اين قضيه هم چون در جنگ در حضور مردم بسيار بود احتمال كذب در آن نمى رود، امّا ممكن است كسى بگويد: شايد بيرون آمدن چشم او از حدقه طورى نبود كه برگرداندن و شفا يافتن بيماران به آب دهان مبارك پيغمبر(ص) يا به دعاى آن حضرت تاءييد مى كند كه اين معجزه و خرق عادت بود، و همين طور كه در زمان ما معروف است آب دهان پيغمبر يعنى شفاى عاجل ، در زمان آن حضرت هم ميان صحابه معروف بود.
10- شماره آنها كه حضرت پيغمبر(ص) به آب دهان مبارك شفا داد از حد و اندازه بيرون است : يكى از آنها اميرالمؤمنين (ع) است در غزوه خيبر و اين اعجاز در حضور لشكرى اتفاق افتاد كه جماعت بسيار از صحابه روايت كردند و احتمال جعل و اشتباه در آن نمى رود.
بخارى و مسلم در صحيح خود از سهل بن سعد ساعدى و سلمة بن اكوع روايت كردند كه پيغمبر(ص) روز خيبر فرمود: فردا عَلَم را به مردى دهم كه خدا به دست او خيبر را بگشايد، چون بامداد شد، فرمود: على بن ابى طالب كجاست ؟ گفتند: چشمان او درد مى كند، رسول خدا(ص) سوى او فرستاد بيامد، آب دهان مبارك در ديدگان على انداخت و او را دعا كرد، شفا يافت چنانكه گوئى درد نداشت .⁽¹⁵²⁾
و اين معجزه را غير از سهل بن سعد و سلمة بن اكوع ، ابن عمر، و ابن عباس ‍ و سعد بن ابى وقاص ، و ابى هريره ، و ابى سعيد خدرى ، و عمران بن حصين ، و جابربن عبداللّه انصارى ، و ابى ليلى ، و بريده نقل كرده اند. و اميرالمومنين (ع) هميشه مى فرمود: از آن وقت مرا از سرما و گرما رنج آزارى نرسيد. و آن را هم بسيارى از اصحاب اميرالمومنين (ع) روايت كرده اند و در وقوع اين معجزه ترديد ممكن نيست .
11- پيغمبر اكرم (ص) در جنگ بدر مشتى ريگ برداشت و بر كفّار پاشيد و اين از اسباب انهزام آنان شد؛⁽¹⁵³⁾ چنانكه خداوند در سوره انفال : آيه 17 مى فرمايد كه :
(فلم تقتلوهم ولكنّ قتلهم و ما رميت إ ذ رميت ولكنّ اللّه رمى ).
يعنى : شما آنها را نكشتيد ولكن خدا آنها را كشت چون (مشت ريگ را) انداختى تو نينداختى ولكن خدا انداخت . و اينكه پيغمبر انداخت و سبب انهزام آنان شد تير و نيزه و حربه ديگر نبود زيرا كه در آن جنگ آن حضرت سلاح بكار نبرد و هيچ كس نقل نكرده است بلكه همان مشت ريگ است كه همه نقل كردند و ريگ پاشيدن اگر اعجاز نباشد سبب انهزام لشكر نمى شود.
اگر كسى گويد: آن حضرت براى اهانت ريگ پاشيد، چنانكه ما گوئيم : ((خاك بر سرتان )) او به عمل اين بيان كرد. گوئيم : آيه قرآن دلالت دارد كه اين ريگ پاشيدن مانند كشتن دليران دخل در انهزام آنها داشت .
و حكيم بن حزام كه در لشكر كفار بود، گفت : ما صدائى مانند آواز افتادن ريگ در طشت مى شنيديم و رعب در دل ما افتاد و به هزيمت رفتيم .
12- در تفسير آيه :(انّا كفيناك المستهزئين )⁽¹⁵⁴⁾ به اسانيد بسيار از ابن عباس و غير او روايت شده است كه : پنج تن از مردم مكّه پيغمبر اكرم (ص) را استهزاء مى كردند: وليد بن مغيره ، عاص بن وائل ، اسود بن عبد يغوث ، اسود بن مطلب ، حارث بن عيطل سهمى . و خداوند شرّ اينان را كفايت كرد و پيغمبر ديد جبرئيل اشارت به اَكْحَل وليد كرد و به چشم اسود بن مطّلب و به سر اسود بن عبد يغوث و به شكم حارث بن عيطل و كف پاى عاص بن وائل .
وليد بن مغيره بر مردى از خزاعه مى گذشت و او را پر بر تير مى نهاد بسببى تير به اَكْحَل وليد خورد و آن را بريد.
اسود بن مطّلب وقتى زير دختى بود و فرزندان خود را آواز مى داد: چرا بداد من نمى رسيد؟ مى گفتند: در تو چيزى نمى بينيم ؛ او مى گفت خار در چشم من فرو مى برند! و همچنان بود تا كور شد.
اسود بن عبد يغوث را در سر قروحى پديد آمد و درگذشت .
حارث در شكم آب زرد آمد و از آن بمرد.
عاص بن وائل سوار دراز گوشى بطائف ميرفت و خارى در كف پاى او فرو رفت و بمرد. طبرى در تفسير خود به هيجده طريق ، اين واقعه را روايت كرده است با اندك اختلاف در الفاظ كه لازم نقل اين گونه اخبار است ⁽¹⁵⁵⁾.⁽¹⁵⁶⁾
13- جابر بن عبداللّه انصارى گويد: كه در غزوه خندق پيغمبر(ص) را ديدم سخت گرسنه است بخانه رفتم و با همسر خود گفتم : چيزى دارى ؟ من رسول خدا را سخت گرسنه ديدم ؟ او هميانى كه يك صاع (يك من تبريز) جو داشت بياورد، و بزى در خانه داشتيم آن را كشتم و جو را آسيا كردم و نزد رسول خدا(ص) رفتم و پنهان با او گفتم : حيوانى كشتيم و يك صاع جو آرد كرديم ، تو با چند تن بخانه ما آئيد. پيغمبر(ص) آواز داد كه اى اهل خندق جابر، سورى ساخته است بيائيد، و مرا فرمود: ديگ را از ديگپايه فرود نياوريد و خمير را نام مپزيد تا من بيايم ، پس سوى خانه شدم و رسول خدا(ص) پيشاپيش و مردم از پس او آمدند و خمير را به او دادم آب دهان مبارك در آن افكند و از خدا بركت خواست ؛ آنگاه سوى ديگ رفت و در آن هم آب دهان بينداخت و بركت خواست . به خدا سوگند كه هزار تن بودند خوردند و رفتند ديگ ما همچنان به خروش مى جوشيد و از خمير ما همچنان نان مى پختند.
جابر بن عبداللّه خودش از مردم مدينه است و پس از پيغمبر بسيار محترم و ميان اهل كوفه و مدينه به درستى معروف بود در مسجد مى نشست و بمردم علم دين مى آموخت و اهل مدينه همه در غزوه خندق حاضر بودند و اينكه جابر نقل مى كند همه ديده بودند و جابر در حضور آنها نقل مى كرد و البتّه عادت پيغمبر اين نبود كه خود را از مجاهدين امتياز دهد، در ميان لشكرى گرسنه خود تنها يا با چند نفر از خاصّان بروند و طعام خورند و مردم ديگر را گرسنه گذارد و چنانكه مى دانيم خود او به نفس شريف خندق مى كند تا نگويند زحمت را بما گذاشته است پس اينكه نقل كرده است صحيح است و نظير اين دعوت جابر در جنگ خندق بسيار واقع شد و از طعام اندك مردم بسيار را سير كرد.
خوانندگان مى دانند كه كفّار در غزوه خندق شهر مدينه را محاصره كردند و رسول خدا(ص) و اهل مدينه در حصار ماندند و راه آذوقه و خوراك بر مردم شهر بسته بود، و هم در غزوه خندق ، خبر فتح ممالك شام و يمن و حيره و غير آن را داد در حضور لشكر بسيار؛ و جماعتى از اصحاب كه آنجا حاضر بودند گفتند: هنگام كندن خندق به سنگى رسيديم كه از شكستن آن عاجز گشتيم ؛ آن حضرت كلنگ برداشت و چند ضربت بر سنگ زد هر بار برقى جست و پيغمبر ((اللّه اكبر)) گفت و خبر داد كه هر بار كه برق جست آثار آبادى هاى كشورى را ديدم ، و خبر داد امّت او آن شهرها را مى گشايند. منافقان گفتند: محمّد بشما خبر مى دهد كه از يثرب ، قصرهاى حيره و مدائن كسرى را ديدم و اين بلاد را شما مى گشائيد با اينكه از ترس ، بر گرد خود خندق مى كنيد و نمى توانيد بمبارزت احزاب بيرون رويد، و اين آيه اشاره به آن خبر است :
(و إ ذا يقول المنافقون و الّذين فى قلوبهم مّرض مّا وعدنا اللّه و رسوله إ لّا غروراً) (احزاب :آيه ،12).
هنگامى كه گفتند منافقان و آنها كه بيمارى در درون دل دارند: خدا و رسول او، ما را براى فريب دادن نويد مى دهند.
مؤلف گويد: در ضمن بيان اخبار غيب كه از حضرت پيغمبر(ص) صادر شده است اشارت بدين خبر كرديم و آن وقت كه حضرت رسول (ص) اين اخبار فرمود مردم مدينه از ده هزار تن لشكر احزاب فرو مانده و در محاصره بودند چون شهر مدينه بسيار كوچك است و ما در ايران بزرگ تر از آن را هم شهر نمى ناميم و آن حضرت در جنگ ها با آنكه همه مردان بسيج مى فرمود، بيش از دو سه هزار نفر از شهر بيرون نمى آمد و با اين مردم كم نويد فتح جهان بلشكريان خود ميداد⁽¹⁵⁷⁾.
و از سهل بن سعد ساعدى روايت است كه با رسول خدا(ص) بوديم خندق حفر مى كرد به سنگى رسيد و تبسّم كرد، گفتند: يا رسول اللّه خنده از چه بود؟ فرمود:
((ضحكت من ناس يؤ تى من قبل المشرق فى الكبول يساقون الى الجنّة و هم كارهون )).⁽¹⁵⁸⁾
خنديدم از مرديم كه از سوى مشرق مى آورندشان در بنده كرده و ناخواهان آنها را به بهشت مى رانند.
14- حضرت اميرالمؤمنين (ع) در خطبه قاصعه كه در مسجد كوفه خواند (چنانكه در نهج البلاغه است ) مى فرمايد:
من با رسول خدا(ص) بودم گروهى از قريش نزد او آمدند و گفتند: اى محمّد دعوى بزرگى كردى كه پدران و خويشان تو هيچ يك چنين دعوى نكردند و ما از تو چيزى خواهيم اگر اجابت كردى و آنچه خواستيم به ما نمودى دانيم تو نبى و فرستاده خدائى وگرنه دانيم جادو و دروغ گوئى ؛ حضرت فرمود: چه مى خواهيد؟ گفتند: اين درخت را بخوان تا با ريشه بيايد و نزد تو بايستد! رسول خدا(ص) فرمود: خدا بر هر چيز قادر است اگر خدا براى شما اين كار كند آيا ايمان مى آوريد و شهادت به حقّ مى دهيد؟ گفتند: آرى ، فرمود: به شما بناميم آنچه مى خواهيد با آنكه مى دانم سوى خير باز نيائيد و ميان شما است آنكه در چاه بدر افكنده شود و كسى كه احزاب را فراهم كند؛ آنگاه فرمود: اى درخت ، اگر ايمان به خدا و روز رستاخيز دارى و مى دانى من فرستاده اويم از ريشه بركنده شو و نزديك من بايست باذن خداى تعالى . سوگند به آن كسى كه پيغمبر(ص) را به راستى فرستاد، آن درخت با ريشه آمد و آوازى چون آواز بال مرغان از او برآمد تا نزديك رسول خدا(ص) بايستاد و سايه افكند يك شاخ بر دوش حضرت او و شاخ ديگر بر دوش من ، و من در جانب راست او ايستاده بودم . چون مردم اين بديدند به تكبّر گفتند: امر كن يك نيمه اش نزد تو آيد و نيم ديگر به جاى ماند.
حضرت بفرمود، و يك نيم آن غرش كنان و شگفت انگيز به آن حضرت نزديك تر شد چنانكه نزديك بود به وى بچسبد! باز كافران متكبّرانه گفتند: اين نيمه نزديك را بفرماى سوى آن نيمه ديگر باز گردد هم چنانكه بود. آن حضرت بفرمود و بازگشت .
من گفتم :((لا اله الاّ اللّه )) منم اوّل مؤمن به تو اى رسول خدا و منم اوّل كس كه اقرار مى كنم اين درخت آنچه كرد به امر خدا كرد براى تصديق پيغمبرى و تعظيم امر تو. مردم همه گفتند: جادوى دروغ گوئى است جادوئى هاى عجيب دارد و سخت سبك دست است در آن ، تو را باور نمى كند جز مانند اين (مقصود آنها من بودم ).
مؤلف گويد: همان سخنى كه امام فخر رازى در معجزه شقّ القمر و روايت حذيفه يمانى بالاى منبر مدائن گفت در اين معجزه هم جارى است ، زيرا كه اميرالمؤمنين (ع) خود را وصى و امام مفترض الطّاعه مى دانست ، در حضور جماعت بسيار كه پيغمبر را ديده بودند محال است اين معجزه را بر خلاف واقع نقل كند و نيز طبرى آن را از ديگران هم روايت كرده است .
اگر گوئى از كجا بدانيم اين خطبه حتماً از حضرت اميرالمؤمنين (ع) است ؛ گوئيم : آن وقت كه آن حضرت خطبه ميخواند خليفه روى زمين بود و پادشاهى به آن عظمت و شوكت در هيچ كشور از كشورهاى ربع مسكون نبود و خطبه هاى پادشاهان را هميشه درست نقل مى كنند چون توجّه همه مردم به سخن ايشان است و اگر در آن تصرّفى شود اندكى است در بعض ‍ الفاظ كه مُغَيِّر معنى نيست و اين ضبط و حفظ خطب مخصوص به اميرالمؤمنين (ع) نيست ، بلكه سخنان عام و خطب خلفا و سلاطين ديگر را هم مانند ابوبكر و عمر و هارون و ماءمون و متوكّل ، و حكّام مانند حجّاج و ديگران همچنين ضبط كردند؛ و در كلام اميرالمؤمنين (ع) به خصوص ‍ فضلى و بلاغتى است كه همه مردم شيفته دانستن و از حفظ كردن آن بودند.
علاوه بر اينكه اهل سير و تواريخ كلام و خطب آن حضرت را در ضمن حوادث نوشته اند، كتاب هاى مخصوص نظير نهج البلاغه تنها جامع خطبه هاى او تاءليف كردند از جمله حضرت عبدالعظيم و نيز مدائنى و ابن كلبى .
و نيز گوئيم : آن كس كه سخن شناس است كلام اميرالمؤمنين (ع) را از ديگران امتياز مى دهد چنانكه ادباى فارسى ، اشعار فردوسى و سعدى و ناصر خسرو را.
و اگر از همه اينها بگذريم ايمان اميرالمؤمنين (ع) به پيغمبر اكرم (ص) خود دليل بزرگى است بر نبوّت او چون هر كس تاريخ اميرالمؤمنين (ع) را خوانده است و بر احوال او مطّلع گشته از مسلمان يا غير مسلمان تصديق كرده است او عالم و فطن و نيز امين و بى مداهنه بود و خطبه هاى توحيدى او خود معجزى بزرگ تر از خواندن درخت است و حضرتش بى آنكه دليل و علامتى بر صدق پيغمبر(ص) بيند محال بود به مداهنه كارى ايمان آورد يا در دليل نبوّت خطا كند.
15- ثعلبه و اسيد دو فرزند سعيد و اسد بن عبيد از يهودان بنى قريظه به نام پيغمبر(ص) ايمان آوردند و سبب اسلامشان آن بود كه مردى از يهود شام ابن هيبان نام عالم و متديّن چنانكه به او تبّرك مى جستند و در خشكسالى او را واسطه باران مى كردند در بنى قريظه آمد و تا آخر عمر آنجا بماند، چون از دنيا مى رفت با آنها مى گفت : مى دانيد چرا من از زمين خمر و خمير بدين زمين رنج و گرسنگى آمدم ؟ گفتند: تو خود بهتر دانى گفت : پيغمبرى مبعوث مى شود كه هجرت او بدين شهر است ولو ماءمور به خونريزى و اسير كردن است اينها شما را مانع از ايمان به او نشود و ديگران بر شما پيشى نگيرند؛ و همين سبب اسلام آن سه تن شد.
اين داستان را بيهقى و ابن السكن و ابو نعيم اصفهانى و ابن اسحاق از چند تن از صحابه نقل كردند⁽¹⁵⁹⁾ و نمى توان گفت از احاديث ضعيف و مجعول است چون نظير آن از ديگر علماى يهود هم روايت شده است و نيز در قرآن است :
(و كانوا من قبل يستفتحون على الّذين كفروا فلمّا جاءهم ما عرفوا كفروا به )(بقره : آيه 83).
پيش از آنكه پيغمبر مبعوث شود با بت پرستان مى گفتند: اينجا پيغمبرى مبعوث مى شود، حق بودن ما و باطل بودن دين شما را ثابت مى كند چون آن پيغمبرى كه مى شناختند آمد به او كافر گشتند.
پيغمبر(ص) در حضور يهوديان مدينه مى فرمود: شما پيش از آمدن من خبر مرا مى داديد چرا پس از آمدن من كافر شديد؟
البتّه آنها خبر داده بودند و پيغمبر(ص) با دعوى نبوّت خلاف واقع نمى فرمود زيرا كه در اين صورت يهوديان مى گفتند: ما هرگز خبر تو را نداديم و هيچ كس از ما نشنيد.
و نيز در ضمن اخبار غيب كه گذشت گفتيم : سالع ، مدينه است و در فصل بشارات ان شاء اللّه خواهد آمد كه اشعياى پيغمبر(ص) خبر داد كه هنگام ظهور آن پيغمبر ساكنان سالع يعنى مدينه آواز برآرند و سرزمين هاى اولاد اسماعيل صدا به عبادت خدا بلند كنند؛ و نيز شعيا(ع) آن حضرت را در عالم مكاشفه و رؤ يا ديد كه از بصرى مى آيد و جامه هايش خون آلود است و دشمنان خود را مقهور كرده است و از خون آنها جامه هاى سرخ در تن دارد.
به هر حال مردم مسلمان كه آن حكايات را نقل كردند جز به اخبار علماى يهود از تورات و انجيل خبر نداشتند تا علائم پيغمبر(ص) را مطابق آن كتب نقل كنند و اگر بعض عبارات كه صحابه و راويان آنها نقل كردند با عبارات تورات و انجيل اندك تفاوتى در الفاظ دارد به علّت آنست كه در نقل اين گونه مطالب اختلاف در الفاظ ناچار واقع شدنى است و اصل مقصود را زيانى ندارد.
16- بجير بن بجره طائى در غزوه تبوك اين شعرها را براى آن حضرت خواند: