ـ امـام عـلـى (ع ): بدانيد كه آنچه بدان مكلف شده ايد, اندك است و ثوابش بسياراگر براى ستم و تـجـاوز كـه خداوند از آنها نهى فرموده است كيفرى ترسناك هم نبود, بازپاداش خوددارى از آنها چندان بزرگ است كه ترك آنها را بهانه اى لازم نيست .

ـ خداى سبحان , بندگان خود را فرمان داده است , در حالى كه آنان مختارند وبازشان داشته است براى اين كه به آنان هشدار داده باشد و تكليف آسان فرموده وتكليف دشوار نداده است و كار اندك راپـاداش فـراوان مـى دهـد, نه با زور نافرمانى مى شود و نه با اكراه و اجبار فرمانبرى پيامبران را به بـازيچه نفرستاد و براى بندگان بيهوده كتاب آسمانى نازل نكرد و آسمانهاو زمين و آنچه را ميان آنهاست به باطل نيافريد ((اين گمان كسانى است كه كفرورزيدند پس واى بر كافران از آتش )).
ـ بدانيد كه خداوند آنچه را برپيشينيان شما نپسنديده , بر شما نيز هرگزنخواهد پسنديد و آنچه را بـر آنـان پـسنديده هرگز براى شما ناپسند نخواهد دانست بلكه شما (همگى ) در پى نشان وردپاى آشكارى حركت مى كنيد و آنچه مى گوييد, بازتاب سخنانى است كه پيشينيان شما گفته اند.
عـلامـه طـباطبائى رضوان اللّه عليه , تحت عنوان ((بحثى فلسفى در چگونگى پديد آمدن تكليف واستمرار آن )), مى نويسد.
در ضـمـن بـحـثهاى مربوط به نبوت و نحوه پديدآمدن شرايع آسمانى در اين كتاب , گفتيم كه هـريـك از انـواع مـوجـودات داراى غـايـتـى كمالى هستندكه رو به سوى آن دارند و با رفتارها و حـركـتـهـاى وجـودى مـتـنـاسب با هستى خويش , به سمت آن درحركتند و تا به آن نرسند آرام نـمـى گـيـرنـد, مگر اين كه مانعى پيش آيد و نگذارد آن نوع به آن غايت كمال برسد مانند اين كه درخـت , بـه سـبـب دچار شدن به آفات , پيش از رسيدن به غايت وجوديش از رشدو نمو باز ايستد همچنين در آن مباحث گفتيم , كه محروم شدن از رسيدن به غايات و اهداف , درحقيقت , دامنگير افـراد خـاصى از انواع موجودات مى شود و خود نوع , از حيث نوعيتش , دچار اين وقفه و محروميت نمى شود.
هـمـچـنـين گفتيم , كه انسان ـ كه يكى از انواع موجودات مى باشد ـ داراى غايتى وجودى است كـه جـز از طـريـق اجـتـمـاع مـدنى به آن غايت نمى رسددليلش هم مجهز شدن وجود اوست به ويـژگيهايى كه به سبب آنها به ديگر افراد نوع خود نيازمنداست , ويژگيهايى چون نر و مادگى و عواطف واحساسات و نيازهاى فراوان و انبوه .

تـحـقـق يـافـتن اين اجتماع و شكل گرفتن جامعه انسانى , افراد اين جامعه را به داشتن مقررات وقوانينى نيازمند مى كند كه با احترام نهادن به آنها و به كار بستن اين قوانين كارهاى پراكنده آنها نـظـم وسـامـان مـى پذيرد و اختلافات گريز ناپذير ايشان برطرف مى شود و هر فردى در جايگاه شـايـسـتـه خودقرار مى گيرد و با اين مقررات و قوانين سعادت وكمال وجودى خويش را فراهم مـى آورد اين احكام و قوانين كاربردى , در حقيقت , برخاسته ازنيازهايى است كه خصوصيت وجود انسان و خلقت ويژه او, به سبب برخوردارى از تجهيزات جسمى وروحى , آنها را اقتضا مى كند كما ايـن كه خصوصيت وجود و خلقت او با خصوصيات علل و اسباب كل هستى كه وجود انسان را پديد مى آورد, ارتباط دارد.
ايـن اسـت مـعـنـاى فـطـرى بـودن ديـن , يـعـنى دين مجموعه احكام و قوانينى است كه وجود تـكوينى انسان به سوى آنها راهنمايى مى كند به عبارت ديگر, روشها و قوانينى است كه كل هستى آنـهـا رااقـتـضـا مـى كند از اين رو, اگر اين احكام و قوانين رعايت شوند, جامعه انسانى را درست مى كند وافراد جامعه را به غايت وجودى و كمال مطلوب مى رساند اما اگر رها شوند و به كار بسته نشوند,دنياى انسانى را تباه مى كنند و با نظام حاكم بر كل هستى تعارض و تضاد پيدا مى كنند.
اين احكام و قوانين , خواه به رفتارهاى اجتماعى مربوط باشند, كه باعث اصلاح وضع جامعه و نظم و سـامـان بـخـشـيـدن بـه آن مـى شـونـد و خـواه عبادى باشند كه انسان را به كمال غايى او در زمـينه شناخت و پاك زيستن در يك جامعه پاك و صالح مى رسانند, در هر حال مجموع اين قوانين اجتماعى و عبادى را, انسان بايد تنها از طريق نبوتى الهى ووحيى آسمانى دريافت كند.
بـا تـوجـه بـه ايـن اصـول و مـبـانى , كه قبلا در مباحث مربوط به نبوت و نحوه پديد آمدن شرايع آسـمـانى توضيح داده ايم , روشن مى شود كه تا وقتى انسان دراين زندگى دنيوى به سر مى برد ـ خواه ناقص باشد وهنوز به مرحله كمال وجودى نرسيده باشد و خواه در مرتبه علم و عمل به كمال رسـيـده باشد ـ تكليف الهى پيوسته با انسان هست و برايش لازم مى باشدنياز او به اين تكاليف , در صـورتـى كه انسان ناقص باشد و به كمال مطلوب نرسيده باشد, روشن است واگر كامل باشد, باز هم به تكليف الهى نيازمند است ,زيرا معناى كمال انسان , اين است كه در بعد علمى وعملى ملكات فـاضـلـه اى بـرايش حاصل شود كه ازآنها رفتارهايى اجتماعى سر زند كه با جامعه سازگارباشد و مـوجـب اصـلاح آن شـود و همچنين باعث دست يافتن به كمال شناخت و معرفت و صدوراعمال عـبـادى مـتـنـاسـب بـا آن شـنـاخـت شود, به همان نحوى كه عنايت الهى كه انسان را به سوى سعادتش رهنمون مى شود, اقتضا مى كند.
پـيـداسـت كـه تجويز برداشته شدن تكليف ازانسان كامل , ملازم است با تجويز تخلف او از احكام و قـوانـيـن و ايـن خـود در بـعـد رفـتارهاى اجتماعى , به فساد جامعه مى انجامد كه با عنايت الهى سـازگـارنـيـسـت و در بعد عبادات موجب تخلف ملكات ازآثارشان مى شود, زيرا افعال (عبادى ) مـقـدماتى هستند كه زمينه را براى پيدايش ملكات فراهم مى آورند و هر گاه اين ملكات به وجود آمـدند, اين افعال به آثار آنها تبديل مى شوند كه به نحو تخلف ناپذيرى از اين ملكات (فاضله ) صادر مى شوند.
از اين جاست كه نادرستى اين توهم آشكارمى شود, كه غرض از تكليف كامل كردن انسان ورساندن او بـه غـايت وجوديش مى باشد بنابراين ,وقتى انسان به كمال مطلوب خود رسيد, ديگر باقى بودن تكليف معنا ندارد.
عـلـت نـادرسـتـى و بـطـلان ايـن تـوهـم , ايـن است كه تخلف انسان از تكليف الهى , هر چند در زمـيـنـه رفتارهاى اجتماعى به كمال رسيده باشد, جامعه را به تباهى مى كشاند و اين خود موجب ابـطـال عـنـايت الهى نسبت به نوع انسان مى شود در زمينه عبادت نيز, اين تخلف , مستلزم تخلف ملكات از آثارآنهاست و اين جايز نيست , زيرا اگر تخلف ملكات از آثارشان جايز باشد, مستلزم ابطال مـلـكه است واين نيز با عنايت الهى سازگار نيست آرى , ميان انسان كامل و غير كامل در سر زدن افـعـال از آنـهـا يـك فرق هست و آن اين كه انسان كامل , به علت راسخ ‌بودن ملكه در وجود او, از مخالفت مصون است , اماانسان ناكامل چنين مصونيتى ندارد.

خداوند هر كسى را به اندازه توانش تكليف مى دهد.