آرى ، با اين كه سفره ى ميهمانى و خوان احسان خدا هميشه و همه جا و براى هر موجودى گسترده است ، اما نمى گويد خدا سفره انداخته است ، فقط به ماه مبارك رمضان كه مى رسد، مى گويد يكى از ويژگى هاى اين ماه آن است كه خدا سفره ى ميهمانى اش در اين ماه گسترده است و مهمانى اش به گونه ى خاصى است كه بندگان مخلص بايد از خوردن و آشاميدن و گناه و لغزش و ستم و حق كشى پرهيز نمايند.
عنايات مخصوص پروردگار
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم وارد مرحله ى ويژگى هاى اين ماه عزيز و عنايات مخصوص پروردگار رحمان و رحيم مى شود و چنين مى فرمايد:
«و جُعِلتُم فيه مِن اهل كرامة اللّه ؛»⁽¹¹⁾
همه ى شما در اين ماه عزيز رمضان ، جزو كسانى قرار داده شده ايد كه خدا به آنان كرامت و عنايت كرده است .
بعضى ها ممكن است توفيق پيدا نكنند كه به اين سفره ميهمانى حاضر شوند، و به اين مهيمانى بزرگ راه پيدا نكنند و حال آنكه شما را از توفيق شكرت نصيبى داده اند، و شما جزو كسانى هستيد كه خداوند به آنان كرامت فرموده است .
يك وقت شما شخصى را خيلى دوست داريد و مى خواهيد به او خدمتى بنماييد، اما نمى دانيد كه او به چه چيزى نيازمند و علاقمند است . از خودش مى پرسيد كه چيه چيزى را دوست دارى ؟
مى گويد: دعاى من اين است كه يك بار حلقه ى درب خانه ى كعبه را بگيرم و اين دو لب من برسد به «حجر الاءسود» و تبرك شود، تا اين لب گرفتار آتش ‍ جهنم نشود.
البته شرط دارد، «حجر الاسود» مثل «تيزاب » است . فلزّى در دست شماست ، و به طلا فروش مى گوييد: اين فلز چيست ؟
او مى گويد: نمى دانم به طلا شبيه است . با «تيزاب » مشخص مى شود، «حجر الاسود»، «تيزاب » است ، انسان هر خطايى داشت وقتى كنار خانه ى خدا رفت و با اظهار ندامت و توبه گفت : بارخدايا، بنده ى گنهكارى به در خانه ات آمده است ، مرا ببخش ، و بعد از آن هم ديگر دست به گناه نزده است ، اين «تيزاب »، آن ناخالصى ها را از بين مى برد و او را خالص مى كند، و اگر باز هم به آلودگى ، دروغ ، هرزگى و خيانت ادامه بدهد، آن «حجر الاسود» خرابش كرده و آبرويش را مى برد و رسواتر مى شود.
به هر حال شما متوجه مى شويد كه اين دوست مورد علاقه ى شما عاشق زيارت خانه ى خدا و قبر مطهر پيامبر صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم است ، مى گوييد با كمال ميل در خدمت شما با هزينه ى من اين سفر انجام مى گيرد، و هر قدر هم بيشتر به او محبت و لطف مى كنيد باز دوست دارى افزون كنى ، خداوند مى فرمايد: بنده ى من ، حال كه موفق شدى و به ميهمانى من آمدى ، جزو كسانى خواهى بود كه واقعا محبوب من هستند، و مى دانيم كه عشق و محبت هم طرفينى است ، لذا مى فرمايد: شما در اين ماه جزو كرامت شده ها هستيد.
شرايط محبوب و معشوق خدا شدن
محبوب و معشوق خدا شدن شرايطى دارد و رنگ و رفتار خدايى بايد پيدا كرد. يكى از آن شرايط آن است كه آن گونه با بندگان خدا رفتار كند كه خدا مى خواهد و عمل مى كند.
«واقدى » مى گويد: ما سه نفر رفيق يكى از رفقاى ما هاشمى ، بود، ايام عيدى شد و خانم من گفت : «واقدى !» عيد است و ما صبر مى كنيم ولى بچه در كوچه و خيابان لباس نو بر تن بچه هاى مردم مى بينند و ناراحت مى شوند، بيا و فكرى بكن .
مى گويد: يك نامه نوشتم به اين دوست هاشمى خودم و اشاره كردم كه وضع من اين است ، نمى دانم چه كنم ؟
ايشان هزار درهم در يك كيسه اى كه مُهر كرده بود، براى من فرستاد. همان لحظه اى كه اين كيسه ى هزار درهم پول از رفيق به من رسيد، رفيق سوّمى به من نامه نوشت و درست همين شرايط را او پيدا كرده بود.
«واقدى » مى گويد: من همان كيسه را در بسته برايش فرستادم و مُهرش را هم باز نكردم . گويا وقتى من نامه مى نوشتم براى دوست هاشمى خودم ، او فقط همين كيسه پول را داشت و براى من فرستاد، او هم نامه نوشت براى آن دوست سوّمى ما كه من وضعم خوب نيست ، اگر ممكن است لطفى بكن ، وقتى من آن كيسه ى پول را براى دوستم فرستادم ، آن دوست سومى هم عين همان كيسه ى پول را دست نزد و فرستاد براى هاشمى و ايشان ديد اين همان كيسه ى پولى است كه خود فرستاده است !
دوست هاشمى كيسه ى پول را برداشت و آمد درب خانه ى من و رو كرد به من و گفت : آقاى واقدى ، جريان چيست ؟
اين كيسه همان است كه من مهر كرده و برايت فرستاده بودم .
«واقدى » مى گويد: من پول را دادم به آن دوستم و شب رويم نشد به خانه برگردم و خجالت كشيدم از روى زن و بچه ام و رفتم مسجد آن قدر ماندم تا زن و بچه هايم به خواب بروند، و من دير وقت آمدم به خانه ، وقتى آمدم ، خانم علّت را پرسيد واصرار كرد، قضيه را به او گفتم ، و او برگشت و گفت ، آفرين و مرحبا، خوب كارى كردى ، هاشمى به «واقدى » ايثار و محبت كرد و «واقدى » به آن يكى ، و آن يكى هم به هاشمى يعنى پول خود هاشمى برگشت به دست هاشمى !
«واقدى » مى گويد وقتى هاشمى قضيه را متوجه شد، كيسه را باز كرد و صد درهم را به خانم داد، و سيصد درهم را به من داد و سيصد درهم را به آن رفيقمان و سيصد درهم را خود برداشت .
در اين ميان «ماءمون » از اين موضوع باخبر شد، و فورا هفت هزار درهم فرستاد و گفت هزار درهم براى آن خانم كه مى خواست براى بچه هايش ‍ لباس بخرد، و دو هزار درهم براى هاشمى و دو هزار درهم براى آن نفر سوم و دو هزار درهم براى خود من كه «واقدى » باشم .⁽¹²⁾
در درس اخلاق
آيت اللّه مشكينى يك روز در درس اخلاق گفت : روزى در مدرسه ى فيضيه بوديم كه يك شخص آمد كه او را نمى شناختم . سلام داد و جواب دادم ، يك پنج تومانى از جيبش بيرون آورد و به من هديه داد و خداحافظى كرد و رفت .
چند لحظه اى گذشت ، يكى از طلبه ها و رفقاى روحانى آمد و گفت : آقاى مشكينى ، هيچ پولى ندارم ، اگر چيزى دارى به من قرض بده كه خيلى لازم است ؟
گفتم : نمى خواهم قرض بدهم ، بلكه همان پنج تومان را كه داشتم به او دادم و از مدرسه ى فيضيه بيرون آمدم و به حرم حضرت معصومه عليها سلام رفتم براى زيارت .
وارد حرم حضرت معصومه عليها سلام شدم ، ديدم يك آقايى ديگر آمد و سلام داد و با من دست داد و گفت التماس دعا دارم ، و پولى در دست من گذاشت و رفت ، ديدم پنج تومان پول است ، بعضى از پنج تومانى ها خيلى با بركت هستند.
باز هم ويژگى هاى ماه رمضان
به دنبال بيان ويژگى هاى ماه عزيز رمضان رسول خدا ادامه داد و چنين فرمود:
«اءنفاسُكم فيه تسبيح ،
و نَومُكم فيه عبادة ؛»⁽¹³⁾
نفس ها شما در ماه رمضان تسبيح خدا شمرده مى شود و خوابتان عبادت اوست .
يك مثال كوچك ، با محاسبه كردن دقيقه ها و ساعت ها و شبانه روز مى شود تعداد نفس هايى را كه انسان مى كشد حساب كرد و مشخص خواهد شد كه در ماه رمضان ، بدون كوچك ترين كار و عمل چه قدر انسان نفس مى كشد، به همان اندازه در نامه ى عمل او تسبيح و ذكر خدا و حسنه ثبت مى شود. انسان به طور متوسط در هر دقيقه ، 17 تا 18 مرتبه نفس مى كشد و در يك ساعت 1080 مرتبه و در 24 ساعت 25920 مرتبه نفس مى كشد. يعنى طبق فرموده ى پيامبر عزيز اسلام در ماه رمضان شخص به تعداد نفس هايى كه مى كشد، به او ثواب و حسنه مى دهند، و اين كه فرموده اند كه ماه رمضان ماه بركت است ، يكى از بركت هايش همين است ، چه بركتى بهتر از اين ، بدون اينكه انسان زحمتى بكشد، اين قدر حسنه و ثواب كسب كند، و اين عنايت فقط در ماه مبارك رمضان مقدور است و در ماه هاى ديگر سال ممكن و مقدور نيست . اينك اگر ذكرى داشته باشد و يا قرآن را هم تلاوت كند و يا كارهاى نيك ديگرى انجام دهد و يا نمازهاى مستحبّى بخواند و يا دستگيرى فقرا و ضعفا و ايتام داشته باشد و يا در كار تدريس و تعليم و تربيت تلاش نمايد، روشناست كه بهره هاى فراوان ديگرى هم از ماه رمضان خواهد داشت .
ارزش تسبيح خدا گفتن
پيامبر عزيز اسلام در ارزش و فضيلت تسبيح خدا گفتن و بيان حمد و ستايش او چنين فرمود:
«مَن قال سبحان اللّه و بحمده كتب اللّه له اءلف اءلف حسنة ،
و محى عنه اءلف اءلف سيئّة ،
و دفع له اءلف اءلف درجة ،
و مَن زاد زاد اللّه ،
و مَن استغفر غفر اللّه له ؛»⁽¹⁴⁾
هر كس تسبيح و حمد خدا كند، پروردگار عالم براى او، هزار هزار حسنه در نامه ى عمل وى مى نويسد و هزار هزار گناه را از نامه ى عمل او محو مى كند، و هزار هزار درجه ى معنوى به او عطا مى كند، و هر كس زيادتر بگويد، خداوند هم پاداشش را افزون خواهد نمود و كسى كه طلب مغفرت و آمرزش كند، خداوند او را مى آمرزد.
در روايات اسلامى ، پيامبر اسلام فقط راجع به مقام عالم مى فرمايد:
«يا علىّ، نوم العالمِ اءفضلُ مِن عبادة العابد؛»⁽¹⁵⁾
خواب عالم و دانشمند از عبادت عابد افضل است و ارتباطى به ماه رمضان و غير رمضان ندارد.
بقيه ى مؤ منين در ماه مبارك رمضان ، خوابشان هم عبادت است ، يعنى اين خصيصه ى ماه رمضان است .
دنباله ى بيانات شيوا و روح بخش پيامبر رحمت در بر شمردن ويژگى ها و خصيصه هاى ماه عزيز رمضان را توجّه كنيد كه فرمود:
«و عملُكم فيه مقبولٌ و دعائُكم فيه مستجابٌ؛»⁽¹⁶⁾
عمل و عبادت شما قبول درگاه خدا و دعايتان در اين ماه عزيز مستجاب است .
مؤ منين در طول سال كارهاى نيك و خير زيادى را انجام مى دهند، اما نمى دانند قبول درگاه خداوند هست يا خير؟ ولى در ماه مبارك رمضان رسول خدا مى فرمايد قبول است . معمولا در طول سال دعا و نيايش ‍ فراوانى داريم ، اما چه قدر به هدف اجابت نزديك است ، معلوم نيست ، ولى در ماه مبارك رمضان مى فرمايد: دعايتان مستجاب است .
در حقيقت مى خواهد بگويد كه مهربانى و رحمت خداوند در تمام سال هست ، اما در ماه رمضان بى نهايت وسيع است . تجارت در ماه مبارك رمضان صد در صد سود معنوى دارد و بدون كوچك ترين ضرر خواهد بود.
چرا ناراحتى و گريه ؟
«معاذ بن جبل » آمد خدمت رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم و عرض ‍ كرد: اى رسول خدا، جوانى به در خانه آمده و اشك مى ريزد و مى خواهد خدمت شما شرفياب گردد. اجازه صادر شد و جوان وارد شد و رسول خدا فرمود: چرا ناراحتى و گريه مى كنى ؟
جوان گفت : اى رسول خدا، گناه بزرگى مرتكب شده ام و سخت ناراحتم .
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم فرمود: چه گناهى ؟
جوان گفت : خيلى بزرگ است !
پيامبر فرمود: آيا گناه تو از زمين بزرگ تر و از ريگ هاى روى زمين زيادتر و از درياها عظيم تر است ؟ وقتى نادم و پشيمان باشى خدا مى بخشد.
توبه يا دميدن روح اميد
رسول خدا با اين روش مى خواهد روح اميد را در او زنده كند، بين او و خالقش حلقه ى اتصال برقرار كند، كه مبادا به كلّى ببرد و در لجن زار گناه و فساد اخلاق براى هميشه غرق گردد، راستى غير از اميدوار نمودن به رحمت واسعه ى الهى چه راهى براى نجات انسانهايى اين گونه گرفته و گنهكار وجود دارد؟ آيا غير از اين راه رستگارى و نجاتى هست .
به هر حال جوان عرض كرد: اى رسول خدا، باز هم گناه من بسيار بزرگ تر است .
پيامبر فرمود: اگر گناه تو از هفت طبقه ى آسمان و از عرش و كرسى بزرگ تر باشد، خدا مى آمرزد.
صدا زد اى رسول خدا، گناه من بزرگ تر است .
پيامبر فرمود: واى بر تو، آيا گناه تو از خدا هم بزرگ تر است ؟
جوان سرش را پايين انداخت و گفت : نه ، چرا كه خدا از همه چيز بزرگ تر است .
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم فرمود: اگر خدا از همه بزرگ تر است ، بزرگان بخشش بزرگ مى كنند، حالا به من بگو چه كردى ؟
او خجالت كشيد و عرق ريخت و با حالت گريه گفت : نيمه شبى براى نبش ‍ قبرى به قبرستان رفته بودم ، دخترى از اشراف زاده ها و از فردى سرمايه دار فوت كرده بود و او را دفن كرده بودند، من او را نبش قبر كردم و كفن وى را از تن او بيرون آوردم ، يك مرتبه متوجه شدم كه دختر زيبايى است ، شيطان مرا وسوسه كرد، نمى توانم بگويم ولى فهماند كه مرتكب زنا، آن هم با مرده شده است !
پيامبر صدايش را بلند نمود كه اى جوان ! برو مى ترسم آتش تو ما را هم بگيرد.
اين جوان با چشمان اشك آلود جلسه را ترك نمود و سر به كوه و بيابان نهاد و گريه كرد.
از درگاه خدا ندا آمد كه اى رسول خدا، به آن جوان بگو: او را بخشيدم چرا كه او واقعا پشيمان است .⁽¹⁷⁾
و آن جوان گمراه و گناهكار به بركت حقجويى و ندامت و توبه ، مشمول رحمت واسعه ى الهى گرديد.