حمام کوچه شاه در نجف آ باد

یکی از حمام های با شکوه که قدمت آن به حدود یکصد سال پیش بر می گردد حمام کوچه شاه بود که توسط اهالی همین محله ساخته شده بود. این حمام بزرگ و معروف شامل دو باب مردانه و زنانه، همانند دیگر حمامهای عمومی بود که در ابتدای کوچه ستاد قرار داشت. حمامی زیبا و تمیز با معماری عمومی حمامهای ایرانی و کلیه تاسیسات مورد نیاز.

بینه یا سرد خانه این حمام که هر مشتری اول دفعه قدم به آن می گذاشت، سالن بزرگی با چهار ستون سنگی قطور که سقف آجری آن¬را بر دوش می کشیدند را مشاهده می کرد. در میان ستونها حوض بزرگی مملو از آب زلال قرار داشت و اطراف آن را که حدود نیم متر از پاگرد اطراف آن بلند تر بود. فضایی برای در آوردن و پوشیدن لباس، استراحت، نوشیدن چای، کشیدن قلیان، مشت و مال مشتریان توسط دلاکان، خواندن نماز و غیره تدارک دیده بودند. دورادور این محوطه نیز سکوئی ساخته بودند تا مشتریان لباس های خود را روی آن قرار دهند که البته چندین سال بعد کمد هایی بر روی این سکوها گذاشته شد.

از سردخانه با گذشتن از راهرو طویلی که تاسیسات بهداشتی حمام در آنجا قرا داشت، وارد گرمخانه حمام می شدیم. فضای بزرگ گرمخانه، نوری که از روزنه های سقف می تابید، بخاری که فضای آن ¬را پر کرده بود و هیاهوی مشتریان و دلاکان حال هوای جالبی داشت. در ضلع غربی گرم¬خانه، دو خزینه گرم و جوشان قرار داشت و سکویی که ابتدای آن همواره پر از لنگ و حوله بود. با تعطیل شدن خزینه ها، تعدادی دوش در سمت شمالی گرمخانه ساخته و البته سکوی حوله و لنگ نیز منهدم گردید و خزینه ها هم چندین سال عاطل و باطل ماندند.

حمامهای دو گانه با تصمیمات سرپرست حمام در اوقات مختلف با برنامه در اختیار خانم ها و آقایان قرار می گرفت. فضای سرد خانه حمام نیز عموماً مانند قهوه خانه ها بود. چای، قلیان و گفت وگو، شعر خوانی و احوال پرسی از یکدیگر محیطی صمیمی پدید می آورد. مسئول حمام مرحوم فتح اله کارشناس بود که عمری را در آماده سازی حمام برای اهل محل سپری کرده، مردی با سخاوت و شوخ طبع بود. او کار گرداندن حمام را نه به خاطر پول بلکه به جهت ثواب آن انجام می داد. گفته اند که بیشتر اوقات، صبح هنگام در پشت میزی که در محل خروج حمام قرا داشت و جایگاهش بود، نمی نشست و این خود حکمتی داشت. زمانی گفته، بر تابلوئی نوشته و به دیوار حمام آویخته بود که: «مشغول ذمه است، کسی که پول ندارد، از غسل واجب صرف نظر کند.» در واقع او در قید اینکه کسی پول بدهد یا ندهد نبود.

از کارکنان قدیمی این حمام می توان به استاد رجبعلی خیر اللهی و فرزندش، اسداله رحیمی و عده دیگری که نامشان در نظر نیست اشاره کرد که هیچیک از آنها در قید حیات نیستند.

پس از تعطیلی چند ساله، این حمام که می توانست یکی از بناهای تاریخی و ماندگار این شهر باشد و میراث فرهنگی نیز قصد احیای آنرا برای موزه ای داشت متاسفانه در یک شب زمستان توسط شهرداری و به اشاره شورای شهر (وقت) بی رحمانه تخریب گردید تا بر روی آن پاساژی ساخته شود برای فرو ش اجناس لوکس، تجملی، چینی و فرنگی که هیچ مورد نیاز نمی باشد.

📌بخشی از کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد» به قلم «فضل الله خلیلی»؛ کاری از انتشارات مهر زهرا (س)

مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد

حمام کوچه شاه در نجف آ باد