ره توشه ى دو جهان
(شرح خطبه ى شعبانيّه ى پيامبر(ص))

محمّدتقى ناطقى

- ۱ -


پيشگفتار
حمد و سپاس ويژه ى خالق دانا و تواناى هستى است .
بر او كه همه ى هستى ها و نعمتها از سوى اوست ، و همه ى حركتها و زندگى ها از اراده او سرچشمه گرفته ، و همه ى موجودات بى شمار و رنگارنگ جهان هستى به قدرت كامله ى او شكل گرفته اند.
اوست كه به بندگان تلاشگر خويش ، بركت و توفيق را هديه مى دهد، و اوست كه همه ى بزرگى ها و عظمتها و قدرتها در برابر قدرت بى كران او - به دلخواه يا به ناگريز - خاضع و خاشع هستند، و تنها نور معنوى اوست كه آسمان و زمين و دل ها را روشنى و گرمى مى بخشد.
رحمت واسعه ى خداوند است كه بر همه ى موجودات سايه افكنده است كه آشنا و بيگانه و مومن و كافر و نيك رفتار و اشتباه كار ارتزاق مى كنند، و همگان از آن خوان پرنعمت و گسترده بهره ور هستند.
اوست كه از سر لطف و رحمت واسعه ى خود بر بندگانش ، پيامبرانش ، به ويژه خاتم آنها و نيز امامان دوازدهگانه معصوم عليه السلام را براى هدايت و رستگارى و نجات نسل بشر ارسال و منصوب فرمود، و كتاب حكمت را به آنان ارزانى فرمود، تا جانهاى تشنه را سيراب سازند، و خوب مى دانيم از بركات وجود اين عزيزان بارگاه خداست كه فكر و ذهن و انديشه ى انسان ، از كلام نورانى آنان روشن و نورانى گرديده است .
قرآن شريف در اين مورد است كه مى فرمايد:
«لقد منّ اللّه على المومنين اذا بعث فهيم رسولا من اءنفسهم يتلوا عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمة و إ ن كانوا من قبل لفى ضلال مبين »(1)
بى گمان ، خدا بر ايمان آورندگان نعمتى گران ارزانى داشت ، آن گاه كه در ميانشان پيامبرى از خودشان برانگيخت كه آيات او را بر آنان مى خواند، و آنان را از تاريك انديشى و بيداد پاك مى سازد و به آنان كتاب و حكمت مى آموزد. راستى كه پيش از آن در بيراهه اى آشكار بودند.
خطبه شعبانيه
يكى از پر بركت ترين سخنان و يكى از ارزنده ترين كلام ها كه پيامهاى مهم و درسهاى بى شمار و بسيار دلنشين و آموزنده در تاءمين زندگى سعادتمندانه ى دو جهان براى انسان مومن و با تقوا به همراه دارد، خطبه ى شعبانيه حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلم مى باشد،كه در منابع اسلامى موجود است . چنانكه ميان مورّخان و محدّثان معروف و مشهور است ، اين خطبه ى آموزنده و انسان پرور، در آخرين روزهاى ماه شعبان و در آستانه ى فرارسيدن ماه مبارك رمضان ، در روز جمعه اى در مسجد مدينه ، از زبان و دهان حقگو و دو لب و نازنين آن عزيزترين و ارجمندترين انسان نظام خلقت ، صادر شده و بحمدالله براى ما دوستدارانش به يادگار مانده است .
اين خطبه ى آموزنده در ابعاد مختلف زندگى انسان و در جنبه هاى گوناگونى از خودسازى و ايمان و اخلاص و اصلاح جامعه بحث ها و مطالب مهمى دارد و رهنمودهاى آن براى همه ى حقجويان ، به ويژه نسل جوان بسيار مفيد است .
امّا كتاب حاضر
امّا كتاب حاضر، در حقيقت ترجمه و شرح مختصر و فشرده اى از اين خطبه ى مبارك است ، كه به لطف خداوند بزرگ ، اين توفيق نصيب اين كمترين بنده ى بارگاهش گرديده است . اينك با نهايت خضوع و خشوع و اخلاص ، ذات بى همتايش را بر اين نعمت و بر اين توفيق خدمت ، سپاس ‍ مى گزارم .
اميدوارم اين قدم كوچك ، مورد قبول بارگاه حضرت حق تعالى و پيامبر بزرگ رحمت و حضرت ولىّ عصر امام زمان عليه السلام قرار گرفته و فرداى قيامت وسيله ى روسفيدى و رستگارى و نجات اين حقير باشد،إ ن شإ اللّه ؛
و نيز ثواب و پاداش نشر و پخش و مطالعه ى آن را به روح مادرم نثار مى نمايم ، و بر اين اميد هستم كه به لطف بى كران حق ، روح او نيز بهره مند گردد.

محمد تقى ناطقى
28/6/1379 برابر با جمادى ثانى 1421

متن كامل خطبه ى شعبانيّه
عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ : إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَنَا ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ :
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ،
شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ
وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ
وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي
وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ
هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ
وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّهِ
أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ
وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ
وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ
وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ
فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ
وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ
وَ تِلَاوَةِ كِتَابِهِ
فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ
وَ اذْكُرُوا بِجُوعِكُمْ وَ عَطَشِكُمْ فِيهِ جُوعَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ عَطَشَهُ
وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْ
وَ وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ
وَ ارْحَمُوا صِغَارَكُمْ
وَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ
وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ
وَ غُضُّوا عَمَّا لَا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ أَبْصَارَكُمْ
وَ عَمَّا لَا يَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَكُمْ
وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ
وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ
وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي أَوْقَاتِ صَلَاتِكُمْ
فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ
يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ
يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ
وَ يُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْهُ
وَ يُعْطِيهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ
وَ يَسْتَجِيبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ فَفُكُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ
وَ ظُهُورَكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ
وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا يُعَذِّبَ الْمُصَلِّينَ وَ السَّاجِدِينَ
وَ أَنْ لَا يُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِي هَذَا الشَّهْرِ كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ رقبه
وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ
قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَيْسَ كُلُّنَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ
فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ
اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْكُمْ فِي هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ
وَ مَنْ خَفَّفَ فِي هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَكَتْ يَمِينُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَيْهِ حِسَابَهُ
وَ مَنْ كَفَّ فِيهِ شَرَّهُ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ
وَ مَنْ أَكْرَمَ فِيهِ يَتِيماً أَكْرَمَهُ اللَّهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ
وَ مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ
وَ مَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ
وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِصَلَاةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ
وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ
وَ مَنْ أَكْثَرَ فِيهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَيَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِيزَانَهُ يَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِينُ
وَ مَنْ تَلَا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَليْكُمْ
وَ أَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُمْ
وَ الشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُسَلِّطَهَا عَلَيْكُمْ
قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ
فَقَالَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ
ثُمَّ بَكَى فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا يُبْكِيكَ
فَقَالَ يَا عَلِيُّ أَبْكِي لِمَا يَسْتَحِلُّ مِنْكَ فِي هَذَا الشَّهْرِ
كَأَنِّي بِكَ وَ أَنْتَ تُصَلِّي لِرَبِّكَ وَ قَدِ انْبَعَثَ أَشْقَى الْأَوَّلِينَ شَقِيقُ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ فَضَرَبَكَ ضَرْبَةً عَلَى قَرْنِكَ فَخَضَبَ مِنْهَا لِحْيَتَكَ
قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ ذَلِكَ فِي سَلَامَةٍ مِنْ دِينِي
فَقَالَ ع فِي سَلَامَةٍ مِنْ دِينِكَ
ثُمَّ قَالَ يَا عَلِيُّ مَنْ قَتَلَكَ فَقَدْ قَتَلَنِي
وَ مَنْ أَبْغَضَكَ فَقَدْ أَبْغَضَنِي
وَ مَنْ سَبَّكَ فَقَدْ سَبَّنِي لِأَنَّكَ مِنِّي كَنَفْسِي رُوحُكَ مِنْ رُوحِي وَ طِينَتُكَ مِنْ طِينَتِي إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَنِي وَ إِيَّاكَ
وَ اصْطَفَانِي وَ إِيَّاكَ
وَ اخْتَارَنِي لِلنُّبُوَّةِ وَ اخْتَارَكَ لِلْإِمَامَةِ
وَ مَنْ أَنْكَرَ إِمَامَتَكَ فَقَدْ أَنْكَرَ نُبُوَّتِى
(2)
ترجمه ى خطبه ى شعبانيه
حضرت امام رضا عليه السلام از پدر گرامى خود و او از پدران بزرگوارش ، و آنان هم از امير مؤ منان امام على عليه السلام نقل كرده اند كه آن حضرت چنين فرمود: يكى از روزهاى آخر ماه شعبان و در آستانه ى رمضان پيامبر خدا، خطاب به ما، خطبه ى مهمّى خواند كه مضمونش چنين است :
1. اى مردم ، ماه خدا، همراه بركت و رحمت و آمرزش گناهان به شما روى آورده است .
2. ماهى است كه از همه ى ماه ها ارزشمندتر و با فضيلت تر است .
3. روزهايش ارزشمندترين روزهاست .
4. و شب هايش با فضيلت ترين شب هاست .
5. و ساعت هايش از همه ى ساعت ها ارزشمندتر و ارجمندتر است .
6. ماهى است كه شما به ميهمانى خدا دعوت شده ايد.
7. و خدا شما را در اين ماه گرامى داشته است .
8. نفس هاى شما در ماه رمضان تسبيح است .
9. و خوابتان عبادت خداست .
10. و عمل شما مورد قبول درگاه خداست .
11. و دعايتان در اين ماه عزيز مستجاب است .
12. با نيت هاى درست و دل هاى پاك ، خواسته هايتان را از خدا بخواهيد.
13. و بخواهيد كه شما را در اين ماه به گرفتن روزه توفيق دهد.
14. و نيز به تلاوت قرآن موفق سازد.
15. انسان شقى كسى است كه در اين ماه مورد بخشش و آمرزش خدا قرار نگيرد.
16. با گرسنگى و تشنگى اين ماه ، به ياد گرسنگى و تشنگى قيامت بيفتيد.
17. و به فقرا و محرومان صدقه بدهيد.
18. در ماه رمضان به بزرگانتان احترام كنيد.
19. و به كودكان و افراد كوچكتر، از هيچ محبتى دريغ مورزيد.
20. در اين ماه بيشتر صله ى رحم نماييد.
21. زبان خود را از گفتار ناپسند و زشت نگهداريد.
22. و از آنچه خدا بر شما حلال نكرده است ، چشمانتان را ببنديد.
23. و آن چه را كه شنيدنش بر شما حلال نيست ، گوش ننماييد.
24. و به يتيمان مهد و محبت كنيد تا بر يتيمان شما مهرورزند.
25. و از گناهانتان توبه كنيد.
26. به هنگام نماز، دو دست خود را به دعا به پيشگاه خدا بلند كنيد.
27. چه آن كه آن لحظه ها بهترين لحظه هاست .
28. خداوند در آن لحظات با مهر و لطف بر بندگان مى نگرد.
29. و اگر از او در خواست كنند، جواب مى دهد.
30. و وقتى او را بخوانند، لبّيك مى گويد.
31. و دعاى آنان را اجابت مى كند.
32. اى مردم ! جانتان در گرو اعمال شماست ، با طلب مغفرت از خدا، آزادش كنيد.
33. و شانه هاى شما از وزر و وبال گناه و زشتى ها سنگينى مى كند، با سجده هاى طولانى ، آن وزر و وبال را سبك كنيد.
34. بدانيد كه خداوند به عزت خود قسم ياد كرده است كه نمازگزاران و سجده كنندگان را از عذاب نكند.
35. اى مردم ! هر كسى از شما روزه دار مؤ منى را افطار دهد، چنان است كه گويا بنده اى را آزاد كرده ، و خداوند از لغزش هاى گذشته اش مى گذرد.
36. يكى عرض كرد! اى رسول خدا، همه ى ما قدرت افطار دادن و سير كردن شكم افراد را نداريم .
37. پيامبر(صل الله عليه و آله و سلم ) فرمود: با پاره ى خرما، و مقدارى آب ، آتش را از خود دور كنيد.
38. اى مردم ! اگر كسى در اين ماه اخلاق خودش را نيكو و اصلاح كند، جواز عبور از پل صراط براى او خواهد بود.
39. و آن كسى كه در اين ماه بر زيردستان خود آسان گرفته و سخت گيرى نكند، خداوند حساب را بر او آسان مى گيرد.
40. و كسى در اين ماه مردم از شرّش در امان باشند، خداوند در قيامت غضب خود را از او باز مى دارد.
41. و كسى كه يتيمى را نوازش نمايد، در قيامت مورد نوازش خداوند خواهد بود.
42. و كسى كه صله ى رحم كند، خداوند رحمتش را در قيامت بر او فرو مى فرستد.
43. و كسى كه قطع رحم كند، خداوند رحمتش را در قيامت از او دور دارد.
44. و كسى كه يك نماز مستحبى به قصد اطاعت و بندگى به جا آورد، خداوند برآت آزادى از آتش جهنم را براى او صادر مى كند.
45. و كسى كه يك واجب را انجام دهد ثواب هفتاد واجب به او داده مى شود.
46. و هر كسى كه در اين ماه بر من زياد درود فرستد، خداوند كفه ى ميزان عمل نيك او را در قيامت سنگين مى كند.
47. و كسى كه يك آيه در اين ماه از قرآن تلاوت كند، پاداش يك ختم قرآن را خواهد داشت .
48. اى مردم ، درهاى بهشت در اين ماه باز است ، از خدا درخواست كنيد كه آن را بر روى شما نبندد.
49. و درهاى جهنم بر روى شما بسته است ، از خداوند بخواهيد كه آن را بر روى شما نگشايد.
50. و شيطان در اين ماه در غُل و زنجير است ، از خداوند بخواهيد كه آن را بر شما مسلّط نكند.
51. اميرالمؤ منين (عليه السلام ) گفت : از جا برخاستم و عرض كردم : اى رسول خدا(صل الله عليه و آله و سلم )، كدام عمل در اين ماه ارزشمندتر است ؟ فرمود: اى ابالحسن ، ارجمندترين عمل در رمضان آن است كه انسان از آن چه خدا حرام كرده است ، دورى جويد. آن گاه گريه كرد. عرض كردم : چه چيزى باعث گريه ى شما شد؟ فرمود: على جان ، گريه ى من براى اين است كه در اين ماه در حالى كه به نماز ايستاده اى فرق سرت به دست شقى ترين انسان شكافته مى شود، و محاسن شريف تو خضاب مى گردد. اميرالمؤ منين (عليه السلام ) عرض كرد: اى رسول خدا(صل الله عليه و آله و سلم )، آيا دين من سالم است ؟ رسول خدا (صل الله عليه و آله و سلم ) فرمود: آرى در سلامت كامل دينى قرار دارى .
52. سپس فرمود: يا على ، قاتل تو، قاتل من است ، و كسى كه بر تو غضب كند بر من غضب كرده است .
53. و كسى كه به تو دشنام دهد به من دشنام داده است ، تو براى من به منزله ى جان من هستى . روح تو از روح من است و طينت تو از طينت من است .
54. خداى تبارك و تعالى ، من و تو را آفريد و انتخاب كرد.
55. مرا براى نبّوت و پيامبرى ، و تو را براى امامت امّت اسلامى اختيار كرد، و هر كسى امامت تو را انكار كند، در حقيقت منكر نبوّت من شده است .
خصوصيات ماه رمضان در خطبه ى پيامبر
حضرت امام رضا عليه السّلام از پدر گرامى خود و او از پدر بزرگوارش ، سلسله ى سند به حضرت امير مؤ منان امام على عليه السّلام مى رسد كه آن حضرت فرمود:
«انّ رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم خطبنا ذات يوم ؛»
روزى پيامبر به ما خطاب كرد و چنين فرمود:
«اءيّها النّاس انّه قد اءقبل إ ليكم شهر اللّه ؛»
اى مردم ، ماه خدا به شما روى آورد.
سال را، ماه را، هفته را، روز را، ساعت را، زمان را، شب را، تاريكى را، نور را، فرشتگان را، درندگان و چرندگان و پرندگان را و انسانهاى عالم خلقت را خدا آفريده است . پس چرا وقتى راجع به ماه مبارك رمضان مى رسد به گونه اى ديگر سخن مى گويد و مى فرمايد، رمضان ماه خدا است .
براى مثال سى نفر جوانمرد مؤ من و مخلص آستين همّت بالا مى زنند و مى گويند سى شب ماه مبارك رمضان هر كس روزه بگيرد از اول شب تا سحر مهمان ما است ، سى نفرند هر يك نفر يك شب را قبول مى كند. در ميان اين سى نفر، يك نفر اخلاقش ، رفتارش ، كرم و بخشش ، مهربانى و دوستى اش و... با بيست و نه نفر ديگر فرق مى كند و همه از افطارها و سحرهاى او تعريف مى كنند، اما وقتى افطار و سحر آن يك نفر آدم ممتاز مطرح مى شود براى او حساب ديگرى باز مى كنند و همه شركت مى كنند.
در سفره ى افطار و سحر آن بيست و نه نفر ممكن است عدّه اى بروند و بعضى نروند، پدر برود و پسر نرود، ولى اين آقا غذا، رفتار و كردار و گفتار، اخلاق و تواضعش طورى است كه همه عاشق او هستند و مى روند تا بركت بگيرند، فضيلت و معنويت كسب كنند آن سفره و غذا را براى خود تبرّك مى دانند.
چرا در ميان تمام دوازده ماه ، خداوند ماه رمضان را برگزيده است ؟ و چرا اين ماه ، ماه خداست ؟ در حالى كه همه ى ماه ها مخلوق خدا هستند؟
برخى از خصوصيات اين ماه
پيامبر بزرگوار اسلام علّت آن را چند چيز بيان مى كند كه جزو خصوصيات ماه رمضان است . در اين مورد مى فرمايد:
«قد اءقبل اليكم شهر اللّه ، بالبركة و الرّحمة و المغفرة ؛»(3)
چرا ماه خداست ؟ چون اين ماه :
1. ماه بركت است ،
2. ماه رحمت است ،
3. و ماه مغفرت و آمرزش است .
خيلى ها ممكن است بخشندگى و مهربانى داشته باشند، ليكن بى توقع نيستند.
گاهى ممكن است بعضى از ما وجوهات شرعى خود را بپردازيم و در كنارش امكان دارد تقاضايى هم داشته باشيم ، ولى يك عدّه هستند كه در زندگى منظم و مرتب هستند و به وظيفه و تكليف شان عمل مى كنند و هرگز توقعى هم ندارند.
خداوند رحمان و رحيم است ، يعنى بخشنده است و بدون توقع در ماه رمضان كه ماه خدا و ماه رحمت است مى خواهد بگويد كه خداوند عالم در اين ماه شما را مى بخشد، آن هم بدون كمترين توقع و چشمداشت .
ماه رمضان ماه مغفرت و بخشش است ، يعنى فصل بخشش گناهان است .
مثلا در طول سال در كشورمان در اين عيد نوروز و يا ولادت معصومين عليهم السّلام رئيس قوّه ى قضائيه از مقام معظّم رهبرى براى زندانيان تقاضاى عفو مى كند تا به خاطر اين ايّام از زندان آزاد شوند و به دامن خانواده هايشان برگردند.
تقاضاى عفو و بخشش ، هر روز و هر ماه نيست ، زمان مخصوصى دارد، اما عفوّ خداوند هميشه است ، ولى يك زمان ويژه هم دارد و آن زمان مخصوص ، ماه مبارك رمضان است .
برنامه ى عفو خدا، عفو عمومى است و لذا مى فرمايد ماه رمضان ماه مغفرت و ماه بخشش و ماه آمرزش است .
«شهر هو عند اللّه اءفضلُ الشُّهور،
و اءيّامه اءفضل الايّام ،
و لياليه اءفضل اللّيالى ،
و ساعاتُه اءفضل السّاعات ؛»(4)
ماه رمضان ماهى است كه در پيشگاه خداوند از همه ى ماه هاى سال با فضيلت تر است ، و روزهايش بهترين روزهاست . شب هاى رمضان مانند روزهاى آن در ميان تمام شب هاى سال با ارزش ترين شب هاست ، و ساعاتش هم از تمام اوقات ديگر ماه هاى سال با ارزش تر است .
اين حقيقت كه رسول خدا فرمود: ماه رمضان ماه بركت است ، بسيار در خور توجّه است .
واژه ى «بركت » از نظر لغت به معنى بسيارى و فراوانى است كه تواءم با سلامت و سعادت باشد.(5)
در زندگى دنيا، خيلى ها كار مى كنند و درآمد خوبى هم دارند، اما جانشان به لب مى رسد و آسايش ندارند. فردى است كه كار مى كند و پر درآمد است ولى در زندگى مرتب رنج مى برد، اين درآمد با بركت نيست . بعضى ها صد سال عمر مى كنند اما صد قدمِ ارزشمند و مفيد براى جامعه برنمى دارند، ولى يكى بيست سال عمر مى كند و بيست قدم برمى دارد. اين قدمش ‍ هزاران نفر جمعيت را تا دويست سال بهره مند مى كند اين عمر و اين زندگى با بركت است .
علاّمه ى طباطبايى
آيت اللّه علاّمه ى بزرگوار سيد محمد حسين طباطبايى در سنّ پنج سالگى مادرش و در سنّ نه سالگى پدرش را از دست داد و كاملا يتيم شد.
او با هزاران رنج و مشقت و يتيمى بزرگ شد، اما با اتكال به خداوند متعال و با اميد و تلاش و خودباورى بسيار، صبر و استقامت را پيشه ى خود كرد و به تحصيل علوم دينى پرداخت ، و توانست در رشته هاى مختلف علمى ، به ويژه در تفسير قرآن كتابى مانند الميزان بنويسد، و در ساير رشته ها، كتاب هاى ارزشمندى را به يادگار بگذارد كه امروز در خدمت اسلام و نسل جوان قرار دراد و با 89 سال عمر، بهترين ذخيره را به دست آورد. اين عمر و اين زندگى است كه با بركت است .(6)
دانشمند بى نظير جهان اسلام
«ابو على سينا» اين دانشمند بى نظير جهان اسلام در سنّ 16 سالگى تمام علوم دنياى آن روز را فرا گرفت . فقه ، اصول ، فلسفه ، هيئت ، هندسه ، رياضيات ، طبّ و... و نيز ده ها كتاب در رشته هاى مختلف و مورد نياز آن روز و امروز بشر را تاءليف كرد و با 53 سال عمر توانست بزرگ ترين افتخارات را كسب كرده و به فضائل عظيمى نائل آيد.(7)
داستان ملامحسن فيض
اين عمر و اين زندگى است كه ارزشمند و با بركت است .
مرحوم آية اللّه محمد بن مرتضى ، معروف به ملا محسن فيض كاشانى چنين مى گويد: خداوند در سنين كوچكى سه چيز به من عطا كرد:
1. هواى تحصيل كمال در سرم افكند؛
2. درد طلب در دلم پديد آورد؛
3. اخلاص نيّتى همراه با توفيق به من كرامت فرمود.
به همين جهت اين مرد بزرگ با 84 سال عمر توانست 116 جلد كتاب و رساله بنويسد و فضائل و كمالات بالايى به دست آورد كه امروزه در خدمت جامعه و اسلام است .(8)
اين عمر و اين زندگى است كه ارزشمند و با بركت است .
به هر حال يكى عالم و دانشمند است ، و از علم و قلم خويش و زبان و بيانش در زمينه هاى فقه و فقاهت ، اصول و رجال ، تفسير و كلام ، فلسفه و رياضيات ، هندسه و طبّ، علوم آزمايشگاهى و دانش تجربى و علوم مختلف كتاب نوشته و بحث مى كند، و اسلام و جامعه ى اسلامى از او بهره مند مى شوند، چنين كسى عمر با بركتى دارد.
اين عمر و اين زندگى است كه ارزشمند و با بركت است .