 |
|
ترجمه و شرح رساله حقوق سيد محسن حجت - ۹ -
حقوق افعال
10- حق نماز . فأما حق الصلاة فأن تعلم أنها وفادة إلى الله و أنك قائم بها بين يدى الله فإذا علمت ذلك كنت خليقا أن تقوم فيها مقام الذليـل ؛ الراغـب ؛ الراهـب ؛ الخائـف ؛ الراجى ؛ المسكين ؛ المتضرع ؛ المعظـم مـن قام بين يديــــه بالسكون والإطراق ؛ و خشــوع الاطراف و لين الجناح ؛ و حسن المناجاة له فى نفسه و الطلب إليه فى فكاك رقبتك التى احاطت به خطيئتك و استهلكتها ذنوبك ؛ و لا قوة الا بالله .
ترجمه : اما حـق نمـاز پس بـدان كه آن حضور در محضرخـداونـد متعال است و تـو در برابر خداوند متعال ايستاده اي ؛ پس وقتي متوجه اين نكته شدي سزاوار براي تو آنست كه حاضرشوي در اين محضر مانند عبد ذليلي كه رغبت به تقرب ونزديك شدن به مولايش را دارد و درحاليكه از او (به سبب گناهانت ) هراس داري بــه لطف و كرم او اميدوارباش و بامسكنت و بيچارگي به تضرع و زاري بپرداز و حضور در محضـر و را بزرگ بدان ؛ با آرامش جسم و جان و توجه كامل بـه معبـود انس و جان تواضع و اظهار بيچارگي كرده آزاديت را از عذاب و آتش تمنا كن زيرا كه گناهان و خطاها تو را در بند كشيده اند و بسوي هلاكت و نيستي برده اند ؛ و قـوتي نيست مگر بـه قوت خداوند متعال . شرح : مسئله پرستش وعبادت وعشق به معبود يكي از مسائل فطريست كه بين همه افراد بشر ؛ در طول اعصار و قرون و در زمان حاضر و بعد از آن در زمانها و مكانهاي مختلف وجود داشته و خواهد داشت ؛ و انسان از هر كيش و ديانتي كه پيروي مي كند و در هر زمان و مكاني كه وجود داشته و دارد ؛ با نـوع پرستشي كه انجام مي دهد و عشقي كه به معبود مي ورزد ؛ تصديق كنندهء اي كلام خداوندي است : فِطْ ــ رَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ (الروم:30)
اين فطرتى است كه خداوند،انسانها را بر آن آفريده; دگرگونى در آفرينش الهى نيست " . تنها فرقي كه وجود دارد در مصداق معبود و يا نحوه عبادت است ؛ مثل عبـادت خـد يا ماه يا خورشيد يا بعضي از ستارگان يا آتش يا بعضي از حيوانات و غيره . و مثل عبادات ما كه اسلام بما ياد داده هست يا عبادتهاي من درآوردي و ساخت خـود بشر بر اساس فكر وسليقه اي كه داشته و يا دارد . حال يا خود اين اشياء را به عنوان خداوند ؛ پرستش كنند يا آنهـا را وسيلهء تقـرب به معبود بدانند ؛ مطلبي است كه خــود نياز به بحث و تحقيق مستقل دارد و از حوصله اين كتاب خارج است . دين مقدس اسلام كه سر آمد اديان جهان و كاملترين دين الهي ميباشد ؛ضمن آنكه از م ميخواهد ؛ معبود حقيقي را بشناسيم و نسبت به او در حد توان و درك خويش عـرفان و شناخت پيدا كنيم ؛ نحوهء عبادت و پرستش را نيز به ما مي آموزد . به اين بيان كه خود اجازه نداريم عبادتي اختراع نمائيم يا مطابق سليقه خود چيزي از عبادات كم يا به آن بيفزائيم ؛ زيرا كه عبادت كامل و بي نقص در گرو شناخت كـامل و و بدون نقص است و چون براي مخلوق امكان شناخت خالق بطور كامل نيست ؛ بلكـه هر شناختي در هر حدي كمالش نسبت بمراتب مادون آن قابل تصور اسـت نـه نسبت به معبود حقيقي و معشوق واقعي كه شناخت هر كسي نسبت به او در حد توان خـود عارف است ! . ترا چنان كه توئي هر نظر كجا بيند به قدر بينش خود هر كسي كند ادراكبنا براين عبادت معبود از نظر كيفيت و كميت و الفاظ و حركات و غيره ؛ ممكن نيستكه تو سط خود ما ابداع شود ؛ وگر نه در شان معبود حقيقي نخواهد بود .
خداوند متعال و مهربان ؛ براي آنكه انسان را در اين مسير كمك نموده باشد ؛ تا دچـار مشكلي نشود و از طرف ديگر بتواند از عهدهء تكليفي كه عقل قبل از شرع بر او واجب نموده است به خوبي بر بيايد ؛ عبادات را جعل نموده و به ما فرمان داده است كه اور همانگونه كه خود او دستور داده هست پرستش نمائيم . دراين راستا نقش نماز و آثار پربركت آنرا نبايد ناديده گرفت زيرا بر علاوهء جعل آن به عنوان عبادت ازناحيه خداي متعال؛ آثار و فوائد نماز مثل ستون دين ومعراج مومن و مقرب پرهيزكـاران و سبب قبولي اعمال و باز دارنـده از فحشا و منكرات و دها اثـر ديگر كه موجب امتياز آن نسبت به ديگر عبادات ميگردد ؛ بر نمــاز گزار واجب و لازم مي شود كه اين عبادت را آن چنانكه بايد و شايد (به قدر توان ) به جا آورد . چون آثاري كه براي نماز بيان شده است ؛ آثار نماز است ؛ نه آثار چند مرتبه ايستادن و نشستن و خم و راست شدن . براي همين لحاظ است كه امام سجاد عليه السلام به اهم حقوق نماز اشاره نموده و م را متوجه ميسازد كه بدون اداي اين حقوق ؛ نماز از نظر ظاهري نماز است و تكليف ر از گردن ما ساقط ميكند ؛ اما آيا مقبول خداوند متعال واقع مي شود و يا فوائدي كه بر آن بايد مترتب شود ؛ مترب ميشود ؟ مطلب ديگري است . ذكر اين نكته لازم است كه مراد از حقوق نماز غير از شرايط ومقدمات آنست كه بطور معمول ؛ اغلب نمازگزاران توجه به شرايط و مقدمات ؛ واجبات و مستحبات آن دارند . بلكه مراد از حق نماز آنست كه بداني تو چه ميكني و در محضر كه ايستاده اي و ب چه كسي ميخواهي ارتباط بر قرار كني . شايد شما خوانندگان عزيز بفرمائيد كه اين را همه ميدانيم ؛ ما نماز را براي خـــداوند بجا مي آوريم و درحال نماز هم در محضر او ايستاده ايم ! اما اگر به وجدان خود مراجعه كنيم ؛مي بينيم كه اين جواب فقط بيان حال ظاهر ماست نه باطن و قلب ما ؛ زيرا كه بيان حال قلب ما در نماز چنين است :
تو درون نماز دل بيرون گشتها مي كني به ميهماني هرچه را پيش از نماز گـــم كرده ايم در حال نماز ياد مان مي آيد كه كجاست ؛ با هركهقبل از نماز بگو مگو داشته ايم درحال نماز همه فكر وذكر ما به طرف اوست ؛ اگــر در اطراف ما كساني مشغول صحبت باشند تمام حواس ما متوجه شنيدن سخن آن هاست و خلاصه كه گاهي آن چنان غرق در افكار و ذهنيات خود مي شويم كه وقتي نماز تمام مي شود ؛ به خاطر نمي آوريم كه چه خوانديم و چند ركعت خوانديم . نماز گزار بعد از آنكه قلبش را از غير خدا فارغ مي كند بايد با ذلت در برابر پروردگار ايستاده شود ؛ ذلتي كه بيانگر خشوع و خضوع همـه جوارح و جوانح او در برابر آن ذات مقدس باشد ؛ و ذلت عبوديت را و سيله اي؛ براي ديدن عزت ربوبيت قرار دهد؛ در عين حالي كه قلباً از خداوند ( به خاطر نا فرمانيهائي كه كرده است ) هراسان است بـه او ورحمت واسعه اش اميد وار باشـد و بـاقلبي شكستـه ؛ اظهار بيچارگي و تضرع و زاري نمايد ؛ عظمت خداوند را كه در برابر او ايستاده است درنظر بگيرد و با طمئنينه و آرامش خاطر در حاليكه ظاهرش را نيز آرام نگه داشته است با خدايش به راز ونياز پردازد ؛ و ضمن طلب هدايت و توفيق ؛ غفران گناهان و نابودي سيئاتش را تمنا نمايد و در قلبش به اين نكته اعتراف داشته باشد كه : افسوس كه عمري به بطالت بگزشت با بار گنه بدون طاعت بگزشتفــردا كه بـــه صحنه مجـازات روم گويند كه هنگام ندامت بگزشتو سزاوار به حال بنده آنست كه وقتي خودش را در محضر خدا حاضر مي بيند ؛توجهبه امور دنيوي و مادي را از ترك نموده با نگاه كردن ازگوشه چشم به اين طرف و آن طرف و نقشه كشيدن براي روز بعد يا ساعت بعد وپيدا كردن جواب براي انتقاد اين و آن يا اعتراض نمودن به ديگران و امثال اين قبيل امـور كه مـوجب از بين رفتـن روح نمازميشود ؛ خودش را بغير خدا مشغول نسازد ؛ زيرا كمال بي ادبيست كه در محضر بزرگي ايستاده باشيم و قلب وفكر و حواس ما جاهاي ديگر باشد .
اگر كسي برعلاوه رعايت نكردن حق نماز آنرا سبك نيز بشمارد وبه فكر گزشتن وقت نماز يا شرايط آن نباشد ؛ نه قرائتش و نه ركوع و سجودش و نه قيام و قعودش هيچ كدام صحيح نباشد ؛ كه ديگر نمازش حتي از نظر ظاهري هم نماز نخواهد بود . متاسفانه پيدا ميشوند كساني كه حتي باگزشتن عمري از آنها ؛ نه قرائت شان درسـت است ونه احكام نماز را ياد گرفته اند و نه حتي به فكر ياد گرفتن آن هستند ؛ حال آنكه وقتي بحثهاي سياسي و غير آن پيش مي آيد ؛ از همه خود را داناتر جلوه مي دهند . امام صادق عليه السلام فرمود : من صلى صلوات المفروضات فى اول وقتها و اقام حدوده رفعها الملك الى السماء بيضاء نقية ؛ تقول : حفظك الله كما حفظتنى إستودعتنى ملكا كريما و من صلاها بعد وقتها من غير علة و لم يقم حدودها ؛ رفعها الملك سوداء مظلمة و هى تهتـف به : ضيعتنى ضيعك الله كما ضيعتنى و لا رعاك الله كما لن ترعنى " كسي كه نمازهاي واجب را در اول وقتش به جا آورد و حدود و شرايطش را در نظر داشته باشد؛ فرشتـه آن ر به طرف آسمان مي برد سپيد و پاكيزه در حاليكه نماز به نماز گزار خطاب ميكند : خد ترا حفظ كند همانطوريكه تو مرا حفظ نمودي و مرا به مَلَكي بزرگوار سپردي وكسيكه نماز هارا بدون عذر معقول و مقبول به تاخير مي اندازد و متوجه مقدمات و شرايط آن هم نيست ؛ فرشته آنرا سياه و تاريك بـه سوي آسمان مي برد و نماز ؛ نماز گـزار ر مورد عتاب قرار داده ميگويد : مرا ضايع كردي خدا ضايعت كند؛ آن چنانكه مرا ضايع نمودي و خدا رعايت ترا نكند آن چنان كه تو رعايت مرا نكردي(1) . حال بايد ديد ؛ كسي كه نماز نمي خواند چگونه است . رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم فــرمود : بين العبد وبين الكفر تــرك الصلاة "فاصله بين بنده و كفر ؛ ترك نماز است (2) . و در روايت ديگر فرمـــود : ليس بين العبد والشرك الا تــرك الصلاة فاذا تــركها فقـد اشرك نيست بين بنده و شرك مگر ترك نماز و وقتي نماز را ترك كند مشرك است (3) . مراد از شرك و كفر در اين دو روايت ؛ شرك و كفر باطني مي باشد به اين معني كـــه تارك نماز اگر منكر آن نباشد ؛ به ظاهر مسلمان است اما در واقع كافر حساب ميشود . شيطان كه رانده شد بجز از يك خطا نكرد خود را براي سجدهء آدم رضـا نكرد شيطان هزار مرتبـــــه بهتر ز بي نمــاز كو سجده بهر آدم و اين بر خدا نكردبسياري از مشكلات ؛ مخصوصا روحي و رواني كه دامنگير يكعده از مسلمانها بـويژه طبقه جوان هست ؛ بخاطر ترك نماز يا سبك شمردن آنست . خداوند متعال در قرآن كريم مي فرمايد :وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً ( طـه )
هر كس از ياد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت
؛ و در
124
آيه ديگر فرمود : إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ
لا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي
(طـه:14)
من
«الله»
هستم; معبودى جز من نيست! مرا بپرست، و نماز را براى ياد من بپادار!
.
سر نوشت واژگون را راست مي سازد نماز
ـــــــــــــــــــــــــــ
11- حق روزه .
فرجك و بطنـك ليستـرك بــه من
النار ؛ و هكذا جاء فى الحـديث " الصوم جنــة من النـار " فإن
سكنت اطرافـك فى حجبتها رجـوت أن تكون محجوبـا و إن أنت تركته
تضطرب فى حجابها و ترفع جنبات الحجاب فتطلع الى ما ليس لها بالنظرة
الـداعية للشهوة و القوة الخارجة عن حد التقية لله لم تأمن أن
تخرق الحجاب و تخرج منــه و لا قوة الا بالله .
ترجمه :
اما حق روزه پس بدان كه آن حجابيست كه خداوند متعال بين زبان و گـوش و چشم و عورت و شكم تو و آتش جهنم آويختـه است ؛ تا ترا از آتش و عذاب حفــظ
نمايد ؛ چناچه از حضرت رســول صلي الله عليه واله وسلم وارد شده است كه "
روزه سپري در برابر آتش جهنم است " پس اگر اعضا وجوارحت را با
اين حجاب پوشانيدي اميد وار باش كه از آتش و عذاب نيز در امان
خواهي بود . اما اگـر اعضايت را مطلق العنان و آزاد گزاشتي و از
اين حجاب استفاده نكردي يا آنر كاملا رعايت نكردي و از حدي كه
خدا براي اعضايت تعيين نموده بود تجاوز كردي؛ ب نگاهاي شهوت
انگيـز و بدون ترس از خداونـد و عذاب او ؛ پس دراين صورت؛ از پاره
شدن حجاب و خروج از آن در امان مباش و هيچ قوتي نيست مگر به قوت خداوند . شرح :
براي روزه فوائد زيادي قابل تصور وتصديق است كه به عنوان مثال مي توان به فوايد صحي آن اشاره نمود ؛ و قبلا در قسمت حـق شكم و بيان ضررهاي پرخوري مطالبي بيان شد . مهم ترين فايدهء كه بر روزه اعم از آنكه واجب باشد يا مستحب ؛ مترتب است ؛
فوائـد معنوي آنست و در صورت رسيدن به اين فوائد ؛ بنده به
خداوند نزديك تر شده و از وسوسهاي شيطاني و هواجس نفساني
ميتوانذ خودش را برهاند . به خاطر همين فوائد است كه روزه به گردن روزه دار حق پيدا ميكند و اگر حقش
را اد نكند در واقع و حقيقتاً روزه نگرفته است ؛ زيرا همانطوريكه در بيان حق نماز
گزشت؛ روزه هم به واقعي و ظاهري تقسيم مي شود . يك وقت روزه دار فقط از مفطرات و مبطلات روزه كه مراجع عظام تقليد در
رسالهـاي توضيح المسائل آنرا ذكر نموده اند مثل اجتناب از خوردن و آشاميدن و
.......... . درايـن صورت روزه اش ظاهرا صحيح است و قضا و
كفـاره از گردنش ساقـط شده است ؛ اما آيا اين روزه را خداوند از او مي پزيرد يا خير ؟ مطلب ديگري است .
امام سجاد عليه السلام در اين قسمت به مطلب دوم اشاره دارند ؛ زيرا كه با
بيان حـق روزه از ما ميخواهد كه روزه ما روزه واقعي باشد و به صرف بستن دهان اكتفا
نكنيم بلكه چشم و گوش و قلب و زبان و دست و پا وشكم و عورت همه
روزه دار باشند؛ نه به زبان اجازه دهيم سخنان حرام را از قبيل
غيبت و تهمت و نمامي و.... تلفظ كند و نه گوش را اجازه دهيم كه
حرام بشنود و نه ساير اعضاي بدن را اجازه دهيم كه به حرام آلوده
شوند زيرا كه خداوند ؛ روزه را سپري در برابر آتش جهنم قرار داده است و اين
مسئله وقتي متحقق است كه ما از اين سپر به نحو احسن استفاده نمائيم ؛ وگر
نه پوز بندي بر دهان زده ايم و اسم آنرا روزه گزاشته ايم .
خداوند متعال در قرآن كريم ميفرمايد : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ
آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ
قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (البقرة:183)
اي مومنان روزه بر شما واجب شد؛ چنانكه بر امتهاي قبل از شما نيز واجب بود ؛ تا شما اهل تقوا و پرهيزكاري شويد . مسلما روزهء كه روزه دار را اهل تقوا مي سازد ؛ روزهء واقعي است .
پيامبـر اسـلام صلي الله عليه واله وسلم فرمـود : خمس خصال يفطـرن
الصائم و ينقـض الوضوء ؛ الكذب و الغيبة و النميمة و النظر
بشهوة واليمين الكاذبة
" پنج چيـز سبب افطار
البته ناگفته پيداست كه اين پنج چيز روزه يا وضو ظاهري را باطل نميكند و در
كتـب فقهي نيز به عنوان مبطل و مفطر ذكر نشده است ؛ بلكه مراد حضرت رسـول صلي الله
عليه واله وسلم از اين افطار و ابطال ؛ بطلان و افطار واقعي ميباشد .
باز از آن حضرت نقل شده كه فرمـود :
ان الله تعالى يقول : ان الصـوم لى و أنا اجـزى بـه إن للصائم
فرحتين ؛اذا أفطر فرح و إذا لقى الله تعالى فجزاه فرح
" خداوند مي فرمايد : روزه از من است ومن خود پاداش آنرا ميدهم
؛ براي روزه دار دو خوشحالي است ؛ وقتي كه افطار ميكند ؛ خوشحال
است از اينكه خداوند به او توفيق عطا كرد و توانست از عهدهء اين
واجب برايد ؛ و وقتي كه خداوند را ملاقات نمايد و خداوند پاداش و اجـر روزه
اش را به عطا كند (2) . مسلماً اين حديث هم در رابطه با روزهء هست كه حقوق آن رعايت شده است . ــــــــــــــــــ
(1 و 2) نهج الفصاحه ص 327 و 326
پىنوشتها: 1 . مشكل
|
