چگونه یک خلبان شویم؟ (توضیحاتی در مورد شغل خلبانی)

مقدمه:

متاسفانه به علت ضعف در اطلاع رسانی در زمینه‌ی خلبانی هواپیماهای مسافربری خیلی از افراد از چگونگی ورود به  این دوره اطلاع ندارند و درصد زیادی از افراد فکر می‌کنند برای ورود به این رشته اول باید وارد ارتش شده سپس از طریق ارتش به خلبانی هواپیماهای مسافربری بروند در صورتی که نمی‌دانند همه‌ی افرادی که وارد ارتش می‌شوند نیز خلبان نمی‌شوند و فقط یک سری افراد خاص بر اساس رتبه ایی که به دست می‌آورند می‌توانند خلبان هواپیماهای جنگی شوند. به همین دلیل تصمیم گرفتم که یک مقاله‌ی تقریبا کامل در این زمینه بنویسم. برای خلبان شدن شما باید از طریق آموزشگاه هایی که زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری فعالیت می‌کنند اقدام به ثبت نام کنید. مرکز آموزش فنون هوایی علاوه بر تهران شعبه هایی نیزدر شیراز ـ تبریز ـ مشهد ـ اهواز دارد که علاوه برآموزش رسمی خلبانی هواپیماهای موتوردار، به آموزش‌های دیگر نظیر هواپیماهای گلایدر ـ پاراگلایدر ـ هواپیماهای سبک و مدل، چتر بازی و بالن می‌پردازد. . برای مثال هر سال هما برای تامین نیروی خود تعدادی از افراد را آموزش می‌دهد و از بین آن افراد تعدادی را انتخاب می‌کند.

خلبان کیست؟ 
بالاترین فرد در سیستم هدایت وکنترل و نظارت هواپیما خلبان است که در واقع فرمانده هواپیما یی که میلیونها دلار ارزش دارد می‌باشد.

شرایط خلبانی چیست؟
یک خلبان به دلیل در اختیار داشتن یک هواپیما که میلیون‌ها دلار ارزش داردمی بایست شرایط پذیرش این مسئولیت خطیر را داشته باشد که این آمادگی در ۳ مرحله سنجیده می‌شود مرحله اول داشتن حداقل مدرک دیپلم و موفقیت در آزمون علمی در مرحله بعد می‌بایست از لحاظ جسمی در معاینات پذیرفته شود که در این زمینه فرد داوطلب می‌بایست حداکثر ۲۰سال سن داشته باشد ضمن اینکه باید دارای کارت پایان خدمت و یا معافیت دائم غیر پزشکی باشید. معمولا حداکثر سن شما باید ۲۶ سال باشد تا بتوانید در آزمون استخدام و مصاحبه شرکت کنید.

معاینات پزشکی: 
تست پزشکی در بخش هواپیماهای غیر نظامی (Civil) شامل ۲ گواهینامه کلاس ۱ و کلاس ۲ می‌باشد.
گواهینامه کلاس ۲ برای:
۱- دانشجویان PPL و خلبانان دارای گواهینامه PPL
۲- مهندس پرواز و ناوبر
گواهینامه کلاس ۱ برای دانشجویان CPL و IR و خلبانان دارای گواهینامه CPL و IR.
درگواهینامه تست پزشکی کلاس ۲ شرایط کمی ساده‌تر می‌باشد.
ولی بطور کلی آزمایشات کامل خون و ادرار، نوار قلب، نوار مغز، اکو کاردیو گرافی قلب، هولتر مانیتورینگ (در صورت لزوم) ، تست چشم (شامل دید دور و دید میانه و دید نزدیک، ‌ عمق دید ‍، تست رنگ، و تست چشم با دستگاه) ‍، نوار گوش یا ادیومتری (شنیدن فرکانسهای ۱۲۵ و ۲۵۰ و ۵۰۰ و ۱۰۰۰و ۲۰۰۰ و ۳۰۰۰ و ۴۰۰۰ و ۸۰۰۰ هرتز برای هردوگوش در مدت زمان خاص) ، عکس ازریه‌ها وسینوسها و نوار ریه، عکس از فک و دندانها و معاینه دندان، تست HIV و معاینه کامل بدن و انجام فشارخون.
تست هوش همان تست هوشی است که برای یک فرد بالغ و دارای مدرک دیپلم در آزمونهای ورودی ارگانها برگزار میشود و منابع آن
کتابهای تست هوش موجود در کتاب فروشی هاست.
تست روانپزشکی نیز بسیار ساده است تا سلامت روانی شما را تایید کنند.
حداقل قد مورد نیاز برای خلبانی نیز ۱۶۵ سانتی متر می‌باشد.
بعد از گذراندن تمامی معاینات پزشکی در صورت قبولی کارت AMC به شما داده می‌شود که نشان دهنده‌ی سلامت کامل شماست و شما مجاز به شرکت در کلاس‌های خلبانی هستید.

مدارک مورد نیاز: 
برای خلبان شدن شما نیاز به سه مدرک دارید:
۱- مدرک PPL: این مدرک برای هواپیماهای سبک نظیر Cessna است. هزینه‌ی این مدرک تقریبا ۶. ۵ میلیون تومان است. کلمه PPL مخفف Private Pilot’s Licence به معنی مدرک خلبانی شخصی است.
۲-مدرک CPL: این مدرک برای هواپیماهای سنگین و باربری نظیر هواپیماهای Boeing 747 , ATR , AirBus A310 و … است. هزینه‌ی این مدرک تقریبا ۲۴. ۵ میلیون تومان است. کلمه‌ی CPL مخفف Commerical Pilot’s Licence به معنی مدرک خلبانی تجاری است.
۳-مدرک IR: این مدرک برای کار در شرکت‌های هواپیمایی لازم است. این کلمه مخفف Instrument Rating به معنی نحوه‌ی عملکرد ابزار است. هزینه‌ی این دوره را نمی‌دونم.

دوره‌های درسی خلبانی: 
در صورت قبولی در آزمون علمی و پزشکی اولیه چنانچه زبان انگلیسی را خوب بدانند نیازی به گذراندن دوره کلاس زبان ندارد اما در صورتی که آمادگی لازم را نداشته باشند باید دوره آموزش زبان انگلیسی را طی کنند. پس از آن دوره مقدماتی کلاسهای زمینی برگزار خواهد شد که این دوره شامل دروس: هواشناسی، آیرودینامیک، آلات دقیق پرواز، ناوبری هوایی، مقررات وزن وتعادل، قابلیتهای هواپیما، موتور سیستم، نحوه کار با کامپیوتر پرواز و محاسبات، نقشه خوانی و فیزیولوژی پرواز می‌شود. سپس دانشجویان به میزان ۴۵ ساعت پرواز آموزش همرا ه با استاد و همچنین به صورت مستقل (solo) خواهند داشت که این پرواز‌ها با هواپیما‌های آموزشی از نوع (Cessna) بونانزا (Bonanza) انجام می‌شود. چنانچه دانشجویان در دروس تئوری نمرات لازم را کسب کرده و در آزمایش کتبی، شفاهی و عملی پرواز نیز موفق شوند در این مرحله گواهینامه خلبانی شخصی (PPL) به آن‌ها داده می‌شود و از این به بعد به عنوان یک خلبان دارای گواهینامه می‌تواند پرواز نماید. ولی قوانین به این دسته از خلبانان اجازه فعالیت حرفه‌ای نمی‌دهند یعنی نمی‌توانند شغل خلبانی را پیشه کنند و صرفا می‌توانند به عنوان تفریح و یا با هواپیمای شخصی خود پرواز داشته باشند و مجاز به پرواز با هواپیماهای سنگین و مسافربری و یا باری و غیره نیستند، و اگر شخص قصد داشته باشد یک خلبان حرفه‌ای بشود لازم است دوره عالی خلبانی را طی کند که این دوره شامل خلبانی بازرگانی (CPL) ، خلبانی با هواپیمای چند موتوره، پرواز بادستگاه (Instumenrating) و یک دوره کوتاه مدت آموزش سیستم‌های هواپیمایی که قرار است با آن پرواز کند، طی کرده تا بتواند جذب شرکتهای هواپیمایی شده و بعنوان یک خلبان حرفه‌ای مشغول به خدمت شود.
علاقمندان به خلبانیCPL می‌بایست حدود یکهزار ساعت کلاس زمینی پیرامون دروس مقدماتی پرواز و چگونگی استفاده از دستگاههایکمک ناوبری و ۲۰۰ ساعت پرواز با نظارت اساتید را طی کند دوره هواپیمای دوموتوره با استاد و کلاسهای زمینی همراه است و جهت آموزش دوره پرواز با دستگاه حداقل ۳۰ ساعت پرواز با استاد و گذراندن کلاسهای زمینی مربوط می‌شود.
دریافت گواهینامه هر یک از دوره‌های فوق منوط به گذراندن آزمون کتبی و عملی می‌باشد داوطلبان می‌بایست شخصا هزینه آموزش این دوره‌ها را پرداخت نمایند. هزینه ادامه تحصیل در رشته‌های مذکور بسیار گران است البته بعضی از شرکتهای هواپیمایی با ارائه بورس به تعدادی از داوطلبان این هزینه را تقبل می‌کنند تا داوطلب پس از فارغ التحصیل در خدمت آنان قرار گیرد. اما در حال حاضر این شرکتها بندرت چنین بورسها و آزمونهایی را برگزار می‌کنند و در صورت نیاز به خلبان حرفه‌ای از فارغ التحصیلان مرکز فنون هوایی که بصورت آزاد آموزش دیده‌اند استخدام می‌کنند گواهینامه صادره از طرف مرکز آموزش فنون هوایی ارزش بین المللی دارد و در خارج از کشور قابل ارائه می‌باشد.
ادامه تحصیل دختران در رشته خلبانی اگر چه با مشکلات فراوانی روبرو است اما امکان پذیر می‌باشد، هم اکنون در شهرهای شیراز ـ تهران ـ تبریز ـ اهواز ـ مشهد مراکز و شعبه هایی برای آموزش خلبانی به دختران وجود دارد، لازم بذکر است که هنوز اقداماتی در خصوص اشتغال به کار ایشان انجام نپذیرفته است.

یک خلبان به لحاظ تنظیم ساعات پرواز در اوقات متفاوت نمی‌تواند برنامه ریزی دقیقی برای زندگی شخصی خود داشته باشد و بیشتر باید از یک برنامه شناور استفاده نماید بدین گونه که در هر هفته یا هر ماه برنامه پرواز تغییر می‌کند و چنانچه با این تغییرات آشنا نباشد، در زندگی شخصی دچار مشکل خواهد شد.
فرد خلبان می‌بایست از سلامت جسمی و روحی برخوردار باشد به همین لحاظ تا سن تقریبا ۴۰ سالگی هر سال یکبار و بعد از سن ۴۰سالگی هر شش ماه یکبار مورد آزمایشات خاص قرار می‌گیرد.
در کل فرد داوطلب این رشته می‌بایست به موقعیت حساس و پر مخاطره این رشته توجه و با اطلاعات کافی وکاملی متقاضیاین رشته شود
این را باور کنید که اگر به این رشته علاقه نداشته باشید و فقط به خاطر حقوق و مزایا وارد این رشته شوید دچار مشکل خواهید.

در بالا به  یکی از راههای خلبان شدن , یعنی استخدام در نیروی هوایی ارتش و گذراندان دوره هوانوردی در دانشگاه این نیرو اشاره شد. خلبان شدن از این راه در کنار مزیت‌های عمده‌ای که دارد شاید بتوان گفت دو اشکال مهم را هم دارد یکی اینکه زنان نمیتوانند از این راه خلبان شوند و دیگر آنکه خلبان نظامی بودن  مخاطرات و مشکلاتی را میتواند به همراه داشته باشند و به همین خاطر خیلی از افراد این خطرات را با وجود مزیت‌ها بسیار عمده‌ای شغل به جان نمیگیرند.

راه دوم: 
راه دوم شبیه راه اول است با این تفاوت که شما به جای اینکه به استخدام نیروی هوایی ارتش درآیید و در دانشگاه افسری نیروی هوایی آموزش ببینید. به استخدام شرکت هواپیمایی کشور  که وابسته به وزارت راه و ترابری است در می‌آیید و در دانشکده این شرکت دوره خلبانی خود را میگذرانید. البته فعلا از این راه هم زنان نمیتواند شرکت کنند. برای ورود به دانشکده پرواز شرکت هواپیمائی کشور فرد میبایست دارای مدرک دیپلم متوسطه و مدرک پیش دانشگاهی در رشته ریاضی باشند و حدکثر سن هم ۲۲ سال تمام در نظر گرفته شده است. فرد متقاضی میبایست در کنکور سراسری شرکت نماید و در صورت کسب نمره علمی لازم و انتخاب کد رشته خلبانی در انتخاب رشته خود میتواند وارد مرحله معاینه پزشکی , مصاحبه و گزینش شرکت هواپیمای کشور گردد. معاینات پزشکی همانند مرحله اول (استخدام در نیروی هوایی ارتش) صورت میگرید و استاندارد‌های آن در همه دنیا تقریبا یکسان است. فرد مورد نظر باید از نظر جسمی و روحی کاملا در شرایط نرمال و مناسب باشد و نیز از نظر اخلاقی صلاحید‌های لازم را نیز داشته باشد. در هر صورت چناچه فردی موفق به گذراندن مراحل گزینش شد میتواند در دانشکده پرواز شروع به تحصیل نماید و دور‌های تحصیلی خود را بگذراند. این دوره ۴ ساله است و فرد در این دوره با اصول تئوری و عملی پرواز آشنا شده و برای خلبان شدن آماده میگردد. در صورت موفقیت دوره ۴ ساله خلبانی شرکت هواپیمایی فرد را به استخدام خود درآورده و در ابتدا به عنوان کمک خلبان با یکی هواپیماهای مسافربری و در یکی از ایر لاین‌های مشغول به فعالیت خواهد شد. خلبان شدن به این صورت پیچیده گی و مخاطرات راه اول را ندارد و فقط مهم استعداد و تونایی‌های لازم برای شغل خلبانی از این راه فاکتور مهمی است. ضمنا یک خلبان خطوط مسافری میباست از لحاظ روحی و روانی در درجه مناسب و عالی قرار داشته باشید چرا که جان ده‌ها مسافر بر عهده اوست.

راه سوم: 
راه‌های اول و دوم هر یک اشتراک مهم دارند و اینکه فرد به عنوان شغل و منبع درآمد خود خلبان میشود و هر چند از لذت پرواز برخوردار میشود.
افرادی هستند که دوست دارند پرواز را تجربه کنند ولی احتمالا نمیتوانند از راه اول یا دوم به هدف خود برسند و اصلا شاید شغل خلبانی رو دوست نداشته باشند و فقط برای تفریح و لذت پرواز دوست داشته باشند خلبان شوند و خلبانی کنند. برای این دسته افراد راه سومی در نظر گرفته شده که به تازگی زنان هم میتواند این راه را تجربه کنند. این راه شرکت در موسسه‌های آموزش خلبانی و گذراندن دوره‌های مقدماتی پرواز و نهایتا پرواز با یک هواپیمای کوچک و ساده ملخ دار است. البته برای شرکت در این موسسات و آموزشگاه‌های خصوصی پرواز شما باید علاوه بر اینکه استعداد و علاقه به پرواز داشته باشید تونایی‌های لازم جسمی و روحی پرواز را هم داشته باشید و نیز تونایی پرداخت شهریه‌ای این موسسات که بسیار زیاد هم هست را نیز داشته باشید. البته در صورت موفقیت و کسب نمره علمی و عملی لازم پرواز اکثر این موسسات به شما گواهینامه پرواز و خلبانی میدهد و شما با این گواهینامه میتوانید نهایتا با یک هواپیمای کوچک و تک نفره پرواز کنید ولی اگر خواسته باشید  مثلا با یک بوئینگ مسافری یا یک جت پرواز کنید باید همان راهای اول و دوم خلبان شدن را پیش بگیرید. لازمه یاداوآوری کنم آین آموزشگاه‌های در حال حاضر در تمام شهرهای ایران وجود ندارند و فقط شهر‌های تهران – اصفهان و شیراز این دوره‌ها را برگذار میکنند. در ضمن به دلیل شهریه بالای این آموزشگاه‌های بسیاری از علاقه مندان پرواز نمیتوانند در این آموزشگاه‌ها ثبت نام کنند.

خلبان شدن رویایی بزرگی هست و البته دستیابی به این رویا هم بسیار سخت و طاقت فرسات و کمتر کسی تمامی شرایط لازم را برای خلبان شدن را دارد و همین است که اکثر آنانی که در دوران کودکی و نوجوانی این رویا را در سر دارند در آخر به رویای خود دست نمی‌یابند.

شرکت	نوع هواپیما	سال تجربه	حقوق ساعتی به دلار	حداقل ساعت پرواز	حداقل حقوق ماهانه به ملیون تومان
سات وست	B-737	۱	۱۷۴	۷۸	۱۳.۵
سات وست	B-737	۱۲	۱۹۸	۷۸	۱۵.۵
آمریکن	B-777	۱۲	۱۹۹	۶۴	۱۲.۷
آمریکن ایگل	ATR-72	۱۸	۸۴	۷۲	۶
دلتا	B-777	۱۲	۱۸۶	۶۵	۱۲
امارات	–	۱۸	حقوق ماهانه	–	۱۱
فدکس	A-380	۱۵	۲۴۸	۷۴	۱۸.۳