مسجد ارشاد نجف آباد

مسجد کوچه شاه (ارشاد) نجف آباد، واقع در مرکز شهر، از جنوب به خیابان شاه عباسی (امام)، از غرب به محوطه و مجموعه پارکینگ میرداماد امروزی، از شمال به کوچه شاه چنار متصل است. سردر بلند و با شکوه، کاشی کاری زیبا، درب چوبی بزرگ و وزین و ۲ سکوی سنگی در طرفین، سیمای ورودی این مسجد است که در نگاه اول نظر هر رهگذر را جلب می کند.

ساخت آن به دوران ناصرالدین شاه (حدود ۱۶۰ سال پیش) می رسد. به جرات می توان این مسجد را در زمره مساجد دو ایوانه کم نظیر سبک دوران قاجار دانست. بانی و واقف زمین آن حاج محمد نامی از طایفه انتشاری (آقا باشی ها و ماری ها) بود این ملک شخصی و مسکونی را بدین کار اختصاص داد. ایشان علاوه بر وقف این زمین که حدود ۱۸۰۰ متر مربع است، در کنار آن زمینی دیگری برای ساخت حمام اهداء کرد که پس از ساخته شدن به حمام شاه معروف و یکی از بزرگترین حمام های یک قرن گذشته شهر با بنایی زیبا و با شکوه محسوب می شد. متاسفانه شهرداری در یک شب سرد و تاریک زمستانی، به دور از چشم مردم و دوستداران میراث فرهنگی، به آن حمله برد و قبل از روشن شدن هوا آن را تخریب کرد.

با ورود به مسجد ابتدا به هشتی وارد می شوید و پس از طی دالانی طولانی و تاریک، مجبورید به سمت چپ بچرخید و دالان دیگری را نیز پشت سر بگذارید تا به صحن مسجد و نور و روشنایی برسید.گفته اند که طراحی دالان های طولانی و تاریک،که معمولاً ورودی خیلی از مساجد ایران را تشکیل می دهند، عمدی است. زیرا تاریکی و طولانی بودن آن با توجه به آیه شریفه «الله ولی الّذین آمنو یخرجهم من الظلمات الی نور» (خدا یار اهل ایمان است، آنان را از تاریکی ها بیرون آورد و به عالم نور برد) می باشد که در معماری مساجد مد نظر قرار گرفته است. در حقیقت «آنهایی که به مسجد هدایت می شوند از تاریکی به سمت نور در حرکتند.»

در طول این مسیر چند چیز جلب نظر می کند؛ سمت راست وضوخانه مسجد، سمت چپ در ورودی ساختمان (سالن)جنوبی مسجد است. رو به روی راهرو، کتیبه ای از کاشی وجود دارد که روی آن شعر زیر نوشته و تاریخ بنای مسجد و بانی را به هر تازه واردی معرفی می کند.

با توجه به این کتیبه، بانی مسجد حاجی محمد و تاریخ بنا را به حساب ابجد می توان ۱۲۷۵ هجری قمری دانست. پس از نجات از تاریکی راهرو، به فضای نورانی صحن مسجد وارد می شوید.
مسجد در چهار ضلع بنا سازی شده است. در شمال آن سه ایوان بزرگ و با شکوه، دو ستون سنگی و چند مجرد آجری، سنگینی سقف را بر دوش خود حمل می کنند. در ضلع غربی مسجد دو اتاق برای خادم، چراغدار، آبکش، سقّا و نگهداری لوازم مسجد و دو ایوانچه که درب خروجی دیگر مسجد در غرب میان آنها تعبیه شده و به کوچه مجاور (مرده شوی ها) باز می شود، قرار دارد. همچنین در شمال و جنوب این ضلع، دو درب کوچک وجود دارد که مخصوص ورود و خروج بانوان به سالن شمالی و جنوبی است.

بخشی از کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد» به قلم «فضل الله خلیلی»؛ کاری از انتشارات مهر زهرا (س)

مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد

مسجد ارشاد نجف آباد