خلاصه ای از فعالیت های مرحوم نظام الاسلام در نجف آباد
مرحوم نظام علاوه بر بنیان گذاری آموزش و پرورش نوین، در سایر فعالیتهای اجتماعی آن زمان نیز شرکت داشته است. از جمله این فعالیت ها می توان به تدریس در همه پایه های مدرسه، نمایندگی اوقاف، مدیریت مدرسه اکابر، عضویت در انجمن های متعدد شهری، نظارت بر انتخابات و مدیریت دبیرستان جدید التاسیس اشاره کرد.
فعالیت به عنوان معتمد محلی، مشاور نائب الحکومه نجف آباد، فعالیت در حوزه نظام وظیفه و سخنرانی جهت پرورش افکار از دیگر فعالیت های قابل ذکر محسوب می شوند. همچنین فعالیتهای زیادی در تاسیس مدارس تیران و کرون، دهق و علویجه داشته اند که شرح آن در این مختصر نمی گنجد.
مرحوم نظام الاسلام در سال ۱۳۲۸ بازنشسته و حدود هفت سال پس از آن نیز ادامه حیات دادند. وی در نامه ای که مربوط به سالهای آخر زندگی می باشد، می نویسد: «چند سالی است که قادر به حرکت نیستم و در گوشه خانه سکونت دارم.» ایشان در ۲۰ آبان ۱۳۳۵ پس از عمری تلاش و خدمت به رحمت خدا پیوستند. نامبرده قبل از استخدام، مدتی متصدی اوقات و فوائد عام بوده و با بیش از ۳۰ سال خدمت در آموزش و پرورش، هنگام بازنشستگی ماهیانه مبلغ ۳۳۶۰ ریال دریافت می کردند. جنازه آن مرحوم را در تخت فولاد اصفهان به خاک سپردند، مرحوم نظام وصیت کرده بود که چون چهارنفر از پیامبران در آنجا مدفون هستند، مرا نیز در آنجا به خاک بسپارید.
مرحوم نظام مردی قوی بنیه بوده که علاوه بر مسئولیت فرهنگی و مدیریت مدارس، در هر فرصتی سر از کوه و بیابان در می آورد. مرد راهپیمایی و شکار بود. خویشان او نقل کرده اند که شکارچی قابلی بوده و به همراه دوستان خود به روستاهای کرون و فریدن برای شکار می¬رفته است. همچنین او پلنگی را در سیاه کوه که گله داران را به ستوه آورده بود، با ترفندی عجیب شکار می کند. همچنین گفته اند که در سنین کهولت، با دستانی لرزان کبوتری را در هوا صید کرده است.
به جهت چابکی و چالاکی اش در پیمودن کوهها، تیراندازی بی نظیر و تاسیس آموزش و پرورش جدید که زبانزد خاص و عام شده بود، صارم الدوله (فرزند ظل السلطان و حاکم اصفهان) شمشیری که از محمد علی شاه به او رسیده بود را در مراسمی به او اهدا می نماید. این شمشیر هم اکنون در نزد یکی از بستگان نظام است.
خانه نظام نیز محل پر رفت و آمدی بوده به طوری که معمولاً مسئولین حکومتی هرگاه برای سرکشی امور اجتماعی به نجف آباد می آمدند به منزل نظام می رفتند. افرادی چون سرهنگ شقاقی امیر نظمیه استان اصفهان و سالارگزی (برومند) نائب الحکومه نجف آباد از جمله این افراد هستند.
وی همچنین در تاسیس ادارت نوپا و سیستم اداری جدید مانند ثبت اسناد و املاک، اداره سجل احوال، اداره مالیه، عدلیه، بلدیه و تشکیل انجمن شهر، نظمیه، امنیه و امر سرباز گیری (برای سازمان دادن ارتش جدید) که یکی پس از دیگری در زمان رضا شاه افتتاح و پا به عرصه فعالیتهای اجتماعی می گذاشتند، نقش موثری داشت. در نامه هایی که از آن زمان موجود است او همیشه به عنوان فردی متعهد، دلسوز، وطن پرست و خدمت گذار مورد مشورت قرار گرفته و از او در تمام انجمن ها و تشکلها دعوت می کردند.
بخشی از کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد» به قلم «فضل الله خلیلی». کاری از انتشارات مهر زهرا (س).
مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ مردم نجف آباد
فضل الله خلیلی نویسنده ای از نجف آباد
