مذموم بودن استهزا
روشن و هويداست كه ((استهزا)) و ((سخريه )) يعنى ديگران را خوار نمودن و آنها را آلت دست قرار دادن و شيشه و آيينه دل آنها را شكستن و به نيش زبان ديگران را خستن از صفات بسيار رذيله و پست است ، كسى مرتكب آن نمى شود مگر آدم فرومايه . اگر آدمى مختصر فكرى كند در اين صفت پست ، جهالت و نادانى صاحبان اين صفت نزد او روشن مى گردد و هيچ آنى نزديك اين صفت نگرديده ، بلكه از ديدن آن ناراحت مى گردد. چقدر نيكو است استهزا كنندگان نيز اندك تاملى بنمايند كه وجدانا خود مايل هستند ديگران بر آنها بخندند و آنها را مسخره نمايند يا نه ؟ اگر وجدانشان حكم به خوبى نمود، عمل نمايند و گرنه ، چرا به اذيت و آزار برادران و خواهران ايمانى بلكه غير ايمانى بپردازند.
پروردگار كريم در كتاب آسمانيش فرموده : ويل لكل همزه لمزه ؛⁽³⁰³⁾ ((واى بر هر عيبجوى مسخره كننده اى !)).
بعضى از مفسرين فرموده اند: ((ويل )) اسم چاهى و دركى در جهنم است ، يعنى اين مكان براى صاحبان اين صفت است ⁽³⁰⁴⁾.
قرآن كريم مى فرمايد: يايها الذين ءامنوا لا يسخر قوم من قوم عسى ان يكو نوا خيرا منهم و لا نساء من نساء عسى ان يكن خيرا منهن و لا تلمزوا انفسكم و لا تنابزوا بالالقب ...؛⁽³⁰⁵⁾ ((اى كسانى كه ايمان آورده ايد؛ نبايد مسخره كنيد طايفه اى از شما طايفه ديگر را، شايد آنانكه استهزا شده اند، از شما بهتر باشند و همين طور زنها، زنها را مسخره ننمايند، شايد آنهايى كه مسخره شده اند، بهتر از زنهاى مسخره كننده باشند و يكديگر را مورد طعن و عيبجويى قرار ندهيد و با القاب زشت و ناپسند ياد نكنيد)).
عده اى از مفسرين درباره سبب نزول صدر آيه بالا نوشته اند كه ((ثابت بن قيس شماس )) هر گاه در مجلس اشرف ناس ، پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) حاضر مى شد از جهت سنگينى گوش او، او را نزديك حضرت جاى مى دادند، براى اينكه خوب بتواند فرمايشات آن حضرت را درك كند.
روزى به مسجد آمد هنگامى كه مردم يك ركعت از نماز را گزارده بودند، به نماز مشغول شد، چون يك ركعت نماز گزارد مردم از نماز فارغ شدند، او هم ركعت ديگر را خواند، مردم هر كدام به جاى خود نشستند، صابت از جاى خود برخاسته پا بر مردمان مى نهاد و مى رفت تا به جايى رسيد كه ميان او و آن حضرت جاى يك نفر بيشتر نبود، ((ثابت )) به آن شخص ‍ گفت : دور شو و جاى مرا به من واگذار.
آن شخص گفت : اصبت مجلسا فاجلس ؛ همانجا كه دارى بنشين .
((ثابت )) خشمگين شده در آنجا نشست ، وقتى هوا (چون نماز صبح بود و هوا خوب روشن نبود) روشن تر شد، ثابت بر آن مرد نظرى افكند و گفت : تو كيستى ؟ گفت : من فلان پسر فلان .
ثابت گفت : بگو فلان پسر فلانه ، اين سخن را از باب طعنه و كنايه گفت ، چونكه مادر آن شخص در زمان جاهليت به زنا و فجور، شهرتى داشت . آن مرد از شنيدن آن تعرض و سرزنش خجل شده سر به زير انداخت ، خداى تعالى اين سخن ثابت را نپسنديد، و آيه مذكور را بر پيغمبرش فرو فرستاد⁽³⁰⁶⁾.
علت اينكه پروردگار دانا چنين مى فرمايد، معلوم است ؛ زيرا بندگان از مافى الضمير همديگر اطلاع ندارند، و خوبى و بدى شخص به مال و عزت و جاه سفيدى و خوشگلى و زيبايى نيست تا آدمى بتواند خوب و بد را از يكديگر تميز بدهد.