12- حق صدقه .

و أما حق الصدقة فأن تعلم أنها ذخرك عند ربك و وديعتك التى لا تحتاج إلىالإشهاد

فإذا علمت ذلك ؛ كنت بما استودعته سرا أوثق بما استودعته علانية و كنت جـدير أن تكون أسررت إليه أمرا أعلنته و كان الأمر بينك و بينه فيها سرا على كل حال و و لم تستظهر عليه فيما استودعته منها بإشهاد الأسماع و الأبصار عليه بها  كأنه أوثق فى نفسك ؛ لا كأنك لا تثق به فى تأدية وديعتك إليك ؛ ثم لم تمتن بها على أحد

لأنها لك فإذا امتننت بها لم تأمن أن تكون بها مثل تهجين حالك منها إلى مــن مننت بها عليه ؛ لأن فى ذلك دليــلاً على أنــك لم تـرد نفسك بها؛  و لو اردت نفسك به لم تمتن بها على احد و لاقوة الا بالله .

ترجمه : اما حق صدقه پس بدان كه آن ذخيره تست در نزد پروردگار؛ و امانتي از تـو نزد خداوند متعال كه نياز به شاهد ندارد ؛ پس و قتي متوجه اين جهت شدي ؛ به  آنچه

كه مخفيانه و بدون اطلاع ديگران نزد خداوند به امانت مي گزاري بيشتر مطمئن بـاش تا آنچه را كه به طور علني و آشكار .

بنا براين سزاوار براي تو آنست؛ هرچيزي را كه به عنوان امانت نزد خداوند ميگزاري به صورت مخفيانه بگزاري و از اعلان آن  و اخبار ديگران خود داري نمائي و فقط بين تو و خدايت باشد ؛و گوشها و چشمها را شاهد امانتت قرار ندهي ؛ و تو بايد به امانـت بدون شاهد و اطلاع ديگران بيشتر مطمئن باشي ؛ نه اينكه فكر كني اگر شاهدي نباشد او امانت ترا به تو بر نمي گرداند .

هرگز با دادن صدقه بركسي منت نگزار زيرا كه صدقه از تو ميباشد  و گر نه خودت ر مورد توهين و تحقير خودت قرار داده اي براي آنكه در صورت منت گزاشتن ؛ خـودت را از آن اراده نكرده اي و اگر اين كار را براي خودت انجام ميدادي كس ديگري را مورد منت قرار نميدادي و قوتي نيست مگر به قوت خداوند متعال .

شرح :

اكثر مردم عادتشان ذخيره كردن و پس انداز نمودن مقداري  از درآمد روزانـه يا ماهانه است براي روز مبادا يا دوران پيري و زمان بيكاري و غيره ؛ تا در مثل چنين مواردي دستشان به سوي كسي ديگري دراز نشود و محتاج ديگران نباشند .

از نظر دين مقدس اسلام نيز پس انداز نمودن ؛ اشكالي ندارد بلكه اسلام مـا را به ايـن كار تشويق هم مي نمايد ؛ زيرا حرمت اسراف و زياده روي در خوراك و پوشاك و ...... يعني به فكر فردايت نيز باش و آنچه داري يكمرتبه به مصرف نرسان .

اما با كمال تاسف اكثر مردم تنها در رابطه با دنيا و مسائل مادي فكر پس انداز  نمودن را دارند و از طرق مادي مثل گزاشتن پول در بانگ يا امانت گزاشتن نزد كسي  يا خريد سهام و امثال آن استفاده مي نمايند ؛ در حاليكه راه هاي ذخيره و ايمن شدن نسبت به آينده ؛ منحصر به امور مادي نيست ؛ بلكه راه  ديگري هم وجود دارد كه بمراتب بهتـر و امن تر از طرق مادي ميباشد ؛ زيرا كه در راه هاي مادي ؛ امكان خيانت ؛ انكار نمودن طرف مقابل ؛ ورشكست شدن شركت سهامي يا بانگ و ده ها خطر ديگر وجود دارد  كه هر كدام آنها در صورت اتفاق تمام دارائي پس انداز شده را نابود ميكند .

راه ديگري كه از راه هاي دنيائي بهتر و پر بارتر است ؛ باز كردن حساب پس انداز  در بانگ خداوند مي باشد كه هيچ احتمال خطري وجود ندارد ؛ تا دارائي پس انداز شــده مورد تهديد قرار بگيرد يا نابود شود ؛ بلكه طبق وعدهء خداوند كريم ؛ آنچه نزد او بـه امانت گزاشته شود ؛ موقع برگشتن ده برابر وصد برابر و هزار برابر نيز خواهد شد .

منتها بايد صدقه را آن طور كه خدا از ما مي خواهد و مطابق شرايط آن بپردازيم .

از شرايط مهم صدقه دادن در راه خداوند آنست كه مال يا پول يا هرچيز ديگري را كـه به عنوان صدقه پرداخت مي كنيم ؛ در آن اجازه تصرف داشته باشيم به اين معني كـه چيزي را كه صدقه مي دهيم از حلال تهيه شده باشد؛ كسب و كار حلال داشته باشيم و درآمد ما از حرام نباشد ؛ مثل قماربازي يا خـريد و فروش شراب يا رشوت گرفتــن ي دزدي يا كلاه گزاري يا كار كردن در جايي كه كار در آن جا حرام است و ..... .

و ديگر آنكه صدقه ما چه از صدقات واجبه باشد مثل دادن زكات يا زكات فطره ياغيـر اين دو مورد ؛و چه مستحبه مثل كمكهاي نوع دوستانهء كه دربين افراد خير رايج است در هردو صورت بايد براي قصد تقرب به خداي متعال و جلب رضاي او باشد ؛نه براي شهرت طلبي و نمايش دادن به ديگران و از همه مهمتر آنكه ؛ صدقـه دهنـده حـق منت گزاشتن بر صدقه گيرنده را ندارد و شروط ديگري كه در جاي خودش ذكر شده است .

چون اگر از حرام تهيه شده باشد كه تصرف در آن نيز حرام است  و ثواب صدقه كــه

مترتب نمي شود هيچ ؛ بلكه گرفتاري آخرت را نيز دو برابر خواهد ساخت  و اگر براي نشان دادن به مردم باشد ؛ عمل ريائي حساب شده و باطل است ؛ چنانكه منت گزاشتن نيز موجب بطلان صدقه خواهد شد .

خداونــد متعال مي فرمايد  :

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ (البقرة:264)

اي كساني كه ايمـان آورده ايد بخششهاي تانرا با منت و آزار باطل نسازيد مثل كسيكه مالش را با ريا كاري صدقه ميدهد و بخاطر ريا عملش باطل ميشود و ايمان به خدا و روز واپسين ندارد .

از طرف ديگر ؛ صدقه دهنده صدقه را براي خودش ميدهد ؛ زيرا آنچه از اين عمل براي خودش عايد مي گردد؛ به مراتب بيشتر از مقدار پول يا ماليست كه به نيت صدقه داده است ؛ حال اگر بر صدقه گيرنده منت گزارد يا اورا با گفتن كلماتي ازقبيل چرا تنبلي ر پيشه كرده اي ؛ چرا با اين تن قوي كار نمي كني يا خجالت نمي كشي كــه با اين تنه و توشه گدائي ميكني و .... مورد آزار و اذيت قرار بدهد ؛ معلوم مي شود كه او هرگز اين صدقه را براي خودش پرداخت نكرده است زيرا اگربراي خودش بود ديگري مورد آزار و منت قرار نميداد .

هم چنين كسي كه دوست دارد ديگران از اين كار نيك او مطلع شوند  حتي اگر قصدش ريا هم نباشد ؛ثواب خودش را از بين برده و يا كم ساخته است زيرا صدقه دادن يعني مانت گزاشتن نزد خداوند متعال و كسي كه با خدا معامله مي كند نياز به شاهد ندارد

تا ديگران را متوجه سازد كه او مثلا كاري نموده است  و در موقع لزوم از آنها شهادت بخواهد .

بخاطر همين جهت است كه در روايات وارده از پيامبر و ائمه عليهم السلام ؛ ثوابي كـه براي صدقه مخفيانه بيان شده است به مراتب بيشتر از ثواب صدقهء آشكار است .

ما به عنوان نمونه به يكي از آن روايات اشاره ميكنيم : تصدقوا بالليل فان الصدقـة بالليل تطفئ غضب الرب جل جلاله "  در شب صدقه دهيد زيرا صدقـهء شب غضب پرودگـار ر خاموش ميسازد (1) .

ولي صدقه چه مخفيانه باشد و چه آشكار (درصورتيكه براي ريا و خود نمائي نباشد) موجب جلب منفعت دنيا و آخرت است .

رسول خدا صلي الله عليه واله وسلم فرمود : ان الصدقـة تدفـع ميتـة السوء عـن الانسان " صدقه دادن مرگ بد (مثل مردن ناگهاني يا در اثر تصادف و امثال آن) را از انسان دور مي نمايد (2) .

امام باقر عليه السلام فرمود : البر و الصدقة ينفيان الفقر " نيكوئي و دادن صدقه فقر ر از انسان دور مي سازد (3) .

مام صادق عليه السلام از جد بزرگوارش رسول خدا صلي الله عليه واله وسلم روايت

ــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) بحار الانوار   ج   20   ص   98

(2) بحار الانوار   ج   4   ص   121

(3) كافي   ج   4   ص   2

 

نمود : ان الصدقة تزيد فى المال كثرة " صدقه دادن موجب زياد شدن مال ميشود (1) .

بـه روزگار سلامـت شكستگان درياب كه جبر خاطر مسكين بلا بگـرداند

چو سائل از تو بزاري طلب كند چيزي بده وگر نه ستمگر به زور بستاند

بايد متذكر شد كه مـورد صدقه هميشه مـال نيست  بلكه به غيرمال؛ پـول و طعام نيز تحقق پيدا ميكند مثل راهنمائي و نصيحت كسي كه نياز منـد بـه راهنمائي و نصيحت ميباشد يا برقرارنمودن صلح و آشتي بين دو دوست يا زن و شوهر يا دفاع از مظلوم يا پرخاش نمودن بر ظالم يا ياري نمودن حق و مواردي از اين قبيل .

رسول خدا صلي الله عليه واله وسلم فرمود : افضل الصدقة صدقة اللسان؛ تحقن به الدماء و تدفع به الكريهة و تجر المنغعة الى اخيك المسلم " بالا ترين صدقه ؛ صدقهء زبان است كه با آن خونها حفظ شود و كدورتها مرتفع گردد و نفع و فائـده اي عايـد برادر و خواهر مسلمان تو شود (2) .

 

13- حق قرباني .

وأما حـق الهدى ؛  فأن تخلص بها ألإرادة إلى ربك و التعـرض لرحمته و قبولـه  و

لا تريد عيون الناظرين دونه؛ فإذا كنت كذلك لم تكن متكلفا و لا متصنعا و كنت إنم تقصـد الى الله . واعلـم أن الله يـراد بـاليسير و لا يـراد بالعسيـر ؛  كما أراد بخـلقــه التيسير و لم يـرد بهـم التعسير و كذلك التذلل أولى بـك مـن التـدهقـن لأن الكلفـة  و المؤونـة فى المتدهـقـنين فأما التذلل و التمسكن فلا كلفة فيهمـا و لا مـؤونة عليهم لأنهما الخلقة و هما موجودان فى الطبيعة ؛ و لاقوة إلا بالله .

ترجمه : اما حق قرباني آنست كه هديه اي براي خداي متعال باشد و رحمت و قبول او را در نظر داشته باشي نه ديدن و تعريف نمودن ديگران را ؛پس وقتيكه با اين خلوص در نيت ؛قرباني را انجام دهي؛ تكلف و زحمتي براي تو نخواهد داشت زيرا فقط خدا در آن قصد شده است و بس ؛وبدان كه خداوند قصد ميشود با آسان گرفتن و نه با سخت گرفتن بر خود و ديگران چنانكه خود خداوند نيز بر بندگان خود آسان گرفته  و هرگـز بر آنان سخت نگرفته است .

و سزاوار براي تو در وقت قربان كردن اظهار تذلل و بيچارگي در پيشگاه خداوند است

ـــــــــــــــــــــــــ

(1)   كافي   ج   4   ص   9

(2)   بحار الانوار   ج   13   ص   398

 

نه خود نمائي و خود بزرگ بيني و فخر فروشي بر ديگران ؛زيرا چنين اعمالي نيازمند زحمت و تلاش و مصرف است درحاليكه خود را كوچك تصور كردن و از ارباب منشي دوري نمودن بسيار سهل و آسان بوده و نياز به مقدمات و مصارف ندارد براي اينـكه مطابق با طبيعت انسان است ؛ و قوتي نيست مگر به قوت خداوند متعال .

شرح : گرچه از ظاهر عبارت امام سجاد عليه السلام استفاده مي شود كه مراد از هدي همان قربانيي باشد كه حاجيان در مراسم حج و در من

ي انجام مي دهند؛اما با كمي دقت متوجه مي شويم كه عبارت آن بزرگوار عموميت دارد و شامل هر قرباني اعم از واجب و مستحب و در مني و غير آن مي شود ؛ مثل قرباني نمودن در  روز عيد قربان توسط كساني كه حج مشرف نشده اند ؛ يا براي عقيقه و نذر و امثال آن .

پس از در نظر گرفتن مطلب فوق بايد توجه داشت؛ كه غـرض از تمامي اعمال صالحـه بايد تقرب به خداوند متعال و جلب رضايت او باشد وگرنه عمل از هركه و هرچه باشد ارزش خود را از دست خواهد داد و براي عامـل بايـد قبول شدن عمل مهمتر از هر چيز ديگر باشد زيرا اگر خداوند عمل را نپزيرد ؛ عامل در دنيا و آخرت زيان كرده است .

مسلماً يكي از اعمال صالحه قرباني نمودن براي رضاي خداوند و تقسيم كردن گوشت قرباني بين فقرا و مساكين ميباشد ؛ خصوصا در كشورهاي كه فقر حاكم است و مردم نمي توانند به آساني گوشت تهيه نمايند .

حال اگر كسي تصميم گرفت چنين عمل صالح و خوبي را انجام دهد و عملش هم مورد قبول خداوند متعال واقع شود ؛ بايد اموري را كه امام عليه السلام به آن اشاره فرمود

رعايت نمايد ؛ تا عملش مورد رضا و قبول خداوند واقع شود .

و آن امور عبارت است از : قرباني را براي خدا و بدون ريا انجام دهد  و به اندازه توان و قدرت خود قرباني كند ؛ نه اينكه به خاطر هم چشمي با ديگران و اينكه از كسي پـس نماند ؛ بيشتر از حد توان و قدرتش قدم بردارد كه اين كار ضمـن از بين بـردن اخلاص كلفت و مشقت نيز در پي خواهد داشت .

البته افرادي پيدا ميشوند كـه  براي آنها جهات ظاهري عمل بيشتر از جهات معنوي آن اهميت دارد ؛ به همين لحاظ كو شش ميكنند كه از كسي عقب نمانند تا تنها نام آنها  بر زبانها باشد و بس .

اما بايد به اين نكته توجه داشته باشيم كه ارزش عمل به كيفيت و چكونگي آنست نـه كميت و مقدار آن كه اگر خداوند پزيرفت كم زياد خواهد شد و اگر نپزيرفت زياد هيـچ شده و ازبين خواهد رفت .

هم چنان تكلف و خود سازي از نظر اسلام و عقل مردود است و اگر كسي ازين طـريق به نام و شهرت برسد ؛دوام نخواهد داشت و روزي حقيقت براي اطرافيان و كساني كه با او ارتباط دارند روشن خواهد شد ؛پس چه بهتر كه انسان با خودش و خدايش از در راستي و صداقت وارد شود و هيچ وقت كمرش را زير بار سنگين تكلفات بيجا و غلط خم نسازد كه كسب رضاي خداوند و جلب رحمت او نياز به تكلف وسخت گرفتن ندارد و خداوند نيز برما سخت نگرفته است بلكه در قران كريم مي فرمايد:

وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ

(

الحج:78)

" در دين مقدس اسلام حرج و زحمتي كه بالاتر از طاقت شم باشد تشريع نشده است .

پى‏نوشتها:‌

---

1 . مشكل
2 . مشكل
3 . مشكل
4 . مشكل
5 . مشكل
6 . مشكل
7 . مشكل
8 . مشكل
9 . مشكل
10 . مشكل
11 . مشكل
12 . مشكل
13 . مشكل
14 . مشكل
15 . مشكل
16 . مشكل
17 . مشكل
18 . مشكل
19 . مشكل
20 . مشكل
21 . مشكل
22 . مشكل
23 . مشكل
24 . مشكل
25 . مشكل
26 . مشكل
27 . مشكل
28 . مشكل
29 . مشكل
30 . مشكل
31 . مشكل
32 . مشكل