و وفود الأملاك تهبط شوقاً لمقام لله فيها اقتراب كم صلاة لله نعرج فيه و دعاء فى ظله يستجاب أنت باب الحسين دنيا و أخرى فله منك جيئة و ذهاب من يزره من غير بابك الغى حاجزاً حوله يقوم حجاب منك يجرى على الولاء ثواب بك ينفى عن الموالى عقاب أنت سر القبول فى العمل المقبول لاما أتت به الأتعاب فتحت للجنان باسمك باباً شيعة الحق و الوسيلة باب صنعته بأصفهان فأمسى تحفة يحتفى بها الإعجاب حملته إليك تطوى الفيافى بولاء تضج منه الشعاب و تناهت بنصبه باحتفال فيه للدين نصرة و اكتساب يا أبا الفضل إن بابك أس مى من يحطّ حدّه و فيه الحساب يا شهيد الإيمان يومك فخر للهدى فيك تزدهى الأحقاب 1388 ه.

[(1) 1 ـ اى ابوالفضل تو باب خدايى كه آسمان به يُمن تو گنبدى بلند افراشته است، ]

تو كعبه مؤمنانى و دلها و عاطفههايى به اين كعبه حج گزاردهاند كه به ولا و سرسپردگى در آميختهاند، فرشتگان گروه گروه و به شوق اين بارگاه فرود مى آيند و اينجا توان به بارگاه خداوند تقرب يافت، چه بسيار نمازها كه از زير اين گنبد به آسمان فرستاده و چه بسيار دعاها كه در سايه اين سراى اجابت مى شود، تو در اين سراى و آن سراى باب حسينى كه از رهگذر تو توان به او رسيد، هركس از غير طريق تو آهنگ زيارت او كند پردهاى سنگين بر گرد خويش افكنده است، از دست فيض تو به سر سپردگان پاداش دهند و به نام تو از بردگان اين كوى كيفر بردارند، تو را از پذيرفته شدن هركار پذيرفتهاى، نه آن كه راز اين پذيرش رهاورد سختى و تلاش باشد، شيعيان كه طايفه حقند، براى اين بوستان به نام تو درى ساختهاند و البته اين در بهانه است، آن را در اصفهان ساختهاند و ارمغان آوردهاند، ارمغانى كه هزاران شگفت برانگيزد، شيعيان اين در را از كوه و بيابان گذرانده و بدين جاى آوردهاند، با عشق و ولايى كه آوازه آن در كوه و دره پيچيده است، نصب آن را با مجلسى به پايان رساندند و اين يارى دين و مايه به دست آوردن پاداش الهى شد، اى ابوالفضل، در بارگاه تو پرآوازهترين درى است كه بر آن گناه با همه آن كه حسابى دارد فرو ريخته شود، اى شهيد ايمان، آن روز پرافتخار پايدارى تو مايه افتخار راه هدايت است و نسلها بر آن مباهات كنند.

در پايين اين شعر نيز عدد 1388 ه.ق. كه نشان دهنده سال ساخت اين در است ديده مى شود.

در ميان لنگه دوم دايرهاى است و در آن چنين نوشته است: انا مدينة العلم و علىّ بابها العبد الجانى ابن شمس الدين محمد الاصفهانى محمد على الحسينى الطباطبايى غفرذنوبه 1259 ه.ق.

در سمت غرب اين ايوان، درى كوچك مشرف به كشيكخانه وجود دارد و بر لوحهايى مسين كه بر اين در نصب شده، بيت زير نوشته است:

بذلت يا عباس نفساً نفيسة لنصر حسين عز بالجد من مثل به سال 1355 ه.ق. (1936 م.) سيد محمد حسن آل ضياء الدين توليت حرم عباس(عليه السلام) درى ديگر از جنس نقره براى حرم حضرت ساخت. شيخ محمدحسن ابوالحب ابيات زير را در اين باره سروده است:

شيدت يا ابن المرتضى باب علا بها البرايا قد لوت رقابها فقف عليها خاضعاً مسلماً ملتثماً من أدب أعتابها ألا ترى الأملاك فيها أحدقت أضحت على أبوابه حجابها باببى الفضل سليل حيدر من فاق أبناء العلى أنجابها سيد محمد بن سيد حسن حلى هم در اين باره شعرى گفته و در اين شعر ماده تاريخى به حساب جمل آورده است:

[(1) 1 ـ من شهر دانشم و على آن را دروازه است. بنده گنهكار فرزند شمسالدين محمد اصفهانى محمد على حسين طباطبايى كه خداى از گناه او درگذرد، 1259 ه.ق.

(2)

2 ـ اى عباس، تو جانى گرانبها براى يارى حسين فدا كردى و اين چه ناياب مثلى براى فداكارى است.

(3)

3 ـ «اى پسر مرتضى، تو درى از درهاى عظمت و سربلندى ساختى كه بندگان همه بر آستانهاش سر فرود آوردهاند.

پس تو اى زاير، بر اين در بايست، سلام ده و آستانه از روى ادب ببوس.

آيا ن مى بينى كه فرشتگان بر اين بارگاه حلقه زدهاند و دربانانى اينجا ايستادهاند؟ اين باب ابوالفضل فرزند حيدر است; كسى كه فرزندانش بر همه مهتران برترى دارند.» ]

أقول لمن رام باب الرجا ورام لري الحشا موردا ألا أقصد أباالفضل فهو المراد لكل كئيب غداً مقصدا و فيه و منه بلوغ المنى و فى حرم القبر تلقى الندا و من رام إذ أرخوا «قصده فباببى الفضل قد جددا» 1355 ه.

شاعر كربلايى، سيد مرتضى وهاب نيز چند بيتى در ماده تاريخ ساخت در حرم آورده است:

قف بباب الله و استشفع إليه بفتىً فى كربلا و اسى الحسينا باب خلد حيث فى تاريخه «شيدوا باببى الفضل لجينا» 1374 ه.

در كفشدارى مقابل دفتر توليت حرم حضرت ابوالفضل(عليه السلام) نيز اين دو بيت از شاعر زندهياد سيدحسين علوى به چشم مى خورد:

لذ بأعتاببى الفضل الذى كأبيه المرتضى يح مى حماه و اخلع النعلين و ادخل صاغراً و انتزع من قدسه طيب شذاه [ـ (1) 1 ـ هركس را كه باب اميد مى جويد و هركس را كه بر جگر تشنه خودبى مى طلبد مى گويم، ]

هلا! آهنگ ابوالفضل كن كه او مراد و مقصد فرداى هر دل آزرده است، در اينجا و از اينجاست كه به آرزوى خود رسند و در اين حرم است كه ندايى مى شنوى:

(چونان كه ماده تاريخ مى گويم) هركه آرزويى دارد قصد اين آرامگاه كند كه درهاى حرم ابوالفضل را از نو ساختهاند. گفتنى است عبارت قصده فباببى الفضل قد جددا به حساب ابجد با عدد 1355 برابرى مى كند و اين سال را مى نماياند.

(2) 2 ـ بردرگاه خداوند بايست و به آن جوانمردى كه در كربلا حسين را همراهى كرد شفاعت جوى، اين در باب خلد و جاودانگى است كه در تاريخ آن گفته شده است: دربارگاه ابوالفضل را از نقره ساختند.

گفتنى است عبارت: شيدوا باببى الفضل لجينا به حساب ابجد، عدد 1374 را مى نماياند.

(3) 3 ـ به آستانه ابوالفضلى پناه جوى كه چون پدرش على(عليه السلام) از ناموس دين دفاع كرد، پاى افزار بكن و فروتنانه به درون رو و از جايگاه قدس اين حرم عطر خوش آن را بياب.

ــ 1 ـ بانى نوسازى، حاج محمد صادق اصفهانى، سال 1308 ه.ق.

متر مى رسد و بر روى آن اين كتيبه به چشم مى خورد: بسم الله الرحمن الرحيم، قال اللهتعالى: انّ المتّقين فى جنّات و عيون ادخلوها بسلام آمنين، ولاية على بنبى طالب حصنى و من دخل حصنى أمن من عذابى. سنة 1308 ه.

5 ـ باب صاحب الزمان; اين در كه به تاريخ اوّل ذى القعده 1368 ه.ق. (25آگوست1949 م.) گشوده شده، در سمت غرب صحن واقع است و طول آن به 5/4 و عرض آن به 3 متر مى رسد. بر اين در، اين كتيبه ديده مى شود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر * تَنَزَّلُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْر * سَلاَمٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»، سنة 1308 ه.ق.» در ميانه پيشانى اين در، لوحى لوزى شكل است و عبارت «يا مولاي يا صاحب الزمان صلوات الله عليك» بر آن نوشته است. در مدخل اين در نيز اتاقى است كه از آن براى مركز نيروى برق استفاده مى شود.

6 ـ باب السوق; در جنوب غربى باب صاحب الزمان و در فاصله 16 مترى آن قرار گرفته و مشرف بر بازارى است كه به حرم امام حسين(عليه السلام) مى رسد. طول اين در به 5/4 و عرض آن به 5/3 متر مى رسد و بر مدخل آن اين كتيبه كاشى به چشم مى خورد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىِّ إِلاَّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»(3)، «فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوىً»، سنة 1309 هـ.» [(1) 1 ـ از «ان المتقين تا آمنين» آيه همان 45 و 46 از سوره حجر و باقيمانده متن حديث نبوى است و در پايان نيز تاريخ بنا يعنى 1308 ه.ق ذكر شده است. ]

ترجمه آيهها: بيات يلمان پرهيزگاران در باغها و چشمه سارانند، به آنان گويند: با سلامت و ايمين در آنجا داخل شويد.

ترجمه حديث: ولايت على بنبى طالب دژ من است هر كه به اين دژ درآيد از كيفر من در امان ماند.

(2)

2 ـ در سوره قدر و تاريخ ساخت، يعنى سال 1308 ه.ق. و اينك ترجمه سوره: «به نام خداوند رحمتگر مهربان. ما آن را در شب قدر نازل كرديم، و از شب قدر چه آگاهت كرد، شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است. در آن شب فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براى هر كارى كه مقدر شده است، فرود آيند. آن شب تا دم صبح صلح و سلام است.

3 ـ احزاب: 53; «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، به خانههاى پيامبر در نياييد مگر آن كه شما را اجازه دهند.» (4)

4 ـ طه: 12; «پاى افزار بيرون آور كه تو در وادى مقدس طوى هستى.» در جلوى اين در فراخنايى كوچك و مربع شكل وجود داشته كه پيشتر حوضى براى آب خوردن وجود داشته و همچنين در آنجا چاهبى و بر پيرامونش نيز شيرهاىبى براى وضو بوده است.

دردوران مرحوم سيدمرتضى آلضياءالدين توليتحرمحضرتابوالفضل،اين مكان دستخوش تغييراتى شد تا كتابخانه عمو مى حرم احداث شود. البته سيد مرتضى اين در را بست، به جاى آن، درى ديگر در مدخل باب صاحب الزمان گشود، حضور را تخريب كرد، چاه را نيز پركرد و از اين مكان به عنوان دفتر طرح آبرسانى كه امتياز آن را براى خود گرفته بود، بهره جست. اين دفتر بعدها محل استقرار ترانسهاى برق حرم و صحن شد.

پيشتر گفتيم كه در دورههاى اخير دو در ديگر از صحن حرم حضرت عباس(عليه السلام)گشوده شده است. اين دو در عبارتند از:

7 ـ باب العلق مى ; در مقابل خيابان معروف به شارع علق مى و در شرق صحن قرار دارد. به سال 1375 ه.ق. گشوده شده و بر آن كتيبههايى نوساخت. با تاريخ 1374 ه.ق (1955 م.) بعدها به نام باب الرضا معروف شده است.

8 ـ باب الحسن; اين دروازه به سال 1373 ه.ق. (1954 م.) گشوده شده و در غرب صحن واقع است.

درهاى جديد صحن

آنچه تاكنون گذشت، فهرست و مشخصات درها و وروديهاى قديم صحن حرم حضرت ابوالفضل(عليه السلام) بود. اما درها و وروديهاى جديد كه به سال 1394 ه.ق. (1974م.) سامان يافته، از اين قرار است:

1 ـ باب القبله; در جنوب صحن واقع شده و در سال 1382 ه.ق. به همّت سيدبدرالدين آل ضياء توليت وقت حرم و نيز همراهى برخى از عالمان; از جمله حجةالاسلام سيدعباس حسينى كاشانى بر مدخل اين باب كتابخانه عمو مى حضرت عباس(عليه السلام) احداث گرديده است. در ماه مبارك رمضان در اين كتابخانه جلسههاى بحث و گفت و گوى عل مى ، به هدف تقويت حركت عل مى ـ ادبىِ كربلا برگزار شده است.

طول اين در، 4 متر و عرض آن 5/3 متر است و بر بالاى آن اين آيات نوشته است:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللهِ وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْفَائِزُونَ * يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَة مِنْهُ وَرِضْوَان وَجَنَّات لَهُمْ فِيهَا نَعِيمٌ مُقِيمٌ * خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً إِنَّ اللهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ».(1) «إِنَّ اللهَ اشْتَرَى مِنْ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمْ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللهِ»(2)».

از بيرون صحن كه بنگريد بر پيشانى درگاه اين كتيبه ديده مى شود:

قال تعالى: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «مِنْ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلا * لِيَجْزِىَ اللهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللهَ كَانَ غَفُوراً رَحِيماً».

بر فراز ايوان اين درگاه، ساعت زنگ دار بزرگى نصب شده و در زير اين ساعت نيز از منظر بيرون صحن عبارت: «السَّلامُ عَلَيك يا أبَاالْفَضل الْعَبّاس»، به چشم مى خورد.

2 ـ باب الامامالحسن(عليه السلام); در غرب صحن و برگذر زايران به سمت صحن امام حسين(عليه السلام) واقع است. طول آن 4 و عرض آن 3 متر است و بر بالاى در دايرهاى و در آن دايره آيه: «اِنّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً»(4) در ميان نقش و نگارهايى بر روى كاشى نوشته است. از بيرونِ صحن بر بالاى درگاه، اين آيه ديده مى شود:

[1 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم، توبه:

23 ـ 20 «كسانى كه ايمان آورده و هجرت كرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداختهاند، نزد خدا مق مى هرچه والاتر دارند و اينان همان رستگارانند. پروردگارشان آنان را از جانب خود به رحمت و خشنودى و باغهايى در بهشت كه در آنجا نعمتهايى پايدار دارند، مژده مى دهد.»

2 ـ توبه: 111، «خدا از مؤمنان جان و مالشان را به بهاى اين كه بهشت براى آنان باشد خريده است.» (3)

3 ـ پس از بسمالله الرحمن الرحيم، احزاب: 23 و 24 «از ميان مؤمنان مردانىاند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه و وفا كردند. برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در همين انتظارند و هيچ عقيده خود را ديگرگون نكردند.»

4 ـ فتح: 1 ، «ما براى تو فتحى آشكار پديد آورديم.» ]

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىِّ إِلاَّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»(1) صدق الله العلىّ العظيم.»

3 ـ باب الامام الحسين(عليه السلام); در كنار باب الامام الحسن قرار گرفته، طول آن 4 و عرض آن 3 متر است و بر بالاى در دايرهاى است كه در آن نوشته است:

«قالَاللهُ: «سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ»»(2) بلافاصله بر بالاى اين دايره كتيبهاى است و در آن اين آيات نقش بسته است:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ«إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِيجَنَّات وَعُيُون * ادْخُلُوهَا بِسَلاَم آمِنِينَ» صدق الله العلى العظيم».

بر بالاى اين نيز لوحى است كه عبارت: «السَّلامُ عَلَيك يا ساقِي عَطاشي كَربَلا».نقش بسته و اطراف آن با نقشهاى گل و گياه بر روى كاشى تزيين يافته است.

4 ـ باب صاحب الزمان(عليه السلام); در كنار باب الامام الحسين واقع است و به خجستگى و ياد نام امام عصر بدين نام خوانده شده، ارتفاع آن به 4 و عرض آن نيز به 5/3 متر مى رسد. بر بالاى در، كتيبهاى با نقشهاى گل و گياه بر روى كاشى و در ميان آن عبارت: «بابصاحب الزمان» به چشم مى خورد. از منظر بيرونى، كتيبهاى بر اين سر در است و متن آن چنين است:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر * تَنَزَّلُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوح».

[1 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم، احزاب: 53، «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، به خانههاى پيامبر در نياييد مگر آن كه شما را اجازه دهند.»

2 ـ زمر: 73، «بر شما درود. پاك وپيراستهايد. بدان درآييد وجاودانه بمانيد.» (3)

3 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم و عبارت قال الله تعالى (خداوند فرموده است:) حجر: 45 و 46، «پرهيزگاران در باغها و چشمه سارانند، به آنان گويند: با سلامت و ايمنى در آنجا داخل شويد.» (4)

4 ـ «درود بر تو اى آبرسان تشنگان كربلا.» (5)

5 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم، قدر:

3 ـ 1 و قسمتى از 4، «ما آن را در شب قدر نازل كرديم و از شب قدر چه آگاهت كرد. شب قدر از هزاران ماه ارجمندتر است. در آن شب فرشتگان با روح فرود آيند...» ]

در سمت چپ اين در، سقاخانهاى است و بر بالاى اين آبخورگاه نقشها و تزيينها و مقرنسهايى است و در ميان اين نقشها و تزيينها بيت شعر زير و همچنين عبارت: «سلامالله علىالحسن و الحسين» به چشم مى خورد:

اشرب الماء هنيئاً يا محب واذكر السبط الشهيد المحتسب پيشانى اين درگاه داراى سه بخش و در بردارنده قوسهايى است كه نقشهاى گل و گياه بر روى كاشى، آنها را در ميان گرفته و در داخل اين گل و بوته نيز بيت شعر زير از شيخ محسن ابوالحب كلبى نقش بسته است:

اذ كان ساقي الناس في الحشر حيدر فساقي عطاشى كربلاء أبوالفضل

5 ـ باب الامام موسى بن جعفر; در زاويه غربى صحن قرار گرفته، طول آن 4 و عرض آن 5/3 متر است و از منظر بيرونى بر بالاى سر در، كتيبهاى بر روى كاشى است و متن آن كتيبه چنين است:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ»(3) صدق الله العلىّ العظيم».

ــ 1 ـ بانى نوسازى، حاج محمد صادق اصفهانى، سال 1308 ه.ق.

متر مى رسد و بر روى آن اين كتيبه به چشم مى خورد: بسم الله الرحمن الرحيم، قال اللهتعالى: انّ المتّقين فى جنّات و عيون ادخلوها بسلام آمنين، ولاية على بنبى طالب حصنى و من دخل حصنى أمن من عذابى. سنة 1308 ه.

5 ـ باب صاحب الزمان; اين در كه به تاريخ اوّل ذى القعده 1368 ه.ق. (25آگوست1949 م.) گشوده شده، در سمت غرب صحن واقع است و طول آن به 5/4 و عرض آن به 3 متر مى رسد. بر اين در، اين كتيبه ديده مى شود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر * تَنَزَّلُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْر * سَلاَمٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»، سنة 1308 ه.ق.» در ميانه پيشانى اين در، لوحى لوزى شكل است و عبارت «يا مولاي يا صاحب الزمان صلوات الله عليك» بر آن نوشته است. در مدخل اين در نيز اتاقى است كه از آن براى مركز نيروى برق استفاده مى شود.

6 ـ باب السوق; در جنوب غربى باب صاحب الزمان و در فاصله 16 مترى آن قرار گرفته و مشرف بر بازارى است كه به حرم امام حسين(عليه السلام) مى رسد. طول اين در به 5/4 و عرض آن به 5/3 متر مى رسد و بر مدخل آن اين كتيبه كاشى به چشم مى خورد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىِّ إِلاَّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»(3)، «فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوىً»، سنة 1309 هـ.» [(1) 1 ـ از «ان المتقين تا آمنين» آيه همان 45 و 46 از سوره حجر و باقيمانده متن حديث نبوى است و در پايان نيز تاريخ بنا يعنى 1308 ه.ق ذكر شده است. ]

ترجمه آيهها: بيات يلمان پرهيزگاران در باغها و چشمه سارانند، به آنان گويند: با سلامت و ايمين در آنجا داخل شويد.

ترجمه حديث: ولايت على بنبى طالب دژ من است هر كه به اين دژ درآيد از كيفر من در امان ماند.

(2)

2 ـ در سوره قدر و تاريخ ساخت، يعنى سال 1308 ه.ق. و اينك ترجمه سوره: «به نام خداوند رحمتگر مهربان. ما آن را در شب قدر نازل كرديم، و از شب قدر چه آگاهت كرد، شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است. در آن شب فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براى هر كارى كه مقدر شده است، فرود آيند. آن شب تا دم صبح صلح و سلام است.

3 ـ احزاب: 53; «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، به خانههاى پيامبر در نياييد مگر آن كه شما را اجازه دهند.» (4)

4 ـ طه: 12; «پاى افزار بيرون آور كه تو در وادى مقدس طوى هستى.» در جلوى اين در فراخنايى كوچك و مربع شكل وجود داشته كه پيشتر حوضى براى آب خوردن وجود داشته و همچنين در آنجا چاهبى و بر پيرامونش نيز شيرهاىبى براى وضو بوده است.

دردوران مرحوم سيدمرتضى آلضياءالدين توليتحرمحضرتابوالفضل،اين مكان دستخوش تغييراتى شد تا كتابخانه عمو مى حرم احداث شود. البته سيد مرتضى اين در را بست، به جاى آن، درى ديگر در مدخل باب صاحب الزمان گشود، حضور را تخريب كرد، چاه را نيز پركرد و از اين مكان به عنوان دفتر طرح آبرسانى كه امتياز آن را براى خود گرفته بود، بهره جست. اين دفتر بعدها محل استقرار ترانسهاى برق حرم و صحن شد.

پيشتر گفتيم كه در دورههاى اخير دو در ديگر از صحن حرم حضرت عباس(عليه السلام)گشوده شده است. اين دو در عبارتند از:

7 ـ باب العلق مى ; در مقابل خيابان معروف به شارع علق مى و در شرق صحن قرار دارد. به سال 1375 ه.ق. گشوده شده و بر آن كتيبههايى نوساخت. با تاريخ 1374 ه.ق (1955 م.) بعدها به نام باب الرضا معروف شده است.

8 ـ باب الحسن; اين دروازه به سال 1373 ه.ق. (1954 م.) گشوده شده و در غرب صحن واقع است.

درهاى جديد صحن

آنچه تاكنون گذشت، فهرست و مشخصات درها و وروديهاى قديم صحن حرم حضرت ابوالفضل(عليه السلام) بود. اما درها و وروديهاى جديد كه به سال 1394 ه.ق. (1974م.) سامان يافته، از اين قرار است:

1 ـ باب القبله; در جنوب صحن واقع شده و در سال 1382 ه.ق. به همّت سيدبدرالدين آل ضياء توليت وقت حرم و نيز همراهى برخى از عالمان; از جمله حجةالاسلام سيدعباس حسينى كاشانى بر مدخل اين باب كتابخانه عمو مى حضرت عباس(عليه السلام) احداث گرديده است. در ماه مبارك رمضان در اين كتابخانه جلسههاى بحث و گفت و گوى عل مى ، به هدف تقويت حركت عل مى ـ ادبىِ كربلا برگزار شده است.

طول اين در، 4 متر و عرض آن 5/3 متر است و بر بالاى آن اين آيات نوشته است:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللهِ وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْفَائِزُونَ * يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَة مِنْهُ وَرِضْوَان وَجَنَّات لَهُمْ فِيهَا نَعِيمٌ مُقِيمٌ * خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً إِنَّ اللهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ».(1) «إِنَّ اللهَ اشْتَرَى مِنْ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمْ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللهِ»(2)».

از بيرون صحن كه بنگريد بر پيشانى درگاه اين كتيبه ديده مى شود:

قال تعالى: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «مِنْ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلا * لِيَجْزِىَ اللهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللهَ كَانَ غَفُوراً رَحِيماً».

بر فراز ايوان اين درگاه، ساعت زنگ دار بزرگى نصب شده و در زير اين ساعت نيز از منظر بيرون صحن عبارت: «السَّلامُ عَلَيك يا أبَاالْفَضل الْعَبّاس»، به چشم مى خورد.

2 ـ باب الامامالحسن(عليه السلام); در غرب صحن و برگذر زايران به سمت صحن امام حسين(عليه السلام) واقع است. طول آن 4 و عرض آن 3 متر است و بر بالاى در دايرهاى و در آن دايره آيه: «اِنّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً»(4) در ميان نقش و نگارهايى بر روى كاشى نوشته است. از بيرونِ صحن بر بالاى درگاه، اين آيه ديده مى شود:

[1 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم، توبه:

23 ـ 20 «كسانى كه ايمان آورده و هجرت كرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداختهاند، نزد خدا مق مى هرچه والاتر دارند و اينان همان رستگارانند. پروردگارشان آنان را از جانب خود به رحمت و خشنودى و باغهايى در بهشت كه در آنجا نعمتهايى پايدار دارند، مژده مى دهد.»

2 ـ توبه: 111، «خدا از مؤمنان جان و مالشان را به بهاى اين كه بهشت براى آنان باشد خريده است.» (3)

3 ـ پس از بسمالله الرحمن الرحيم، احزاب: 23 و 24 «از ميان مؤمنان مردانىاند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه و وفا كردند. برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در همين انتظارند و هيچ عقيده خود را ديگرگون نكردند.»

4 ـ فتح: 1 ، «ما براى تو فتحى آشكار پديد آورديم.» ]

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىِّ إِلاَّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»(1) صدق الله العلىّ العظيم.»

3 ـ باب الامام الحسين(عليه السلام); در كنار باب الامام الحسن قرار گرفته، طول آن 4 و عرض آن 3 متر است و بر بالاى در دايرهاى است كه در آن نوشته است:

«قالَاللهُ: «سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ»»(2) بلافاصله بر بالاى اين دايره كتيبهاى است و در آن اين آيات نقش بسته است:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ«إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِيجَنَّات وَعُيُون * ادْخُلُوهَا بِسَلاَم آمِنِينَ» صدق الله العلى العظيم».

بر بالاى اين نيز لوحى است كه عبارت: «السَّلامُ عَلَيك يا ساقِي عَطاشي كَربَلا».نقش بسته و اطراف آن با نقشهاى گل و گياه بر روى كاشى تزيين يافته است.

4 ـ باب صاحب الزمان(عليه السلام); در كنار باب الامام الحسين واقع است و به خجستگى و ياد نام امام عصر بدين نام خوانده شده، ارتفاع آن به 4 و عرض آن نيز به 5/3 متر مى رسد. بر بالاى در، كتيبهاى با نقشهاى گل و گياه بر روى كاشى و در ميان آن عبارت: «بابصاحب الزمان» به چشم مى خورد. از منظر بيرونى، كتيبهاى بر اين سر در است و متن آن چنين است:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر * تَنَزَّلُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوح».

[1 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم، احزاب: 53، «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، به خانههاى پيامبر در نياييد مگر آن كه شما را اجازه دهند.»

2 ـ زمر: 73، «بر شما درود. پاك وپيراستهايد. بدان درآييد وجاودانه بمانيد.» (3)

3 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم و عبارت قال الله تعالى (خداوند فرموده است:) حجر: 45 و 46، «پرهيزگاران در باغها و چشمه سارانند، به آنان گويند: با سلامت و ايمنى در آنجا داخل شويد.» (4)

4 ـ «درود بر تو اى آبرسان تشنگان كربلا.» (5)

5 ـ پس از بسم الله الرحمن الرحيم، قدر:

3 ـ 1 و قسمتى از 4، «ما آن را در شب قدر نازل كرديم و از شب قدر چه آگاهت كرد. شب قدر از هزاران ماه ارجمندتر است. در آن شب فرشتگان با روح فرود آيند...» ]

در سمت چپ اين در، سقاخانهاى است و بر بالاى اين آبخورگاه نقشها و تزيينها و مقرنسهايى است و در ميان اين نقشها و تزيينها بيت شعر زير و همچنين عبارت: «سلامالله علىالحسن و الحسين» به چشم مى خورد:

اشرب الماء هنيئاً يا محب واذكر السبط الشهيد المحتسب پيشانى اين درگاه داراى سه بخش و در بردارنده قوسهايى است كه نقشهاى گل و گياه بر روى كاشى، آنها را در ميان گرفته و در داخل اين گل و بوته نيز بيت شعر زير از شيخ محسن ابوالحب كلبى نقش بسته است:

اذ كان ساقي الناس في الحشر حيدر فساقي عطاشى كربلاء أبوالفضل

5 ـ باب الامام موسى بن جعفر; در زاويه غربى صحن قرار گرفته، طول آن 4 و عرض آن 5/3 متر است و از منظر بيرونى بر بالاى سر در، كتيبهاى بر روى كاشى است و متن آن كتيبه چنين است:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ «سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ»(3) صدق الله العلىّ العظيم».