بنیانگذاری نجف آباد شاه عباس صفوی در سال ۱۰۰۰ هجری قمری پایتخت خود را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. او به منظور ایجاد سپر امینتی برای پایتخت، تامین مایحتاج زراعی و دامی هزاران سپاهی و کارگزار دولتی و ساخت ادوات نظامی، شهر نجف آباد را بنیان گذاشت. این تصمیم به همت شیخ بهایی جامه

حمام کهنه نجف آباد دو باب حمام قدیمی در خیابان حافظ در پشت ساختمان بانک ملی مرکزی قرار داشت که اکنون تخریب و پارکینگ اتو مبیل ها شده است. بنا بر نقل قولی قدیمی این حمام ها به همراه مسجد کوچکی در کنار یکدیگر، از اولین بناهایی بوده اند که به دستور شیخ بهائی و

آسیاب های نجف آباد اگر از محل آفتابی شدن قناتهای نجف آباد در۶۰ کیلومتری غرب آن به سمت شهر حرکت کنیم، بر روی هر قنات و در هر روستایی، حداقل یک آسیاب آبی را مشاهده می کنیم. این آسیابها وظیفه خرد کردن گندم و تهیه آرد ساکنان روستاهای کرون را عهده دار بوده اند که

حمام میدان در نجف آباد آنچه را که پیرمردها هنوز به یاد دارند و تعریف می کنند، خاطرات آنها از حمام میدان است که اکنون تخریب و به پاساژ سجاد تبدیل شده است. این حمام از بناهای ثانویه نجف آباد به همراه مسجد میدان (جامع) بوده که در زمان سلطان حسین صفوی ساخته شده است.

قلعه و برجهای دو قلوی آقا غلامعلی (صفا) در نجف آباد در محله یاور نجف آباد (نبش خیابان شریعتی فعلی) ابتدای کوچه صفا، دو برج دو قلوی چهار گوش درکنار یکدیگر در دو خانه متروکه، در کنار مسجد و حمام قدیمی صفا قرار دارد. این دو سازه قدیمی با شکوه از فاصله زیادی به چشم

روضه حاج غلامحسین معینی در نجف آباد آقای معینی بر پایی مجلس روضه خوانی و ذکر مصائب اهل بیت را از دیر باز در دستور کار خود قرار داده بود. مجلس عزاداری را ابتدا از منزل کوچک خود در کوچه شاه چنار در ماه محرم شروع و سپس با ساختن خانه جدید (حسینیه کنونی معینی)

قلعه بلمچه در نجف آباد روستای بلمچه در شمال شهر نجف آباد و در جنوب پادگان شهید منتظری قراردارد. ابتدایی ترین واحد یکجا نشینی، قبل از احداث نجف آباد این روستا و دامنه کوه های شمالی بوده است. زرتشتیان مهاجر ابتدا چشمه ای را تبدیل به اولین قنات با هجده حلقه چاه در این محل

فعالیت های حاج غلامحسین معینی در نجف آباد حاج غلامحسین قبل از این که یک کاسب و بنکدار باشد، فردی اجتماعی با رفتار و منشی بزرگوارانه بود. اگر چه کمتر می¬خندید، برخوردی مؤدبانه با کوچک و بزرگ داشت. رفتار و حرکاتش حکایت از مدیریتی خود ساخته بود. در مواجه با رؤسای دوایر دولتی با صلابت

قلعه، برج و باروی کله پزها در نجف آباد در شمال شرقی میدان مرکزی شهر،کوچه ای وجود دارد که در قدیم به کوچه کله پزها (کوچه عاطفی) معروف بود. «عباس» و «حسین» دو برادر در این کوچه صاحب مِلک و خانه ای بودند که هر کدام مجهز به برج و باوریی بود. این دو برادر

تیمچه حاج غلامحسین معینی در نجف آباد این تیمچه در ضلع غربی باغ ملی واقع شده که با توجه به مدیریت توسط حاج غلامحسین معینی، به همین نام نیز شناخته می شود. این مکان در دو طبقه و در چهار ضلع، بنا شده و درب رفت و آمد در ضلع شرقی، روبه روی باغ ملی

خلاصه ای از فعالیت های مرحوم نظام الاسلام در نجف آباد مرحوم نظام علاوه بر بنیان گذاری آموزش و پرورش نوین، در سایر فعالیتهای اجتماعی آن زمان نیز شرکت داشته است. از جمله این فعالیت ها می توان به تدریس در همه پایه های مدرسه، نمایندگی اوقاف، مدیریت مدرسه اکابر، عضویت در انجمن های متعدد

راه اندازی اولین مدارس دخترانه در نجف آباد گرچه گشایش مدارس دخترانه نسبت به مدارس پسرانه با تاخیر روبرو بود ولی در همان زمانها مکتب خانه هایی در گوشه کنار شهر و منطقه وجود داشت که ملا باجی ها در آن به تعلیم دختران مشغول بود. آموزش در آنجا مختص قرائت قرآن و الفباء فارسی