دستشویی پنج برادران در اولین مدرسه نجف آباد

دستشویی مدرسه (محل فعلی درمانگاه فرهنگیان در چهار راه شهرداری نجف آباد) عبارت بود از پنج توالت که آنروزها بنام مستراح یا خلا نامیده می‌شد و در جنوب مدرسه و روبروی درب ورودی مدرسه بود. به طوری‌که هر کس وارد مدرسه و یا به عبارت دیگر وارد اداره فرهنگ می‌شد، اول چیزی که جلب توجه آن را می‌کرد توالت‌های بدون درب که به نام «پنج برادران» نامیده می‌شد بودند.

ساختمان این مستراح‌ها عبارت بود از یک گودی تقریباً به طول ۷ متر و عرض حدود ۲۵ سانتی‌متر و عمق یک متر که به وسیله دیوارهای کوتاهی به پنج قسمت تقسیم شده بود.

دیوار حائل بین دو مستراح به قدری کوتاه بود که ما بچه‌ها می‌توانستیم از بالای دیوار داخل مستراح دیگر را ببینیم. برای تمیز کردن خودمان وسیله و آفتابه و آب نبود و فقط معلمین می‌توانستند از آفتابه استفاده نمایند.

فاضلاب این مستراح، در میان مدرسه در گودالی به نام چاله وارد می‌شد و برای حمل فاضلاب مقداری خاک توسط الاغ آورده در چاله می‌ریختند و پس از مخلوط کردن آن خاک‌ها با مواد فاضلاب و به هم زدن آن، به قول آنروزی‌ها کود‌ورزی کردن، آنها را به نام کود که با اصطلاح محلی کوت نامیده می‌شد به وسیله الاغ و با بار کردن آن کودها با بوی فوق‌العاده نامطبوعی در کیسه رو بازی بنام گاله برای کشاورزی به باغات منتقل می‌کردند.

ناگفته نماند که آنروزها به علت نبودن کودهای شیمیایی این‌گونه کودها ارزش فوق‌العاده داشت و بابت آن پول پرداخت می‌کردند.

*خاطرات هشتاد ساله دکتر سید مصطفی مرتضوی، به کوشش فضل الله خلیلی، کاری از انتشارات مهر زهرا (س)

کتاب «خاطرات هشتاد ساله خاطرات هشتاد ساله دکتر سید مصطفی مرتضوی» به همت «فضل الله خلیلی»؛ کاری از انتشارات مهر زهرا(س)

دستشویی پنج برادران در اولین مدرسه نجف آباد