«چاقوسازی» صنعتی با قدمت ۴ قرن در نجف‌آباد

پس از گذشت چهار قرن بقایای اسلحه‌سازی در نجف‌آباد وجو دارد و چاقوهایی ساخته می‌شود که به گفته هنرمندان در موزه‌های خارجی به عنوان یک صنایع دستی ارزشمند قرار دارد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم  تنها شهر اصفهان نیست که با خود گنجینه‌های ارزشمند دستی دارد که با دقت، طرافت و عشق ساخته می‌شود بلکه در گوشه گوشه این استان پهناور و هنرپرور نیز مردمانی هستند که با عشق و علاقه صنایع دستی‌های زیبائی پدید می‌آورند.

در تمامی شهرستان‌های اصفهان هر کردام برای صنایع دستی حرفی برای گفتن دارند، منتها با توجه به تمرکز و توجهی که در شهر اصفهان است در اغلب موارد هنر سایر هنرمندان در شهرستان‌ها به خوبی دیده نمی‌شود.

یکی از همین شهرستان‌ها نجف‌آباد است شهری در نزدیکی اصفهان که فاصله زیادی با این شهر ندارد، نجف آباد قدیمی‌ترین شهر جدید ایران است با وجود جدید بودنش در تاریخ اما در نوع خودش قدیمی است شهری که در زمان شاه عباس صفوی در ۲۵ کیلومتری غرب شهر اصفهان بنا شده‌ است و پس از آن به گفته اساید تاریخی به عنوان کارخانه اسلحه‌سازی اصفهان انتخاب شد.

 

بقایای اسلحه‌سازی در نجف آباد

هنوز هم بقایای آن اسلحه‌ها در این شهر ساخته می‌شود نجف آبادی‌ها هنوز هم به پیشه آبا و اجدادی خود خود گرفته و بقایای آن یعنی چاقوسازی را حرفه خود می‌دانند. در این شهر استادکاران حرفه‌ای چاقوی‌سازی وجود دارد، چاقوهایی برنده‌تر از چاقوهای زنجان و بی‌نام‌تر از همه جا در واقع هنگامی که نام چاقو می‌آید شهر زنجان در ذهن‌مان جان می‌گیرد و این در حالی است که در نزدیکی شهر خودمان استادان بزرگی به این حرفه مشغول‌اند.

جالب است بدانید در این شهرستان چاقوهایی ساخته می‌شود که به گفته هنرمندان در موزه‌های خارجی به عنوان یک صنایع دستی ارزشمند قرار دارد.

 

چاقوسازی نخستین صنعت دستی نجف آباد

کارشناس صنایع دستی استان اصفهان گفت: نخستین صنعت دستی نجف آباد صنعت چاقوسازی است که با شاخ بزساخته می‌شود.

اکرم عباسی با اشاره به اینکه سابقه این حرفه به ۴۰۰ سال قبل باز می‌گردد افزود: در زمان صفویه که اصفهان پایتخت شاه عباس انتخاب شد شهرنجف آباد برای  اسلحه‌سازی ساخته شد و صنعتگران نجف آبادی در این حرفه مشغول به فعالیت شدند.

وی به کیفیت چاقوهای ساخته شده در نجف آباد اشاره کرد و گفت: چاقوهای این شهر بسیار بُرنده تر و بادوام‌تر و کاربردی‌تر از شهرهای دیگر از جمله زنجان است.

کارشناس صنایع دستی استان اصفهان افزود: چاقوهای نجف آباد بیشتر برای دامداری و کشاورزی استفاده می‌شود از این رو باید فولاد در کوره خوب گداخته و با ضربه‌های محکم چکش بر سندان شکل بگیرد.

اکرم عباسی به چاقوهای دسته شاخ نجف آباد هم اشاره کرد و گفت: هنرمندان این شهر با مهارت خاص از شاخ بز و گوسفند دسته برای چاقوها را می‌سازند و آن را با صنایع دستی اصفهان زینت می‌دهند.

وی افزود: بعد از گذشت چهارصد سال ۹۰ استاد کار نجف آبادی در این صنعت مشغول به‌کار هستند تا این هنر همچنان پابرجا باشد.

 

چاقوهایی با شاخ بز و آهو

استاد مهدی معین از هنرمندان نجف آبادی است که با عشق و علاقه صنعت قدیمی و با ریشه نجف آباد یعنی چاقو سازی را ادامه می‌دهد. نکته قابل توجه در این آثار منحصر به فرد این است که معین تلاش کرده هنر چاقو سازی را با توجه به شرایط جدید و بر حسب سلیقه مشتریان، به نوعی به روز رسانی کند و مطمئنا در صورت توجه مردم و مسئولان به این هنر صنعت، می توان به آینده آن در این مرز و بوم نیز بیش از گذشته امیدوار بود.

استاد معین در مورد این چاقوهای سنتی می‌گوید: دسته این چاقوها با شاخ بز یا آهو درست می‌شود، ابتدا شاخ بز را روی آتش می‌گیرم تا نرم شود سپس با قدرت دست و زانو به  آن شکل می‌دهم.

وی افزود: چاقویی بهتر است که جنسش از فولاد آب‌دیده باشد و چکش کاری روی آن زیاد صورت گرفته باشد.

به گفته هنرمندان این رشته پرکاربرد چاقوهای نجف آباد نسبت به چاقوهای زنجان برتری بیشتری دارد؛ زیرا چاقوهای زنجان بیشتر جنبه زیبائی دارد اما چاقوهای نجف آباد به گونه‌ای است که جدای از بحث زیبایی در تمامی امور مانند کشتارگاه‌ها، قصابی‌ها و مصارف خانگی نیز کاربرد دارد و برنده‌تر است.

اما نجف‌ آبادی‌ها تنها به چاقو سازی بسنده نکرده‌اند و هنر دیگری نیز دارند و آن قفل‌سازی سنتی است، هنری که در فهرست میراث معنوی سازمان یونسکو ثبت اِصالت شد.

شهرستان‌های اصفهان هر کدام هنرهای صنایع دستی منحصر به فردی دارند که دیده نمی‌شوند، هنرهایی که هر کدام هویت فرهنگی و هنری به آن شهر می‌بخشند که اگر روزی آن‌ها نیز به لیست هنرهای منسوخ شده بروند یعنی هویتی منسوخ شده، با دیده شدن و توجه به آن‌ها هویت خود را از دست ندهیم.

گزارش از نگین فروغی