اسم من ((پرتغال )) است ! پوست را شاداب مى كنم و جلوگيرى چين و چروك خوردن آن هستم .
مانع فساد و لخته شدن خون مى شوم .
استخوان را محكم مى كنم .
و شما مى توانيد اكسير جوانى را در من جستجو كنيد...
در فارسى مرا پرتغال مى نويسند و پرتاغال مى خوانند و اين به علت آن است كه اسم مادرى من ((پرتاگال )) مى باشد، لقب من سلطان مركبات است ، داراى ويتامين هاى ب - پ و ث هستم و مقدارى هم جوهر زردك كه در كبد تبديل به ويتامين ((آ)) مى شود دارم . و اين جوهر در انواع رنگين من مثل پرتغال قرمز كه به آن خونى مى گويند زيادتر است . انواع ترش ‍ - شيرين و ميخوش دارم و هر قدر رسيده تر باشم ، و روى درخت بيشتر بمانم ، شيرين تر مى شوم - ترشى من بيشتر از نوع ترشى سيب است ، و جوهر ليمو خيلى كم ، يعنى در حدود دو درصد دارم . در گذشته عده اى از پزشكان عقيده داشتند كه ترشى ما مركبات مثل ساير ترشى ها املاح بدن را از بين برده ، و باعث كرم خوردگى دندان و سستى استخوان مى شويم ، ولى غذاشناسان اين عقيده را رد كرده ، و ثابت نمودند كه ما برعكس عمل كرده ، و باعث محكمى استخوان ها هستيم ، زادگاه اوليه من چين است و چون اين كشور به وسيله يك ديوار ضخيم خود را از ساير كشورهاى جهان جدا كرده بود، كسى از وجود من اطلاع نداشت ، ولى بعد از جنگ هاى صليبى مرا به اروپا آوردند. ولى تا صد سال پيش به ايران نيامده بودم و به همين جهت در كتب قديم ايرانى ، نامى از من برده نشده است .
اكسير جوانى يعنى ويتامين ((پ )) در من زياد است و اكثر هنرپيشگان لطافت و شادابى خود را به وسيله من حفظ كرده بود پس از مرگش معلوم شد روزى دوازده عدد پرتقال مى خورده است . من از فساد خون و لخته شدن آن جلوگيرى مى كنم ، و به علت داشتن ويتامين ((ث )) و املاح آن از رقيق شدن آن ممانعت مى نمايم . آب من براى اطفال شير خوار - براى پيران - براى كسانى كه از بستر بيمارى برخاسته اند نه تنها مفيد مى باشد بلكه يكى از غذاهاى ضرورى به حساب مى آيد. به خانم ها توصيه كنيد كه براى پاك كردن آرايش صورت خود هميشه از آب من استفاده نمايند تا هيچگاه مبتلا به چين و چروك نشده نرمى و لطافت خود را براى هميشه حفظ نمايند. در زمستان كه بدن انسان عرق نكرده و خون ترش مى شود، من و ساير مركبات ، ارزنده ترين هديه ى طبيعت به حساب مى آييم . در گذشته كه ميوه هاى ما مركبات به حد كافى در دسترس عموم نبود، پيشينيان مجبور بودند در اواخر زمستان حجامت نموده و از ترشى خون بكاهند ولى از مواقعى كه به علت سريع شدن وسايل حمل و نقل همه به ما دسترسى پيدا كرده اند، حجامت از بين رفته و كمتر كسى به آن توجه پيدا مى كند.

اسم من نارنگى است و انواع و اقسام شيرين و ترش بزرگ و كوچك به اندازه يك فندق تا برابر يك گرمك دارم . خواص من مثل ساير مركبات است و علاوه بر عناصر مفيدى كه آن ها دارند، مقدارى هم شبه كلر، برم در من ديده مى شود و به همين جهت در لطيف كردن پوست دست و صورت ، بهتر از ساير برادرانم عمل مى كنم و نوع شيرين من در تسكين اعصاب اثر بيشترى دارد. عده اى مرا به جاى پرتقال سلطان مركبات و شاه ميوه ى زمستانى مى نامند.
تو سرخ
آنچه به نام تو سرخ در شمال ايران به عمل مى آيد، نوعى ميوه ى مركب است كه خواص آن شبيه ساير مركبات بوده ، و طرفداران زيادى ندارد. ولى اخيرا در جنوب ايران يك گياه ديگر كاشته اند كه در خوزستان به ((حسينقلى خانى )) معروف بوده و در تهران به نام ((گرى پروت )) به فرش مى رسد. اين گياه را در زبان خارجى ((پامپلوس )) مى نامند، خوردن آب آن به عنوان اشتها آور و مقوى معده و قلب به كار مى رود.
باب بار تو
در بلوچستان به من باب بارتو مى گويند. نوعى از خانواده ى مركبات هستم كه هسته من لعاب زيادى مثل تخم كتان دارد، و براى نرم كردن سينه بسيار مفيد مى باشم .
ساير منافع مركبات
آنچه گفته شد مختصرى از فوايد بى شمار خانواده ى ما بود، از دوستان وفادار انسان هستيم . سلامت و جوانى را براى شما پايدار مى سازيم ، و از پوست ما اسانسى معطر مى گيرند كه ضد عفونى كننده بوده ، و در ساختن ادوكلن و مرهم هاى ضد زخم به كار مى رود.
اسانس ما قادر است بزرگترين دشمنان بشر را كه ميكروب هاى ديفترى ، منژيت و حصبه مى باشد نابود سازد - از پوست خارجى ما نيز براى معطر كردن غذا و شربت هاى دارويى و غير دارويى ، ترشى ها و مرباها و غيره استفاده مى كنند و در نزد ايرانيان رسم است كه پوست ما را در كنار منقل يا بخارى مى گذارند تا محيط خانه را معطر سازيم . تلخى كه در ميوه هاى بعضى از انواع ما مثل ترنج و دارابى مى بينيد، يكى ديگر از محسنات ما مى باشد. زيرا اين تلخى مربوط به يك ماده ى مؤ ثر است كه اشتها را باز مى كند و به همين جهت است كه غذاشناسان توصيه مى كنند، هميشه ما را قبل از غذا ميل نماييد تا معده ى شما را براى قبول و هضم آن آماده سازيم . خلال نارنج را با سنبل الطيب دم كرده ، و صبح بجاى چاى نوش جان كنيد تا قلب و اعصاب شما تقويت شود.
رب نارنج كه در اثر جوشاندن و غليظ كردن آب نارنج بدست مى آيد نه تنها يك چاشنى خوب براى ترش كردن غذاها است ، بلكه يك مرهم ضد زخم ضد انگل و ضد ميكرب مى باشد و در گذشته كچلى را با آن معالجه مى كردند. اگر ناخن شما سست و شكننده است چند روز، روزى دو مرتبه روى آن رب نارنج بماليد و بعد مشاهده كنيد كه چگونه سخت و محكم مى شود. اگر به نارنج دسترسى نداريد، مى توانيد با آب ليمو و با آب نارنج استفاده كنيد - براى از بين بردن چربى پوست و موهاى خود نيز مى توانيد از رب يا آب ميوه ى ما استفاده نماييد، ولى براى چربى سر انسان كه مقدمه ى طاسى است ، بايستى حتما از رب نارنج بهره مند شويد و بگذاريد مدتى بماند، روى پوست خشك شود و بعد آنرا با آب نيم گرم پاك نماييد - براى پاك كردن لكه هاى قرمز و سياه كه روى پوست و صورت و بدن شما پيدا مى شود، بهتر آن است كه به رب نارنج نمك زده و روى آنها بماليد و بگذاريد تا خوب خشك شود، براى نرم كردن دست و صورت و از بين بردن گوشتهاى زيادى ، باز هم به سراغ رب نارنج و بدل آن ليمو برويد. مخلوطى از آب ليمو و گليسيرين و چند قطره آمونياك نيز براى اين كار تجويز شده است . به كودكان خود توصيه نماييد كه هفته اى دو بار دندان هاى خود را با مضمضه كردن آب ليمو تميز كرده و بعد مسواك بمالند تا دندان هاى آنها دچار كرم خوردگى نشود. براى از بين بردن زگيل بايستى نوع ترش مرا با پوست و هسته در سركه خيساند و بعد آنرا له كرده روى زگيل گذاشت تا كم كم از بين برود اگر آب تصفيه شده در دسترس نداريد، آسان ترين راه براى ضدعفونى كردن آن افزودن چند قطره آب ليمو ترش ‍ است ، هيچگاه ماهى نخوريد مگر آن كه قبلا روى آن چند قطره آب ليمو يا آب نارنج بچكانيد. در اروپا معمولا صدف هاى دريايى را همراه با نوع ترش ‍ ما مى فروشند و در اين مورد دانشمندى اظهار نظر كرده و گفته است : سم را با ضد سم همراه مى فروشند. آب ليمو مسموميت غذايى را كم مى كند و از فساد مواد خوراكى جلوگيرى مى نمايد - به آب هويج چند قطره آب ليمو بزنيد، تا طعم گس و علفى آن از بين برود. وقتى زالو در بيخ گلوى كسى چسبيد، دستپاچه نشويد، يك ليوان آب ليمو به او بدهيد و بگوييد جرعه جرعه بنوشد تا زالو كنده شود. آب ما خانواده ى مركبات ادرار را زياد مى كند و كليه و مثانه را زهكشى مى نمايد، استفاده از آب انواع ما براى رژيم لاغرى اثرى بسيار مطمئن و بى ضرر دارد. براى مبارزه با انگلهاى معده و روده ، بايستى يكى از ميوه هاى ما را با پوست له كرده ، و بعد در شربت عسل خيس نموده و بعد در صافى ريخته و با فشار شيره ى آنرا گرفت و شب ، قبل از خواب نوشيد. براى جلوگيرى از خون دماغ پنبه را با آب ليمو ترش يا نارنج آغشته كرده ، و در سوراخ ‌هاى دماغ بگذاريد تا خون بند آيد، با آب انواع ترش ما مى توانيد لكه هاى سبز و مركب را از روى لباس پاك كنيد - آب ليمو شيرين دوام ندارد، اين نقص برطرف خواهد شد. مخلوط دو برابر آب ليمو شيرين با يك برابر آب ليمو ترش نوشابه اى گوارا و مفيد است و بهترين دارو براى معالجه مبتلايان به امراض عفونى است . اين نوشابه ترشى چندانى ندارد، و براى معده و روده هاى مجروح هم مضر نمى باشد. ليموهاى آبى كه در جهرم و جنوب ايران به عمل آمده ، و براى گرفتن آب ليمو مصرف مى شود، با ليمو ترش فرق دارد، ولى منافع آنها يكسان است ، اگر در اثر خوردن انواع ميوه هاى ما در معده احساس ناراحتى كرديد، و يا مبتلا به دل درد، و درد پهلو شديد نترسيد و چند روز مرتبا به خوردن آن ادامه دهيد و بدانيد به علت داشتن مواد راديو اكتيو امراض خفته را بيدار مى كنيم و بعد آن ها را معالجه مى نماييم و نيز مى توانيم سموم بدن را از گوشه و كنار عضلات خارج كرده ، و از بين ببريم . ليمو عمانى نوعى ليمو ترش است . كه در عمان به عمل مى آيد و بهترين چاشنى براى غذاهاى مختلف است . براى معالجه گواتر سمى و كوچك كردن غده ى سيب آدم بهترين وسيله ضماد كوبيده ى پوست پرتقال و ليمو است .

اسم من در فارسى ((نارنگ )) بوده و اعراب آنرا معرب كرده نارنج خوانده اند عده اى را عقيده بر آن است كه من از زمان بسيار قديم در ايران مخصوصا سواحل درياى مازندران وجود داشته ام ، داراى عناصر مفيدى كه در ليمو و پرتقال ذكر شده بوده ، و همانند آن ها سودمند مى باشم . بعلاوه بر آب من يك ماده ى صمغى و لعابى وجود دارد كه مرا بين مركبات ممتاز كرده ، و به علت همين مواد است كه ترشى من براى اعصاب ضرر ندارد و براى سرفه و سينه درد نافع است . براى معالجه من كم و ناچيز است . اگر مبتلا به درد سينه و سرفه هستيد، يك عدد نارنج را از ميان دو قسمت كرده كمى نبات كوبيده و كمى نشاسته روى آن بپاشيد، و بعد آن را روى آتش ‍ بگذاريد تا يكى دو جوشى بزند بعد آن را بمكيد و ببينيد چگونه سينه ى شما را نرم كرده و اخلاط آن را خارج مى كند. نوشيدن آب من مخلوط با شكر، مسهل الصفرا و مسكن فشار آن است . فشار خون را كم مى كنم . زياده روى در خوردن من كبد را ضعيف مى كند و مخصوصا اگر ناشتا خورده شوم . ولى اگر آب مرا مخلوط با عسل ميل نماييد، از زيان آن خواهيد كاست . پوست ميوه ى من كه به صورت خلال نارنج مصرف مى شود، نشاطآور و مقوى قلب و معده است و خوردن ده گرم خشك كرده ى آن كه كوبيده و با آب ميل نماييد، از استفراغ و دل بهم خوردگى جلوگيرى مى كند و انگلهاى معده و روده را از بين مى برد. ضماد آن با سركه روى شقيقه از سر درد جلوگيرى مى نمايد. از استفراغ و دل بهم خوردگى جلوگيرى مى كند و انگلهاى معده و روده را از بين مى برد. ضماد آن با سركه روى شقيقه از سردرد جلوگيرى مى نمايد. ضماد پخته ميوه كامل من كه پوست و مغز و هسته را با هم باشند، جهت جرب و خارش و جوش هاى جلدى و نرم كردن پوست بدن و موى سر بى نظير مى باشد. من زايمان را آسان مى كنم و پادزهر سم عقرب و ساير حشرات مى باشم . اثر ضدعفونى كننده و ميكروب كشى من زياد بوده ، و پيشينيان مرا ضد طاعون و وبا مى دانستند، و نيز براى كسانى كه در اثر تنفس در هواى كثيف ، دچار خفقان شده اند نافع است . تخم من پادزهر سم حشرات مى باشد. بوييدن شكوفه من كه به بهار نارنج معروف است مقوى دماغ بوده و درمان زكام است .
عرق بهار نارنج
آب مقطر شكوفه ى من كه نامش عرق بهار نارنج است ، مقوى جسم و روح مى باشد، دماغ را باز مى كند و آن را تقويت مى نمايد - درمان بى خوابى هاى عصبى است ولى زياده روى در خوردن و بوييدن آن خود بى خوابى ايجاد مى نمايد در بيمارى هاى سينه و قلب تجويز مى شود. به مبتلايان به غشى توصيه كنيد كه هميشه يك شيشه بهار نارنج در خانه داشته باشند و هنگام ناراحتى از آن كمى بنوشند براى رفع قولنج و تقويت اشتها و قواى جوانى نافع است ، آروغ و سوزش هاضمه را تسكين مى دهد، مخلوط عرق بهار نارنج و آب كرفس به مقدار مساوى جهت استخراج سنگ هاى كليه و مثانه و خرد كردن آنها بسيار مفيد مى باشد. سابقا براى باز شدن عادت ماهانه زنان ، مقدارى از آن را به پنبه يا پشم آغشته و استعمال مى نمودند. عرق بهار نارنج زود فاسد مى شود و كپك مى زند، و بايستى هميشه آن را تازه تهيه كرده و در شيشه هاى تيره رنگ حفظ نمود ايرانيان قديم آنرا در ظروف مسى سر بسته نگاهدارى مى كردند و بخوبى مى دانستند كه نور آن را فاسد مى كند.
گذاشتن بهار نارنج مانند پوست آن در كمد لباس ، مانع بيد زدن آن ها است ، مرباى بهارنارنج مقوى معده است ، دم كرده بهار نارنج ضد تشنج بوده ، سكسكه را تسكين مى دهد، خوردن دو مثقال آن ضد سم غذايى است . مرباى بهار نارنج كليه خواص عرق آن را دارد.