بسیار زیادى دارد و مردم بومى در نهایت فقر و محرومیت به سر مى‏برند. گرچه در سالهاى اخیر آزادى‏هایى به سیاهپوستان داده‏اند ولى هنوز آنان به حقوق واقعى خود دست نیافته و همچنان با اختناق، فشار و سرکوبى روبرویند.

که در انتهاى جنوبى افریقاى جنوبى قرار دارد جایگاه اولیه ⁽¹⁶⁾ مسلمین وارد شده باین کشور است. تلاش مسلمین این ناحیه براى زنده نگاه داشتن آئین جاودانى اسلام همراه با حوادثى است که برخى توام با عزت و افتخار و در مواردى هم با درد و رنج توام بوده است. اولین گروههاى مسلمان، بردگان، محکومین و زندانیان سیاسى بوند که از سواحل شرقى و غربى افریقا، آسیاى جنوب، جنوب شرقى توسط استعمارگران بین سالهاى 1652م تا 1834م آورده شده بودند. شمارى از آنها را کشتى‏هاى انگلیسى، فرانسوى و منتقل نمودند. به عنوان مثال گروهى از آنان به مردیکرز ⁽¹⁸⁾ معروف بودند که از مالزى به عنوان خدمتکاران هلندى به هلند مسافرت کرده و همراه با بوئرها (هلندى‏ها) باین ناحیه آمده بودند. 5/26% این بردگان از میان افریقائى‏ها و بویژه ماداگاسکار که محل تردد کشتى‏ها و حمل بردگان بود، انتخاب گردیدند. 40% از آسیاى جنوبى و 5/33% از آسیاى شرقى و جنوب شرقى. بردگان افریقایى غالبا از مناطق زنگبار، جزیره ایبو و موزامبیک و نیز از غرب آفریقا (گینه، سنگال، گامبیا و بنین) خریدارى مى‏شدند. بردگان ماداگاسکارى نژاد دورگه اندونزى - افریقائى و آمیخته‏اى از دو فرهنگ را داشتند.

در پایان قرن هیجدهم تقریبا کلیه بردگان این منطقه به اسلام گرویده بودند. در نزدیکى کیپ تاون و در آبهاى اقیانوس اطلس، جزیره روبن ⁽¹⁹⁾ واقع است که زندان بسیارى از مسلمانان و مبارزان براى آزادى افریقاى جنوبى بود. این جزیره از سال 1652م که سفیدپوستان باین سرزمین آمدند به عنوان زندان مورد استفاده قرار گرفت. بسیارى از علماى اسلامى که براى تبلیغ به افریقاى جنوبى آمدند باین جزیره تبعید مى‏شدند. سید علوى 11 سال از عمر خود را در جزیره روبن گذراند. وى پس از آزادى شدن، اولین امام جماعت مسلمانان شهر کیپ‏تاون بود.

عبدالله بن عبدالسلام معروف به توان گورو (استاد محترم) به مدت 13 سال در جزیره مزبور تبعید بود و در زمان بتعید موفق شد کتاب معرفت الاسلام و الایمان را بنویسد. امام نورمان که نقش مهمى در بیدارى مسلمین کیپ‏تاون داشت در این جزیره تبعید بود. در این جزیره آرامگاهى قرار گرفته که سمبل مسلمانانى است که براى افریقاى جنوبى مبارزه کرده‏اند و تاریخ آن به 1960م مى‏رسد. عده‏اى عقیده دارند «توان ماتاره‏» که شخصیتى اسلامى با تحصیلات عالیه بود در اینجا دفن است او آنقدر مقدس و محترم بود که حتى زندانبانهاى غیر مسلمان جزیره وى را در دیدار با سایر زندانیان آزاد گذاشته بودند. نلسون ماندلا معروفترین مبارز افریقائى 27 سال از دوران عمر خود را در جزیره یاد شده زندانى بود.

مسلمانان اولیه، شافعى مذهب بودند و امروزه اقلیتى با مذهب حنفى هم در میان مسلمانان هستند. از همان اواسط قرن هفدهم که هلندیها به سواحل افریقاى جنوبى آمدند، مسلمانان بومى، درگیرى را با آنان آغاز کردند اما با وجود مقاومت آنان، هلندى‏ها کیپ‏تاون را به تصرف خود درآوردند.

علاوه بر افراد بومى 85% دیگر مسلمین که منشاء هندى، اندونزیائى، مالاوى، زنگبارى و موزامبیکى دارند در افریقاى جنوبى به سر مى‏برند که اغلب در کاپ ناتال و ترانسوال اسکان یافته‏اند. آنان به امور بازرگانى، فنى و صنعتى و کارگرى اشتغال دارند. مسلمانان مجلس اسلامى دارند که 150 مؤسسه اسلامى تحت پوشش آنان فعالیت مى‏کند و تدریس اسلامى در 200 مسجد آن انجام مى‏گیرد. مسلمانان، ضمن برپائى شعائر دینى با مسلمین جهان در ارتباطند. ⁽²⁰⁾ اولین مدرسه اسلامى درسال 1791م در شهر کیپ‏تاون براى آموزشبردگان مسلمان و سیاهان آزاد بوجود آمد و از آن سال تا 1832 میلادى 12 مدرسه دیگر پدید آمد. با آموزشهاى اسلامى این مدارس تا سال1842م 35% مردم کیپ‏تاون مسلمان بودند. از نیمه‏هاى قرن نوزدهم مسلمانان الفباى عربى را براى نوشتن زبان محاوره‏اى «افریکانس‏» ⁽²¹⁾ (مخلوطى از هلندى، آسمانى و انگلیسى هم دارد) برگزیدند و بعدا چندین کتاب دینى باین زبان نوشتند. تنها در خلال سالهاى 1868م تا 1910م، 74 جلد کتاب باین زبان تالیف شد. بهره بردارى از الفاى عربى در نوشتن زبان افریکانس نشان دهنده نسبت بالاى سواد در میان بردگان مسلمان آورده شده باین منطقه است و گویاى نقش مسلمین و غنى سازى زبان مذکور است. ⁽²²⁾ هم اکنون به علت تبلیغات منفى و سرکوبى شدید رژیم نژادپرست افریقاى جنوبى تنها 2% سکنه افریقاى جنوبى مسلمان هستند.

پى‏نوشتها:‌

1- اطلس شگفتى‏هاى جهان - ترجمه و تالیف غلامرضا کیامهر، تهران 1369 ص 36.

2- بنا به گزارش بانک جهانى در سال 1991 موزامبیک با درآمد سرانه 70 دلار در سال فقیرترین کشور جهان بوده است.

Zambezi 3-

4- نبرد اسلام در افریقا - سید هادى خسروشاهى.

Makonde 5-

6- روزنامه جهان اسلام سال دوم ش 421.

7- روزنامه جمهورى اسلام شنبه 10/4/68 ص 12.

8- گزارش سازمان ملل متحد به نقل از روزنامه کیهان 17 آبان 1371 ش 14620 ص 16.

9- تاریخ افریقا - دکتر حسین الهى ص 274.

Zimbabwe 10-

11- آنگولا، داگلاس ل. ویلر. رنه پلى سیه، ترجمه محمود فخر داعى، تهران خوارزمى، بخش اول.

South west Africa people oranization(SWAPO) 12-

13- نژادپرستى و آپارتاید در افریقاى جنوبى و نامیبیا - دکتر حسین الهى ص 132.

14- کیهان ش 10448.

Apartheid 15-

Cape of Good Hope 16-

cape town 17-

Mardy Kers 18-

Robben 19-

20- مجله العالم ش 422

Afrikaans 21-