موانع بركات روزه و قدرت سازندگى آن
رسيدن به فضائل بسيار عظيم و سازنده ى روزه و ماه مبارك رمضان شرايطى دارد، قطعا اسباب و عللى هم هست كه ممكن است جلو دار و مانع انسان از رسيدن به ارزش ها و بركات كامل روزه و ماه مبارك رمضان باشد.
اكنون به چند مورد از آن موانع با عنايت به روايت مى نگريم :
1. گناه غيبت
امام صادق عليه السّلام نقل كرده است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم در اين مورد فرمود:
«اءلصّائم فى عبادة اللّه و إ ن كان نائما على فراشه مالم يغتب مسلما؛»⁽¹³⁶⁾
روزه دار زمانى كه غيبت مسلمانى را نكند، در حال عبادت خداوند است ، اگر چه در رختخوابش در حال خواب باشد.
پس ، يكى از اسبابى كه ارزش سازندگى و فضيلت روزه و روزه دار را از بين مى برد و يا ضعيف مى كند غيبت مردم است .
2. گناهان متفرقه .
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم فرمود:
«اءلصّوم جنّة ما لم يخرقها؛»⁽¹³⁷⁾
روزه دارى و ماه رمضان سپرى است مطمئن در برابر آتش سوزان دوزخ ، اما به شرط آن كه آن را با گناه و زشتكارى خودت نشكافى و سوراخ نكنى .
سه خطر مهم ديگر براى روزه و روزه دار.
از جمله ى خطراتى كه فضائل روزه را تهديد مى كند، خطاها و گناهانى است كه هم جنبه ى فردى دارد و هم ضرر آن به جامعه و مردم بر مى گردد.
چنانكه رئيس مذهب شيعه و عالم آل محمد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم حضرت صادق عليه السّلام در اين مورد فرمود: «يغفر اللّه فى شهر رمضان إ لّا لثلاثةٍ:
صاحب مسكر،
اءو صاحب شاهين ،
اءو صاحب مشاهن ؛»⁽¹³⁸⁾
خداوند در ماه مبارك رمضان همه را مى آمرزد و مى بخشد مگر سه دسته را:
1. شرابخوار را،
2. قمارباز را،
3. و آدم كينه توز و تندخو و خشن را.
به قدرى اين گناهان زشت و ناپسند هستند كه از اين سفره ى عظيم و پربركت ماه مبارك رمضان ، كه خداوند گسترده است تا بندگانش به اين وسيله نجات پيدا كنند، اين سه دسته بهره اى ندارند.
دروغ و ناحقگويى
يكى ديگر از خطرت تهديد كننده ى فضائل روزه و رمضان دروغ و ناحقگويى است .
دروغ اگر به خدا و پيامبر و معصومين عليهم السّلام باشد كه موجب بطلان روزه است ، و اگر در موارد ديگر باشد، قطعا از ارزش و فضيلت روزه مى كاهد.
در همين رابطه امام صادق عليه السّلام فرمود:
«من كذب على اللّه و على رسوله و هو صائم نقض ‍ صومه ؛»⁽¹³⁹⁾
كسى كه به خدا و رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم دروغ بندد در حالى كه روزه دارد، روزه اش شكسته و ضايع مى گردد.
لذا انسان بايد سعى و دقت كند حرفى نابجايى نزند و اگر مى زند سخنى باشد كه روزه را خراب و ضايع نكند.
در روايت دارد، كه امام سجاد عليه السّلام در ماه مبارك رمضان جز ذكر خدا به چيز ديگرى مشغول نمى شد.
روايت را در همين ارتباط توجه كنيد:
«عن حسين عن ابى عبد اللّه عليه السّلام قال :
كان علىّ بن الحسين عليهما السّلام إ ذا كان شهر رمضان لم يتكلّم إ لّا بالدّعاء و التّسبيح ، و الا ستغفار؛»⁽¹⁴⁰⁾
مردى به نام «حصين » از حضرت امام صادق عليه السّلام نقل مى كند كه آن حضرت فرمود: حضرت امام سجاد عليه السّلام در ماه مبارك رمضان سخنى نمى گفت ، مگر دعا و تسبيح و ستايش خدا، و استغفار و طلب مغفرت باشد.
نگاه به نامحرم
نگاه به زن اجنبى و نامحرم يكى ديگر از ابزارى است كه رنج ها و زحمات روزه دار را فاسد و تباه مى كند و ارزش روزه ى او را از بين مى برد.
به كلام بلند و زيباى پيامبر عزيز اسلام عنايت كنيد كه در اين مورد فرمود:
«من تاءمّل خلف امراءةٍ حتّى يتبيّن له حجم عظامها من وراء ثيابها و هو صائمٌ فقد افطر؛»⁽¹⁴¹⁾
هر كس پشت سر زن نامحرم آن گونه دقت و چشم چرانى كند كه حجم بدن آن زن اجنبى را ببيند، روزه ى خود را باطل كرده است .
يعنى آن قدر اين عمل ، زشت و ناپسند است كه به كلّى اثرات و فضائل روزه را از بين مى برد.
«ابن محبوب »از «عمر بن يزيد» نقل مى كند كه من از حضرت امام صادق عليه السّلام شنيدم كه فرمود:
«فاءحسنوا اءعمالكم اللّتى تعملونها لثواب اللّه .
فقلت له : و ما الا حسان ؟
قال : إ ذا صلّيت فاءحسن ركوعك و سجودك ،
و إ ذا صمت فتوّق كلّ ما فيه فساد صومك ؛»⁽¹⁴²⁾
آن اعمالى را كه براى كسب فضائل الهى انجام مى دهيد نيكو عمل كرده و خوب انجام دهيد.
«عمر بن يزيد» مى گويد: عرض كردم مراد از نيكو انجام دادن چيست ؟
فرمود: وقتى نماز مى خوانيد ركوع و سجده اش را درست انجام دهيد و وقتى روزه گرفتيد، هر چيزى كه سبب فساد فضائل و ارزش هاى روزه تان مى شود خود را نگاه داشته و كنترل كنيد و مرتكب آن فساد نشويد.
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم در روايتى فرمود:
«إ ذا صمت فليصم سمعك و بصرك و جلدك ؛»⁽¹⁴³⁾
وقتى روزه گرفتيد، بايد گوش و چشم و پوست و جوارح شما هم روزه دار باشد.
دشنام گويى و همسايه آزارى
يكى ديگر از اثرات شوم و بسيار مضرّى كه مى تواند آن ارزشها و فوائد سازنده ى روزه و رمضان را از بين ببرد، دشنام گويى و فحش دادن به ديگران و آزردن همسايه است .
امام صادق عليه السّلام از پدران بزرگوارشان نقل كرده است كه :
«سمع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم امراءة تسابّ جارية لها و هى صائمة ،
فدعا رسول اللّه بطعام فقال لها:كلى .
فقالت اءنا صائمة يا رسول اللّه ،
فقال : كيف تكونين صائمة و قد سببت جاريتك ؟
إ نّ الصّوم ليس من الطّعام و الشّراب ؛»⁽¹⁴⁴⁾
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم شنيد كه زنى به كنيزش فحش ‍ مى دهد در حالى كه روزه است .
رسول خدا اين خانم را خوردن غذا دعوت كرد! زن گفت روزه ام ، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم فرمود: چگونه روزه اى در حالى كه به كنيزت فحش مى دادى ؟
روزه داشتن كه تنها نخوردن غذا و ننوشيدن آشاميدنى نيست . مى خواهد بفرمايد همه ى اعضاء و جوارحتان بايد روزه دار و در حال عبادت باشد.
در روايتى ديگر حضرت امام صادق عليه السّلام فرمود: روزه تنها كنترل نفس از خوردن و آشاميدن نيست .
«إ نّما للصّوم شرط يحتاج اءن يحفظ حتّى يتّم الصّوم ،
فإ ذا صمتم فاحفظوا اءلسنتكم عن الكذب ،
و غضّوا اءبصاركم ،
و لا تنازعوا،
و لا تحاسدوا،
و لا تغتابوا،
و لا تمارّوا،
و لا تكذبوا،
و لا تباشروا،
و لا تخالفوا،
و لا تغاضبوا،
و لا تسابّوا،
و لا تشاتموا،
و لا تفاتروا،
و لا تجادلوا،
و لا تتاءذّوا،
و لا تظلموا،
و لا تسافهوا،
و لا تضاجروا،
و لا تغفلوا عن ذكر اللّه و عن الصّلاة ؛»⁽¹⁴⁵⁾
آن حضرت براى تماميت و كامل بودن روزه شرايطى را بيان كرد كه بسيار ارزشمند و مفيد و مهم است و در واقع زير بناى روابط اجتماع و يك زندگى سالم و درست است . اكنون به اين شرايط زيبا توجه كنيد:
1. زبانتان را از دروغ كنترل كنيد.
2. چشمانتان را از حرام ببنديد.
3. نزاع و دعوا و شرارت نكنيد.
4. بخل و حسد نورزيد.
5. غيبت نكنيد.
6. با يكديگر دشمنى نكنيد.
7. دروغ نگوييد.
8. در حال روزه ، جماع نكنيد.
9. درصدد مخالفت با يكديگر نباشيد.
10. به همديگر غضب نكرده و عصبانى نشويد.
11. به يكديگر سبّ و لعن نكنيد.
12. به يكديگر سرزنش نكنيد.
13. يكديگر را در امر دين و كارهاى خير و نيك سست نكنيد.
14. با يكديگر جدال نكنيد.
15. يكديگر را نرنجانيد.
16. به يكديگر ظلم نكنيد.
17. يكديگر را به نادانى و نفهمى نسبت ندهيد.
18. يكديگر را زجر و شكنجه ندهيد.
19. از ذكر و ياد خدا غفلت نكنيد.
20. و از نماز هم غافل نباشيد.
راستى اين توصيه هاى اخلاقى اگر به كار گرفته شود زندگى بسيار شيرين مى گردد، و همه ى اينها از بركات ماه مبارك رمضان است .
اين منشور زندگى اجتماعى كه از كلام درر بار حضرت امام صادق عليه السّلام تراوش مى كند، بهترين ابزار و الگو براى ايجاد جامعه ى سالم و زندگى مسالمت آميز است .
بررسى بيشتر در مورد ماه رمضان
ويژگى هاى رمضان
در بعضى از روايات ، امامان و پيشوايان معصوم عليهم السّلام راجع به اهميت و فضيلت و ارزش و اهميت روزه و ماه مبارك رمضان بياناتى دارند كه جايگاه ويژه و خصوصيت هاى بزرگ اين ماه خدا و ماه ايمان و تقوا را مى رساند؛ براى نمونه :
نام هاى مخصوص رمضان
پيامبر بزرگوار اسلام در اين مورد فرمود:
«شهر رمضان شهر اللّه عزّوجلّ،
و هو شهر يضاعف فيه الحسنات ،
و يمحوا فيه السّيئات ،
و هو شهر البركة ،
و هو شهر الا نابة ،
و هو شهر التّوبة ،
و هو شهر المغفرة ،
و هو شهر العتق من النّار،
و الفوز بالجنّة ؛»⁽¹⁴⁶⁾
ماه رمضان ماه خداست ، آن گاه وارد خصوصيات ويژه و ويژگى هاى اين ماه مى شود و چنين مى فرمايد:
1. در ماه رمضان حسنات و نيكى هاى شما چندين برابر مى شود.
2. سيئات و بديهايتان محو و نابود مى گردد.
3. ماه رمضان ماه خدا و ماه بركت است .
4. ماه بازگشت به سوى خدا و آشتى با خداست .
5. ماه توبه و اظهار ندامت از گناه است .
6. ماه بخشش و آمرزيدن است .
7. ماه آزاد شدن انسان از آتش جهنم است .
8. ماه رسيدن به بهشت و رحمت و كاميابى است .
راوى مى گويد:
«سمعت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم يقول : لو علمتم ما لكم فى رمضان لزدتم لله تبارك و تعالى شكرا؛»⁽¹⁴⁷⁾
شنيدم كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم مى فرمود: اگر شما آگاه بوديد كه در ماه رمضان چه چيزى براى شما خواهد بود، با آمدن رمضان شكر و سپاسگذارى بيشترى مى كرديد كه : سپاس خداوندى را كه ماه رمضان را آفريد، و سپاس خداوندى را كه ما را توفيق روزه گرفتن داد، و سپاس خداوند را كه به ما توفيق درك فضائل ماه رمضان و رسيدن به بركات شب قدر را عطا كرد، و سپاس خداوندى را كه در ماه رمضان به ما توفيق انس با قرآن را داد، و سپاس خداوندى را كه در ماه رمضان به ما لياقت و توفيق بندگى و عبادت عطا كرد، و سپس خداوندى را كه ماه رمضان را وسيله ى نجات ما قرار داد، و خلاصه سپاس و شكر از همه بركاتى كه در اين ماه نصيب ما بندگان گنهكار نمود تا با توسّل بر رمضان ، به سعادت ابدى و به رحمت واسعه ى الهى و به بهشت پروردگار، و به دست آوردن رضايت و خشنودى خداى منّان دست پيدا كنيم ؛ آمين ربّ العالمين .
ماه رمضان و ورودى ويژه به بهشت
در روايت ديگرى از پيامبر عزيز اسلام نقل شده است كه چنين فرمود:
«إ ذا كان اءوّل ليلة منه غفر اللّه عزّ و جلّ لاءمّتى الذّنوب كلّها؛»⁽¹⁴⁸⁾
وقتى شب اول رمضان آمد، و مؤ من آماده روزه دارى شد، خداوند تمام گناهان امّت مؤ من مرا مى آمرزد.
در روايت ديگرى از پيامبر نقل شده است كه : بهشت درهاى متعددى دارد، كه روزه داران هنگام ورود به بهشت ، دروازه ى مخصوصى دارند و بايد از آن در ورودى ويژه به بهشت خدا وارد گردند.
پيامبر عزيز اسلام در اين مورد فرمود:
«و للجنّة باب يقال له الرّيّان ،
لا يفتح ذلك إ لى يوم القيامة ،
ثمّ يفتح للصّائمين و الصّائمات من اءمّة محمّد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم ،
ثمّ ينادى رضوان خازن الجنّة يا اءمّه محمّد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم ،
هلمّوا إ لى الرّيّان ، فيدخل اءمّتى فى ذلك الباب إ لى الجنّة ،
فمن لم يغفر له فى رمضان ففى اءىّ شهر يغفر له ؟»⁽¹⁴⁹⁾
براى بهشت درى است كه نام آن «ريّان » است و تا قيامت باز نمى شود، تا اينكه در قيامت براى مردان و زنان روزه دار از امت محمد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم باز مى شود، و منادى ماءمور بهش صدا مى زند كه :
اى پيروان محمد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم ، بياييد به سوى بهشت از دروازه ى «ريّان ». آن گاه امت من از اين درب وارد بهشت مى شوند.
در پايان ، پيامبر عزيز اسلام چنين فرمود: كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود، پس در كدام ماه بخشيده مى شود و گناهانش آمرزيده مى گردد؟
به هر حال اين ويژگى و خصوصيت ماه رمضان را مى رساند كه اگر بنده ى معصيت كارى در ماه رمضان وسيله ى آمرزش خود را فراهم نكند، هيچ گاه و هيچ ماه ديگر موفق به توبه و آمرزش گناهانش نخواهد شد.
ماه رمضان و رسيدن به خشنودى خدا
براى رسيدن به آن جايگاه ويژه در ماه مبارك رمضان شرايطى مشخص ‍ گرديده است كه در ساختار تربيتى و كمالات انسانى انسان نقش مهمى دارد. برخى از آن شرايط اين است كه روزه دار واقعى بايد بكوشد تا چنين باشد:
1. به حرام نزديك نشود.
2. تهمت و افترا به كسى نزند.
3. كارى كند كه خدا از او خشنود شود.
4. و بايد بكوشد تا كارهاى شايسته اى انجام دهد كه خدا بهشت را بر او واجب كند.
در اين رابطه كلام زيبا و سازنده ى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم را توجه كنيد كه چنين فرمود:
«من صام شهر رمضان فاجتنب فيه الحرام و البهتان رضى اللّه عنه ، و اءوجب له الجنان ؛»⁽¹⁵⁰⁾
كسى كه در ماه رمضان روزه بگيرد، و از حرام و خلاف اجتناب كند و تهمت و افترا نزند، خداوند از او خشنود گرديده و بهشت را بر او واجب مى نمايد.
چه سعادت عظيمى براى روزه دار و چه بركت بزرگى ، و چه خصوصيات ويژه اى براى ماه رمضان قرار داده شده است .
رسول خدا صلى اللّه عليه و اله و سلم فرمود، پرچمى با جبرئيل امين هست كه آن ملك مقرب درگاه خدا، آن پرچم را در آسمان هفتم نصب مى كند، كه بر آن پرچم اين جملات نوشته شده است :
لا إ له إ لّا اللّه ،
محمد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم ،
طوبى لاءمّة محمّد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم ، ينادون بالاءسحار بالبكاء و التّضرّع ،
اءولئك هم الآمنون يوم القيامة ؛»⁽¹⁵¹⁾
نيست خدايى مگر خداى يكتا و بى همتا، و محمد رسول خداست . خوشا به حال امت محمد صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم كه در هنگام سحرها با گريه و زارى به درگاه خدا روى مى آوردند و ملتمسانه با خدايشان راز و نياز مى كنند. اينان در قيامت در امنيت خواهند بود.
در روايت ديگرى پيامبر بزرگوار اسلام راجع به روزه و ماه رمضان تعبيرهاى بسيار قشنگ تر و زيباترى هم دارد كه بسيار روح بخش است :
«عن رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آلهِ و سلّم قال : قد اءظلّكم شهر رمضان ،
شهر مبارك ،
شهر فيه ليلة خير من اءلف شهر،
جعل اللّه تعالى صيامه فريضة ،
و قيامه لله عزّ و جلّ طوعا.
من تقرّب فيه بخصلة من خير كان كمن اءدّى فريضة فيما سواه ،
و من اءدّى فيه فريضة كان كمن اءدّى سبعين فريضة فيما سواه ،
و هو شهر الصّبر،
و الصّبر ثوابه الجنّة ،
و شهر المواساة ،
شهر اءوّله رحمة ،
و اءوسطه مغفرة ،
و آخره عتق من النّار؛»⁽¹⁵²⁾
پيامبر اسلام فرمود:
1. ماه رمضان بر شما سايه افكنده است .
2. ماهى است پربركت .
3. ماهى است كه يك شب آن از هزار ماه بهتر و با ارزش تر است .
4. خدا روزه اين ماه را واجب كرده است .
5. شب زنده دارى اين ماه را عشق دل قرار داده است .
6. در اين ماه هر كسى يك كار نيك استحبابى انجام دهد، همانند آن است كه در غير ماه رمضان كار واجبى را انجام داده باشد.
7. و هر كس امر واجبى را به جا آورد، همانند كسى است كه در غير ماه رمضان هفتاد كار واجب را انجام داده است .
8. ماه رمضان ، ماه صبر است .
9. و ثواب و جزاى صبر بهشت است .
10. ماه رمضان ، ماه همدردى است .
1. ماهى است كه اول آن رحمت است .
12. ماهى است كه در ميانه اش بخشش خداوند است .
13. و ماهى است كه آخر آن براى خوبان و روزه داران آزاد شدن از آتش ‍ جهنم خواهد بود.

هان صيام آمد دلا از آن صفا بايد گرفت		روزه در اين ماه از امر خدا بايد گرفت
معنى روزه نباشد اجتناب از اءكل و شرب		روزه با چشم و زبان و دست و پا بايد گرفت
روزه كَافطارش بود از مال مردم روزه نيست		روزه از مال يتيم و بى نوا بايد گرفت
روزه دارى ، كو تقلّب كرد در ارزاق خلق		از گروه صائمين او را جدا بايد گرفت
كارمند روزه دار، از خاطى است و مرتشى		روزه اش را در هدر يا در هبا بايد گرفت
ملتى كز مكتبش قبح خيانت رخت بست		از براى اين چنين ملت عزا بايد گرفت
روزه ات فولادى ار خواهى قبول حق شود		روزه از خودخواهى و بخل و حسد بايد گرفت

⁽¹⁵³⁾

روزه و بهداشت زندگى
حال كه سخن به اينجا رسيد و بحث از روزه و ماه مبارك رمضان و نقش ‍ سازنده ى اعمال صالح آن در سرنوشت انسان به ميان آمد، جا دارد درباره ى اهميت و تاءثير روزه در بهداشت جسم و جان و سلامت فكرى و جسمى انسان مطالبى هر چند مختصر و كوتاه مطرح گردد، تا روشن شود كه اسلام در پيامها و دستورات خودش حتى در كنار مقررات معنوى و عبادى ، زندگى مادى و جنبه ى جسمى هر انسانى را مورد نظر و عنايت قرار داده است ، و اين دليل است بر نگرش ژرف و جامع اسلام عزيز.
اسلام و بهداشت
هر انسانى موظف است بكوشد تا در زندگى ، جسمى سالم و بدنى قوى و نيرومند داشته باشد، و در حفظ قوت و سلامت جسم خويش تلاش و كوشش كند؛ لذا انسان حق ندارد به بدنش ضرر و خطرى وارد كند.
درست به همين خاطر است كه خودزنى و خودكشى در اسلام حرام است .
صرف نظر از دلايل ديگرى كه بر حرمت خودزنى و خودكشى وارد است ، يكى از دلايل آن همين است كه انسان بايد اين هيكل و اين وجود خودش را حفظ كند.
حضرت امام على عليه السّلام در دعاى كميل چنين فرمود:
«قوّ على خدمتك جوارحى ؛»
خدايا، بدنم را براى خدمت كردن به تو قوى و نيرومند ساز.
انسان وظيفه دارد جسم و روانش را از خطراتى كه سلامتى او را تهديد مى كند، مواظبت كند. اين فرمان خداوند در قرآن كريم است كه مى فرمايد:
«و اءنفقوا فى سبيل اللّه و لا تلقوا باءيديكم إ لى التهلكة و اءحسنوا إ ن اللّه يحب المحسنين# »⁽¹⁵⁴⁾
و در راه خدا هزينه كنيد، و [ با فزونخواهى ،] خود را به دست خود به نابودى نيفكنيد، و نيكى كنيد كه خدا نيكوكاران را دوست مى دارد.
خداوند براى حفظ و سلامتى جسم و روح انسان آنچه را كه نياز بشر بوده است آفريده ، و اين بشر از اين ابزار نظام خلقت براى رفع نياز خود بايد بهره بردارى كند.
اين كلام خدا در قرآن است مى فرمايد:
«و آتاكم من كل ما ساءلتموه و إ ن تعدّوا نعمة اللّه لا تحصوها إ نّ الا نسان لظلومٌ كفّار#»⁽¹⁵⁵⁾
و از هر چه از او خواستيد به شما ارزانى داشت ، و اگر [بخواهيد] نعمت هاى خدا را به شمار آوريد نمى توانيد آنها را به شمار آوريد.
راستى كه انسان ستم پيشه و ناسپاس است .
و در آيه ديگرى چنين مى فرمايد:
«هو الّذى جعل لكم الاءرض ذلولا فامشوا فى مناكبها و كلوا من رزقه و إ ليه النّشور#»⁽¹⁵⁶⁾
اوست آن كسى كه زمين را براى شما رام ساخت . پس در شانه هاى آن گام سپاريد و از روزى او بخريد، و برانگيخته شدن [همگان ] به سوى اوست .
اينها نمونه هايى است از ده ها و صدها نمونه آيه و دستور كه خداوند ابزار مورد نياز زندگى سالم بشر را فراهم كرده است ، و اين انسان است كه بايد از آنها به صورت درست براى سلامت جسم و جان خويش استفاده كند.
پس اگر در سال 1982 ميلادى چهل ميليون نفر از گرسنگى مردند،⁽¹⁵⁷⁾ اين مرگ نه از آن باب است كه موادّ غذايى عالم كم است ، نه ، بلكه نتيجه ى ظلم و بى عدالتى حاكم بر دنياى بدون تقوا و انسانيت و عدالت است .
چنانكه حضرت امام صادق عليه السّلام فرمود:
«ما جاع به فقير إ لّا ما منع به غنّى »⁽¹⁵⁸⁾
فقيرى بر زمين گرسنه نماند مگر آن كه ثروتمندى او را از رسيدن به حق خودش باز داشته است .
اسلام در آيات قرآن كريم دستورات بهداشتى را به دو بخش تقسيم كرده است :
1. تحريم پليديها و خبائث ،
2. ترسيم حلال ها و مباح نمودن پاكيزه ها.
آرى ، خداوند بندگانش را به نيكى امر كرده و از زشتى نهى نموده ، و هر طعام و غذاى پاكيزه و مطبوع را حلال نموده و هر پليدى را حرام گردانيده است .
قرآن كريم در اين مورد مى فرمايد «الّذين يتّبعون الرّسول النّبىّ الاءمّىّ الّذى يجدونه مكتوبا عندهم فى التّوراة و الا نجيل ياءمرهم بالمعروف و ينهاهم عن المنكر و يحلّ لهم الطّيبات و يحرّم عليهم الخبائث ...#»⁽¹⁵⁹⁾
... آنان از آن پيامبر درس ناخوانده ، كه [ نام و نشان ] او را نزد خود، در تورات و انجيل نوشته شده مى يابند، پيروى مى نمايند؛ [همو كه ] آنان را به كار پسنديده فرا مى خواند و از كار ناپسند باز مى دارد. چيزهاى پاكيزه را براى آنان حلال و چيزهاى پليد را بر آنان حرام مى سازد...
پس هر انسان مؤ منى موظّف است با اين دستور حكيمانه و نجات بخش ‍ مسير درست و چگونه زندگى كردن را پيدا كرده و به آن عمل كند.
در آيه ى ديگرى مى فرمايد:
«يا بنى آدم خذوا زينتكم عند كلّ مسجد و كلوا واشربوا و لا تسرفوا إ نّه لا يحبّ المسرفين# »⁽¹⁶⁰⁾
اى فرزندان آدم ، در هر نمازى [جامه و ] زيور خود را برگيريد، و بخوريد و بياشاميد و فزونكارى نكنيد، كه خدا فزونكاران را دوست نمى دارد.
اين دسته بندى آيات كريمه ى قرآن با ايجاد اعتدال و ميانه روى ، مى تواند با بهترين روش بهداشت و تاءمين سلامتى انسان را در محيط زندگى فراهم گرداند.
به كلام بلند و حكيمانه ى حضرت امام صادق عليه السّلام توجه كنيد كه چه زيبا بيان فرموده و به نكات ظريف و حساس و ريز زندگى و نياز ضرورى انسان توجه مى دهد و مى فرمايد:
«كلّ شى ء تكون فيه المضرّة على الا نسان فى بدنه فحرام اءكله إ لّا فى حال الضّرورة ؛»⁽¹⁶¹⁾
هر چيزى كه به بدن انسان ضرر برساند و سلامتى انسان را تهديد كند، خوردنش حرام است ، مگر از باب ضرورت و ناچارى .
قرآن كريم در تشويق و ترغيب انسان به توجه و دقت در امور مواد غذايى به قدرى حساسيت نشان داده است كه بسيار عجيب است و اين حساسيت عجيب دلالت بر عمق عنايت اسلام به بهداشت زندگى انسان دارد.
قرآن در آيه مى فرمايد:
«يا اءيّها النّاس كلوا ممّا فى الاءرض حلالا طيبا و لا تتّبعوا خطوات الشّيطان إ نّه لكم عدوّ مبين# »⁽¹⁶²⁾
هان اى مردم ! از آنچه در روى زمين است ، حلال و پاكيزه را بخوريد، و از گام هاى اهريمن پيروى نكنيد؛ چرا كه او دشمن آشكار شماست .
اسلام حتى چگونه مسواك بزنيم را هم مورد توجه قرار داده و دستور العمل دارد.
به كلام پربار و دقيق پيامبر بزرگوار اسلام عنايت كنيد كه در اين مورد فرمود:
«إ ستاكوا عرضا و لا تستاكوا طولا»
به صورت عرضى ، يعنى از بالا به پايين و پايين به بالا مسواك بزنيد، نه از سمت چپ به راست و راست به چپ .
بر كسى پوشيده نيست كه نوع غذا و ميزان مصرف آن در سلامت تن و بدن و زندگى انسان نقش مهمى دارد.
امروزه خيلى از امراض و كمبودها در اثر سوء تغذيه و نداشتن غذا و دواى كافى و سالم و بهداشت لازم است . از نظر اسلام زندگى زيبا و بهره گيرى از مظاهر زيباى طبيعت حق مؤ من است .
بهترين سخن و كلام وحى الهى است كه مى فرمايد: