مسجد یاور نجف آباد

مسجد یاور ( ملا صادق) با مساحتی حدود ۱۵۰۰مترمربع از شمال به کوچه باغچه ای، از غرب به دو حمام بزرگ و کوچک یاور، از جنوب به خیابان شریعتی (که در قدیم تون حمام محسوب می شده) و از شرق به خیابان سعادت (فردوسی) محدود می شود.

این مسجد از مساجد قدیمی نجف آباد است که در دوره قاجار بنا شده و به گونه ای که نقل شده توسط یاور بزرگ (فتحعلی خان) حاکم معروف نجف آباد به همراه ۲ باب حمام بزرگ و کوچک در جوار یکدیگر ساخته شده است. احداث بناهایی از قبیل احداث اولین مریض خانه و مدرسه در این شهر از ابتکارات یاور و فعالیت های اوست. فرزندان او با نام فامیلی بهیار و آذری شهرت دارند.

بنای قدیمی این مسجد، چند سال پیش تخریب و بر روی آن بنای جدیدی به سبک امروزی ساخته شد. شاهدان عینی این بنا را چنین توصیف کرده اند: «ضلع جنوبی مسجد ابتدا آتش¬دان حمام بود و خیابانی وجود نداشت، بعدها در زمان امیرخان امیر نیرومند شهردار نجف آباد، آتشدان تخریب و خیابان شاهپور (شریعتی فعلی) احداث گردید. معماری مسجد مانند سایر مساجد بوده و تفاوت چندانی با آنها نداشته است. کُل بنا از سنگ و آجر، با سقف های ضربی و نمای ظاهری کاشی کاری شده، همراه گلدسته، سکو، محراب، منبر و شبستان ساخته شده بود.»

ورودی مسجد با دو سکوی سنگی و در چوبی بزرگ، همراه دو مناره در طرفین ضلع شرقی آن قرار داشت. با ورود به مسجد، سمت راست آن شبستان قرار داشت که در واقع در ضلع شمالی مسجد ساخته شده بود. شبستان با ستون های چهارگوش از سنگ و آجر ساخته بودند که محل برگزاری نماز در تابستان های گرم و زمستانهای سرد بود. این شبستان ساده و بی آلایش، دارای روزنه ای برای ورود نور و اتاقی در جنوب آن به عنوان چایخانه و محرابی در محل قبله بود. بر روی سقف شبستان سه ایوان بزرگ با سقف های بلند، در ضلع غربی مسجد نیز سه ایوانچه ساخته بودند. اتاقی مخصوص لوازم مسجد نیز وجود داشته است. در جنوب مسجد نیز دو ایوان بزرگ تابستانه، در شرق آن یک ایوانچه کوچک و اتاقی مخصوص خادم و چراغ دار آن و در کنار آن پلکانی برای بالا رفتن موذن و رسیدن به گلدسته های مسجد، وجود داشته است.

مؤذن قدیمی این مسجد مرحوم جعفر رضائیان فردی نابینا، اما دقیق و وقت شناس بود. او اذان های صبح، و ظهر و عصر را درست به موقع و با صدایی رسا به گوش همسایگان مسجد می رساند. در بین مردم شایع بود که صدای اذان او در باغات شاه آباد (شاه آباد، محدوده باغات خارج از شهر در قسمت شرقی) شنیده می شد. همچنین گفته اند که ساعتی جیبی داشت و با لمس کردن شیشه آن زمـان را تشخیص می داد. درست و به موقع خود را به مسجد می رساند که این نکته برای همگان تعجب برانگیز بود. او غالباً پس از اتمام نماز چند دقیقه ای برای حاضران روضه می خواند.

این مسجد قبلا به مسجد ملاصادق یا مسجد قاهری ها شهرت داشت. پیش نمازان آن به ترتیب زمانی حاج ملاصادق، ملاحسین، ملا محمد باقر و ملا محمود همگی از خاندان قاهری و از فامیل های قدیمی نجف آباد بوده اند که جّد آنها فردی یاقوت نام و از قاهره مصر بود که به ایران آمد و در اینجا ساکن شد. زهد و تقوای ملامحمد باقر و دانش ملا محمود در میان مردم مشهور بوده است.

درِ این مسجد برخلاف سایر مساجد در تمام اوقات بر روی مومنین باز بوده است و در ماههای رمضان برخلاف سایر مساجد نماز ظهر و عصر را در ساعت ۳ و نیم بعدازظهر اقامه می کرده اند و پس از آن تا هنگام اذان مغرب یک جزء قرآن قرائت می کردند. این رسم فقط در این مسجد رواج داشته است. هیات امناء و اداره کنندگان مسجد، عمدتاً از اعقاب غلامحسین خان و فتحعلی خان یاور همچون حاج نعمت الله آذری و محمدحسن خان بهیار بوده اند.

📌بخشی از کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد» به قلم «فضل الله خلیلی»؛ کاری از انتشارات مهر زهرا (س)

مسجد یاور نجف آباد