کشت خیار گلخانه ای

مشخصات گیاه شناسی خیار گلخانه ای (درختی)

خیار گلخانه ای گیاهی است از گیاهان گلدار ، از رده دولپه ای ها ، از گیاهان یکساله جالیزی، از خانواده کدوئیان (Cucurbithacae) و از جنس Cucurbita با نام علمی(Cucumis sativus).
ریشه این خیار درختی ، نسبتاً سطحی است و برای کاشت آن باید خاک سطح الارض کاملاً آماده و غنی از مواد غذایی باشد و در ضمن ریشه آن یکساله است.
ساقه خیار گلخانه ای ، علفی و به رنگ سبز روشن، آبدار و دارای پوست نازک و کرکهای ریزی است که از ساقه منشعب می شوند.
طول بوته خیار گلخانه ای با توجه به هرسی که انجام می شود مکن است به بیش از ۶ m برسد که نگهداری بوته ها در گلخانه بوسیله پیچاندن آن به دور نخهای کشت امکانپذیر است. در واریته های معمولی برگها نسبتاً کوچک در واریته های بکرزا یا پارتنوکارپیک برگها بزرگتر، پنجه ای شکل و به رنگ سبز روشن بوده و بریدگی های کم عمق، برگ را به پنج قسمت یا Lobe که غالباً به شکل مثلث هستند، تقسیم می کند. دمبرگ آن بلند، آبدار، قطور، و رگبرگها مشخص و روشنتر از خود برگ هستند. میوه خیار از لحاظ گیاهشناسی شفت بشمار میرود یعنی میوه ای است گوشتی که برون بر آن نازک، میانبر آن گوشتی و خوراکی و درون بر آن غشائی و سخت است.

رشد رویشی ریشه این گیاه در مقایسه با اندامهای هوایی آن بسیار ضعیف تر می باشد ولی در محل یقه و حتی قسمتهایی از ساقه که با خاک تماس حاصل می نمایند ریشه های نابجا تولید می کند، همچنین ریشه ها بیشتر در قسمتهای قابل تهویه سطح خاک رشد کرده و انتشار می یابند که در این رابطه ضرورت تهیه یک بستر تقریباً سبک از نظر بافت خاک و قابل تهویه معلوم می گردد.

محل پیدایش میوه روی ساقه دو حالت دارد:

۱- خیارهایی که روی ساقه اصلی و در زاویه برگها تولید می شوند.

۲- خیارهایی که روی ساقه فرعی تولید می شوند که دراین صورت ساقه های جانبی به هرس منظم احتیاج دارند.

ارقام خیار گلخانه ای از نوع بکر بار و ماده گل می باشد و مهمترین خصوصیات این ارقام به قرار زیر است :

– سازگار با شرایط کشت در گلخانه هستند

– احتیاج به زنبور یا دیگرعوامل تلقیح کننده ندارند.

– راندمان محصول زیاد می باشد .

– انجام هرس و جوان نمودن بوته ، عمر گیاه را می توان چندید بار تجدید نموده و مجدداً بهره برداری نمود

نحوه کشت :

انتخاب زمان کشت

قبل از هر اقدامی در مورد کشت خیار گلخانه ای، ابتدا بهتر است اطلاعاتی از قبیل آمار هواشناسی منطقه نظرات و تجربیات مهندسین کشاورزی و کشاورزان با تجربه و مهمترین مورد قیمت این محصول در بازار کسب کرده و آنگاه زمان کشت را انتخاب نمایید زیرا زمان کشت در بهره برداری محصول تاثیر مستقیم داشته و باعث بالا رفتن روحیه کار و تلاش می گردد. مثلا در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و در خرداد ماه سال بعد برداشت محصول پایان می یابد.
در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذر ماه و دی ماه دارای هوای ابری و سرد می باشند زمان کشت خیار گلخانه ای را به نحوی انتخاب می کنند که این زمان یا آخر فصل برداشت و یا آغاز کشت باشد . به طور کلی زمان هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره کشت حذف گردد و اگر چنین کاری صورت نگیرد و زمانهای نامساعد در میان زمان برداشت قرار گیرد کشت با مشکلات عدیده ای روبرو می شود.

گلخانه مناسب کشت خیار

در احداث گلخانه خیار و راه اندازی یک گلخانه موفق لازم است به نوع و مشخصات سازه گلخانه و پوشش و تجهیزات آن دقت بسار داشت.
در کشت خاکی خیار درختی ، گلخانه های ایرانی و اسپانیایی با حداقل ارتفاع ۵ متر و مقاوم در برابر باد و برف منطقه و وزن محصول ، مناسب میباشند.
لازم به ذکر است کشت خیار گلخانه ای در گلخانه هایی با ارتفاع کمتر از ۵ متر هم میتواند صورت گیرد ولی شرکتهای گلخانه سازی که این گلخانه ها را پیشنهاد میدهد و یا تولید می‌کند دقت به میزان تولید در واحد سطح و حداقل هزینه با حداکثر سود ندارند ، چرا که زمانی که با ۳۰ درصد هزینه اولیه و ثابت بیشتر ، میتوان به ۸۰ درصد سود بیشتر رسید ، پس عقلانیست که با توجه به شرایط گلخانه ای را که حداقل استانداردها را دارد انتخاب کرد.
و در کشت هایدروپونیک خیار گلخانه ای ، گلخانه هایی با حداقل ارتفاع ۶ متر توصیه میگردد.
شرکت مزرعه بکر ، سازه گلخانه های اسپانیا و گلخانه های ایرانی را با توجه به توپوگرافی ، اقلیم و شرایط جوی حاکم ، نوع خاک هر منطقه و غیره و همچنین این گلخانه ها را برابر استانداردهای ۷۶UNE -92/208 ، ۲۸۴CEN/TC و ۵۷NFU-063 و آیین نامه های ایران و NGMA آمریکا و ECMC (اتحادیه اروپائی سازه های فلزی) با بهترین و مقاومترین مصالح طراحی شده و اقتصادی ترین سازه را ارائه می‌دهد که این گلخانه های خیار در طراحی های مختلف تا ۱۱۰ کیلوگرم در متر مربع بار برف و ۱۲۰ کیلومتربرثانیه سرعت باد (مشروط به بسته بودن دریچه ها) و ۲۰ کیلوگرم در متر مربع بار محصول مقاوم می باشند.

انتخاب بذر

بعد از انتخاب زمان کشت باید بذر مناسب و خوبی انتخاب کنیم که بر اساس تقسیم بندی اقلیم های مناسب صورت می گیرد.
مثلا برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و تا آخر خرداد سال بعد می توان برداشت محصول داشت و یا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوائل دی ماه شروع می شود بذرهای تک گل پیشنهاد می شود که دارای برگ های کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره های طولانی مناسب می باشد .
ولی در اقلیم های که دو فصل کشت دارند بهتر است از واریته های پرگل که محصول زیادی در زمان کوتاه دارند استفاده گردد.
شایان ذکر است که بسیاری از کشاورزان بدون توجه به نوع واریته و زمان کشت خیار گلخانه و تنها به علت پر گل بودن آن اقدام به کشت در فصولی می نمایند که مناسب حال آن بذر نیست در نتیجه با مشکلاتی مواجه می شوند که برای آنها اندکی ناشناخته و غریب می نماید.
کشاورزانی که آشنایی با خواص واریته های مختلف ندارند اشتباه عمده ای را مرتکب می شوند و آن این است که واریته های پر گلی را که برای فصول بهاره کشت نموده اند و محصول خوب و زیادی برداشت کرده اند مجددا برای کشت پائیزه انتخاب می کنند. با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زیادی میوه های کوچک در هر بوته مشاهده می کنند که به علت ریز ماندن میوه ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گیاه تحمیل می کنند در حالی که بذر های تک گل بوده و از آن میوه کمتری مشاهده می کنند اما محصول بیشتری برداشت می شود.

برای پرورش خیار گلخانه ای صرفاً باید از بذور پارتنوکارپیک استفاده کرد و از کاشت بذور معمولی در گلخانه اجتناب کرد. لازم به ذکر می باشد که پارتنوکارپیکی عبارت است از تشکیل و رشد میوه بدون تلقیح تخمکها. این پدیده به نحوی گسترده در سبزیجات خانواده کدوئیان بخصوص خیار بروز میکند. در واریته های معمولی گلهای نر و ماده جدا از هم بوده و گلهای نر زودتر از گلهای ماده ظاهر می گردند. ولی در عوض واریته های پارتنوکارپیک گل نر وجود نداشته و گلهای ماده بدون عمل گرده افشانی و لقاح تولید میوه می کند.در این نوع خیار نیازی به گرده افشانی نیست و میوه بصورت پارتنوکارپیک تشکیل می شود، لذا چنانچه حشراتی از بیرون گلخانه گرده گل بوته دیگر خیارهای هوایی را به روی گل ماده بوته خیار داخل گلخانه بنشانند خیار تولیدی از کیفیت ظاهری پائین تر برخوردار خواهد بود.

در بعضی از واریته های خیار گلخانه ای طول میوه ممکن تا ۵۰ cm برسد که با توجه به ذائقه و بازارپسندی مصرف کنندگان ایرانی هم اکنون واریته هایی کشت می گردد که طول میوه آنها حداکثر به ۳۰ cm برسد.
میوه این نوع خیار دارای پوستی خوراکی، بدون تخم و بدون ایجاد نفخ میباشد. بذر خیار گلخانه ای معمولاً با روشهای علمی و بسیار پرهزینه ژنتیکی تولید می شود و به همین دلیل قیمت آن بسیار گران بوده و بصورت عددی بفروش می رسد. این بذرها در هوای آزاد بخوبی نمی تواند بخوبی گلخانه میوه تولید کند زیرا در اثر تلقیح با گرده سایر ارقام، تولیدی یکنواخت نداشته و میوه آن از شکل اصلی خود خارج شده و بدفرم و بدشکل می شود.
خیار پارتنوکارپیک دارای ارقام متعددی است که بسیاری از آنها فاقد شکل و رنگ و اندازه مورد پسند بازار ایران است. بنابراین از بین واریته های متعددی که به بازار عرضه می شوند باید انواعی را که برای کاشت در ایران مناسبند انتخاب نمود.
اگرچه بذر پارتنوکارپیک بسیار گران بوده و هزینه کاشت و نگهداری نسبتاً بالایی دارد ولی با توجه به عملکرد بالا و قیمت گران خیار گلخانه ای، نه تنها این هزینه ها جبران می شوند بلکه سود سرشاری هم نصیب تولید کنندگان می گردد.
برای انتخاب بذر خیار درختی بهتر است از بذرهایی استفاده گردد که بیش از ۶ ماه از تولید آنها گذشته باشد زیرا بذر خیار دوره خواب کوتاهی دارد که در آن ایام ممکن است جوانه نزند، ضمن اینکه گذشت بیش از دو سال نیز از نظر قوه نامیه مناسب نمی باشد.

تلخی موجود در میوه های خیار گلخانه ای در اثر ماده ای بنام کوکوربیتاسین که در ته آنها وجود دارد و در ریشه ساخته می شود اما در خیارهای هیبرید گلخانه ای دیده نشده و یا خیلی به ندرت اتفاق افتاده است.

نحوه کشت

پس از انتخاب بذر باید فکر نحوه کشت باشیم به طور کلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. یکی کشت مستقیم و کشت به صورت خزانه که از این دو راه به خاطر صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه ای و مراقبت بیشتر و بهتر تا جوانه زدن٬ بهتر است از کشت در خزانه بهره گیری کرد. برای کشت مستقیم زمین باید رطوبت کافی داشته و به اصطلاح گاورو باشد و بهتر است زیر و روی بذر به مقدار مورد نیاز بیته موس ریخته شود.

بهترین خاک برای کشت در گلدانهای نشاء ماده ای طبیعی به نام پیت موس می باشد که در بازار انواع خارجی و ایرانی آن یافت می شود.اگر محل قرار گرفتن سینی نشاء دارای ۳۰ درجه سانتی گراد حرارت بوده و نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ۵ تا ۷ روز بذر جوانه می زند و چنانچه شرایط مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به صورت دلخواه نباشد اولا در زمان جوانه زنی تاخیر ایجاد می شود و ثانیا در جریان رشد گیاه نیز اختلالاتی پدیدار خواهد شد. توصیه می شود این نوع بذرها را به علت گرانی آنها ۲۴ ساعت قبل از کاشت در زمین و یا گلدان در یک پارچه نخی و یا پنبه ای در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. باید دقت کرد قبل از این کار بذرها ابتدا در آب ولرم خیسانده شوند از طرفی باید مراقبت های لازم را به عمل آورد تا گیاه جوان بدون آفت و بیماری به زمین منتقل شود.

انتقال نشاء به زمین اصلی :

وقتی بذرهای خیار گلخانه ای سبز شدند و رشد کافی نمودند باید آنها را به زمین گلخانه منتقل کنیم.بدین منظور حفره هایی که با فاصله معین و بر اساس تراکم بوته در متر مربع محاسبه شده است بر روی بسترها تعبیه می کنیم که دقیقا به اندازه حجم خاک گلدانهای سینی نشاءمی باشد. آنگاه با احتیاط کامل نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدانها جدا کرده و در حفره ها قرار می دهیم.در اینجا باید مراقب باشیم تا به ریشه ها آسیبی وارد نیاید. بعد از انتقال نشاء به زمین آبیاری را شروع می کنیم . به یاد داشته باشیم مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان نباید از حد معمول تجاوز کند زیرا در این صورت است که ریشه به علت حجم کم خاک دچار مشکل شده و از رشد طبیعی باز می ماند و در نتیجه گیاه از ابتدا ضعیف خواهد بود و پس از آن هم رشد درستی نخواهد داشت.

خاک مناسب برای خیار درختی

خاک مورد استفاده در گلخانه های کشت خیار بایستی دارای بافت سبک (Sandy loam) بوده و از نفوذپذیری خوبی برخوردار باشد. این نوع خاک هر چه از نظر داشتن هوموس تقویت گردد کاشت خیار در آن دارای عملکرد بهتری خواهد بود. تقویت خاکهای سبک را می توان با کودهای حیوانی تامین نمود.

اگر خاک قابل استفاده کمی سنگین باشد می توان با اضافه کردن مقداری شن شسته عاری از آهک و گچ به همراه کمپوست بطوری که از نظر مصرف میزان مورد نیاز جنبه اقتصادی جنبه اقتصادی داشته باشد آنرا اصلاح نمود. همچنین در صورت نفوذپذیری کم آب یا زه دار بودن خاک می توان از لوله های مشبک پلی اتیلن و نصب در زیر پشته های خاک نیز استفاده نمود. این روش می تواند زهکشی لازم را برای خاک تامین نماید. خاکهای نسبتاً سنگین و یا خاکهایی که دارای نمک زیاد باشند اصلاً مناسب نمی باشند زیرا تهویه، آبشویی و ضدعفونی این گونه خاکها بسیار مشکل می باشد و مطمئناً به رشد ریشه نیز صدمه می زند.

تجربه کشت خیار گلخانه ای در خاکهای سبک بیابانی (سرخه) که املاح آهکی و گچی در حداقل باشد و درصد شن آن بیش از ۵۰% باشد نشان داده است که اینگونه خاکها بهترین بسترها بوده و در آن محصول خوبی تولید شده است. در انتخاب بسترهای خاکی چنان چه بستر زیرین (بیش از عمق ۲۵ cm) آنها سخت و غیرقابل نفوذ باشد بایستی با استفاده از زیرشکنهای مناسب این لایه شکسته شود و یا از کاشت خیار صرفنظر نمود.

PH مناسب بستر خاکی۶.۵-۷.۵ و EC کمتر از ۳۰۰۰µmos/cm(دسی زیمنز بر متر) می باشد. قابلیت جذب عناصر به وسیله PH بستر محیط ریشه تعیین و مشخص می شود. در PH پائین نسبت عناصر قابل جذب و محلول آهن، منگنز و آلومنیوم بیشتر بوده و در نتیجه همه آنها باعث تثبیت و غیر قابل استفاده شدن فسفر می شود.همچنین میزان کلسیم، منیزیم، گوگرد و ملیبدن قابل استفاده نیز در PH پائین کاهش می یابد. از طرفی مقدار فسفر، آهن، منگنز، روی، مس و بر در PH بالا محدود می شود .

سایر بسترها

بسترهای خاکی همراه با مواد دیگر

این گونه بسترها توده هایی از کاه و کلش و پیت، کمپوست و از این قبیل می باشند که روی پشته ها قرار می گیرند و یا با خاک پشته ها مخلوط می گردند. در این بسترها ریشه ها به خوبی توسعه پیدا می کنند و گرمای محیط ریشه به میزان کافی تولید میگردد. ازجمله این بسترها کاه پوسیده روی پشته ها است.

در اینگونه بسترها هر ردیف آن بوسیله بسته های کاه پرس شده پوشیده می شود. بدین طریق که پهنای بسته ها روی زمین و عرض آنها در امتداد یکدیگر قرار گرفته باشند. در هر ۱۰۰۰ m2 حدود ۱۰ Ton کاه و به تعداد ۵۶۰ بسته کاه ۱۸ Kg مصرف می گردد. برای آماده سازی اینگونه بسترها برای هر بسته حدود ۳۰ Lit آب مورد نیاز است. کودهای شیمیایی مورد نیاز برای هر کیلو کاه مجموعه ای از کودهای زیر است که بطور یکنواخت روی توده کاهها پخش می شوند.

۷gr نیترات آمونیوم ۲۶% + ۷gr آهک ۷gr سوپر فسفات تریبل ۷gr نیترات پتاسیم ۴.۵gr سولفات منیزیم

آنگاه در چند نوبت و به میزان ۲-۳ Lit برای هر بسته روی آنها به آهستگی آبیاری شود. در این زمان دمای گلخانه نبایستی از ۱۵° c پائینتر رود. با این وصف بعد از مدتی دمای توده کاه به ۳۸° c می رسد. در این روش استفاده از کاه گندم برای واریته های خیار طولانی رشد و کاه جو بای خیارهای با طول رشد کوتاه استفاده می شود.

بسترهای آبکشت

بسترهایی که صرفاً از محلول مواد غذایی کامل استفاده میشود و نیازی به خاک نمیباشد و فقط از نگهدارندهای واسطه ای مثل بسته های حاوی پشم سنگ و یا پیت خالص و یا ماسه و شن شسته که روی بتن تعبیه شده اند می توان استفاده نمود. در این سیستم ها هزینه های ضدعفونی قابل توجه نمی باشد ولی تأمین انواع مواد غذایی مورد نیاز بطور مداوم نیاز به اصلاح و کنترل دارد، ضمن اینکه نگهداری بوته در این گونه بسترهای سست باعث افزایش هزینه ها می گردد. در این روش ریشه ها به خوبی توسعه پیدا نمی کنند و گرمای لازم و Co2 مورد نیاز در محیط ریشه نیز بوجود نمی آید.

تهیه زمین

تهیه زمین به نجو مطلوب برای کشت بذر اهمیت دارد. زمین خیار باید با شخم عمیق برگردانده شود و همانطوریکه در مبحث کوددهی قبل از کاشت توضیح داده شد با کودهای لازم تقویت شود.

بوته های خیار را می توان یک ردیفه و یا دو ردیفه کاشت ولی کشت دو ردیفه متداول تر است. فواصل بین ردیفها و بوته ها به عوامل زیادی از قبیل عرض گلخانه، محل تیرکها و ستونها و… بستگی دارد. ولی در نهایت باید فواصل را طوری تنظیم کرد که تراکم در واحد سطح از حد معینی تجاوز نکند در غیراینصورت بروز انواع بیماریها و کمبودها در اثر انبوه بودن شاخ و برگ اجتناب ناپذیر است. چراکه با افزایش شاخ و برگ، دریافت نور برای تمام بوته ها یکسان نخواهد بود. معمولاً فواصل را طوری تعیین می کنند که تراکم متوسط بوته ها ۲.۵-۳ بوته در متر مربع باشد. البته خیارهای بلند اروپایی حدود ۱.۵-۲ بوته در متر مربع هم کافی است.

تراکم بوته ها :

به منظور دستیابی به بیشترین برداشت محصول از متر مربع تراکم بوته ها حائز اهمیت است.
بعضی از کشاورزان و گلخانه داران بر این باورند که اگر تعداد بوته در واحد سطح بیشتر باشد محصول بیشتری می توانند برداشت کنند.
بر اساس تجارب بدست آمده در گلخانه های خاکی برای واریته های موجود تراکمی برابر با ۷/۱ تا ۳ بوته٬ بنابر تجربه شخصی فصل کاشت و نوع واریته از نظر کوچکی و بزرگی برگ در نظر می گیرند که در این مورد می توان از کشاورزان با تجربه و کارشناسان مربوطه کمک گرفت. ناگفته نماند که این کار دلایل فنی و مهمی دارد که از جمله می توان میزان نوردهی و جذب مواد مغذی خاک در فصول سرد را نام برد.
پس به خاطر اینکه بوته ها از نور کافی برخوردار بوده و رشد مناسبی داشته باشند باید به گونه ای کاشت شوند که به روی یک دیگر کمتر سایه بیاندازند و به عبارتی دیگر موجب جلوگیری از تابش نور کافی به گیاه نشوند از طرفی در فصول سرد میزان غذا رسانی خاک به ریشه کمتر می شود و اگر تراکم هم در چنین وضعیتی زیاد باشد طبیعی است که به ریشه مواد کافی نخواهد رسید.

فواصل کاشت خیار گلخانه ای در سیستم آبیاری جوی و پشته

عرض جوی ۴۰-۵۰cm و عرض پشته حدود ۱۰۰cm است. بوته ها در دو طرف جوی و ۵cm دورتر از لبه جوی کشت می شوند.

با توجه به فواصل گفته شده، فاصله ردیفها در دو طرف جوی ۵۰-۶۰cm و در دو طرف پشته ۹۰cm خواهد بود. فاصله بوته ها در روی هر ردیف ۴۰cm می باشد.

باید دقت کرد که فاصله ردیفها در دو طرف پشته ها از ۹۰ cm کمتر نشود. زیرا در غیر اینصورت نور کافی به بوته ها نمی رسد و رفت و آمد مشکل می شود.

فواصل کاشت خیار گلخانه ای در سیستم آبیاری قطره ای

در آبیاری قطره ای جوی وجود ندارد و بجای آن یک لوله پلاستیکی که در فواصل معینی دارای سوراخ می باشد برای آبیاری استفاده می شود. ردیفهای خیار در دو طرف لوله آبیاری قطره ای به‌فاصله ۵۰-۶۰ cm کاشته می شوند و از این دو ردیف تا دو ردیف بعدی۹۰cm فاصله منظور می شود. در آبیاری قطره ای بجای جوی از یک نوار برجسته خاک که سطح آن حدود ۶-۱۰ cm از سطح پشته بالاتر است ایجد می شود و لوله آبیاری در وسط این نوار خاک قرار می گیرد. عرض نوار خاک برجسته حدود ۷۰ cm است و بوته ها از هر طرف ۱۰ cm داخل نوار گذاشته میشوند.

البته فواصل گفته شده همیشه ثابت نیستند و در نقاط مختلف بنابر نظر کارشناسان و تولید کنندگان ممکن است تغییراتی داشته باشند.
اکثراً تصور می شود که هر چه تعداد بوته خیار در واحد سطح بیشتر باشد میزان محصول نیز به همان نسبت افزایش می یابد. البته این رابطه تا حد معینی درست است ولی همانطوریکه قبلاً هم گفته شد چنانچه تعداد بوته ها از حد مطلوب بیشتر شود انبوهی شاخ و برگ مانع رسیدن نور شده و موجب کاهش کیفیت میوه و توسعه بیماریها می گردد و در ضمن در مقدار برداشت نیز تأثیر می گذارد.

در کشت پائیزه خیار گلخانه ای که به علت در پیش بودن سرما رشد بوته نسبتاً محدود است توصیه می شود که تراکم بوته را ۱۰% بیشتر می گیرند و در کشت بهاره که هوا رو به گرمی می رود و بوته ها رشد بهتری دارند تراکم مناسب ۱۰% کمتر از حد متوسط می باشد.

پوشش خاک

در آبیاری قطره ای روی خاک را با یک لایه پلاستیک (پلی اتیلن) می پوشانند و دو طرف نوار پلاستیک را حدود ۱۰ cm زیر خاک می کنند. سپس در محل کاشت بذر روی پلاستیک یک بریدگی مثلثی شکل ایجاد کرده بذر را زیر بریدگی می کارند. بوته خیار بعد از سبز شدن از محل بریدگی پلاستیک خارج می شود و بقیه قسمتهای خاک زیر پوشش پلاستیک محفوظ می ماند.

پوشش پلاستیک شفاف معمولی باعث حفظ رطوبت و حرارت خاک می شود. در شرایط عادی درجه حرارت خاک زیر پوشش بطور متوسط ۴-۵° c از خاک بدون پوشش بیشتر است. در نتیجه ریشه ها بهتر رشد کرده و نمو خیار تسریع می کنند.درصورتیکه از نوار پلاستیک مشکی یا قهوه ای رنگ برای پوشش پشته ها استفاده شود از رشد علفهای هرز نیز جلوگیری شده و هزینه وجین بطور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.

آبیاری

آبیاری گلخانه برای خاک های سبک می تواند به روش نشتی باشد یعنی با ایجاد جوی و پشته آبیاری صورت می گیرد.

برای آبیاری گلخانه بهتر است از سیستم تحت فشار به صورت قطره ای استفاده کنیم.در این روش که بهترین نوع آن استفاده از نوارهای آبیاری است که از حدر رفتن آب جلوگیری می کند. بر اساس برنامه ای منظم به آبیاری گیاه خواهیم پرداخت زیرا آبیاری به صورت سنتی ضمن بالا بردن مصرف آب و همچنین رطوبت گلخانه مواد غذایی در خاک را شسته و دسترسی ریشه را مواد غذایی کاهش می دهد. در صورت استفاده از سیستم های قطره ای که با لوله های مخصوص صورت می گیرد نیازمند یک محاسبه دقیق هستیم زیرا معمولا وسط خط لوله از فشار آب کمتری برخوردار است و به این علت آبیاری به صورت یکنواخت انجام نمی شود.آبیاری قطره ای باید به صورتی باشد که پیازرطوبتی بین دو قطره چکان به یکدیگر متصل شود . همانطور که می دانید روزانه مقدار معینی اب زمین تبخیر می شود که باید در موقع مناسب تامین گردد.در صورتی که نسبت به آب یک منطقه مشکوک باشیم با آزمایش آب تصمیم نهایی را اتخاذ می کنیم مقادیر مجاز EC در آب براساس میلی موس تامین می شود EC کمتر از ۱ بسیار خوب EC بین ۱ تا۲ مناسب و EC ۲ تا ۳ کمی زیاد EC ۳ تا ۴ زیاد و EC بالاتر از ۴ بسیار زیاد غیر قابل قبول می باشد.

شایان ذکر است که آبیاری گیاه خیار گلخانه ای بر اساس سن گیاه بافت خاک و زمان مصرف متفاوت است. برای مثال می توان گفت که خاک در زمستان به آب کمتری نیازمند است تا در فصل تابستان ولی در هر صورت باید به طور یکنواخت و دوره های منظم آبیاری کرد و مسلما در خاک های سبک مقدار آبیاری کمتر و فاصله زمانی بین آن نیز کمتر خواهد بود. توصیه می شود در هنگام آبیاری زمین را برای مدت طولانی به حالت اشباع قرار ندهیم و حتما رطوبت ۲۵ درصدی را در فاصله دو آبیاری رعایت نمایید به عبارت دیگر برای تناوب آبیاری٬ زمانی اقدام به آبیاری نمایید که رطوبت خاک به ۲۵٪ رسیده باشد ضمنا این را هم بدانید که گیاه خیار در زمانی که به گلدهی می رسد نیاز بیشتری به آب دارد.

برخی از کشاورزان معتقدند بعد از اینکه گیاه جوان ۴ برگ حقیقی خود را کامل کرد باید یک دوره تشنگی به گیاه داد.چون اعتقاد دارند ریشه گیاه در حالت تشنگی به طور طبیعی به دنبال یافتن آب به عمق خاک نفوذ می کند و این حرکت ریشه باعث افزایش حجم ریشه می شود. به هر حال گیاه پس از دوره تشنگی و آبیاری پس از آن رشد سریعی خواهد داشت. در زمان رشد بوته باید نخهای گلخانه را آماده کرده و بر فراز بوته ها به سیم های مهار در فضای سقف گلخانه متصل نمود تا در هنگام رشد سریع بوته ها به طور منظم به دور نخ ها بسته شود برای بستن بوته ها به دور نخ ها روش های مختلفی وجود دارد می توان پائین نخ ها را به سیم مهار در پائین گیاه بست و یا اینکه نخ اضافه را به دور قرقره های سیمی پیچانده و بر روی سیم مهار قرار داد و یا اینکه به وسیله کلیپس های مخصوص که به اندازه قطر ساقه گیاه است و به انتهای نخ ها بسته می شود ارتباط ساقه و نخ را بدون گره زدن به گیاه برقرار نمود شایان ذکر است که نباید در مرحله نخ کشی بی توجهی نمود زیرا غفلت در این کار باعث شکستن ساقه گیاه می شود و سبب آسیب جدی به گیاه خواهد شد.

هرس اولیه

در بوته خیار گلخانه ای تا زمانی که ارتفاع گیاه به ۳۰ سانتی متر نرسیده هیچگونه هرسی را انجام نمی دهیم . اما پس از اینکه بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متری رسید شاخه های فرعی و میوه و گلهای آن را به تدریج حذف می کنیم. با این کار به خیار گلخانه ای اجازه می دهیم که تمام انرژی تولیدی توسط گیاه صرف رشد ساقه و برگهای اولیه شود و بدین وسیله گیاه قوی و شاداب باشد از ارتفاع ۳۰ سانتی متر به بعد شاخه های فرعی را حذف کنیم ولی با توجه به فصل کاشت و نظر برخی کارشناسان و کشاورزان با سابقه برخی به شاخه های فرعی اجازه می دهند رشد نمایند و بر اساس واریته و فصل کاشت طول شاخه های فرعی را تنظیم می کنند. قابل ذکر است که در فصل بهار جوانه انتهایی شاخه های فرعی را بعد از ظهور برگ پنجم حذف می کنند به یاد داشته باشید که هرس اولیه گیاه تاثیر مستقیم و بسیار خوبی در رشد و بار دهی بوته خواهد داشت البته مشروط بر اینکه به طور صحیح و اصولی انجام گیرد.

عناصر غذایی در رشد و نمو خیار گلخانه ای

خیار گلخانه ای به کود زیاد و متناسب احتیاج دارد زیرا مقدار محصول گلخانه در واحد سطح به مراتب از هوای آزاد بیشتر است. بنابراین مواد غذایی موجود در خاک خیلی زود توسط بوته های خیار جذب و مصرف می شود؛ضمن آنکه شستشوی مواد غذایی به مراتب بیشتر از هوای آزاد می باشد.

1. ازت

ازت بیشتر در رشد اندامها نقش دارد تا در تشکیل میوه . مقادیر بیش از حد ازت سبب رشد رویشی زیاد و اختلال در رشد ریشه و میوه می گردد . سطوح نرمال غلظت ازت در بافت گیاه حدود ۵ تا ۶ درصد وزن خشک می باشد . کمبود ازت هنگامی مشاهده می شود که غلظت ازت کمتر از ۳-۲ درصد در برگها باشد . علائم کمبود بصورت زرد شدن برگهای پیر و توقف رشد برگهای جوان شروع می شود . میوه ها کوتاه و لاغر و به رنگ سبز روشن در می آیند علائم مسمومیت ازت در خیار بصورت تیره شدن برگها ، کوتاه شدن فاصله بین گره ها ، ترد و شکننده شدن ساقه ها و کوتاه شدن شاخه های فرعی ظاهر می گردد.

2. فسفر

مقدار فسفر در گیاه بسیار کمتر از ازت بوده و مهمترین عنصر برای رشد و نمو ریشه مخصوصا” در شرایطی که خاک سرد است محسوب می گردد . در کمبود فسفر برگهای جوان کوچک مانده و سفت و شکننده و کم رنگ و آبکی می گردند و در نهایت برگها چروکیده ، قهوه ای و سپس خشک می گردند . کمبود فسفر در غلظتهای کمتر از ۰.۳-۰.۱ درصد برحسب وزن خشک در برگها مشاهده می گردد.

3. پتاسیم

عنصری است که برای تولید میوه با کیفیت بالا ، بسیار ضروری می باشد . فراوانی ازت ، فسفر و یا کلسیم می تواند کمبود پتاسیم را به همراه داشته باشد . علائم کمبود پتاسیم ابتدا در برگهای پیر اتفاق افتاده ، برگ را دچار پیچیدگی نموده و در نهایت سبب نکروزه و سیاه شدن حاشیه آنها می شود . کمبود پتاسیم هنگامی بروز می نماید که مقدار آن در پهنک برگ کمتر از ۳.۵ درصد گردد .

4. کلسیم

کلسیم مهمترین نقش را در ساختمان و استحکام غشاو دیواره سلولی دارد . حرکت کلسیم از برگهای پیر به سمت برگهای جوان خیلی کند است . کمبود کلسیم با کلروز بین رگبرگی و ایجاد نقاطی در حاشیه برگ شروع شده ، فاصله بین گره ها کوچک مانده ، گلها عقیم شده و ریشه ها نحیف و کوچک مانده و میوه ها بی مزه و ریز خواهند شد . گلگاه میوه به طورطبیعی رشد نمی کند. علائم کمبود درمقادیر پائین تر از ۰.۵ درصد دربرگها ظاهر می شود .

5. منیزیم

کمبود منیزیم با ایجاد لکه های کلروز و نقاط قهوه ای رنگ بر روی برگهای خیار در پائین بوته ظاهر می شود . در بعضی اوقات حاشیه برگها بطرف بالا برگشته و برگ فنجانی شکل می شود. مقدار نرمال منیزیم در بافت گیاه درحدود ۰.۷ – ۰.۵ درصد در برگهای جوان بوده اما در برگهای مسن غلظت آن بالاتر است .

6. آهن

علامت کمبود آهن کلروز بین رگبرگی است که در برگهای جوان به سرعت توسعه می یابد . غلظت آهن در محدوده ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک در برگهای بالغ می باشد و علائم کمبود وقتی که غلظت آهن در برگ کمتر از ppm50 باشد عارض می گردد گرچه کلروزدر سطوح ppm100 آهن نیز مشاهده شده است .

7. منگنز

مهمترین نقش منگنز تسریع در عمل فتوسنتز است و یکی از عناصر موثر در تولید هورمون اکسین به شمار می رود . از آنجایی که بین آهن و منگنز رقابت وجود دارد ، ممکن است کمبود منگنز در عین حال بیان کننده مسمومیت آهن نیز باشد . علائم کمبود منگنز بصورت زرد شدن مزوفیل و ایجاد لکه های رنگ پریده و سبز کم رنگ روی سطح برگ می باشد . مراحل پیشرفته کمبود منگنز در برگها خود را بصورت ظهور نقاط نکروتیک نشان می دهد .

8. روی

عمل چندین آنزیم مهم در گیاه وابسته به نقش عنصر روی می باشد . علائم کمبود بصورت ایجاد و توسعه لکه های بین رگبرگی روشن در برگها مشاهده می شود . تغییر رنگ از رگبرگهای اصلی شروع شده که شاخص خوبی برای تمایز آن از علائم کمبود منگنز است که در آن رگبرگ سبز باقی ماند، همچنین فاصله بین گره ها در قسمتهای بالای بوته کوتاه می ماند . غلظت نرمال روی در گیاه در محدوده ۵۰ میلی گرم در کیلوگرم است و علائم کمبود در غلظتهای کمتر از ۲۵ میلی گرم در کیلوگرم بوجود می آید .

9. بر

وجود عنصر بر در تقسیم سلولی و تمایز در نقاط رشد به خصوص نقاط رشد انتهایی ضروری است . علائم ظهور کمبود بر در هنگام برداشت وقتی است که برگهای پائین و میانی به رنگ زرد و روشن در آمده و خیار ترد و شکننده می گردد . خیار گیاهی است که به سطوح بالاتر از ppm1 در خاک یا آب آبیاری حساسیت نشان می دهد . علائم مسمومیت بر در گیاه ابتدا در برگها توسعه یافته و برگها فنجانی شکل می شوند . غلظت نرمال بر در گیاه در حدود ppm50 می باشد .

10. مس

علائم کمبود مس در گیاه خیار بصورت محدودیت رشد ، کوتاه شدن فاصله بین گره ها ، کوچک ماندن برگها ، برنزه شده برگها و سوختن نوک برگها می باشد . بوته ها کوتاه قد مانده و تشکیل جوانه های زایشی و گل در انتهای بوته خیار کاهش می یابد . غلظت مس در برگهای کامل در حدود ppm15 بوده و علائم کمبود در غلظتهای پائین تر از ppm7 بوجود می آیند . در گلخانه ها بدلیل مصرف بیش از حد سموم قارچکش مسی ، نه تنها کمبود مس مطرح نمی باشد بلکه مسمومیت مس مشاهده می گردد که علائم آن مشابه کلروز آهن می باشد .

11. مولیبدن

مولیبدن در متابولیسم ازت در گیاه نقش اساسی دارد در حدود ۰.۲ ppm مولیبدن قابل دسترس درخاک برای کشت خیار کفایت می کند . فعالیت مولیبدن با افزایش PH بالا می رود بنابراین کمبود آن بیشتر در خاکهای اسیدی اتفاق می افتد . غلظت نرمال مولیبدن در برگها حدود ppm2 بوده و علائم کمبود در گیاهانی که کمتر از ppm1 مولیبدن دارند اتفاق می افتد .

پائین کشی بوته های خیار گلخانه ای

زمانی که بوته های خیار گلخانه ای به سقف مفید گلخانه می رسند باید پائین کشیده شوند. نکته ای که در این دوره حائز اهمیت است هرس برگهای فرسوده تر و پیر تر در طول دوره برداشت است.به طوری که هنگام پائین کشیدن بوته برگهای پائینی ضمن اینکه عمر خود را سپری کرده اند تعداد کمی نیز برای هرس کردن باقی مانده باشد. باید همواره به یاد داشته باشید که هرس برگهای فرسوده در هر نوبت نباید بیش از ۳ برگ در بوته باشد و حداقل ۱۸ تا ۲۵ برگ روی بوته باقی بماند. هرس برگ های فرسوده باید در طول دوره و به تناوب انجام گیرد که در هنگام پائین کشی مشکلی پیش نیاید و ضمنا متوجه باشیم برگهایی که هرس می کنیم نباید از تعداد برگهای تولید شده بیش تر باشد. به هر حال بعد از هرس برگ های مسن تر و رسیدن بوته به سقف٬ ۳ روش برای هرس بوته خیار مرسوم است.

اول اینکه با حذف برگهای پائینی و شل کردن نخ های خیار گلخانه ای از قرقره که به سیم مهار متصل است ساقه را به صورت گرد در روی زمین قرار داده البته گاهی ساقه ها به جای اینکه روی زمین قرار گیرند بر روی شاسی های مخصوصی که با فاصله ۵۰ سانتی متر تعبیه شده اند قرار می گیرند. زمانی که بوته به انتها می رسد به دو شاخه فرعی اجازه می دهیم که رشد خود را ادامه دهند و دوباره به سمت پائین حرکت کنند.این دو شاخه فرعی را مانند شاخه های اصلی در نظر می گیریم و پس از رشد این شاخه ها جوانه ای انتهایی شاخه اصلی را حذف می کنیم و سوم اگر در پایان فصل کشت با فرا رسیدن هوای گرم مصادف باشد می توان به جای پائین کشیدن بوته ها آن را بر روی سیم ها انداخته تا مانند سایبانی در گلخانه عمل کند در این حالت باید کاملا مراقب بود که بوته ها در موقع خم شدن شکسته نشوند و بعد ها دچار ضایعات و بیماری نگردند.

در کاشت و پرورش خیار گلخانه ای مهمترین فاکتور آب و هوای مناسب است به گونه ای که زمان کاشت خیار بایستی به نحوی انتخاب گردد که دردوره رشد گیاه شرایط جوی منطقه مطلوب باشد.در واقع آب و هوای ابری و بارندگی از جمله عوامل جوی بازدارنده در دوره رشد می باشد. با توجه به این مسئله زمان کاشت در مناطق مختلف متفاوت
است.در مناطق مرکزی و شمال ایران کاشت خیار در گلخانه در بهار انجام گرفته و این زمان به نحوی تنظیم می گردد که در اواخر پاییز که هوا ابری شده و رو به سردی می رود،همزمان با پایان برداشت محصول باشد.ولی در نواحی جنوبی ابران این زمان کاشت در اوایل پاییز بوده و برداشت در اوایل تابستان انجام می شود.

آفات و بیماریهای مهم خیارگلخانه ای

نکات مهم در پیشگیری از امراض و آفات

1. رعایت بهداشت در گلخانه برای جلوگیری از سرایت بیماریها بسیار مهم است . هر چه رفت و امد اشخاص مختلف به گلخانه بیشتر باشد احتمال آلودگی به امراض بیشتر است .
2. جلوی در ورودی ، یک قطعه بزرگ اسفنج گذاشته و آن را باید مرتباً با محلول ضد عفونی کننده خیس نمود تا از انتقال خاک آلوده و عوامل بیماری زا به داخل گلخانه جلوگیری کرد.
3. بعد از خاتمه دوره بهره برداری ، تمام بوته های خیار دوره قبل بایستی از گلخانه خارج نمود . وجود بوته ها در زمین تا دوره بعدی موجب تکثیر بیماری و انتقال آن به دوره بعد می شود .
4. اگر سال بعد در همان زمین قبلی خیار کشت می گردد حتما خاک قبل از کشت ضد عفونی گردد .
5. علفهای هرز داخل گلخانه مرتباً حذف و با علفهای هرز اطراف گلخانه ، حداقل تا شعاع ۲ متری مبارزه شیمیایی گردد.
6. وقتی خاک رطوبت کافی دارد از آبیاری اضافی خودداری گردد.
7. وجود رطوبت زیاد در فضای گلخانه باعث ایجاد و شیوع بسیاری از بیماریهای قارچی می گردد.

آفات مهم خیار گلخانه ای و روشهای مبارزه باآنها

نباتات جالیزی توسط تعدادی از آفات عمومی و آفات اختصاصی صدمه می بیند از آفات عمومی شته ، کنه ، عنکبوتی ، لارو انواع سوسکها و پروانه ها بیش از همه به نباتات جالیز آسیب می رسانند ار آفات اختصاصی می توان به عناوین زیر اشاره کرد :

1. شته جالیزی : این آفت بویژه در مناطق جنوبی و جنوب شرقی ایران صدمه و زیان شدیدی به جالیزکاریها وارد می نماید . شته ها به گیاهانی مثل خیار وحتی علفهای هرز صدمه وارد می کنند .شته جالیزی ابتدا به صورت گروهی در زیر برگها مستقر شده و بعد تمام گیاه را به اشغال در می آوردو با مکیدن شیره نباتی گیاه را دچار فقر مواد کربوهیدراته نموده و‌آنرا از رشد و نمو باز می دارد .در گیاهان آلوده برگها پیچیده و گلها میریزند.

مبارزه

در مبارزه با شته جالیزی یکی از اقدامات مهم زراعی وجین علفهای هرز مزرعه است . زیرا علفهای هرز مزرعه اولین مکانی است که شته ها پس از سپری کردن زمستان روی آن مستقر شده و از آن تغذیه می کنند. برای مبارزه می توان از سموم زیر استفاده کرد :

-انابازین سولفات یا سولفات نیکوتیک (۱۰-۲۰ گرم سم + ۴۰گرم روغن در ۱۰ لیتر آب)

-سم تیفوس که سم فسفره ای است به نسبت ۴ گرم در ده لیتر آب مخلوط
می گرددو یا به صورت گرد پاش .

2. کنه عنکبوتی

این آفت یکی از شایع ترین و خطرناک ترین افات عمومی می باشد .در تابستان رنگ کنه عنکبوتی زرد و یا زرد مایل به سبز میباشد ولی مقارن پاییز و اوایل بهار رنگ آن نارنجی مایل به قرمز است .در طرفین بدن آن دو لکه سیاه مشاهده می شود . کنه ها معمولا در زیر برگها به سر برده و به کمک نیش خود از شیره گیاهان تغذیه می نمایند . در گیاهان آلوده کنه ابتدا نقطه های ریز و بیرنگی در سطح برگها ظاهر شده و پس از آن برگها به تدریج به زردی گراییده و خشک می شوند.

مبارزه

برای مبارزه شیمیایی با این آفت ، بوته های را با گُل گوگرد گرد پاشی می کنند . مقدار از ۱۵ تا ۳۰ کیلو در هکتار بسته به سن گیاه متغیر است . در مبارزه با کنه عنکبوتی می توان از محلول ، مخلوطی از گوگرد و آهک استفاده کرد . برای سمپاشی محلول غلیظ را با مقداری آب مخلوط کرده و غلظت آن را تا ۵/۰ درجه بومه می رسانند.

3. سوسکهای خانواده الاتریده

بسیاری از سوسکهای این خانواده به جالیزها و سایر نباتات زراعی صدمه و زیان میرسانند و شا یع ترین آنها عبارتند از :

سوسک تیره ؛سوسک مخطط ،سوسک مزرعه ، سوسک صحرایی ، سوسک سیاه ، سوسک پهن ، این آفت زمستان را به صورت سوسک بالغ یا به صورت لاروهای سنین مختلف در داخل خاک به سر می برد . سوسکها در اوایل بهار از خاک که در آمده و شروع به تخم ریزی می کنند و تخمها را معمولاً به صورت کپه های کوچک و یا تک تخم در زیر کلو خه هایا ترکهای زمین در عمق کمی قرار می دهند . لاروها پس از در آمدن از تخم ۲۰- ۴۰ روز از بذرهای کاشته شده و ریشه های نازک گیاهان تغذیه کرده و گیاه را ضعیف می کنند محصول را تقلیل می دهند.

مبارزه

مبارزه با این کرمها به علت طور مدت زندگی در داخل خاک خیلی مشکل است اقدامات اساسی باید متکی بر عملیات زراعی باشند.مانند شخم عمیق ، سله شکنی و وجین علفهای هرز ، استعمال کود بویژه پتاس و ازته در حد لازم باشد. مبارزه شیمیایی با این آفت به قدر کافی بررسی و تکمیل نشده است و بهترین نتیجه را در حال حاضر سم کلرو پیکرین می دهد .

برای از بین بردن کرمها می توان از طعمه های مسموم نیز استفاده نمود ومعمولاً به یک کیلو طعمه (سیب زمینس – چغندر قند) مقدار ۵۰۰ گرم ارسنیک سدیم اضافه می شود.

4. سوسکهای سیاه خانواده تنبریوینده

سوسکهای این خانواده بیش از ۱۰ نوع هستند که مهمترین آنها عبارتند از :

– سوسک صحرایی

– سوسک شنی

– سوسک سیاه

لاروهای این سوسک به علت شباهتی که با کرمهای مفتولی دارد بنام کرم مفتولی کاذب خوانده می شود و تفاوت آن با کرم مفتولی فقط در اینست که یک جفت پاهای قدامی اینها درازتر و کلفتر از پاهای میانی و عقبی است . ضرر و زیان اساسی این سوسکها توسط لاروهای آنها با خوردن بذرهای کاشته شده و ریشه گیاهان متوجه جالیزکاریها می شود . سوسکهای بالغ هم با خوردن قسمت هوایی گیاه هم کم و بیش صدمه و آسیب می رسانند.

مبارزه

برای گرفتن و جمع آوری این کرمها تله هایی از کاه و شاخ و برگ و با علفهای هرز بشکل کپه هایی درست می کنند . کرمها در زیر کپه ها جمع شده و بعد با دست جمع آوری می شوند. برای هر هکتار حدود ۱۰۰ کپه کافی خواهد بود . گاهی زیر کپه ها طعمه هایی از کپک و تفاله ها که به نسبت ۵/۲ % با سم آرسنیک دو سود آلوده می شود. جهت مبارزه با سوسک شنی هم علاوه بر اقدامات بالا ، بوته ها را با سموم داخلی یعنی سمومی که از راه دستگاه گوارشی تاثیر می نماید پودر پاشی می نمایند.

5. شب پره

این آفت بویژه ئر سالهایی که به طور دسته جمعی تکثیر می شود بسیار خطرناک می باشد. پروانه های نسل اول در حرارت متوسط ۱۵ درجه شروع به پرواز کرده و پس از تغذیه ، تخمهای خود را در زیر برگها و علف هرز با نیاتات و گاهی روی بقایای خشک گیاهی می گذارند . در این سن لاروها برگها را تراشیده و سوراخهای کوچکی در آن ایجاد می کنند . لاروهای مسن تر ، برگها را کاملا خورده و فقط رگبرگها را باقی می گذارند . و گیاهان لطیف جوان را به طور کلی خورده و از بین می برند .

مبارزه

در مبارزه با این آفت ، قبل از ظهور لاروها ، از بین بردن علفهای هرز در حال گل که منبع تغذیه پروانه ها و تخم ریزی آنها و محل پرورش نسل اول لاروها می باشد اهمیت زیادی دارد . برای گرفتن لاروها تله های لار.گیری تعبیه می شود . سله شکنی و شخم سطحی بین ردیفها باعث از بین رفتن تخم ها و لاروها می شود. در مواقعی که لاروها از مزرعه ای به مزرعه دیگر مهاجرت می کنند ، طعمه مسموم را بکار میبرند برای این کار عمود بر جهت حرکت لاروها جویهایی با گاو آهن حفر کرده و در ته آن طعمه مسموم را که از علفها هرز تازه برداشت شده آغشته به سم آرسنیک دو سود است قرار می دهند .

بیماریهای مهم خیار

الف) سپتوریا کوکوربیتاسیروم

میزبان : خانواده کدوئیان

نام بیماری : سپتوریوز کدوئیان

علائم‌

این بیماری که به خانواده کدوئیان حمله می کند روی برگها و گاهی روی ساقه ها سبب پیدایش لکه های تقریبا کروی به قطر ۳ الی ۱۰ میلی متر و به رنگ خاکستری در مرکز و زیتونی در حاشیه با لک یم هاله متمایل به زرد ظاهر می شود.

ب) کالکتریوم اولیگوکاتوم

میزبان : کدوئیان (خیار و…)

نام بیماری : آنتراکنوز

علائم

این پاتوژن عامل آنتراکنوز خانواده کدوئیان می باشد و بویژه به خیار ، هندوانه و طالبی حمله می کند . میزبان در تمامی مراحل رشد مورد حمله قرار گیرد گاهی اوقات صدمات زود هنگام بوده و سبب از بین رفتن برگهای لپه ای و پیدایش لکه های نکروتیک روی ساقه چه و در پایان عامل مرگ گیاه می باشد. اغلب آلودگی حاصل از این بیماری به صورت خطرناک در مرحله گلدهی و میوه می باشد که سبب از بین رفتن برگها – ساقه ها و میوه ها خواهد بود .

علائم روی برگها به صورت لکه های کروی در آغاز سبز رنگ پریده با ظاهر روغنی که با مرور زمان از قسمت مرکزی به رنگ قرمز و بعد قهوه ای در آمده و به طوری که سطح آن از قارچ پوشیده می شود .

بافتهای برگ الوده خشکیده و شکننده می شوند . و در صورت افزایش لکه ها سبب خشک شدن تمامی برگ می شود .در ساقه ها پیدایش صدمات شبیه برگ خواهد بود لکه های ساقه اغلب به صورت کمربندی ظاهر شده و بدین طریق سبب مرگ قسمت فوقانی خواهد بود .

کنترل

بهره گیری از بذرسالم یا بذر ضد عفونی شده و سم پاشی گیاه با سموم حاوی مس و سموم فاقد مس مانند زینب و فریام .

خانواده کدوئیان به سموم حاوی مس حساسیت دارند.

ج) موزاییک خیار

عامل بیماری : سی- ام – وی

میزبان : خیار – کدو خورشتی – طالبی – گوجه فرنگی – بادمجان – کرفس – کدو – پیاز – توتون وگلهای زینتی .

علائم

این بیماری بر روی برگها به صورت لکه های زرد متمایل به سبز به ابعاد مختلف ظاهر می شود و گاهی اوقات زود هنگام سبب خشکاندن برگها می شود. میوه های آلوده ناصاف ، نامنظم دارای لکه های زرد خواهند بود که این لکه ها عامل بیماری کاهش ارزش تجاری آنان می باشد. رشد میزبان در اثر بیماری کاهش یافته و محصول کمتری تولید می کند . عامل انتشار بیماری توسط باد و باران به مناطق مختلف انتقال می یابند.

کنترل

پس از مشاهده علائم از سموم تیرام – زیرام به فاصله ۱۰-۷ روز تا زمانی که شرایط آلودگی وجود دارد استفاده شود . بذر می تواند با بنومیل – تیوفانات – متیل – یا یکی از سموم بالا ضد عفونی شود . ضد عفونی گلخانه با تناوب زراعی ۲ساله پیشنهاد می گردد.

د) سفیدک دروغی خیار

عامل بیماری : پسودوپرونوسپوراکوبن سِس

علائم

طالبی و خیار بیش از هندوانه – کدو – خورشتی مورد حمله این بیماری قرار می گیرند . روی برگها لکه های براق روغنی به قطر ۱-۲ سانتی متر با حاشیه زاویه دار ظاهر می شود. بعد از گذشت چند روز قسمت آلوده زرد شده و می خشکد و برنگ قهوه ای در می آید. اگر هوا مرطوب باشد در سطح پایینی برگها کپک خاکستری متمایل به بنفش ظاهر می شود . آلودگی شبب سقط گلها و توقف رشد میزبان می شود . میوه ها به طور غیر مستقیم به دلیل خشک شدن برگها صدمه می زند .

کنترل

برای مبارزه باید بقایای آلوده از بین رفته و از آبیاری سطح بالای میزبان ممانعت گردد . از تراکم میزبان جلوگیری شود و در صورت مشاهده بیماری هر ۸ روز سم پاشی انجام گیرد و تا زمانی که شرایط بیماری زدایی وجود دارد سم پاشی قطع نشود. سموم پیشنهادی اتیل فویفیت آلومینیم گیاهان آلوده باید سوزانده شوند.

ه) فوزاریوم اکسیزپوروم

نام بیماری : گموز

علائم

در مراحل قیل از ظاهر شدن گلها ، بیماری سبب زردی و خشکیدن برگهای تعدای از ساقه ها می شود.علائم این بیماری ، خروج مواد ترشحی به رنگ قهوه ای متمایل به نارنجی از ساقه است .میوه ها نیز مورد حمله پاتوژن قرار گرفته و آلودگی از محل اتصال میوه به ساقه شروع می شود. در سطح میزبان مرده یا میزبانی که شدیدا صدمه دیده است کپک سفید متمایل به صورتی قابل مشاهده است و انتقال بیماری می تواند توسط بذر نیز انجام گیرد. مناسب بیماریزایی حدود ۲۰ درجه سانتی گراد است .

کنترل

ضد عفونی بذر با یکی از سموم تیرام و بنومیل صورت می گیرد.

بیماری فیزیولوژیک ریزش گل

ریزش گل در خیار ، به خصوص در زمستان مسئله ای است که غالبا اتفاق می افتد دلیل اصلی آن به خواص ژنتیکی گیاه ومسائل اقلیمی مربوط می شود .

مسائل ژنتیکی هر رقم توسط تولید کنندگان بذر باید کنترل گردد و کشاورزان نقشی در آن ندارند ، فقط می توانند با مقایسه انواع واریته بهترین آنها را انتخاب کنند. به دلیل یک پایه بودن خیار گلهای نر ریزش می یابند بنابر این اگر ارقامی دارای گلهای نر زیاد باشد ریزش نیز بوفور به چشممی خورد لذا باید از ارقام مناشب استفاده کرد .

اما در مورد مسائل محیطی و اقلیمی به نکات زیر می توان اشاره کرد :

-ریزش گل ممکن است در اثر نامناسب بودن حرارت داخل گلخانه باشد بهترین دما حدود ۲۳ درجه سانتی گراد در روز و ۱۷ درجه یانتی گراد در شب است .

-کمی مدت روشنایی در روز و یا ابری بودن روزها باعث ریزش گل خواهد شد .

-عمر گیاه نیز تاثیر گذار است ، بوته هایی در حالت رشد حداکثر کمترین گل ریزی را در صورت مساعد بودن سایر شرایط دارند و بلعکس.

-مصرف ازت بیش از حد و آبیاری بیش از نیاز هر دو می توانند در تخریب گل های یک بوته اثر گذار باشند .

-هرس کامل گیاه باعث بوجود آمدن هورمون رشد کافی برای گل ها در نزدیکی ساقه اصلی گیاه می شود . در غیر اینصورت هورمون در تمام اندام های غیر فعال نیز حضور یافته و نمی تواند به وظیفه خود عمل نماید .

برداشت محصول

از مواردی که باید در انجام آن دقت بسیاری کرد تا آسیبی به گیاه وارد نشود نحوه چیدن خیار گلخانه ای از بوته است که به دلایلی با اهمیت است شیوه اصولی و صحیح چیدن خیار از بوته این است که آن را به سمت بالا کشیده تا بدین وسیله از ساقه جدا شود این عمل باعث می شود که بقایا یا دنباله میوه بر روی ساقه باقی نماند زیرا باقی ماندن این قسمت بر روی ساقه باعث پوسیدگی ساقه می شود و از طرفی دنباله میوه علاوه بر اینکه وزن میوه را سنگین تر می کند باعث جلوگیری از نرم شدن سریع میوه هم می شود امروزه در اکثر گلخانه ها دیده می شود که خیار را به وسیله قیچی از شاخه جدا می کنند این کار زمانی می تواند مشکل آفرین باشد که قیچی آلوده به بیماریهای قارچی و ویروسی خاصی باشد. در این حالت امکان انتقال بیماری از یک بوته به بوته دیگر زیاد است. بد نیست بدانید به تازگی دستگاهی اختراع شده است که به وسیله اشعه می تواند میوه را از ساقه جدا کند.ولی تا زمانی که دسترسی به این وسائل امکان پذیر باشد بهتر است حتاالمقدور میوه با دستکش چیده شود ضمنا از ابزارهایی استفاده کنید که اطمینان داشته باشید آلوده نیستند.

به محض اینکه خیار به اندازه مطلوب رسید باید برداشت شود . در صورتی که شرایط گلخانه عادی باشد میوه ها خیلی زود رشد می کنند و به همین جهت حداقل ۲ تا ۳ بار برداشت در هفته ضروری است و هر چه فاصله برداشت طولانی تر باشد تعداد خیارهای درشت که خارج از اندازه مطلوب بازار است بیشتر می شود و از طرف دیگر ماندن خیارهای رسیده روی بوته مانع رشد خیارهای کوچک می شود و محصول کاهش می یابد. بنابر این فاصله طولانی بین برداشت ها ،هم کیفیت خیار را کاهش می دهد و هم تعدادکل خیار های قابل برداشت را کم می کند . فاصله بین برداشت ها باید طوری تنظیم شود که اگر یک خیار رسیده روی بوته نادیده بماند و برداشت نشود در برداشت بعدی هنوز قابل عرضه به بازار باشد.

خیار گلخانه ای را باید با چاقوی تیز یا قیچی ، از دم گل بریده بطوری که حدود یک سانتی متر از دم میوه روی خیار بماند . کندن خیار بوسیله کشیدن یا پیچاندن ، کیفیت خیار را کاهش می دهد و به بوته آسیب می رساند. ضمناً خیار با دم گل مشتری بیشتری دارد .خیار گلخانه ای باید با احتیاط و ظرافت کامل برداش کرد تا میوه هیچ گونه فشاری وارد نشود . بعد از برداشت باید خیار را به آرامی در کارتن یا صندوق گذاشته و از انداختن آن خودداری شود . هرگونه خراش یا ضربه هر چقدر هم که سطحی باشد به کیفیت خیار لطمه وارد می کند زیرا خراش و ضربه وارده در طول زمان توسعه پیدا کرده و ظاهر بازار پسند آن را خراب و نا مرغوب می سازد. کیفیت خیار گلخانه ای و قیمت بالای آن تا حد زیادی به صافی و خوش رنگی و شفافیت آن بستگی دارد. به همین جهت نباید آن را به طور درهم و چپ و راست در صندوق های بزرگ بسته بندی کرد زیرا در این صورت فشار وزن خیار ها و فرو رفتن هر خیار در دل خیار دیگر باعث می شود که وقتی خیار به بازار می رسد صافی و زیبایی اولیه خود را از دست بدهد و کاهش قیمت پیدا کند . توصیه می شود که خیار گلخانه ای را در کارتن های کوچک و با لفاف کاغذ ، بسته بندی کنند و خیار ها را تماما در یک جهت در کارتن قرار دهند. برای افزایش بازار پسندی خیار باید سعی شود که حتی المقدور خیارهای ریز و درشت را از هم جدا کرده و خیارهای هم اندازه را در یک کارتن بسته بندی نماید.

نکته ها

بذر خیار گلخانه ای در دمای ۱۱ درجه سانتیگراد جوانه می زند.
در مناطق سردسیر بعد از رفع سرما کاشت خیار گلخانه ای انجام می شود.
در مناطق جنوبی کشورمان در دو فصل بهار و پائیز این گیاه کاشته می شود.
باید توجه داشت در مرحله ی گلدهی خیار گلخانه ای باید کود از انتها به گیاه داده شود تا میزان محصول افزایش یابد.
اگر تنش رطوبتی به گیاه خیار گلخانه ای داده شود میوه ها تلخ خواهد شد البته عوامل دیگری از قبیل نامظمی در میزان کود و آب و دما نیز باعث تلخی خیار گلخانه ای خواهد شد اما تلخی ته خیار طبیعی و به علت وجود ماده ای به نام کوکومرین می باشد. .
خیار را تقریبا در هر خاکی م توان به خوبی پروراند. اما خاک خوب خاکی است که سبک دارای زهکشی خوب و مواد الی زیاد داشته باشد(fertile) .

خواص خیار

عده ای از خیار بدگویی کرده و اونو میوه ای بی فایده میدونن و فلسفه ی آنان این است که خیار علاوه بر اینکه ماده ی مفید قابل توجهی ندارد دیر هضم نیز می باشد. و جز ضرر سودی برای بدن ندارد. درست است که خیار مواد چربی و نشاسته ای و قندی کمی دارد اما دارای فوائدی نیز میباشد که نباید انها را دست کم گرفت. خوردن و بوئیدن و مالیدن گوشت خیار بر پیشانی برای رفع سردرد سودمنده و همچنین آمده که جوشانده ی پوست خیار یرقان را درمان می کند . آب خیار پیشاب آور بوده و برطرف کننده ی سنگ کلیه می باشد

خیار دارای پتاسیم بالایی است و باعث حل و کاهش اسید اوریک بدن ( بدن انسان خاصیتی دارد که می تواند خود را با تغییرات وفق دهد و اگر تغییرات بیش از حد باشه باعث می شه که بعضی از رفتار های طبیعی بدن دچار تغییر بشه اینجا یه بحثی وجود داره به نام محیط اسیدی و محیط بازی یا همون قلیایی که در بعضی موارد فرضا در دستگاه گوارش ممکنه که محیط اسیدی بشه که در اصطلاح میگن که فرد ترش کرده که غذا هایی که می تونن محیط را اسیدی کنن میشه از مواد گوشتی نام برد و مواد گیاهی نیز بیشتر خاصیت قلیایی یا همون بازی دارند که میتونن محیط رو قلیایی کنن که در صورت وجود محیط اسیدی حالت اسیدی کاهش پیدا میکنه ) می شود و برای رماتیسم- یرقان- رفع خارش پوست- رفع سردرد- رفع گرفتگی بینی و خرد کردن سنگ کلیه مناسب است. جالب ست بدانید که میوه ی خیار بصورت نارس مصرف می شود .

سایر خواص درمانی خیار شامل موارد زیر است :

1. حل کننده اورات و اسید اوریک است، بنابراین بیماری نقرس را درمان می کند.
2. ادرار آور است و برای رفع سوزش ادرار مفید است.
3. خون را تصفیه می کند.
4. خیار برای درمان مبتلایان به سوزش و بند آمدن ادرار مفید است.
5. عصاره برگ های له شده خیار ایجاد تهوع می کند، بنابراین در مسمومیت ها و اختلالات دستگاه گوارش مصرف می شود.
6. خیار عطش را تسکین می دهد.
7. خیارملین است.
8. خیار کبد را جلا می دهد و صفرا را از معده به خوبی خارج می کند.
9. اگر خیار را حلقه حلقه کرده و روی پوست صورت بگذارید، چین و چروک های صورت را از بین می برد و صورت را جوان می کند.
10. اگر پوست شما چرب است خیار را با آب مقطر بپزید و با این آب صورت خود را شست و شو دهید.اگر می خواهید همیشه لطافت پوست خود را حفظ کنید، همه روزه از لوسیون زیر استفاده کنید:یک خیار معمولی را با دو لیون آب بجوشانید تا حجم آن یک لیوان شود. سپس آن را صاف کنید و بگذارید سرد شود. بعد ۵۰ گرم بادام خام و پوست کنده را آسیاب کرده و با این آب مخلوط کنید. آن را به هم بزنید و با پارچه صاف کنید. به محلول صاف شده ۲۵۰ گرم الکل سفید و یک گرم اسانس گل سرخ اضافه کنید و کاملا هم بزنید. هر روز از این لوسیون طبیعی به صورت خود بزنید تا پوست شما همیشه جوان بماند.
11. برای درمان اگزما، ترکیدن پوست و رفع خارش مفید است.
12. جوشانده پوست خیار برای یرقان داروی بسیار خوبی است و برای این کار بهتر است سه روز متوالی آن را نوش جان نمایید.
13. همیشه باید خیار را قبل از غذا خورد که به هضم غذا کمک کند.