فضل الله خلیلی از پژوهشگران تاریخ معاصر نجف آباد، در کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد» که توسط انتشارات مهر زهرا منتشر شده، مهم ترین آسیاب های آبی نجف آباد در دوران قاجار و ماقبل آن را چنین برشمرده است.

صوفيان نجف آباد مانند غلامحسين معيني و حيدر علي موحدي، مجالس را در منازل خود  برگزار مي کردند. آقاي معيني شب هاي جمعه و آقاي موحدي شب هاي سه شنبه اقدام به برگزاري مي کردند. شب هاي دوشنبه نيز اکثراً به پاقلعه خانقاه اصفهان مي رفتند.

او چندين سال به ارشاد مردم نجف آباد پرداخت. امام جماعت و مورد وثوق مردم بود. در نماز جماعت روزهاي جمعه او مسجد پر از جمعيت شده و علاوه بر آن در خيابان نيز فرش پهن کرده مردم مشغول نماز مي شدند.

فضل الله خلیلی پژوهشگر تاریخ شفاهی نجف آباد، در بخشی از کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد»، تعدادی از موقوفات مسجد بازار نجف آباد را چنین شرح داده است:

فکر تأسيس کتابخانه در نجف آباد که عموم مردم بتوانند از آن بهره ببرند، ابتداء از طرف افرادي چون غلامحسين منزه، يدالله راستي و حیدر بهمن پور مطرح شد.

نجف‌آباد صاحب آئین کهنی در ماه مبارک رمضان است که هنوز هم در خاطر مردم این شهر مانده است، قصه "ماه‌بگم" از جمله رسومی است که قدیمی‌ترها بیشتر آن را به‌یاد می‌آورند.

روزی یکی از مردان عشایر به اتاقم آمد. خشمگین و ناراحت بدون مقدمه به شکایت معلمی که نام را در خاطر ندارم، پرداخت. «آقا معلم قاطرم را گرفته و اثاث خود را بار کرده و در کوه کُتل رهاس کرده. قاطر از بالای کوه پرت شده، سقط کرده»

مشکلی که در آن سال ها بود، کمبود معلم بود. نبود مجوز استخدام و ناچیز بودن نرخ حق التدریس آزار دهنده بود. روستائیان هم در شهریورماه هر سال به اداره می آمدند و درِ آن را از پاشنه در می آوردند.

گراني و کمبود در اوائل زمستان آغاز شد. من با سه فرزند يتيمم سعي می‌کردم هر چه که ممکن است در خوردن آذوقه ذخيره شده، صرفه جوئي کنيم چون یک بار دیگر نيز دچار اين بليه شده بودم. اما این بار نا امني، دزدي و غارت هم اضافه شده بود و همه روزه اخباری از غارت و دزدي خانه ها به گوش مي‌رسيد.