-
آن ها را در رساله طريق الوصول الي اخبار آل الرّسول ياد کرده ام.
(126) -
مجموعاً شصت وهفت متن تاريخي، حديثي وکلامي اختصاصي ويا ضمني پيرامون
حضرت مهدي در اين کتاب درج شده است (مترجم).
(127) -
براي دست يابي به نمونه هاي بيشتر بنگريد به: تجليل تبريزي، ابوطالب،
من هو المهدي، ص68 - 62.
(128) -
ظاهراً نام صحيح آن: فرائد فوائد الفکر في الامام المهديّ المنتظر است
(زرکلي، خيرالدّين، اعلام، ج7، ص203؛ فصل نامه تراثنا، ش17، ص109 -
108)؛ کتاب مرآة الفکر في المهديّ المنتظر نيز از همو است (مترجم).
(129) -
ابن ابي الحديد، ابوحامد بن هبةاللّه معتزلي، شرح نهج البلاغه، ج2،
ص535.
(130) -
حاشيه صحيح ترمذي، ج2، ص46.
(131) -
صبان، محمّد بن علي، اسعاف الرّاغبين، باب دوم، ص140.
(132) -
شبلنجي، مؤمن بن حسن، نورالابصار، ص155.
(133) -
ابن حجر، شهاب الدّين احمد، الصّواعق المحرقه، ص99.
(134) -
برزنگي، محمّد بن عبدالرّسول، الاشاعة في اشراط السّاعة، ص88 (مترجم).
(135) -
دحلان، احمد بن زيني، الفتوحات الاسلاميّة،ج2، ص211.
(136) -
سوَيدي بغدادي، محمّدامين، سبائک الذّهب، ج4، ص78.
(137) -
گنجي شافعي، محمّد بن يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان، ص124.
(138) -
نام آن، چنين است: (فتاوي علماء العرب من اهل المکّة المشرّفة في شأن
المهديّ الموعود في آخرالزّمان) (مترجم).
(139) -
بنگريد: متّقي هندي، عليّ بن حسام الدّين، البرهان في علامات مهدي
آخرالزّمان، باب سيزدهم (به صورت جداگانه نيز به سال 1399 قمري در قم
به چاپ رسيده است (مترجم)).
(140) -
تفتازاني، مسعود بن عمر، مقاصدالطّالبين، حاشيه شرح المقاصد، ج2، ص307.
(141) -
جزري دمشقي شافعي، شمس الدّين محمّد، اسمي المناقب في تهذيب اسني
المطالب، ص168 - 163.
(142) -
ابن خلدون مغربي، عبدالرّحمان، مقدّمة ابن خلدون، ص260.
(143) -
کليني، محمّد بن يعقوب، کافي، ج1، ص527.
(144) -
نعماني، ابن ابي زينب، الغيبة، ص29.
(145) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص308.
(146) -
همو، عيون اخبار الرّضا عليه السّلام، ج1، ص41.
(147) -
مفيد، محمّد بن محمّد بن نعمان، اختصاص، ص210.
(148) -
حلبي، تقي الدّين ابوصلاح، تقريب المعارف، ص178.
(149) -
طوسي، محمّد بن حسن، الغيبة، ص93.
(150) -
همو، امالي، ص291، ش566.
(151) -
طبرسي، فضل بن حسن، اعلام الوري، ص225.
(152) -
طبرسي، احمد بن علي، احتجاج، ج1، ص67.
(153) -
ديلمي، حسن بن ابوالحسن، ارشاد القلوب، ج2، ص290.
(154) -
مجلسي، محمّدباقر، بحارالانوار، ج9، ص120 به بعد از چاپ کمپاني.
(155) -
امين عاملي، محسن، اعيان الشّيعه، ج2، ص55.
(156) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص133.
(157) -
ظاهراً مقصود از (عبد صالح)، ذوالقرنين باشد (مترجم).
(158) -
مقصود، هارون الرّشيد است (مترجم).
(159) -
(
أولئک عليهم صلوات من ربّهم ورحمة...)،
سوره بقره (2)، آيه 157 (مترجم).
(160) -
کليني، محمّد بن يعقوب، کافي، ج1، ص528 - 527.
(161) -
مذکور در: مهدوي، مصلح الدّين، تاريخ علمي واجتماعي اصفهان در دو قرن
اخير، ج2، ص287.
(162) -
ديگران نيز رسالاتي درباره حديث لوح به نگارش درآورده اند؛ از جمله:
صفاخواه، محمّدحسين وعبدالحسين طالعي، بررسي تحليلي واسنادي حديث لوح،
تهران: ميقات، چاپ اوّل 1378ش؛ امامت کاشاني، عزيزاللّه، حديث لوح، چاپ
دوم 1413ق، قم: چاپخانه علميّه؛ لباف، علي، حديث لوح ائمّه هدي در لوح
فاطمه زهرا، تهران: جلي، 1375ش (مترجم).
(163) -
آيت اللّه هاشمي - عضو مجلس خبرگان رهبري - در سال 1330ق در طالخونچه
پا به جهان نهاد، ودر شام گاه پنج شنبه 18/ 6/ 1378 خورشيدي در مشهد
مقدّس به ديدار حقّ شتافت، ودر مقبره علّامه مجلسي در جنب مسجد جامع
عتيق اصفهان، روي در نقاب خاک کشيد (مترجم).
(164) -
(شن) به معناي (ضعف) است.
(165) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص253 - 252.
(166) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، همان، ص259 - 258.
(167) -
اشاره است به: (...
وما أنا بظلّام للعبيد)،
سوره ق (50)، آيه 29 (مترجم).
(168) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص304.
(169) -
اشاره به: (
کتب في قلوبهم الايمان وايّدهم بروح
منه)، سوره مجادله (58)، آيه 22 (مترجم).
(170) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، همان، ص316.
(171) -
کنايه از همگي اشياي موجود در جهان است (مترجم).
(172) -
مقصود، حضرت فاطمه - عليها السلام - هستند (مترجم).
(173) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص317.
(174) -
اشاره است به: (...
يحيي الارض بعد موتها)،
سوره روم (30)، آيه 19 (مترجم).
(175) -
اشاره است به: (...
ودين الحقّ ليظهره علي
الدّين کلّه ولو کره المشرکون)، سوره توبه (9)، آيه 33 وسوره
صفّ (61)، آيه 9 (مترجم).
(176) -
اشاره است به: (...
متي هذا الوعد ان کنتم
صادقين)، سوره نحل (16)، آيه 71؛ سوره سبأ (34)، آيه 29؛ سوره
يس (36)، آيه 48؛ سوره مُلک (67)، آيه 25 (مترجم).
(177) -
(کنکر) لقب ابوخالد کابلي است.
(178) -
در برخي نسخه ها: (تشتدّ) آمده است.
(179) -
کذا، ظاهراً (سناني) است.
(180) -
مقصود، امام هادي - عليه السّلام - هستند (مترجم).
(181) -
در برخي نسخه ها: (الزّنج) آمده است.
(182) -
در برخي نسخه ها: (ألا کنت أجمع عليه الاحابيش برکابه فکنت ألقاء بهم)
آمده است. ومقصود از (احابيش) قريش است؛ زيرا آنان به خدا سوگند خوردند
که بر ديگران چيره شوند تا هنگامي که شب ها ادامه دارد، وروزها پديد مي
شوند، وحبشي باقي باشد؛ (حبشي) به ضمّ حاء، سکون باء وتشديد ياء زيرين،
کوهي است که در شش مايلي مکّه، ودر پايين ترين نقطه آن قرار دارد؛ پس
نام احابيش قريش را به خاطر نام اين کوه، بر آنان نهاده بودند. ابن
اسحاق مي گويد: احابيش همان بني هون بن خزيمه، وبني حارث بن عبد مناة
از کنانه، وبني المصطلق از خُزاعه هستند، پس آنان، براي گردآمدنشان،
احابيش ناميده شدند؛ پس (تحبيش) در کلام، به معناي (تجميع) استعمال شد.
(183) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص321 - 319.
(184) -
در بعضي نسخه ها: (ابن سبانة) ودر برخي: (ابن النسّابة) آمده است.
(185) -
صدوق، همان، ص321 - 319.
(186) -
شيخ صدوق اين روايت را براي تأييد سخنش آورده است.
(187) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص328 - 327.
(188) -
مقصود آن است که او را مي بينند، ولي نمي شناسند (مترجم).
(189) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص335 - 334.
(190) -
اشاره است به: (...
ولو کره المشرکون)،
سوره توبه (9)، آيه 33 وسوره صفّ (61)، آيه 9 (مترجم).
(191) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص361.
(192) -
سوره اعراف (7)، آيه 187.
(193) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص376 - 361.
پىنوشتها:
(194) -
قوهان معرّب کوهان وميان کوهان، روستايي است در نزديکي نيشابور وبه
صورت دقيق تر در ميان ابيورد ونسا که امروزه به کلات ودرگز شناخته مي
شود، واز همان سال ها به جهت گذر دائمي کاروان ها از آن ناحيه،
کوهستاني بودن منطقه، وواقع شدن آن در ادامه رشته کوه هاي هزارمسجد،
ودارا بودن کمين گاه هاي فراوان ومُشرف بر گذرگاه اصلي، مکاني براي
اختفاي عيّاران، ومهاجران کُرد وشيعي مذهب بوده است (مترجم).
(195) -
سوره بقره (2)، آيه 148.
(196) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص378 - 377.
(198) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص385 - 384.
(199) -
اشاره است به: (کتب في قلوبهم الايمان وايّدهم بروح منه)، سوره مجادله
(58)، آيه 22 (مترجم).
(200) -
سوره احقاف (46)، آيات 6 - 1.
(201) -
طوسي، محمّد بن حسن، الغيبة، ص176 - 174.
(202) -
اشاره است به: (وحسبنا اللّه ونعم الوکيل)، سوره آل عمران (3)، آيه 173
(مترجم).
(203) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص188، به نقل از: قندوزي حنفي، سليمان
بن ابراهيم، ينابيع المودّة، ص494.
(204) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص191، به نقل از: حاکم نيشابوري، محمّد
بن عبداللّه، المستدرک علي الصّحيحين، ج4، ص557؛ اين حديث را صاحب
البيان في اخبار صاحب الزّمان از: سنن ابن ماجه وسنن ابوداوود نقل
کرده، وگفته است: اين روايت، حسن وصحيح است (گنجي شافعي، محمّد بن
يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان، ص93 - 92).
(205) -
در متن به چهار ويژگي اشاره شده است (مترجم).
(206) -
مقصود، جعفر طيّار است (مترجم).
(207) -
در اين جا سخن شريف مرتضي به پايان مي رسد (مترجم).
(208) -
قندوزي حنفي، سليمان بن ابراهيم، ينابيع المودّة، ص436.
(209) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص196 - 195.
(210) -
صافي، همان، ص203، به نقل از: خزّاز قمي، عليّ بن محمّد، کفاية الاثر.
(211) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص410.
(212) -
حرّ عاملي، محمّد بن حسن، اثبات الهداة، ج7، ص139، شماره 685.
(213) -
اشاره است به: (...
ولو کره المشرکون)،
سوره توبه (9)، آيه 33 وسوره صفّ (61)، آيه 9 (مترجم).
(214) -
اين حديث در: گنجي شافعي، محمّد بن يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان
به امام حسين نسبت داده شده، در حالي که در ديگر مجموعه هاي روايي، به
نقل از امام صادق، ودر سند موجود در منابع کهن تر، تنها (ابي عبداللّه)
آمده است. به طور کلّي اين اشتباه وخلط ميان احاديث امام حسين وامام
صادق در بسياري از متون اهل سنّت به چشم مي آيد! از طرفي در تمامي
مجموعه هاي روايي شيعه، مقصود از ذکر (ابي عبداللّه) حضرت صادق هستند،
مگر آن که به نام امام حسين تصريح گردد (مترجم).
(215) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص253، به نقل از: متّقي هندي، عليّ بن
حسام الدّين، البرهان في علامات مهدي آخر الزّمان.
(216) -
يفتر به معناي خروج با فترت وضعف است.
(217) -
الغوابر جمع غابر به معناي (باقي مانده) ونقيض ماضي وگذشته است.
(غوابر) و(بواقي) در قبال (دوارج) و(سوالف) به منزله مستثني منه است.
در برخي از نسخه ها وبحارالانوار به (العَوائر) و(النّراقي) تصحيف شده،
وعلّامه مجلسي - رحمهُ اللّه - در توجيه آن، تکلّف کرده، وحاصل معني را
اين که: (بلاياي پيشين ساکن نمي گردد، مگر آن که در عوض آن ها امور سخت
تري از آينده برسد) به دست داده است.
(218) -
(الغائل) به معناي کُشنده، و(الغوائل) به معناي (الدّواهي) است.
(219) -
(سمت لهم) به معناي فراهم آمدن مقدّمه سخن واظهارنظر است.
(220) -
(استنزف الدّمع) به معناي (استنزله) ويا خارج کردن تمامي اشک است.
(221) -
(زفر الرّجل) به معناي خارج کردن نفَس، تنها با کشش بازدم و(الزّفرة)
به معناي تنفّس ودم وبازدم عميق وبا کشش است.
(222) -
(ويل) به معناي شگفتي وارد شده است؛ابن اثير جزري، مجدالدّين،
النّهاية.
(223) -
سوره اسراء (17)، آيه 13.
(224) -
در برخي نسخه ها: (وشرّفنا).
(225) -
در برخي نسخه ها: (زوال ملکهم الأمراء...) آمده است.
(226) -
در برخي نسخه ها: (في قتل أهل بيت رسول اللّه - صلّي اللّه عليه وآله
-) آمده است.
(227) -
سوره نساء (4)، آيه 157.
(228) -
(الازر) به معناي احاطه کردن، تقويت کردن وضدّ (ضعف)؛ و(مؤازرة) نيرو
بخشيدن بخشي از زراعت، به قسمتي ديگر است؛ و(سوّق الشّجر تسويقاً) يعني
داراي ساقه شدن (فيروزآبادي، قاموس)، يعني قوي شد، وساقه هايش نيرو
گرفت، وشاخه هايش فراوان شد، و(زهو التّمرة) به معناي سرخ وزرد (و
رنگين) شدن آن است.
(229) -
در برخي نسخه ها: (الشّرک) آمده است.
(230) -
به معناي آشکار شدن آن، ودر بعضي نسخه ها: (شيوخ الضّلالة)، ودر برخي
نسخه ها: (شبوح الضّلالة) آمده است، وشايد که (شيوع الضّلالة) صحيح
باشد.
(231) -
به معناي سوارشدن آنان بر مُلک، ودر بعضي نسخه ها: (تنسموا) از تنسُّم
ووزيدن نسيم يا احساس کردن وبوييدن آن؛ ودر برخي نسخه ها: (تنسموا مِن
الملک) آمده است.
(232) -
نشقه - بر وزن فرحه - به معناي بوي آن.
(233) -
در بعضي نسخه ها: (مرائر نفاقهم) ودر برخي نسخه ها: (مِن أثر نفاقهم).
(234) -
در برخي نسخه ها: (تأيّد) آمده است.
(235) -
اقتباس از سوره هود (11)، آيه 40. در آيه شريفه (واصنع) آمده است.
(236) -
برگرفته از سوره نور (24)، آيه 55: (
وعد اللّه
الّذين آمنوا منکم وعمل الصّالحات ليستخلفنّهم في الارض کما استخلف
الّذين من قبلهم وليمکّننّ لهم دينهم الّذي ارتضي لهم وليبدّلنهم من
بعد خوفهم امناً يعبدونني لا يشرکون بي شيئاً ومن کفر بعد ذلک فاولئک
هم الفاسقون)، (مترجم).
(237) -
اشاره است به: (
وعد اللّه الّذين آمنوا منکم
وعمل الصّالحات ليستخلفنّهم...)، سوره نور (24)، آيه 55 که امام
صادق - عليه السلام - در سخن خويش به طور ضمني بدان اشاره فرموده، واين
پرسش را در ذهن پرتلاطم مُفضّل بن عمر برانگيخته اند، متن کامل آيه در
پاورقي پيشين گذشت (مترجم)).
(238) -
در برخي نسخه ها: (الأمر) آمده است.
(239) -
سوره يوسف (12)، آيه 110.
(240) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص358 - 352.
(241) -
براي آگاهي از ويژگي هاي آن بنگريد به: ابن خلدون مغربي، عبدالرّحمان،
مقدّمة ابن خلدون، ص326 و334 و338؛ حاجي خليفه، عبداللّه قسطنطني رومي،
کشف الظّنون، ج1، ص577 و591؛ اربلي، عليّ بن عيسي، کشف الغمّه، ج3،
ص128 - 123؛ شريف جرجاني، عليّ بن محمّد، شرح مواقف، ج2، ص190 (مترجم).
(242) -
اشاره است به: (...
ولو کره المشرکون)،
سوره توبه (9)، آيه 33 وسوره صفّ (61)، آيه 9 (مترجم).
(243) -
سوره نور (24)، آيه 55: (خداوند به کساني از شما که ايمان آورده،
وکارهاي شايسته کرده اند، وعده داده که در روي زمين، جانشين ديگرانشان
کند - هم چنان که مردماني که پيش از آن ها بودند را جانشين ديگران
فرمود - ودينشان را که خود بر ايشان پسنديده است، استوار، ووحشتشان را
به ايمني بدل سازد؛ مرا پرستيده، وهيچ چيزي را با من شريک نمي کنند،
وآناني که از اين پس، ناسپاسي کنند، فاسقان اند) (مترجم).
(244) -
اشاره است به: (لئلّا يکون للنّاس علي اللّه حجّة)، سوره نساء (4)، آيه
165 (مترجم).
(245) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص481، ش11.
(249) -
شريف مرتضي، عليّ بن حسين، رسائل، ج2، ص295.
(250) -
کراجکي، محمّد بن علي، کنزالفوائد، ج1، ص368 - 374؛ ج2، ص216.
(251) -
طوسي، محمّد بن حسن، الرّسائل العشر، ص98.
(252) -
همو، تلخيص الشّافي، ج1، ص80.
(254) -
آل کاشف الغطاء، محمّدحسين، اصل الشّيعه واصولها، ص140.
(255) -
علياري تبريزي، علي، بهجة الآمال في شرح زبدة المقال، ج7، ص626.
(256) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص271، به نقل از: قندوزي حنفي، سليمان
بن ابراهيم، ينابيع المودّة، ص477.
(257) -
شريف مرتضي، عليّ بن حسين، رسائل، ج2، ص297.
(258) -
سوره انفال (8)، آيه 33 (مترجم).
(259) -
سوره اسراء (17)، آيه 72 (مترجم).
(260) -
مجلسي، محمّدباقر، بحارالانوار، ج52، ص94 - 92.
(261) -
کليني، محمّد بن يعقوب، کافي، ج1، ص336 - 335.
(262) -
کليني، محمّد بن يعقوب، کافي، ج1، ص335 - 333.
(263) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص645، ش6.
(264) -
کليني، محمّد بن يعقوب، کافي، ج1، ص333.
(265) -
صدوق، همان، ص645، ش6.
(266) -
طوسي، محمّد بن حسن، الغيبة، ص152.
(267) -
مجلسي، محمّدباقر، بحارالانوار، ج13، ص104 و143 از چاپ امين الضّرب
وج52، ص77 - 1 از چاپ حروفي ايران.
(268) -
نوري، حسين، نجم ثاقب، ص152.
(269) -
نهاوندي، علي اکبر، العبقريّ الحسان، ج2، ص57.
(270) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص412.
(271) -
در: تهراني، آقابزرگ، ذريعه، ج3، ص326 ياد شده است.
(272) -
به فارسي ترجمه شده است: بحراني، هاشم، روزنه اي به خورشيد، حکايات
باريافتگان به حضور حضرت مهدي عليه السلام، ترجمه سيّدحسن افتخارزاده،
(تهران): شرکت نشر وتبليغ نيک معارف، (چاپ اوّل) 1368؛ چاپ دوم
191،1376ص، وزيري (مترجم).
(273) -
در: تهراني، همان، ج3، ص160.
(274) -
در: همان، ج3، ص65.
(275) -
در: همان، ج3، ص133.
(276) -
سوره انعام (6)، آيه 158 (مترجم).
(277) -
سوره بقره (2)، آيه 260 (مترجم).
(278) -
مقصود، عثمان بن سعيد عمري، نخستين نايب خاصّ امام زمان است (مترجم).
(279) -
کليني، محمّد بن يعقوب، کافي، ج1، ص329 (مترجم).
(280) -
مربوع به معناي قامت متوسّط است.
(281) -
مفيد، محمّد بن محمّد بن نعمان، ارشاد، ج2، ص332.
(282) -
مقصود: پيامبر اکرم هستند (مترجم).
(283) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص322، ش4 و5.
(284) -
همان، ص575 - 536.
(285) -
مفيد، محمّد بن محمّد بن نعمان، الفصول العشرة في الغيبة، ص27 - 22.
(286) -
شريف مرتضي، عليّ بن حسين، امالي، ج1، ص195 - 165.
(287) -
مجلسي، محمّدباقر، بحارالانوار، ج13، ص77 - 59 از چاپ امين الضّرب
وج51، ص293 - 225 از چاپ حروفي ايران.
(288) -
کراجکي، محمّد بن علي، کنزالفوائد، ج2، ص114.
(289) -
طوسي، محمّد بن حسن، الغيبة، ص258.
(290) -
همو، الرّسائل العشر، ص99.
(291) -
سوره عنکبوت (29)، آيه 14.
(292) -
بحراني، ميثم بن علي، قواعد المرام في علم الکلام، ص191.
(293) -
مقتطف نام مجلّه منتشره از سوي مؤسّسه انتشاراتي (مقتطف) است. اين
مؤسّسه را شاهين مکاريوس در 1876م در بيروت تأسيس ودکتريعقوب صروف
(1927 - 1852) در 1888م آن را به مصر منتقل، وتا 1927م هفتاد شماره از
آن را منتشر کرد؛ جرجي زيدان - پيش از تأسيس مجلّه الهلال - وسلامه
موسي از نويسندگان پُرکار مقتطف بوده اند (مترجم).
(294) -
آل کاشف الغطاء، محمّدحسين، اصل الشّيعه واصولها، ص138.
(295) -
مظفّر، محمّدرضا، عقائد الاماميّة، ص79.
(296) -
گنجي شافعي، محمّد بن يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان، ص148.
(297) -
سوره هود (11)، آيه 86.
(298) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص331.
(299) -
اشاره است به: (...
ليظهره علي الدّين کلّه ولو
کره المشرکون)، سوره توبه (9)، آيه 33 وسوره صفّ (61)، آيه 9
(مترجم).
(300) -
مقصود از (عرفاء) در اين جا جمع (عريف) به معناي عالم به چيزي است،
وکسي که يارانش را مي شناسد، وقيّمِ امر قوم، ونقيب است.
(301) -
در برخي نسخه ها: (شهادات الزّور) آمده است.
(302) -
جمع (قنية) به معناي کنيزان خواننده.
(303) -
(الوحا الوحا) يعني بشتابيد بشتابيد، عجله کنيد عجله کنيد.
(304) -
در برخي نسخه ها: (يود احدهم) آمده است.
(305) -
در برخي نسخه ها: (سائد بن الصيد) ودر سنن ترمذي (ابن صياد) آمده است.
(306) -
سوره انعام (6)، آيه 158 (مترجم).
(307) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص528 - 525.
(308) -
اشاره است به آيه شريفه: (
أنا الّذي خلق فسوّى
وقدّر فهدى - أنا ربّکم الأعلى)، سوره اعلي (87)، آيات 3 - 2
(مترجم).
(309) -
گنجي شافعي، محمّد بن يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان، ص99؛ صافي،
لطف اللّه، منتخب الاثر، ص304 به نقل از: ابن ماجه، ابوعبداللّه محمّد
بن يزيد، صحيح، ج2، ص270؛ هم چنين: متّقي هندي، عليّ بن حسام الدّين،
کنزالعمّال، ش38657 وهيثمي، نورالدّين عليّ بن ابي بکر، مجمع الزّوائد،
ج7، ص318.
(310) -
گنجي شافعي، محمّد بن يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان، ص100.
پىنوشتها:
(311) -
در چاپ عربي: (کوفه) ثبت شده است (مترجم).
(313) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص443، به نقل از: مجلسي، محمّدباقر،
بحارالانوار، به نقل از: تاريخ قم.
(314) -
صدوق، محمّد بن عليّ بن حسين، کمال الدّين وتمام النّعمة، ص318؛ مضمون
آن را احمد در مسند، ج1، ص99 بيان داشته است؛ به نقل از: حسيني جلالي،
محمّدجواد، احاديث المهدي من (مسند احمد بن حنبل)، ص62؛ مصادر اين
روايت در کتاب هاي اهل سنّت را بنگريد در: تجليل تبريزي، ابوطالب، من
هو المهدي، ص83 - 70.
(315) -
صافي، لطف اللّه، منتخب الاثر، ص317؛ هم چنين مراجعه نماييد به: حسيني
فيروزآبادي، مرتضي، فضائل الخمسة، ج3، ص402 - 401؛ گنجي شافعي، محمّد
بن يوسف، البيان في اخبار صاحب الزّمان، ج1، ص113 - 108؛ تجليل تبريزي،
ابوطالب، من هو المهدي، ص100.
(316) -
صافي، لطف اللّه، همان، ص317.
(318) -
طوسي، محمّد بن حسن، الغيبة، ص276.
(319) -
در چاپ عربي: (يبايعيک) ثبت شده است (مترجم).
(320) -
مفيد، محمّد بن محمّد بن نعمان، ارشاد، ص332.
(321) -
نهج البلاغه، خطبه 138.
(322) -
نهج البلاغه، ص114، تصوير نسخه خطّي قرن پنجم هجري قمري که در کتابخانه
آيت اللّه العظمي مرعشي نگهداري مي شود.
(323) -
ابن ابي الحديد، ابوحامد بن هبةاللّه معتزلي، شرح نهج البلاغه، ج2،
ص609، از چاپ بيروت وج9، ص40 از چاپ مصر.