ـ حـمـزه و مـحـمـد پـسران حمران : باجماعتى از دوستان جليل القدر امام صادق (ع )خدمت آن حـضرت جمع شديم حمران بن اعين نيز در ميان ما بود ما غرق در بحث و مناظره شديم و حمران ساكت بود و چيزى نمى گفت حضرت به او فرمود : چرا تو سخن نمى گويى ,حمران ؟
عرض كرد : سـرورم , بـه جـان خـودم سـوگند خورده ام كه در مجلسى كه شما هستيدسخنى نگويم حضرت فرمود : من به تو اجازه دادم صحبت كنى , حالا سخن بگو.
ـ امـام صـادق (ع ) ـ در پـاسـخ بـه طـيـار كه پرسيد آيا مناظره كردن با مردم ناخوشاينداست ؟
ـ : صـحـبـت هـاى امثال تو ناخوشايندنيست كسى كه هرگاه به پرواز درآيد به خوبى هم فرود آيد و هرگاه بنشيند به خوبى به پروازدرآيد كسى كه چنين قدرتى داشته باشد مامناظره كردن هاى او را ناخوش نداريم .

ـ عـبدالاعلى به امام صادق (ع ) عرض كرد:من با مردم بحث و مناظره مى كنم , ولى مردم اين كار را بـر مـن خرده مى گيرند حضرت فرمود :مناظره كردن براى كسى چون تو كه مى نشيند وسپس پـرواز مـى كـنـد (در مـنـاظـره و بـحـث مـحـكوم ومغلوب نمى شود) خوب است , اما براى كسى كه مى نشيندوديگربه پروازدرنمى آيدخوب نيست .

ـ امـام صـادق (ع ) ـ بـه ابـوجـعفر احول ـ : ازابن طيار چه خبر؟
عرض كردم : از دنيا رفت حضرت فرمود : خداوند رحمتش كند خداوندرحمت و خرمى به او برساند, چرا كه وى از مااهل بيت دفاع مى كرد.
ـ امـام عـلى (ع ) ـ در سفارش به كميل ـ :اى كميل , در ميان هر طبقه اى از مردم گروهى هستند كـه از ديگران برتر و ارجمندترند پس , ازبحث و مناظره كردن با گروه هاى پست و دون پايه آن ها پرهيز كن و اگر سخن ناخوشايندى به تو گفتند, بردبارى كن و از كسانى باش كه خداوند متعال در وصـف ايـشـان فـرموده است :((و هرگاه نادانان ايشان را طرف خطاب قراردهند, به ملايمت پاسخ مى دهند)).
ـ امـام بـاقـر(ع ) ـ دربـاره آيه ((و داود وسليمان را (يادكن ) هنگامى كه درباره آن كشتزار داورى مـى كـردنـد)) ـ : آن هـا داورى نـكـردنـد, بـلكه بحث و مناظره مى كردند ((پس آن را به سليمان فهمانديم )).
ـ از اسـيـدى و مـحمد بن مبشر منقول است كه عبداللّه بن نافع ازرق مى گفت : اگر بدانم كه از شـرق تـا غرب عالم كسى هست تا با من بحث كند كه على نهروانيان را به حق كشت و درحق آنان سـتـم نكرد, بر مركب خويش مى نشستم و (براى بحث ) پيش او مى رفتم به او گفتند : اگرفرزند عـلـى بـاشـد چه ؟
گفت : مگر در ميان فرزندان او عالمى هست ؟
گفتند : اين اولين نشانه نادانى تـوسـت , مـگـر مـى شود در ميان آنان عالم وجود نداشته باشد؟
گفت : در حال حاضر,عالم آن ها كيست ؟
گفتند : محمد بن على بن الحسين بن على (ع ) عبداللّه با بزرگان و دلاوران از ياران خود بـه قصد ديدار با امام باقر(ع ) به راه افتاد و وارد مدينه شد و از حضرت باقر اجازه شرفيابى خواست بـه حـضرت عرض كردند :عبداللّه بن نافع آمده و اجازه شرفيابى مى خواهد حضرت فرمود : او كه شـب و روز از مـن و پـدرم بيزارى مى جويد, با من چه كار دارد؟
ابوبصيركوفى عرض كرد : فدايت شـوم , ايـن مـرد گفته است كه اگر بداند از شرق تا غرب عالم كسى باشد كه با او بحث كند على نـهـروانـيان را به حق كشت و در حق آنان ستم نكرده حاضرم براى بحث پيش او بروم امام باقر(ع ) فـرمـود : فكرمى كنى براى مناظره پيش من آمده است ؟
ابوبصير عرض كرد : آرى حضرت فرمود : اى غلام , برو و بار و بنه او را پايين بياور و به وى بگو : فردا كه شد نزد ما بيا صبح روز بعد, عبداللّه بن نافع با بزرگان اصحابش آمد و امام باقر(ع )در پى كليه فرزندان مهاجران و انصار فرستاد وهمه را جمع كرد و آن گاه در حالى كه دو جامه گلى رنگ پوشيده بود و مانند پاره اى ماه مى درخشيد به مـيان مردم آمد و رو به آنان كرد وفرمود : سپاس و ستايش خداوندى را كه مكان وكيفيت و زمان را آفريد سپاس و ستايش خداوندى را كه ((او را چرت و خواب فرانمى گيرد و آن چه در آسمان ها و زمـيـن اسـت ازآن اوست )) و گواهى مى دهم كه معبودى جز اللّه نيست (يگانه است و بى انباز) و گواهى مى دهم كه محمد بنده و فرستاده خداست و او را برگزيدو به راهى راست رهنمونش شد سـپاس وستايش خداوندى را كه با نبوت خويش ما را كرامت بخشيد و ولايتش را ويژه ما گردانيد اى گـروه فـرزنـدان مـهـاجـران و انصار, هريك از شمامنقبتى از على بن ابى طالب (ع ) مى داند برخيزدو بگويد.
مـردم بـرخاستند و يكايك آن مناقب رابازگو كردند عبداللّه گفت : من خود اين مناقب را از قول اينان روايت مى كنم اما على بعد ازواگذاردن حكميت به دو حكم كافر شد حضارهمچنان مناقب عـلـى (ع ) را بـرشـمـردند تا به حديث خيبر رسيدند كه پيامبر فرمود : ((فردااين پرچم را به دست مـردى مـى سـپـارم كـه خدا ورسول او را دوست مى دارد و خدا و رسولش نيزاو را دوست دارند, مهاجمى ناگريزنده است و برنمى گردد تا خداوند به دست او فتح را نصيب فرمايد)) امام باقر(ع ) به او فرمود : درباره اين حديث چه مى گويى ؟
عبداللّه گفت : حقيقت دارد و ترديدى در آن نيست اما على بعدا كافرشد.
امام باقر(ع ) به او فرمود : مادرت به سوگت بنشيند, به من بگو كه در آن روزى كه خداوندعزوجل عـلـى بن ابى طالب را دوست مى داشت مى دانست كه او نهروانيان را خواهد كشت يانمى دانست ؟
ابـن نافع گفت : دوباره بپرس امام باقر(ع ) فرمود : به من بگو كه در آن روزى كه خداوند عزوجل عـلى بن ابى طالب را دوست مى داشت , مى دانست كه او نهروانيان را خواهدكشت يا نمى دانست ؟
ابـن نافع گفت : اگربگويم : نه كافر شده ام لذا گفت : مى دانست حضرت فرمود : در اين صورت آيـا خدا او رادوست داشت براى اين كه به طاعتش عمل كنديا براى اين كه به معصيت و نافرمانى او؟
گـفـت :بـراى ايـن كـه بـه طـاعـت و فرمان او عمل كندحضرت باقر فرمود : پس برخيز كه شـكـسـت خـوردى ابـن نـافـع بـرخاست در حالى كه مى گفت : ((تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه (شب ) بر شما نمودار شود)) خدا بهتر مى داند كه رسالت خود را در كجا قرار دهد.
ـ امام باقر(ع ) در پاسخ به سؤال از آيه ((و براى آنان مثل بزن داستان مردم آن شهرى را كه رسولان بدان جا آمدند آن گاه كه دو تن سوى آنان فرستاديم ولى آن دو را دروغزن پنداشتند تا با فرستاده سـومـين آنان را تاييدكرديم پس رسولان گفتند : ما به سوى شما به پيامبرى فرستاده شده ايم )), فرمود : خداوند دومرد به سوى مردم شهر انطاكيه فرستاد و آنان براى مردم چيزهايى (و سخنانى ) آوردنـد كـه بـرايشان نا آشنا و بيگانه بود لذا بر آن دو خشم گرفتند و آن ها را دستگير و در بتكده زنـدانـى كـردنـد خـداونـد رسـول ديـگرى فرستاد و او واردشهر شد و گفت : مرا به كاخ پادشاه راهـنـمـايى كنيد وقتى بر درگاه پادشاه ايستاد, گفت : من مردى هستم كه در بيابانى روزگار خود را به عبادت مى گذراندم , اما علاقه مند شدم كه خداى پادشاه را بپرستم سخن او را به گوش پادشاه رساندند شاه گفت : او را به خانه خدايان (بتكده ) ببريد آن مرد را به آن جا بردند او يك سال بـا دو يـار خود در آن جا ماند و به آن دوگفت : با مهارت و هوشيارى است كه مى توان مردى را از دينى به دين ديگر درآورد چرا ازراه مدارا وارد نشديد سپس به آن ها گفت :چنان وانمود كنيد كه مـرا نمى شناسيد آن گاه او رابه حضور پادشاه بردند پادشاه به او گفت :شنيده ام كه تو خداى مرا مـى پـرسـتيده اى از اين پس تو برادر من هستى , حالا بگو چه مى خواهى ؟
مرد گفت : پادشاها, من حـاجتى ندارم , اما در معبد خدايان دو مرد ديدم آن ها چه كرده اند؟
پادشاه گفت : اين دو مرد نزد مـن آمـده انـد و مـى گـويـنـد ديـن من باطل است و مرا به سوى خدايى آسمانى دعوت مى كنند مردگفت : پادشاها, مناظره اى نيكو (و منطقى )ترتيب دهيد, تا اگر حق با آن دو بود ما پيروآن ها شويم و اگر حق با ما بود آن ها به دين وآيين ما درآيند.
پـادشاه در پى آن دو نفر فرستاد چون بر اووارد شدند دوست آن دو به ايشان گفت : شمابراى چه آمـده ايـد؟
گفتند : آمده ايم تا به عبادت و پرستش خداوندى دعوت كنيم كه آسمان ها وزمين را آفـريـده و آن چـه بخواهد در زهدان هامى آفريند و آن را به دلخواه خود شكل مى دهدو درختان و ميوه ها را مى روياند و از آسمان باران مى فرستد.
او بـه آن دو گـفـت : آيـا ايـن خـداى شـمـا كه به او وعبادتش دعوت مى كنيد, اگر نابينايى را بياوريم مى تواند بينايش گرداند؟
گفتند : اگر از او تقاضاكنيم اين كار را بكند و او بخواهد البته چـنـيـن مـى كند آن مرد گفت : پادشاها, شخص نابينايى را كه هيچگاه بينايى نداشته است , برايم بـيـاوريـدچـنـيـن شـخـصى را آوردند به آن دو گفت : ازخدايتان بخواهيد بينايى اين مرد را به اوبـرگـردانـد آن دو بـرخاستند و دو ركعت نمازخواندند, ناگهان هر دو چشم آن نابينا باز شد و به آسمان مى نگريست آن مرد گفت : پادشاها,نابيناى ديگرى بياوريد ديگرى را آوردند خودآن مرد سجده اى كرد و سپس سر از سجده برداشت ناگهان آن نابينا, بينا شد آن مرد گفت :پادشاها, اين هـم حـجـتـى از مـا بود در برابر حجت آنان اكنون تختى برايم بياوريد برايش آوردندو او از آن دو تقاضايى كرد آن دو نماز خواندندو به درگاه خدا دعا كردند, ناگهان دو پايه تخت بلند شد و تخت شـروع به راه رفتن كرد مردگفت : پادشاها, تختى ديگر برايم بياوريدبرايش آوردند آن مرد مانند بار اول سجده اى كرد و تخت به راه افتاد گفت : اى پادشاه , آنان ,دو حجت آوردند و ما نيز به مانند حجت آنان ارائه داديم اينك يك كار ديگرباقى مانده است , اگر اين ها آن را انجام دادندمن به دين آن ها در مى آيم .

سپس گفت : پادشاها, شنيده ام كه سلطان تنها يك پسر داشته كه مرده است حالا اگرخداى اين دو مرد او را زنده گردانيد من به دين آن ها گردن مى نهم پادشاه گفت : من نيز با تو به دين آن ها در مـى آيـم آن گـاه بـه آن دو گـفت : همين يك كار باقى مانده است پسر پادشاه مرده و شما از خـدايـتـان بـخـواهـيدتا او را زنده گرداند آن دو در برابر خدا به خاك سجده افتادند و سجده اى طـولانـى بـه جـاى آوردنـد و آن گـاه سـر بـرداشـتـنـد و بـه پـادشاه گفتند : نزد قبر فرزندت بـفـرسـت ,خـواهـى ديـد كـه بـه خـواسـت خـدا پـسـرت ازگور خويش برخاسته است مردم به گـورستان رفتند و نگاه مى كردند ديدند كه پسر پادشاه از قبرش بيرون آمده است و گرد و خاك سـرخود را مى تكاند او را نزد پادشاه آوردند,ديد كه فرزند خود اوست پادشاه پرسيد :حالت چگونه است فرزندم ؟
گفت : من مرده بودم و هم اكنون ديدم كه دو مرد درپيشگاه پروردگارم به سجده افتاده اند و از اومى خواهند مرا زنده گرداند و خدا هم مرازنده كرد پادشاه گفت : اگر آن دو نفر رابـبـيـنى مى شناسى ؟
گفت : آرى پادشاه دستور داد همه مردم به صحرا روند مردهايكى يكى از بـرابـر آن پـسـر عبور مى كردند وپدرش به او مى گفت : خوب نگاه كن پسرپادشاه نگاه مى كرد و مـى گفت : اين نيست ,اين نيست بعد از آن كه شمار زيادى ازمقابل او گذشتند يكى از آن دو نفر را ازبـرابرش عبور دادند پسر پادشاه با دست خود به او اشاره كرد و گفت : اين يكى ازآن هاست بار ديـگـر عده زيادى را از مقابلش گذراندند تا آن كه آن ديگرى را ديد وگفت : اين , آن دومى است در ايـن هنگام ,آن پيامبر يار آن دو رسول ديگر گفت :اينك من به خداى شما دو تن ايمان آوردم و دانستم كه آن چه آورده ايد حق است پادشاه نيز گفت : من هم به خداى شما دونفر ايمان آوردم و مردم كشور او نيز همگى ايمان آوردند.

پاسخ امام به كسى كه ايشان را به مناظره دعوت كرد.